Σάββατο 29 Φεβρουαρίου 2020

Το Θέατρο Σκιών και ο Μέγας Αλέξανδρος


ΕΞΕΛΘΕ, ΚΑΤΗΡΑΜΕΝΕ ΟΦΙ, ΝΑ ΜΗ ΣΕ ΕΞΕΛΘΩ ΕΓΩ!

Επιμέλεια: Αντ. Κυριαζάνος
Φωτογραφίες: Ανδρόνικος Χατζηκωστής

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
    Μετά τα ημερολόγια δημιουργίας θεατρικών παραστάσεων, κινηματογραφικών και μουσικών έργων που παρουσιάσαμε απ’ αυτές τις σελίδες, σκεφτήκαμε «διαβάσαμε» ένα ημερολόγιο δημιουργίας μιάς παράστασης του Θεάτρου Σκιών. Ζητήσαμε λοιπόν από τον Ευγένιο Σπαθάρη να μας παρουσιάσει το άγραφο ημερολόγιο μιας δημοφιλούς παράστασης που όλοι είχαμε δει. Ο Μεγαλέξανδρος και ο κατηραμένος όφις, έργον ηρωικό, που ξεπέρασε και τον μπερντέ για να γίνει χορευτική παράσταση από το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλούς Μάνου με μουσική Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά-κουστούμια Χατζηκυριάκου-Γκίκα.
      Είναι ο ίδιος ο Ευγένιος Σπαθάρης που μας αφηγείται το ημερολόγιο της παράστασης ζωντανεύοντας παράλληλα και μιάν ολόκληρη εποχή.
     Ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι είναι το κλασικότερο έργο του Θεάτρου Σκιών, βγαλμένο από τον δάσκαλο του Καραγκιόζη, τον Μίμαρο, τον μαθητή του Μπράκαλη που ήρθε από την Τουρκία και δημιούργησε το ελληνικό Θέατρο Σκιών. Ο Μεγαλέξανδρος είναι ένα έργο ηρωικό, θρησκευτικό και κωμικό. Ο Μίμαρος ήταν ψάλτης στη Μητρόπολη Πατρών. Ήταν εγγράμματος, είχε γνώσεις, αυτός έβγαλε και τον σιόρ Διονύσιο για να σατιρίσει τη φραγκοκρατία των Επτανήσων. Έβγαλε και άλλα ηρωικά έργα που αγαπήθηκαν γιατί ταυτόχρονα δίδασκαν και μάθαιναν στον κόσμο την ιστορία μας. Ένα απ’ αυτά λοιπόν ήταν λοιπόν και ο Μεγαλέξανδρος που αγαπήθηκε πολύ και από τους καραγκιοζοπαίχτες και από τον κόσμο.
………..
Τον Μεγαλέξανδρο και το καταραμένο φίδι τον πρωτοείδα τριών χρονώ από τον πατέρα μου, γεννήθηκα βλέπεις, μέσα στο Θέατρο Σκιών, το θυμάμαι το έργο, με φιγούρες από χαρτόνια τότε. Θυμάμαι, είχε σημασία τότε το πώς θα παρουσιάσεις τον Μεγαλέξανδρο, τι φυσιογνωμία θα του δώσεις. Τον έκαναν μεγάλη φιγούρα για να επιβάλλεται, όπως έκαναν και τους καπετάνιους.
     Μετά βοήθαγα τον πατέρα μου στις διάφορες παραστάσεις του. Η πρώτη μου παράσταση μ’ αυτό το έργο έγινε το 1942 που πρωτοβγήκα στο επάγγελμα, ήταν από τα πρώτα μου έργα που έδωσα στην Κηφισιά και στο Μαρούσι. Η παράσταση δόθηκε σ’ έναν ωραίο χώρο, ένα μεγάλο καφενείο- εστιατόριο, ήταν χειμώνας θυμάμαι. Ήταν μια μεγάλη παράγκα με τα βαρέλια στο βάθος, εκεί έστησα και τη σκηνή μου. Η παράσταση είχε μεγάλη επιτυχία…. Μετά από τότε το παίζω συνέχεια το έργο, κι εδώ και στο εξωτερικό, που αρέσει πολύ γιατί έχει το ιστορικό στοιχείο.
…………..
     Η φιγούρα του Μεγαλέξανδρου πρέπει να είναι μεγάλη. Όλοι οι καραγκιοζοπαίχτες φροντίζουν να τον κάνουν ωραίο. Και σαν άντρα και σαν προσωπικότητα, αφού ήταν αυτοκράτορας. Μόνο στο άλογο δεν τον ανέβασαν ποτέ. Αυτό είναι μια λεπτομέρεια..
    Η πρώτη μου φιγούρα του Μεγαλέξανδρου ήταν από χαρτόνι. Μετά βέβαια έκανα πολλές φιγούρες από δέρμα. Ο ήρωας παρουσιάζεται με βυζαντινή φορεσιά. Με θώρακα, χωρίς μπέρτα-γιατί μπέρτα είναι για τα σαλόνια, για τα παλάτια. Έξω από αυτά είναι πολεμιστής. Μόνο ο Ερωτόκριτος παρουσιάζεται με θώρακα και μπέρτα μαζί. Ο Μεγαλέξανδρος έχει θώρακα, ασπίδα, περικνημίδες, κοντάρι. Η διακόσμηση του Μεγαλέξανδρου σε δέρμα πρέπει να είναι απλή γιατί η φιγούρα στο μπερντέ «φλουτάρει» και χάνονται τα χρώματα.
          Στο έργο αυτό εκτός από τις τυπικές φιγούρες του θεάτρου σκιών, τα κύρια πρόσωπα είναι ο Μεγαλέξανδρος και το φίδι… Η μεγάλη τέχνη στο έργο αυτό είναι η κίνηση στο φίδι. Στην κίνηση αυτή είμαι άφταστος, το έχω μελετήσει πολύ…
     Φίδι υπάρχει και στον Περσέα και Ανδρομέδα-το έργο κι αυτό του πατέρα μου-όμως δεν είναι το ίδιο. Αυτό ζεί στο νερό.
      Πρωταγωνιστής όμως είναι ο Καραγκιόζης. Γιατί εκεί που το έργο είναι ηρωικό, σοβαρό, δεν κουνιέται κανείς, βγαίνει ξαφνικά ο Καραγκιόζης και αρχίζει το γέλιο. Παίζει ρόλο πότε θα μπάσεις τον Καραγκιόζη στον μπερντέ, για να μη χαλάσεις το έργο.
      Άς πούμε, ο Μεγαλέξανδρος λέει στον Καραγκιόζη: «Φύγε τώρα γιατί θα κάνω μάχη». Και βλέπεις τον ήρωα να μένει μόνος στο πανί. Σκέφτεσαι πώς θα αντιμετωπίσει το φίδι που δεν το ξέρει, ακουστά το έχει μόνο. Παίρνει τη στάση την ηρωική κι αρχίζει η μάχη.
     Εκεί όμως βλέπουμε ήρωα και πάλι τον Καραγκιόζη. Γιατί στη μάχη-θεριό είναι αυτό-αρπάζει τον ήρωα στο στόμα του. Και τότε φωνάζει ένα ωραίο ο Αλέξανδρος: «Βοήθα Χριστέ και Παναγιά κι εσύ Αγία Ειρήνη, να σκοτώσω το τέρας, να πάρω τη Σελήνη» (Σελήνη είναι η κόρη του Πασά).
      Εδώ βέβαια γίνεται ο συνδυασμός ιστορίας και θρησκείας-γιατί τί δουλειά έχει ο Μεγαλέξανδρος με τον Χριστό και την Παναγία. Όμως και στο κοντάρι του εκεί πού τελειώνει έχει το σταυρό.
      Κι όταν ο Αλέξανδρος ζητά από τον Καραγκιόζη να τον βοηθήσει, εκείνος του λέει: «Τί λές, βρέ! Νά αφήσει εσένα και να κυνηγάει εμένα…». Έτσι λοιπόν, ενώ έχουμε μια δραματική σκηνή, με την παρουσία του Καραγκιόζη σπάει το άγχος του κόσμου για το τί θα γίνει.
……….
     Όχι, τα «λόγια» του Μεγαλέξανδρου δεν τα βρήκε πουθενά γραμμένα. Έμαθα το έργο από τον πατέρα μου-όπως και πολλά άλλα. Από τότε που το έγραψε ο Μίμαρος έχει φυσικά από στόμα σε στόμα αλλάξει, αλλά ο βασικός καμβάς παραμένει ο ίδιος. Και κάθε καραγκιοζοπαίχτης το σκηνοθετεί ανάλογα με το φυσικό του.
      Το έργο αυτό είναι από τα πιο δύσκολα. Κανονικά για να παιχτεί χρειάζεται να έχεις τρείς βοηθούς, είναι αδύνατο να βγάλεις Μεγαλέξανδρο χωρίς βοηθούς. Εγώ το παίζω μόνος μου. Είναι δύσκολο γιατί έχει πολλά ξύλα (οι λαβές που κινούν τις φιγούρες). Ο Μεγαλέξανδρος έχει δύο ξύλα, ένα το σώμα κι ένα το χέρι με κοντάρι. Δύο κι ο Καραγκιόζης, τρία ξύλα το φίδι, ένα ποτιστήρι, κι ακόμη έχει την καραμούζα-η φωνή του φιδιού-υπάρχει κι ο ντενεκές σου για τον θόρυβο και το μαγνητόφωνο.
………..
       Το 1950 η Ραλλού Μάνου που μόλις είχε γυρίσει από την Αμερική με κάλεσε και μου είπε πώς θέλει να ανεβάσει τον Μεγαλέξανδρο και το καταραμένο φίδι στο μπαλέτο της. Της λέω: «Με τον Καραγκιόζη;». Μου απαντάει: «Ναι». Και μετά με ρωτά: «Τι είναι αυτό το Θέατρο Σκιών;». Της λέω: «Πώς δεν το ξέρετε; Και θέλετε να ανεβάσετε ζωντανό τον Καραγκιόζη, σε μπαλέτο;». Μου απαντάει: «Ναί, και γιατί;». (είχε και εγωισμό…) «εγώ θα το ανεβάσω». Της λέω πάλι: «Αν δεν το δείτε στον μπερντέ, δεν θα καταλάβετε τίποτα». Και δίνω μια παράσταση στο σπίτι της, το είδαν και οι κοπέλες της, ήτανε κι ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας και ο Χατζιδάκις…. Και ανεβάσαμε έτσι τον Μεγαλέξανδρο…
    Εγώ δούλεψα έτσι τρείς μήνες με τα μπαλέτα. Μπορεί βέβαια να μην ήξερα χορό, έδειξα όμως την κίνηση του Καραγκιόζη. Ο Χατζηκυριάκος έκανε τα σκηνικά’ «από κοντά μου δε θα φύγεις μέχρι να τα κάνω», μου είχε πει. Πράγματι, δουλέψαμε με αγάπη και κάναμε το σκηνικό. Το σεράι, την καλύβα, το φίδι που βγήκε από τα ίδια μου τα χέρια.
       Αυτό το φίδι με παίδεψε. Ένα φίδι, θυμάμαι, από εδώ μέχρι εκεί κάτω. Άντε να το σούρνεις αυτό το πράγμα. Καταλαβαίνεις τί έπρεπε να σκεφτώ για να του δώσω κίνηση. Τελικά έγινε. Καλά το κεφάλι από τενεκέδες με μάτια, δόντια και κέρατα (αυτά τα είχα κάνει από παλιούς σωλήνες που βάζαμε στα ηλεκτρικά). Το σώμα όμως; Τελικά το έκανα κομμάτια κομμάτια σχεδιάζοντας πρώτα τον σκελετό τους, ενώνοντας τα σημεία με αλυσίδες. Όμως ποιος θα έμπαινε μέσα να το κινεί; Στο φινάλε μπήκα εγώ κι έκανα το φίδι.
      Η πρεμέρια δόθηκε το ’50 περίπου στο Ρέξ. Στην πρεμέρια, θυμάμαι, στο τέλος, όταν βγήκαν όλοι στην σκηνή για το χειροκρότημα, ο κόσμος φώναζε: «Ο Σπαθάρης, που είναι ο Σπαθάρης;». Ανοίγω λοιπόν το κεφάλι του φιδιού και παρουσιάζομαι. Το τι έγινε από κάτω δεν περιγράφεται… Στην παράσταση εκείνη, θυμάμαι, τον Μεγαλέξανδρο τον έκανε ο Μέτσης.
……….
    Από τότε ο Καραγκιόζης πήρε τα πάνω του. Βοήθησαν τότε πολλοί-ο Τσαρούχης, ο Γκίκας, ο Χατζιδάκις…. Πάντως η μόδα του, αν θές να ξέρεις, ήρθε απέξω πάλι…
……..
   Ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι με ενέπνευσε και ζωγράφισα πολλούς πίνακες. Το έργο αυτό έγινε και δίσκος, το παρουσίασα και σε σκίτσα στη Μεσημβρινή όταν πρωτοεκδόθηκε.
ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ, περιοδικό Το Τέταρτο τεύχος 10 Φεβρουάριος 1986, σελίδες 71-73, δραχμές 200.

Σημειώσεις:
    Αινιγματικό το της πρωθυπουργικής Μητσοτακικού υιού θητείας μυστήριο. Τι θα συμβεί στο υπόλοιπο της τετραετίας; Δίσεκτο γαρ το κυβερνητικό έτος ημών αναφωνούν αλαλάζοντες οι κυβερνητικοί ακροατές του Σκάι και των Παραπολιτικών. Οι γκαγκά αποφασίζοντες την μη διοργάνωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων. Απαγόρευση διελεύσεως του Κορωνοιού από το ελληνικό έδαφος, το υπέδαφος και τον αέρα. Το συρματόπλεγμα στο Αιγαίο θα μας προφυλάξει από τις καβουρομάνες και τους κοκοβιούς, τους σπάρους και τους γόνους των χταποδιών, που ενδεχομένως, θα μεταφέρουν τον ιό στο ελληνικό παραδοσιακό χλαπάκιασμα της Αποκριάς. Οι ταραμοσαλάτες εξαιρούνται. 
Απαγορεύτηκε το πασίγνωστο άσμα του Βασίλη Τσιτσάνη, «Στου γιαλού τα βοτσαλάκια κάθονται δυό καβουράκια…». Φημολογείται ότι η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ξανά έγραψε τους στίχους κάνοντας μνεία του ιού, διαδίδουν τα κυβερνητικά χείλη κρατώντας σφεντόνες και διώχνοντας τα περιστέρια που ενδεχομένως, με τις κουτσουλιές τους, θα μεταφέρουν τον ιό. (μη βάζεις φιτιλιές, μη λες ονόματα ακούγεται να λέει ο Ζήκος). Οι αστυνομικές δυνάμεις της χώρας λιάζονται στα νησιά μη απεκδυόμενοι τις στολές και τα κράνη τους φοβούμενοι τον «Στον Υιόν, στον Υιόν» κατά την προσφώνηση του Βασίλη Λογοθετίδη. 
Δεν θα γίνουμε Καρναβαλιστές εφέτος Θεέ μου,  μπεκροκανάτα παίδαρέ μου, ερωτικέ μου Διόνυσε. Λαχταριστή ερωτική «μπουκίτσα μου» που λέει και ο Ρήγας στο «Σχολείο ντελικάτων εραστών». Δεν θα πετάξουμε τους χαρταετούς της εθνικής μας υπερηφάνειας, φωνάζοντας Ωσαννά τιμημένη λεβεντογέννα Κρήτη που βγάζεις τέτοιους υιούς-ιούς. Μας το απαγόρευσαν οι φωστήρες και τα δεξιά μυαλά που παρέμειναν στην χώρα και δεν μετανάστευσαν. Τα φωτίσματα της εξουσίας. Με τον πίνακα του Γιάννη Γαϊτη (;). Ο αρχιεπίσκοπος ζήτησε να κάνουμε ολονυκτία μήπως και μέσα στην παραζάλη της πρωθυπουργικής δόξας και του πανύψηλου υπουργού υγείας-που φωτογραφίζεται σε λαιφ στάιλ έντυπα, ζητήσουν από το χριστεπώνυμο πλήρωμα να μην εκκλησιάζεται τις Κυριακές. 
Διόνυσέ μου Διόνυσέ μου, γιατί μας εγκατέλειψες; 
Ο πετίτ Αλέξης λέγεται, ότι έβαλε κάτω από την αριστερή του μασχάλη τον κόκκινο πίνακα που είχε κρεμάσει πίσω του όταν ήταν πινόκιος πρωθυπουργός, και έβγαλε εισιτήριο για τα νησιά Φίτζι. Πήγε να στοχαστεί μόνος του, να διαβάσει το βιβλίο του Φαμπιάν Περιέ, του γάλλου δημοσιογράφου και ανταποκριτή: Αλέξης Τσίπρας και οι μεταμορφώσεις της πολιτικής. Εκδόσεις «ΤΟΠΟΣ» Νοέμβρης 2019, τιμή 13 ευρώ. Μετάφραση Γιάννης Ανδρουλιδάκης και πρόλογο του δημοσιογράφου Τάσου Παππά της "εφημερίδας των.." ασυντάκτων. Δεν ήθελε κανέναν δίπλα του από τους 53. Ήθελε να το μεταφράσει στα αγγλικά, που τα παίζει στα δάχτυλα καλύτερα από τον πλανητάρχη, μπας και πάρει το μεταφραστικό Νόμπελ. 
Η δε κυρία Φώφη μας, αναζητείται από το πολιτικό τμήμα του ελληνικού πράσινου σταυρού. 
Ο κύριος Δημήτρης μας, πενθεί λόγο απώλειας του Κώστα Βουτσά. 
Ο κύριος Γιάνης , «μια ωραία πεταλούδα, μια ωραία πεταλούδα…». Τζά! 
Ο εκ θεσσαλονίκης τελευταίος κομματικός εκπρόσωπος ήρθε σε διαφωνία με τις φαρμακευτικές και του  τέλειωσαν τα αποθέματα των αλοιφών και του κολλαγόνου. 
Διόνυσε, Διόνυσε καμάρι μου και αίμα μου, που ταξιδεύεις άραγε;
Επιτρέπονται οι λαγάνες; Ή μήπως ο ιός καιροφυλαχτεί μέσα στους σπόρους των σουσαμιών όπως λένε τα δελτία ειδήσεων;
   Και εφόσον δεν έχει δημόσια συμμετοχή σε καρναβάλι με μάσκες και καρναβαλικές πολύχρωμες περιπτύξεις ξεφυλλίζω ένα τεύχος του περιοδικού «Το Τέταρτο» τεύχος 10, Φεβρουάριος 1986, τιμή 200 δραχμές. Το περιοδικό που διευθυντής και εκδότης ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Ιδιοκτησίας ΓΡΑΜΜΗ ΑΕ. Ενώ καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο εκδότης και ποιητής Δημήτρης Καλοκύρης. Στο τεύχος αυτό συνεργάζονται
Α. Ρίζου “Voici le temps des Assassins” A. Rimbaud, Les Illuminations. σ. 2, δημοσιεύονται 8 σκίτσα προσώπων πολιτικών και στρατιωτικών δικτατόρων της εποχής. «Καντάφι, Εβρέν, Πινοσέτ, Χομεϊνί, Γιαρουζέλσκι, Ντε Κλαίρ… 
Στην σελίδα 3 ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει:
 «Αντί για σχόλιο δικό μου βρίσκω κατάλληλο αυτό που μου έστειλε ο φίλος μου από τη Θεσσαλονίκη και διαπρεπής νομικός Μιχάλης Παναγιωτόπουλος. Το άρθρο αναφέρεται σ’ ένα μεγάλο πρόβλημα γενικότερα, αλλά με αναφορά σε μιάν ειδική περίπτωση! Φοβούμαι ότι το πρόβλημα είναι μεγάλο και σχεδόν άλυτο. Αλλά «πιο πολύ με φοβίζει το γεγονός ότι ψηφίζονται νόμοι μεγαλόστομοι και μεγαλόστοχοι, που χωρίς καμίαν ανησυχία παραβιάζονται μ’ έναν τρόπο χονδρά κι εντελώς άκομψο. Φεύ! Ο συγγραφέας δημοσιεύει το άρθρο αυτό σαν σχόλιο δικό μου και, αν όχι τίποτ’ άλλο, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για μια μονιμότερη επεξεργασία»
Ο Μελωδός των Ονείρων μας αναφέρεται στο άρθρο του Μιχάλη Ε. Παναγιωτόπουλου, ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ, σ.3.
Ακολουθούν οι σελίδες «Εν Αθήναις, Ιανουάριος. Των τεχνών. 
Σελίδα 5.ο (Βαγγέλης) Χ.(ατζηβασιλείου) γράφει το Στρατής Τσίρκας (1911-1980). Αναφέρεται στην έκθεση που διοργανώθηκε για τον αιγυπτιώτη συγγραφέα στην αίθουσα του κτηρίου Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (ιδρυτής Σχολή Μωραϊτη) με τίτλο Στρατής Τσίρκας 1911-1980. Έξι χρόνια μετά το θάνατο του διακεκριμένου πεζογράφου. Με οργανωτές τους Παύλο Ζάννα, Χρύσα Προκοπάκη και Κωστή Σκαλιώρα. Ενώ ανωνύμως δημοσιεύεται το «Εκατό χρόνια «Εστίας»». Αναφέρεται στο γνωστό και ιστορικό βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις. 
Ακολουθούν οι σελίδες «ΒΙΒΛΙΟ/ ΜΟΥΣΙΚΗ/ ΘΕΑΤΡΟ/ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ/ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ/ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ/ ΚΟΜΙΚΣ/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ».
Η Ειρήνη Λεβίδη γράφει για το βιβλίο της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, «ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΑΙ Η ΛΥΡΑ», εκδ. Χατζηνικολή. Οι γνωστές και αγαπημένες μεταφράσεις των αρχαίων ποιητών από την γαλλίδα ακαδημαϊκό.
Ο Τ.Σ.Τ., γράφει για το δεύτερο τόμο του έργου «ΜΟΜΠΥ ΝΤΙΚ ή Η ΦΑΛΑΙΝΑ», εκδ. Ζώδιο. Παράλληλα, δημοσιεύεται επιστολή του Χόθορν για το έργο. Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί και σε άλλη μετάφραση από τις εκδόσεις Κάκτος.
Ο Αντώνης Κυριαζάνος, γράφει για το μελέτημα του Βάσια Τσοκόπουλου, «ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 1835-1870. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΑΝΤΣΕΣΤΕΡ», εκδ. Καστανιώτη. Το βιβλίο είναι η διδακτορική διατριβή του πειραιώτη ιστορικού και επιμελητή των εκδόσεων των έργων του Δημοσθένη Βουτυρά.
Ο ποιητής Γιώργος Κοροπούλης, γράφει για τα «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΑΣ ΜΑΝ» σε μετάφραση της ποιήτριας Νανάς Ησαϊα, εκδ. Νεφέλη. Πολύ καλή δουλειά και έκδοση, του γερμανού συγγραφέα του «Μαγικού Βουνού», του «Θάνατος στη Βενετία», του «ο Μάριος και ο Μάγος» και πολλών άλλων. Ο ποιητής και μεταφραστής Άρης Δικταίος μας τον γνώρισε πρώτος (;) στην ελλάδα.
Ο Κ. Σ., παρουσιάζει τον τόμο «ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ». Δ. Τσούχλου-Α. Μπαχαριάν, εκδ. Άποψη. Ο Ασαντούρ Μπαχαριάν υπήρξε ο ιδρυτής του πολιτιστικού κέντρου "ΩΡΑ"
Ο Τ.Σ.Τ. στο ΞΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ, γράφει για την μελέτη του άγγλου ιστορικού ARNOLD TOYNBEE, THE GREEKS AND THEIR HERITAGES. Το κεντρικό ερώτημα που θέτει στην εργασία αυτή ο Τόινμπι είναι: «Γιατί οι Έλληνες αντέδρασαν με τόσο διαφορετικό τρόπο στις παραδόσεις τους στα διάφορα διαστήματα της ιστορίας τους;». Στα ελληνικά κυκλοφορούν από όσο γνωρίζω δύο τόμοι με έργα του Άρνολντ Τόινμπι.
Στην σελίδα 11-, η Σωτηρία Ματζίρη, μας παρουσιάζει μια συνέντευξη του θεατρικού συγγραφέα, του πασίγνωστου «Ο Θάνατος του εμποράκου» του αμερικανού Άρθουρ Μίλερ, που έδωσε στα 1983 στο θεατρικό περιοδικό Theater Heute. Την μετάφραση έκανε η Σωτηρία Ματζίρη. Ο Μίλερ είναι αρκετά γνωστός στην χώρα μας από ανεβάσματα έργων του. Παλαιότερα από τις εκδόσεις Καστανιώτη αν θυμάμαι καλά, κυκλοφόρησε η «Αυτοβιογραφία» του. Που μιλά μεταξύ άλλων και για τον γάμο του με την Μέριλυν Μονρόε. Η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ σε μια μικρή σειρά  cd παλαιότερα, είχε προσφέρει στους αναγνώστες της το θεατρικό έργο με την ερμηνεία του καταπληκτικού ηθοποιού Ντάστιν Χόφμαν. Ο διεθνούς φήμης αυτός μεγάλος ηθοποιός είχε ερμηνεύσει και τον Καίσαρα Βοργία στο ομώνυμο σήριαλ που είδαμε πριν κάνα χρόνο στην τηλεόραση.
Ο πειραιώτης τεχνοκριτικός και καθηγητής κύριος Μάνος Σ. Στεφανίδης, γράφει για την τελευταία έκθεση του Κώστα Τσόκλη, στην γκαλερί Ζουμπουλάκη. Προσοχή, μην περνάτε πολύ κοντά από τον γνωστό πίνακά του, υπάρχει κίνδυνος να πέσουν οι πέτρες! Και να χτυπήσετε. Και τώρα με τον ιό της γρίπης, άντε να βρεις ασβέστη να ασβεστώσεις τις πέτρες.
Η Κλημεντία Βουνα (ε)λάκη, γράφει «Ο ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΣΕΖΑΡ ΚΑΙ Ο ΠΙΚΑΣΟ», με αφορμή τη συζήτηση στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας με την παρουσία του ίδιου του καλλιτέχνη. Βάζω σε παρένθεση το (ε) γιατί το επίθετο γράφεται και με α και με ε. Μάλλον ο δαίμων του τυπογραφείου και όχι του ματαιωμένου Καρναβαλιού. Τυχαίο, δεν νομίζω.
Στις σελίδες 16-, η Κέλλυ Σπήρμαν, γράφει το «ΕΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΜΕΣ’ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ», Νίκος Χουλιαράς: Ο ζωγράφος του φόβου που μας κατοικεί.. Καλός ζωγράφος και καλός συγγραφέας. Τον συνάντησα μία και μοναδική φορά σε αθηναϊκό τυπογραφείο,-μου χάρισε ένα του βιβλίο- το πρόσωπό του ήταν μορφή «αγίου», γαλήνιο, ήρεμο, χαμογελαστό, ειρηνικό. Τραγούδησε στην μικρή παρέα και ένα δημοτικό τραγούδι. Εκπληκτική φωνή.
Ο Αλέξης Χρυσοστάλης γράφει στις μουσικές σελίδες, «ΜΠΡΑΜΣ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΚΗ ΟΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Μ.Ι.
Ο Αντώνης Κυριαζάνος, γράφει για τον αμερικανό σκιτσογράφο «ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΡΕΪΜΟΝΤ»
Η Ε. Λ. μας μιλά για την ταινία του Γούντι Άλεν, «ΤΟ ΠΟΡΦΥΡΟ ΡΟΔΟ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ». 
Θα είμαι κακός αν γράψω ότι αυτές οι ταινίες του σαξοφωνίστα και με τα παπούτσια του τένις αγαπητού μας Γούντι Άλεν είναι τις περισσότερες φορές νευρασθενικές; Οι ηρωίδες και ήρωές του πάσχουν από χιλιάδες οικογενειακές και προσωπικές τους ανασφάλειες, βγάζεις σπυράκια από τις εσωτερικές τους ψυχαναλύσεις. Κανένας ισορροπημένος βρε παιδιά! Τι διάολο, ο Βίλχεμ Ράιχ σε κινηματογραφική έκδοση. Άντε και στα δικά μας, τα τηλεοπτικά «Άκρα». Αυτό το ελληνικό της δημοσιογραφίας φιγουρίνι όλο ψυχαναλυτές φέρνει τα τελευταία χρόνια στις εκπομπές της. Γιαυτό φαίνεται ψηφίζουμε όπως ψηφίζουμε.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σελίδες «ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ», 26-30, με θέμα ΠΕΡΙ ΜΗΧΑΝΟΒΙΩΝ. 
Στην συζήτηση συμμετείχαν ο Δημήτρης Παπανδρέου, για πολλά χρόνια πρωταθλητής Ελλάδας στη μοτοσυκλέτα και με συμμετοχές σε διεθνείς αγώνες, εκδότης του περιοδικού Μότορ Σπόρτ, ο Διονύσης Χοϊδάς, δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα μοτοσικλέτας, η Μάγδα Τορναζάκη, ο τεχνικός ηλεκτρολόγος μηχανικός και ο Αχιλλέας Φακατσέλης, δημοσιογράφος. Από Το Τέταρτο συμμετείχαν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιώργος Κοροπούλης και ο Γιώργος Μπράμος.. 
Ωραίοι οι μηχανόβιοι και γλυκούληδες και ερωτικοί αλλά σε ιδιωτικό χώρο τις σούζες, τετ α τετ, όχι δημόσια επί της ασφάλτου. Άλλο ο ίλιγγος των κορμιών και άλλο της ταχύτητας. Σειβ Σεξ. Καλύτερα να παρακολουθείς εκ του ασφαλούς το βαρέλι του «θανάτου». Το θυμάστε, που κάποιος μηχανόβιος γυρνούσε κυκλικά και σπειροειδώς από την βάση του βαρελιού μέχρι την κορφή και μετά πάλι κατέβαινε με φόρα;
Ο Πολυδεύκης Παπαδόπουλος, με αφορμή την συμμετοχή του σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ στην Μπολόνια δημοσιεύει μια συζήτησή του με τον GIANNI TOTI. «ΙΤΑΛΙΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΑΡΙΣΤΕΡΑ». Άλλες εποχές αγαπητοί μου παρά λίγο έλληνες Καρναβαλιστές. Εποχές Ανδρέα και Γιώργου Κωσκοτά. Τώρα, στους απέναντι, «ούνα ράτσα ούνα φάτσα» ιοί γρίπης εκ Κίνας.Το πνεύμα του Μαοϊσμού πλανάται πάνω από την Λέγκα του Βορρά, ή του Νότου; Ένα μίνι ταξιδάκι θα μας το διευκρινίσει. Ο Μάρκο Πόλο ζει, αυτός μας οδηγεί.
Ο Γιώργος Μπράμος στην σελίδα 45 γράφει το άρθρο «ΤΟ ΠΑ.ΣΟ.Κ. ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΕ ΑΝΑΝΕΩΣΗ».
Ενώ στις μέρες μας, πως το εξέφρασε ο κύριος συνταγματολόγος που θέσπισε μόνο για μία χρονιά τον ΕΝΦΙΑ;. και ακόμα, απάλλαξε από τις ευθύνες τους υπαλλήλους εκείνους των τραπεζών που έδιναν αφειδώς  δάνεια στους καταναλωτές χωρίς εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, και σήμερα τους παίρνουν το σπίτι με τους πλειστηριασμούς; «Όλες οι πολιτικές δυνάμεις με τον έναν ή άλλον τρόπο έχουν Πασοκοποιηθεί». Τύφλα νάχει ο Γιαρουζέλσκι. Προτιμώ σαν φορολογούμενος και όχι μόνο τον Πολωνό υδραυλικό.
Ο Μανώλης Μ. Αναγνωστάκης, γράφει για group 4 securitas. Ενώ σε Υ.Γ. ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει:
«Βρίσκω την παρουσία του Group 4 άκρως εξευγενισμένη και αρνούμαι να προχωρήσω σε προβλέψεις δυσοίωνες. Ας χαρούμε τον παρόντα χρόνο. Μια μοναδική ευτυχής αντιπαράθεση στη χρόνια ανεπάρκεια του κρατικού.
Δημοσιεύεται το άρθρο, αλλά και επιτρέπω  στον εαυτό μου να μην συμφωνεί απόλυτα με τις απαισιόδοξες προοπτικές του!»
Ο Πολυδεύκης Παπαδόπουλος και ο Γιώργος Μπράμος, στις σελίδες 49-, κάνουν ένα ωραίο και υπεύθυνο σύντομο οδοιπορικό στο «ΚΥΠΡΟΣ: ΤΟ ΚΑΚΟ ΕΙΝΑΙ ΠΩΣ Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΠΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ». Και διερωτώνται «Τι σημαίνει σήμερα η Κύπρος για τον ελληνικό χώρο; Και πόσο γνωστό είναι το κυπριακό πρόβλημα, πέρα βεβαίως από την ειδησεογραφική του προσέγγιση και τις ελλαδικές διαβεβαιώσεις προς τους «αδελφούς Κυπρίους»;
Το ερώτημα που έθεσαν οι δύο συνεργάτες του Τέταρτου, παραμένει ακόμα και σήμερα ανοιχτό και επίκαιρο για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Η Κύπρος είναι ακόμα διχοτομημένη. Καλά τα ανθρώπινα δικαιώματα υπέρ τρίτων αλλά μην ξεχνάμε και τους Κυπρίους αδερφούς μας. Γιατί όπως πάει το πράγμα στην διεθνή σκακιέρα της πολιτικής και της οικονομίας, προβλέπω σε λίγα χρόνια να μιλάμε για τους σκλαβωμένους Ελλαδίτες αδερφούς μας.
Στον γνωστό δημοσιογράφο Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, φωτό Τάσος Παυλίδης, η παλαιά πολιτικός Βιργινία Τσουδερού που συνεργάστηκε με τις Νέες Πολιτικές Δυνάμεις, την ΕΔΗΚ και το ΚΟΔΗΣΟ, δίνει μια συνέντευξη και μιλά για όλα. ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ: «ΦΙΛΟΔΟΞΩ ΝΑ ΓΕΡΑΣΩ ΔΙΧΩΣ ΤΥΨΕΙΣ».
Εμείς να δεις στις μέρες μας, που γερνάμε με Κούλη και Αλέξη τι αυτομαστιγώματα κάνουμε.
Στο περιοδικό «ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» ο κυρός Μένης Κουμανταρέας, δημοσιεύει σε συνέχειες το μυθιστόρημά του «Η ΦΑΝΕΛΑ ΜΕ ΤΟ ΕΝΝΙΑ». Δέκατη συνέχεια.
Ακολουθεί το «ΕΞΕΛΘΕ ΚΑΤΗΡΑΜΕΝΕ ΟΦΙ, ΝΑ ΜΗ ΣΕ ΕΞΕΛΘΩ ΕΓΩ!». Το Ημερολογιακό κείμενο του Ευγένιου Σπαθάρη που αναδημοσιεύω στην ιστοσελίδα μου. Επισκεφτείτε το Μουσείο του στο Μαρούσι. Μεγάλη μου τιμή που τον γνώρισα σε επίσκεψή μου παλαιότερα, και συζήτησα μαζί του οφ δη ρέκορντ για πολλά, μα πάρα πολλά. Το Θέατρο Σκιών μεγάλωσε εκατοντάδες γενιές ελληνόπουλων. Οι ελληνικές γενιές οφείλουν πολλά σε αυτούς τους λαϊκούς έλληνες ήρωες, τους αγράμματους καραγκιοζοπαίχτες του Θεάτρου Σκιών. Αποτελούν κεντρικό κομμάτι της ιστορίας του πολιτισμού της χώρας μας και της λαϊκής μας παράδοσης. Το Θέατρο Σκιών είτε προήλθε από την Ινδονησία, είτε από την Περσία είτε από την Τουρκία, απόκτησε ελληνικό χρώμα στα ελληνικά χώματα, ταυτότητα και ιστορική συνείδηση που μεταλαμπάδευσε στα ελληνόπουλα για πολλές γενιές. Από την μαγευτική του σκηνή, δεν θα μπορούσε να λείψει ο μεγάλος στρατηλάτης ο Μέγας Αλέξανδρος.
Ο Αλέξανδρος Χριστοφέλλης γράφει για «ΤΟ ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΚΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ»  
Βλέποντας ο νεοέλληνας τσιφτετελάς τις σύγχρονες πολυκατοικίες διαπιστώνει σε τι σύγχρονες ελληνικές «φαβέλες» ζεί. Μην λησμονήσετε να ρυθμίσετε τα τετραγωνικά σας. Και μετά μετράτε την πίεση σας.
Ακολουθούν οι σελίδες του περιοδικού αφιερωμένες στο «ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ‘ 86». «ΒΕΝΕΤΙΑ, ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ», του Παύλου Νεράντζη. Φωτογραφίες: Ανδρόνικου Χατζηκωστή.
Στις επόμενες σελίδες δημοσιεύεται απόσπασμα της γνωστής μελέτης του Γιάννη Κιουρτσάκη, κεφάλαιο τρίτο, «ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΚΑΙ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ», με μικρό προλογικό σημείωμα της Ειρήνης Λεβίδη. Η μελέτη εκδόθηκε αυτόνομα και σε βιβλίο.
Ο πάντα αγαπητός μας Γιώργος Βέλτσος, (τον είδαμε πρόσφατα στην τηλεόραση της Βουλής να μιλά για την ποιητική του διαδρομή και όχι μόνο), γράφει για την γνωστή ταινία του Νίκου Κούνδουρου, “BORDELLO” ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΗΜΑ, σ. 87-88.
Στις σελίδες «ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» ο Χρήστος Βέλτας, αλληλογραφεί για τον Νίκο Καχτίτση. Μεταξύ άλλων επιστολών αναγνωρίζουμε και εκείνη του συγγραφέα Γιάννη Παλαμιώτη.
Τις σελίδες «Ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ» τις επιμελείται η Κατερίνα Σχινά.
Σύνολο σελίδων 96.
     Και μόνο ένα τεύχος του περιοδικού «ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ» να ξεφυλλίσει κανείς, αναγνωρίζει το εύρος της θεματολογίας και των συνεργατών του Μάνου Χατζιδάκι. Ένας έλληνας με ανοιχτό μυαλό και ελεύθερο φρόνημα. Πάντα στην πρώτη γραμμή της σοβαρής και προοδευτικής δημοσιογραφίας και κριτικής επικαιρότητας. Οι Έλληνες μουσικοσυνθέτες ήταν πάντα μπροστάρηδες στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες του λαού μας. Διέθεταν ήθος, σοβαρότητα, παιδεία, αγάπη για την πατρίδα τους και την παράδοσή της.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς 29 Φεβρουαρίου 2020
ΥΓ. Κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες το νέο βιβλίο του ομότιμου καθηγητή και ποιητή Νάσου Βαγενά, «Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ» Σημειώσεις για τη γραφή του ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ εκδόσεις «ΠΟΛΙΣ», Ιανουάριος 2020,  σελίδες 158. Το σπονδυλωτό βιβλίο αποτελείται από δημοσιευμένα κατά καιρούς κείμενα του Νάσου Βαγενά για τον Χόρχε Λουϊς Μπόρχες και δύο ακόμα αδημοσίευτα του όπως σημειώνει στον Πρόλογό του ο συγγραφέας. Οι τρείς ενότητες του βιβλίου είναι:
-Πρόλογος
Α
-Ο Χόρχε Λουϊς Μπόρχες και ο λαβύρινθος της ειρωνείας.
-Η λογοτεχνία στο τετράγωνο. Σημειώσεις για τη γραφή του Μπόρχες
-Η γενεαλογία του Πιερ Μενάρ.
Β
-Ο Μπόρχες στην οδό Πανεπιστημίου
-Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες στην οδό Πανεπιστημίου
-Μπόρχες
Γ
-Μπόρχες: Πέντε ποιήματα
-Χόρχε Λουίς Μπόρχες-Αντιφώνηση
Πρώτες δημοσιεύσεις

Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου 2020

Ο ποιητής και δοκιμιογράφος Γιάννης Δάλλας


                ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ
          ( Φιλιππιάδα1924-24/2/2020)
       «Με ρωτούν αν πιστεύω στην άλλη, αν θέλω να υπάρχει άλλη ζωή. Πώς να πώ ναι, έτσι στα τυφλά, χωρίς να δώ ένα προσπέκτους, να συγκρίνω τιμές, αντιπαλότητες, μίση, χωρίς να σταθμίσω πόση ελευθερία φαντασίας μου αναλογεί. Γιατί αν είναι να μην τολμάω να δαγκώσω ένα μήλο, να μου λείπει ο Αδάμ και η περίφημη πλευρά του, τόσο ακριβοπληρωμένη άλλωστε»….
               Κική Δημουλά: «ΕΡΑΝΟΣ ΣΚΕΨΕΩΝ» Για την ανέγερση τίτλου υπέρ της αστέγου αυτής ομιλίας. Εκδόσεις «Ικαρος» 2010, σ.32.

•περιοδικό Ελίτροχος τχ.9-10/ Άνοιξη-Καλοκαίρι 1996. Τριμηνιαία έκδοση για τα γράμματα και τις τέχνες, εκδόσεις Αχαϊκές Εκδόσεις, δραχμές 2500.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΟΙΗΣΗ: Γιάννης Δάλλας
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ: Μήτσος Αλεξανδρόπουλος
ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΒΟΥΡΑ
ΔΙΑ-ΛΟΓΟΣ
ΔΟΚΙΜΙΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ
Στα στοιχεία για το περιοδικό στην δεύτερη σελίδα αναγράφονται τα εξής:
Ο Ελί-τροχος. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ με ISSN 1106- 2789 είναι μια τριμηνιαία έκδοση των Αχαϊκών Εκδόσεων/ Αφοί Πανόπουλοι, Κολοκοτρώνη 34 Πάτρα 26221. Διεύθυνση περιοδικού: ΑΝΤΩΝΗΣ Δ. ΣΚΙΑΘΑΣ, Βορείου Ηπείρου 110-112 Πάτρα 26223 και ΓΙΑΝΝΗΣ Η. ΠΑΠΠΑΣ, Αλσυλλίου 2, Πάτρα 26223.
Την επιμέλεια της έκδοσης είχε ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΣ
Την καλλιτεχνική του επιμέλεια και το layout είχε ο ΝΙΚΟΣ ΑΪΛΑΜΑΚΗΣ
Τις τυπογραφικές διορθώσεις έκανε ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΚΑΡΠΕΛΛΟΣ
Τα έργα που κοσμούν το τεύχος είναι του γλύπτη Γιάννη Τσαγανά.
Σημειώσεις:
      Οι πληροφορίες αυτές μας δίδονται στο πάντα πλούσιο σε ύλη λογοτεχνικό περιοδικό Ελί-τροχος από την πόλη της Πάτρας. Επειδή έχουν περάσει 24 χρόνια από το τεύχος αυτό δεν μεταφέρω τα σημεία-βιβλιοπωλεία-που ενδεχομένως ακόμα να διανέμεται που αναγράφονται στο περιοδικό.
Όπως βλέπουμε από την παράθεση των στοιχείων, το παρόν διπλό τεύχος ανοίγει τις σελίδες του με το μικρό και περιεκτικό Αφιέρωμα στον ποιητή, δοκιμιογράφο, μεταφραστή, εκδότη και φιλόλογο Γιάννη Δάλλα. Στον άοκνο και «εργασιομανή» πνευματικό δημιουργό που έφυγε χθες πλήρης ημερών, αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο, πολύπλευρο και ποικίλο ποιητικό, δοκιμιακό, κριτικό έργο. Ο Γιάννης Δάλλας μας κληροδότησε ένα πολύστικτο δοκιμιακό και φιλολογικό έργο που αφορά έναν μεγάλο αριθμό ελλήνων δημιουργών της ελληνικής ποίησης και πεζογραφίας. Το δημιουργικό του έργο μπορεί να χωριστεί σε τέσσερεις μεγάλους επάλληλους κύκλους. Στον πρώτο περιλαμβάνεται το καθαρά ποιητικό και πεζογραφικό του έργο. Στον δεύτερο τα δοκίμιά του, οι μελέτες του, οι κριτικές του προσεγγίσεις, οι εισαγωγές του σε έργα ελλήνων δημιουργών καθώς και οι αυτόνομες συγκεντρωτικές εκδόσεις βιβλίων του. Στον τρίτο κύκλο εντάσσουμε τις μεταφράσεις των αρχαίων λυρικών ποιητών που κυκλοφόρησαν σε αυτόνομους τόμους. Και στον τέταρτο έχουμε τον καθηγητή Δάλλα και την διδασκαλική επιτυχή του σταδιοδρομία. Επίσης να προσθέσουμε και την εκδοτική του πλευρά, μια και ο ποιητής εξέδωσε το περιοδικό «ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ». Όπως διαπιστώνουμε ο ηπειρώτης συγγραφέας δεν υπήρξε μόνο ένας πολυγραφότατος έλληνας δημιουργός, αλλά ένας σύγχρονος των ημερών μας συνεχής και ακούραστος γραφιάς. Ένα άτομο που διέθετε στέρεες γνώσεις, διακρίνονταν για την συνθετική του σκέψη, τον διαλεκτικό του προβληματισμό την εμπεριστατωμένη του ανάλυση την τεκμηρίωση των επιχειρημάτων του, το σοβαρό του ύφους, την απολογητική του γραφή, δες το βιβλίο «ΧΡΟΝΟΔΕΙΚΤΕΣ» εκδ. Γαβριηλίδης Οκτώβριος 2004. Ο συσχετικός του λόγος είναι έγκυρος και σαφής. Η γλώσσα του είναι πυκνή, ορισμένες φορές κάπως «σκοτεινή», μια γλώσσα που εμπεριέχει μέσα της πλούσιο λεκτικό υλικό από όλο το γλωσσικό φάσμα της ελληνικής παράδοσης. Το ύφος του είναι στοχαστικό, (ο Δάλλας, διανοείται διαρκώς) και σε αρκετά δοκίμιά του, διαθέτει μια εσωτερική αναφορικότητα κάτι που προϋποθέτει ο αναγνώστης να έχει στέρεες και επαρκείς γνώσεις του θέματος που διερευνά ο δοκιμιογράφος. Να γνωρίζει όχι μόνο το έργο του ποιητή ή συγγραφέα αλλά και τα φιλολογικά τεκταινόμενα του εξωτερικού περίγυρου. Ίσως το κυριότερο προτέρημα της γραφής του, να είναι ο ερωτηματικός του λόγος. Ο Δάλλας δεν αποφαίνεται ως «πάπας» της λογοτεχνίας, αλλά θέτει ερωτήματα, προτείνει εναλλακτικές ερμηνευτικές εκδοχές, συσχετίζει εσωτερικούς διαδρόμους σύγκλισης των έργων, στέκεται σε κεντρικούς άξονες της παράδοσης των λογοτεχνικών και ερευνητικών πεδίων και μέσω αυτών, μας προτείνει όχι ακριβώς λύσεις εξέτασης ενός έργου-ποιητικού ή πεζογραφικού-αλλά προτάσεις ανάγνωσής του ή επανανάγνωσής του. Με τις επιμέλειες και τις φιλολογικές του εισαγωγές.    
     Ο Γιάννης Δάλλας στην πολύχρονη συγγραφική του διαδρομή, μας κληροδότησε ένα πολύμορφο και μεγάλο σχετικά έργο, που για τους παροικούντες την ελληνική λογοτεχνική Ιερουσαλήμ στάθηκε σημείο αναφοράς στην γενική προβληματική της εξέτασης της ελληνικής ποίησης και πεζογραφίας. Στην νέα ματιά που μας πρότεινε να αναγνώσουμε πολλά κείμενα και έργα της παλαιότερης και σύγχρονης λογοτεχνικής μας παράδοσης. Είναι εκπληκτική η βεντάλια των προσωπικών του αναγνώσεων και ενασχολήσεων, των δοκιμιακών και κριτικών του σχετικά μικρών μελετών του και καταθέσεων. 
Στις ποιητικές του αγάπες συμπεριλαμβάνονται καταρχάς και κύρια ο επτανήσιος ποιητής Ανδρέας Κάλβος αλλά και ο γενάρχης της ελληνικής ποίησης Διονύσιος Σολωμός. Ο μετασεφερικός ποιητής και κριτικός Τάκης Σινόπουλος, ο Γιώργος Παυλόπουλος, ο «σαλός» Μιχάλης Κατσαρός αλλά και ο σατιρικός Κώστας Βάρναλης. Οι πεζογράφοι Δημήτρης Χατζής, Γιάννης Πάνου και ο θεσσαλονικιός Γιώργος Ιωάννου αλλά και ο κάπως άγνωστος στο ευρύ κοινό, εσωτερικός ποιητής Γιώργος Θέμελης. Βλέπε: «ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ»- Μελετήματα-Δοκίμια-Κριτικές, εκδ. Gutenberg 2014, τιμή 14 ευρώ. 
Ασχολήθηκε επίσης με την ποίηση του εκ Θεσσαλονίκης Μανώλη Αναγνωστάκη, με το έργο του αυτόχειρα της Πρέβεζας, ποιητή και μεταφραστή Κώστα Καρυωτάκη. Στην ερευνητική του οπτική ενέταξε και τον σκοτεινό και γριφώδη ποιητή Νίκο Καρούζο, τον δάσκαλο Κωστή Παλαμά τον μεγαλόστομο και προφητικό, ιεροφάντη Άγγελο Σικελιανό κ. ά. Βλέπε: τους τόμους «ΕΥΡΥΓΩΝΙΑ»-ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, «Τα κείμενα και τα αντικείμενα σπουδής τους (1989-1999) και Δύο Παρακείμενα 1959,1989» εκδόσεις Νεφέλη 2000, δρχ. 4680. 
Να τονίσουμε ότι τα δύο του «Παρακείμενα» αναφέρονται το μεν ένα στην επιστολογραφία που είχε ο εικαστικός Γιώργος Μπουζιάνης με τον γκαλερίστα Χ. Μπάρχφελντ, το δε δεύτερο είναι μια αξιοσημείωτη κινηματογραφική ανάλυση και ματιά πάνω στο σκηνοθετικό βλέμμα και ηθοποιία του Τσάρλι Τσάπλιν του γνωστού μας Σαρλώ και του συμβόλου του μοναχικού και φτωχού πλάνη ανθρωπάκου που ενσάρκωσε στην έβδομη τέχνη και όχι μόνο, και στην άλλη μεγάλη προσωπικότητα του σινεμά του σκηνοθέτη και ηθοποιού Όρσον Ουέλς. Δύο περιπτώσεις πέριξ των συνόρων της λογοτεχνίας που μας πληροφορούν για το εύρος των ενδιαφερόντων και την παιδεία του Γιάννη Δάλλα. 
Ας μην λησμονήσουμε και το γεγονός ότι όταν ο Κάρολος  Κουν,-και οι μουσικοί και εικαστικοί συνεργάτες του, ανεβάζει στην σκηνή του Θεάτρου Τέχνης θεατρικά έργα του ισπανού δολοφονημένου από τους φαλαγγίτες ποιητή Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα, ο ποιητής Γιάννης Δάλλας, παρουσιάζεται στα ελληνικά γράμματα με την «ΩΔΗ»- ΘΡΗΝΟΣ στον Federico Garcia Lorca, εκδ. Μαυρίδης 1948. Μια δύστυχη ενδεκασύλλαβη δημώδους τεχνικής λαϊκή θρηνωδία, που χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. (30χ2) (33χ2) (33χ2) (19χ2), που μας εισαγάγει στην εξαιρετική σύνθεσης αυτή Ωδή, ο αρχαίος Πίνδαρος με τον στίχο του: Σμικρός εν σμικροίς, μέγας εν μεγάλοις/ έσσομαι τον δ’ αμφέποντ’ αιεί φρασίν/δαίμον’ ασκήσω κατ’ εμάν θεραπεύοντα μαχάν. Βλέπε Γ. Δάλλας, «ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1948-1988», εκδ. Νεφέλη 1990, τιμή 13 ευρώ. 
Το 2014 από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε και ο δεύτερος τόμος των «ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ» του της περιόδου 1988-2013, τιμή 17,50 ευρώ. Μεταγενέστερα, από τις εκδόσεις Ηριδανός και Τυπωθήτω/ λάλον ύδωρ, κυκλοφόρησαν οι νέες του ποιητικές συλλογές. «Υστερόγραφα», «Πρωθύστερα», «Περίακτος», «Γεννήτριες». 
Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα με την οσάνω «ΩΔΗ», δηλαδή η συνειδητή επιλογή του να επιλέξει να γράψει μια Ωδή, μας δηλώνει τις αρχικές του αναγνωστικές καταβολές και αγάπες οι οποίες πηγάζουν από τον Διονύσιο Σολωμό, τον Ανδρέα Κάλβο και το ποιητικό και γλωσσικό περιβόλι της Δημοτικής Ποίησης. 
Το 1989 από τον εκδοτικό οίκο Καστανιώτη κυκλοφόρησε ο τόμος «ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ» δοκίμια κριτικής εφαρμογής. Το βιβλίο χωρίζεται σε έξη ενότητες (Η Παράδοση και ο δυναμισμός της/ Ο Μεσοπόλεμος και ο Καρυωτάκης/ Ο Μοντέρνος ποιητικός λόγος/ Η Μεταπολεμική ποίηση και ο Μανόλης Αναγνωστάκης/ Η Ποιητική πρωτοπορία και ο Μίλτος Σαχτούρης/ Ποίηση και Επικοινωνία) που αποτελούν μέρος των δοκιμιακών και κριτικών του εργασιών.
      Σε μια ειδική και θεματολογική ενότητα βιβλίων που ξεχώρισαν, προσέχθηκαν και αποτελούν ακόμα και στις μέρες μας ερμηνευτικούς σταθμούς, στις σπουδές πάνω στις Καβαφικές μελέτες είναι οι 4 ολοκληρωμένες εργασίες του πάνω σε θέματα Καβαφικής ποιητικής και τεχνογνωσίας. Βλέπε: 
α) «ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ»-αισθητικές λειτουργίες, εκδόσεις Ερμής Νοέμβριος 1974, με εξώφυλλο του ζωγράφου Παναγιώτη Τέτση, δρχ. 150, 
β) «ΣΠΟΥΔΕΣ στον ΚΑΒΑΦΗ» Από την Ανάλυση στην Ανασύνθεση. Επενέργεια και Αφομοίωση. Ένα βιβλίο που αποτελείται από δύο ενότητες και εκδόθηκε από τον Ερμή Οκτώβριο 1987, με εικόνα του εξωφύλλου από ελαιογραφία της Χαρίκλειας Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου. 
γ) «Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ» εκδ. Στιγμή Νοέμβριος 1984, δρχ. 1000. Ο τόμος αποτελείται από 7 κεφάλαια. Δυστυχώς δεν ακολουθεί σελίδα Περιεχομένων μετά την Προεισαγωγή του Γ. Δ. 
δ) «Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ  ΚΑΒΑΦΗ» εκδ. Στιγμή Νοέμβριος 1986, δρχ. 400. Ο τόμος χωρίζεται σε τέσσερεις ενότητες πάνω στην ποίηση του Αλεξανδρινού. 
Μια άλλη του μελέτη που προσέχθηκε δεόντως από τους φιλόλογους και πανεπιστημιακούς κριτικούς της ελληνικής ποίησης, είναι το βιβλίο του για τον υπερρεαλιστή ποιητή Μίλτο Σαχτούρη, «Εισαγωγή στην ποιητική του Μίλτου Σαχτούρη». Σπουδή στη μεταπολεμική ποίηση, εκδόσεις Κείμενα Μάρτης 1979 πουλιέται 100 δραχμές, όπως γράφεται στο οπισθόφυλλο. (το βιβλίο είναι αφιερωμένο «στον Κώστα και τον Αλέξη»). 
Διαβάστηκε από μεγάλο κύκλο αναγνωστών και πέρα των λογοτεχνικών συνόρων, η εμβριθέστατη «Εισαγωγή» και τα «Σχόλια», «Η τελευταία ιδεολογική ζύμωση και η γλωσσική εμπειρία των Ωδών-θρησκευτικός διαφωτισμός και μεταφραστική εμπειρία», του βιβλίου «ΟΙ ΨΑΛΜΟΙ ΤΟΥ ΔΑΒΙΔ υπό ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΛΒΟΥ» που εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Κείμενα» Γενάρης 1988, πουλιέται 400 δραχμές. Μια πρωτότυπη ερευνητική εργασία πάνω στον μεταφραστή Κάλβο και των Ψαλμών του προφητάνακτα Δαυίδ. 
Πέρα από τις άλλες του ενασχολήσεις ο Δάλλας, κράτησε και την επιμέλεια αρκετών αφιερωμάτων σε έλληνες λογοτέχνες του κερκυραϊκού  λογοτεχνικού περιοδικού «Πόρφυρας». Βλέπε: 
το αφιερωματικό τεύχος στον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, «Πόρφυρας» τόμος ΙΑ΄ τχ. 55- 58, Κέρκυρα Απρίλης-Σεπτέμβρης 1991 δρχ. 1560 στο οποίο συμμετέχει και ο ίδιος με την μελέτη του: «Από την μυθοπλασία των φανταστικών στην πεζογραφία των οριακών ηρώων-περιμετρική σπουδή της πεζογραφικής διαδρομής του Θεοτόκη», σ. 281-291. 
Επίσης, ο καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο δοκιμιογράφος Γιάννης Δάλλας, προεδρεύει και στο «Επιστημονικό Συνέδριο» για τα 70 χρόνια από το θάνατο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη που διοργανώθηκε από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το περιοδικό "Πόρφυρας" από 12-14 Νοεμβρίου 1993. Τα Πρακτικά δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό τεύχος 79-82, Κέρκυρα, Γενάρης-Μάρτης 1997. Στο τεύχος δημοσιεύεται και η μελέτη του: «Η κινητικότητα του βάθους κάτω από τη σταθερά της επιφάνειας στην πεζογραφία του Κωνσταντίνου Θεοτόκη».
     Ο πάντα ακούραστος Γιάννης Δάλλας, δεν έμεινε μόνο σε αυτές τις εργασίες. Επιμελήθηκε  φιλολογικά και υπομνημάτισε την έκδοση έργων του ποιητή Κώστα Βάρναλη. 
Βλέπε: Κώστας Βάρναλης, «ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ»  εκδ. Κέδρος Σεπτέμβριος 2003 τιμή 15 ευρώ. 
Το «ΣΚΛΑΒΟΙ  ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ», εκδ. Κέδρος Φεβρουάριος 1991 τιμή 12 ευρώ. 
Εξέτασε προσεκτικά και έγραψε για τον πεζογράφο Γιώργο Ιωάννου, δες περιοδικό «Δοκιμασία» τχ. 8-9/7,10, 1974, σ. 180-186, «Γιώργος Ιωάννου-Μια μικρή επέτειος», και, «Δοκιμασία» τχ. 7/5,6, 1974, σ. 158-162, «Η αποκατάσταση του θέματος στην πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου». Συγγράφει εξακολουθητικά φιλολογικά ερμηνευτικά μελετήματα για τον Ανδρέα Κάλβο. Βλέπε:
«Ο Πρόλογος της Λύρας του Κάλβου» σ. 95-102, περ. «Δοκιμασία» τχ. 6/3,4, 1974, Από δοκιμασία σε δοκιμασία-Η αισθητική λειτουργία, «Ο Φιλόπατρις του Κάλβου» περ. «Δοκιμασία» τχ. 8-9-/7,10, 1974, σ. 233-244. Και ακόμα, στο πολιτικό και «λογοτεχνικό» περιοδικό «Αντί» τχ. 510/18-12-1992 που είναι  αφιερωμένο στον «Ανδρέα Κάλβο-Και με φως και με θάνατον…» σ.54-57, στις «Σημερινές προσεγγίσεις» υπογράφει το κείμενο «Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΔΟΜΗΣ». Στο αφιερωματικό τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού «ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ» στον «Ανδρέα Κάλβο Ιωαννίδη», τεύχος 67-68/ 4,5, 1992, σ. 38-48, πριν το άρθρο του Νάσου Βαγενά, «Ο ποιητής ως κριτικός. Ο Αλέξανδρος Σούτσος, ο Παλαμάς και η ποίηση του Κάλβου», δημοσιεύει το κείμενο «Η δυναμική του επιθέτου στις ωδές του Κάλβου». Συμμετέχει με το πολυσέλιδο κείμενο του «ΟΙ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ-Ο ιστορικός και ο ποιητικός χρόνος στις «Ωδές» του Κάλβου, σ. 61-93, στο ογκώδες αφιέρωμα στον ποιητή Α.Κ. του περιοδικού «Πόρφυρας» Κέρκυρα τχ. 64-65/1,6, 1993, που μαζί με τον Κ. Γ. Κασίνη επιμελήθηκαν το αφιέρωμα. Και ακόμα, στα «ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΩΔΕΚΑΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΠΟΙΗΣΗΣ» ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ, Πανεπιστήμιο Πατρών 3-5/7, 1992, εκδ. Αχαϊκές Εκδόσεις-Πάτρα 1994, σ.56-72, που επιμελήθηκε ο Σωκράτης Λ. Σκαρτσής, συμμετέχει την πρώτη μέρα με το κείμενο: «Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΔΩΝ ΤΟΥ ΚΑΛΒΟΥ». Ο Γιώργος Ανδρειωμένος που εξέδωσε την «Βιβλιογραφία του Ανδρέα Κάλβου» τον μνημονεύει στον ίδιο τόμο στο άρθρο του «Η πρόσληψη του Σολωμού και του Κάλβου από τους πανεπιστημιακούς κριτικούς (1926-1960) μια σύγκριση», σ. 120. Τέλος, στο περιοδικό «ΣΗΜΕΙΟ» έκδοση κριτικής και λογοτεχνίας, τόμος 1ος/1992, που είναι αφιερωμένο στον Α. Κάλβο, ο Γιάννης Δάλλας υπογράφει το κείμενο «Η καταβολή του Ομήρου στις Ωδές του Κάλβου», σ. 135-160. Όπως διαπιστώνουμε η αγάπη και το ενδιαφέρον του Γιάννη Δάλλα για τον ποιητή Καρμπονάρο είναι διαρκής και με μεγάλη προσήλωση.
     Συμπερασματικά να σημειώσουμε ότι μαζί με τις σύγχρονες μεταφράσεις του, σχόλια και εισαγωγές του στο έργο Αρχαίων Ελλήνων Λυρικών, έχουν εκδοθεί τέσσερεις τόμοι (Α-ΧΟΡΙΚΟΛΥΡΙΚΟΙ/2003, Β-ΜΕΛΙΚΟΙ/ 2004, Γ-ΕΛΕΓΕΙΑΚΟΙ/2007, Δ-ΙΑΜΒΟΓΡΑΦΟΙ/2007, όλα από τις εκδόσεις «Άγρα»), τις μελέτες του, τις κριτικές του παρεμβάσεις, τα φιλολογικά του δοκίμια, τις αυτόνομες εκδόσεις των βιβλίων του, το καθαρό πεζό και ποιητικό του έργο, όλα αυτά, μας φανερώνουν έναν έλληνα καλλιεργημένο καθηγητή, δάσκαλο με παιδεία, μελετητή επιστήμονα του ελληνικού ποιητικού και πεζού λόγου, με σημαντικό εύρος και βάθος γνώσεων, ερευνητή, δοκιμιογράφο βεληνεκούς ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με σύγχρονους όρους χρήσης διαλεκτικής σκέψης και ανάλυσης. Συνολικά τα μελετήματά του, οι συσχετισμοί του και οι σημειώσεις του μας φωτίζουν τις φανερές ή λανθάνουσες συναντήσεις συγγενικών ή μη ελληνικών συγγραφικών φωνών μέσα στον χρόνο και ανιχνεύουν διάφορα λογοτεχνικά φαινόμενα που εμφανίστηκαν στην χώρα μας τον προηγούμενο αιώνα και αφορούσαν το λογοτεχνικό και ποιητικό πεδίο μιας ζωντανής στις μνήμες και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων παράδοσης. Όπως και ο ίδιος ο Δάλλας μας τονίζει είναι όχι τόσο η ποίηση και οι ποιητές αλλά τι κρύβεται πίσω από την κουρτίνα της ποιητικής προβληματικής. Οι προσλήψεις και οι επιδράσεις, οι συγγενικές συνομιλίες και συσχετίσεις του, οι ατομικές του προσλαμβάνουσες, οι πρωτοπορίες (κατά την κρίση του) που αναδεικνύει, και ο κυκλικός ή ευρυγωνικός ερμηνευτικές φακός του με τον οποίο φωτίζει τα έργα ελλήνων ποιητών και πεζογράφων, δείχνουν τον συγγραφικό οραματισμό του Γιάννη Δάλλα. Ένας ερμηνευτικός στόχος που δεν είναι άλλος από την ανάδειξη της συνέχειας της ελληνικής ποιητικής παράδοσης στην διαχρονία της. Ο ευθύς λόγος της ποίησης των ποιητών που εξετάζει και ανιχνεύει ο Γιάννης Δάλλας συναντά την ευθυκρισία και αμεσότητα του ερευνητή προσφέροντας μια νέα δυναμική στην ελληνική ποίηση γενικότερα, ή τουλάχιστον, στα κομβικά της εκείνα σημεία και φωνές που ο Γιάννης Δάλλας στέκεται και προβάλλει στην επιφάνεια.
Και παρενθετικά να σημειώσουμε ότι το ποίημά του «Ο Ποδηλάτης»-Ποιητής, της συλλογής του «Περίακτος» έχει μια κάποια συγγενή ατμόσφαιρα με αυτά των άλλων ποιητριών, βλέπε Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, και ποιητών με τίτλο ή θέμα την ταχύτητα.

      Στο Αφιέρωμα του περιοδικού Ελί-τροχος  στον Γιάννη Δάλλα συμμετέχουν με κείμενά τους οι εξής:

-ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑΝΝΗ ΔΑΛΛΑ, σ. 11-12
-ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, σ. 13-15
(Ο ΜΑΥΡΟΣ ΑΛΕΚΤΩΡ/ ΤΡΙΚΥΜΙΑ/ΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ/Ο  ΜΑΡΤΥΡΑΣ/ ΔΥΟ ΕΙΔΩΛΑ/ ΜΙΑ ΣΤΗΛΗ/ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ/ )
-ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ, σ. 16-21
-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΡΓΥΡΙΟΥ, Η πνευματική παρουσία του Γιάννη Δάλλα σε αριθμητικές τιμές, σ. 22-47
-ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ, Τα μονόξυλα υπερωκεάνια του Γιάννη Δάλλα, σ. 48-57
-ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ, Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΟΠΤΡΟΥ ΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΑΛΛΑ, σ. 58-67
-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΛΛΑΣ, Ο Καβάφης του Δάλλα, σ. 68-74
-ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Δόκιμος σε συντεχνία, σ. 75-83
-ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ο Κάλβος του Γιάννη Δάλλα, σ. 84-90
-ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ, Αντιπαραβολή των πρώτων εκδόσεων τριών ποιητικών συλλογών του Γιάννη Δάλλα με την ενσωμάτωσή τους στη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του της περιόδου 1948-1988 (μια χειρονακτική εργασία), σ. 91- 102,
ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΝΙΗΛ, Τοπογραφικά στοιχεία στο Τίμημα του Γιάννη Δάλλα. Οι συντεταγμένες και η λειτουργία τους, σ. 103-113
-ΑΡΧΑΙΟΙ ΛΥΡΙΚΟΙ, μετάφραση: Γιάννη Δάλλα, σ. 114-122
(ΜΙΜΝΕΡΜΟΣ/ ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ/ΙΠΠΩΝΑΞ/ ΣΟΛΩΝ/ ΑΛΚΑΙΟΣ/ΣΑΠΦΩ/ ΑΝΑΚΡΕΩΝ/ ΑΛΚΜΑΝ/ ΣΤΗΣΙΧΟΡΟΣ/ ΙΒΥΚΟΣ/ ΣΙΜΩΝΙΔΗΣ/ ΜΕΛΑΝΙΠΠΙΔΗΣ).
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ, ΕΚΠΟΙΗΣΗ, σ. 123. (Αρχή του χειρογράφου αδημοσίευτου ποιήματος (1995).
--
     Επειδή το σημείωμα αυτό είναι αφιερωμένο στην μνήμη του Γιάννη Δάλλα, που συνέπεσε η κοίμησή του με αυτήν της ποιήτριας Κικής Δημουλά δεν αντιγράφω κείμενά ή ποιήματα που δημοσιεύονται στο περιοδικό, και δεν αναφέρω τους άλλους συνεργάτες του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, 26 Φεβρουαρίου 2020
ΥΓ. Μια γενιά καλλιτεχνών και πνευματικών δημιουργών φεύγει από το προσκήνιο του επίγειου χρόνου. Πληροφορηθήκαμε το πρωί τον θάνατο του αγαπημένου ηθοποιού Κώστα Βουτσά. Ας ευχηθούμε να είναι περαστικό το πρόβλημα υγείας της πάντα πανέμορφης και καλλίγραμμης ηθοποιού Μάρθας Καραγιάννη, που συμμετείχε σε πολλές ταινίες κοντά στον Κώστα Βουτσά.           

Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2020

Η ποιήτρια Κική Δημουλά


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΙΚΗΣ ΡΑΔΟΥ-ΔΗΜΟΥΛΑ
(Αθήνα 6 Ιουνίου 1931-22 Φεβρουαρίου 2020)
                      Μνήμη ελληνίδων ποιητριών
          Την διάβασα για πρώτη φορά, σε ένα τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού «ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΕΠΟΧΗ»-Παγκόσμια επιθεώρηση πνευματικής συνεργασίας», δεύτερη περίοδος, Χειμώνας 1976, εκδόσεις «Δίφρος» του εκδότη του Νίκου Καζαντζάκη, Γιάννη Γουδέλη. Έφηβος τότε, συνήθιζα να αγοράζω λογοτεχνικά περιοδικά και να ξεχνιέμαι μέσα στις σελίδες τους. Με μάγευαν όλα αυτά που γράφονταν για άγνωστα τότε σε μένα, λογοτεχνικά πρόσωπα. Ονόματα ελλήνων ποιητών και πεζογράφων που οι νέοι και οι νέες της γενιάς μου (γενιά του 1980), αναζητούσαν με το πενιχρό χαρτζιλίκι τους να αγοράσουν τα βιβλία τους. Τίτλοι έργων μεγάλης ποικιλίας και ενδιαφέροντος τους οποίους κρατώντας με υπερηφάνεια-και μια δόση εφηβικής επίδειξης, θέλοντας να δείξουμε έμμεσα στους γύρω μας τι διαβάζαμε-βγάζαμε τάχα, τυχαία, μέσα από την πλαστική τσάντα μέσα στα λεωφορεία και τα βαγόνια του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου στην επιστροφή προς την πόλη μας και ξεφυλλίζαμε τις σελίδες τους ή τις κόβαμε. Τα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής αυτής ήσαν χρήσιμοι οδηγοί στις λογοτεχνικές μας εξερευνήσεις μια και δημοσίευαν είτε κριτικές είτε διαφήμιζαν τις νέες εκδόσεις. Εμείς οι νέοι, καινούργιοι αναγνώστες, είχαμε έναν προσανατολισμό τόσο στις αγορές μας όσο και στα διαβάσματά μας. Ένα από αυτά τα παλαιά λογοτεχνικά έγκυρα παραδοσιακά περιοδικά που συναντούσαμε στους πάγκους των βιβλιοπωλείων ή κρεμασμένα στα μανταλάκια των περιπτέρων της Αθήνας, ήταν και η «Καινούργια Εποχή». Πολλά τεύχη της πωλούνταν υπαίθρια. Στο τεύχος αυτό του 1976, υπήρχε ένα πολυσέλιδο αφιέρωμα, το: «Αφιέρωμα στη Σύγχρονή μας Γυναικεία Ποίηση», για την ακρίβεια, είταν το δεύτερο μέρος του. Το αφιέρωμα αυτό ήταν «Μια ηχογραφημένη συζήτηση του Νίκου Δήμου με τις ποιήτριες Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Κική Δημουλά, Νανά Ησαϊα και Λύντια Στεφάνου», σ. 113-,. Η συζήτηση αλλά και το θέμα, ήσαν αρκετά ενδιαφέρουσα. Μια και εκείνα τα χρόνια, οι νέοι, διάβαζαν κυρίως πολιτική ποίηση, Γιάννη Ρίτσο, Κώστα Βάρναλη, κ. ά. Και φυσικά στην ημερήσια ποιητική διάταξη ήταν ο Αλεξανδρινός και ο έπειτα από λίγο καιρό νομπελίστας μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Το πρώτο ελληνικό ποιητικό νόμπελ, ο Γιώργος Σεφέρης, μας είχε μάλλον μαγεύσει περισσότερο με τις δίτομες «Δοκιμές» του και τις πολύτομες ημερολογιακές του «Ημέρες» που είχαν αρχίσει να εκδίδονται από την εκδοτικό οίκο «Ίκαρος». Για την ελληνική γυναικεία ποίηση γνωρίζαμε μάλλον ελάχιστα. Η ερωτική φωνή της Μυρτιώτισσας, η τραγική περίπτωση της Μαρίας Πολυδούρη από την Καλαμάτα, η αντιστασιακή Ρίτα Μπούμη-Παππά, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, η Χρυσάνθη Ζιτσαία, η Τίλα Μπαλλή, η Μελισσάνθη και ορισμένες άλλες γυναικείες φωνές, μας ήσαν γνωστές σαν ακούσματα. Περισσότερο γίνονταν λόγος για την γυναικεία ελληνική πεζογραφία. Πεζά ελληνίδων συγγραφέων που διαβάζονταν από τους νέους και τις νέες τότε, ήταν τα βιβλία της Μάρως Βαμβουνάκη, της Λιλής Ζωγράφου, της Διδώς Σωτηρίου, της Μαρίας Ιορδανίδου, της Τατιάνας Γκρίτση-Μιλλιέξ, της Ιουλίας Ιατρίδη, της Κωστούλας Μητροπούλου και ορισμένων άλλων, που προέρχονταν κυρίως, από τον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Μέσα σε αυτήν την τότε γυναικεία ελληνική περιρρέουσα συγγραφική ατμόσφαιρα, γνώρισα την ποίηση και την σκέψη της ποιήτριας Κικής Δημουλά. Στα κατοπινά χρόνια, η συναναστροφή μου με τον δάσκαλο Κίμωνα Φράϊερ μου εμπέδωσε την αγάπη στο έργο της. Αρκετές φορές μιλήσαμε για την ποίησή της. Ενώ, στα πολύ πρόσφατα χρόνια, συνάντησα τα πρώτα της ποιήματα στο περιοδικό «Κύκλος» που εξέδιδε η Τράπεζα της Ελλάδος και συμμετείχε και η Δημουλά. Τους δεμένους αυτούς τόμους του περιοδικού, τους πωλούσε παλαιότερα το υπόγειο παλαιοπωλείο που βρίσκονταν στο στενό δίπλα από το βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις της «Εστίας» στην οδό Σόλωνος. Ο κ. Παύλος, είχε στο μαγαζί του τόμους από το περιοδικό και μέσα σε αυτούς διάβασα τις πρώτες ποιητικές καταθέσεις της ποιήτριας Κικής Δημουλά. Στο ενδιάμεσο διάστημα συναντούσα ποιήματά της σε λογοτεχνικά περιοδικά με τα οποία η ποιήτρια συνεργάζονταν.
Άρχισα να αγοράζω τις συλλογές της, να τις διαβάζω και να συγκεντρώνω άρθρα ή κείμενα που δημοσιεύονταν για την ποίησή της. Ο ποιητικός λόγος του συζύγου της, Άθω Δημουλά, οφείλω να ομολογήσω με τραβούσε περισσότερο, κάτι που με έκανε να στέκομαι κυρίως σε αυτόν. Την ποίησή της άρχισα να την κατανοώ πολύ αργότερα. Όταν το περιοδικό «Μετρό» πρόσφερε ένα μικρό cd. με ποιήματά της. Από κείνα περίπου τα χρόνια, άρχισε μάλλον να γίνεται περισσότερο γνωστός ο ποιητικός λόγος της Κικής Δημουλά. Μάλιστα, ορισμένα σήριαλ της τηλεόρασης, είχαν εντάξει μέσα στο σενάριό τους και στίχους της. Δες πχ. «Οι δύο ξένοι» και άλλα. Αυτή η κατά κάποιον τρόπο δεύτερη επαναγνωριμία μας με την ποιητική της παρουσία ήταν και η οριστική. Στην διάρκεια των ερευνών μου για τον γυναικείο ποιητικό λόγο στην Ελλάδα, άκουσα πάρα πολλά, θετικά και αρνητικά από άλλες ομοτέχνους της για το έργο της. Κάτι που έχει συγκρατήσει επίσης η μνήμη μου, είναι η φωνή του ποιητή Σταύρου Βαβούρη να μου διαβάζει ποιήματά της. Και να ήθελες να την αγνοήσεις, δεν γίνονταν. Παρά τα όσα έλεγε ο φιλόλογος και ποιητής Σταύρος Βαβούρης, οι απαγγελίες και οι εξονυχιστικές αναλύσεις που σου έκανε πάνω στην ποίηση της Κικής Δημουλά αλλά και του Άθω Δημουλά ήταν κάτι το μαγευτικό. Ακόμα και αν είχες ενστάσεις απέναντι στο λόγο της που τον έβρισκες κάπως σκοτεινό και ορισμένες φορές γλωσσικά υπερβολικά λουστραρισμένο, εκείνος με τις επισημάνσεις του πάνω στην γλώσσα της και τα νοήματά της, σε έκανε να επιθυμείς να στραφείς με περισσή επιμέλεια στα ποιήματα αυτά, που ενώ σε ένα πρώτο γλωσσικό επίπεδο σου φαίνονταν κάπως απλά, διαισθανόσουν ότι κάτι σοβαρό σε αυτά συμβαίνει που αξίζει να προσεχθούν.
     Στα ποιήματα της ποιήτριας Κικής Δημουλά, υπάρχει ένα ποιητικό μετάλλευμα που δεν συναντάς εύκολα ακόμα και στην αντρική ποίηση. Η Κική Δημουλά έδωσε μια νέα πνοή στον γυναικείο ποιητικό λόγο, ξέφυγε από την παραδοσιακή τόσο θεματογραφία όσο και τεχνική των άλλων γυναικείων ελληνικών φωνών. Αν δεν λαθεύω, μόνο η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ μπορεί να συνομιλήσει μαζί της. Αλλά τα μονοπάτια που ακολουθεί η Ρουκ είναι πολύ διαφορετικά από αυτά της Δημουλά. Η Δημουλά έχει μια ποιητική ενδοστρέφεια που δεν συναντάτε εύκολα στις άλλες γυναικείες φωνές. Η Δημουλά κατόρθωσε να κερδίσει την ποιητική της εαυτότητα μέσω μιας γλώσσας τόσο λαμπικαρισμένης και τόσο απλής που, από την μια σε κάνει να την θαυμάσεις και από την άλλη κάπως σε «φοβίζει» αυτή η υπερβολική της έκθεση στο καθημερινό και το τετριμμένο. Αυτή η τριβή της με την καθημερινότητα και τις επιμέρους κοινωνικές εκδηλώσεις της, κάτω από άλλες παραμέτρους θα μας θύμιζε την τριβή με το καθημερινό στα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου. Μόνο που ο Ρίτσος χωνεύει όλες τις ανθρώπινες καθημερινές μικρολεπτομέρειες μέσα σε μια επαναστατική των πολιτικών του οραμάτων δυναμική. Αντίθετα η Κική Δημουλά έχει ξεκόψει εντελώς τις γέφυρες με τις παλαιές φόρμες των ποιητικών οραματισμών. Δεν είναι δηλαδή ούτε μπορούμε να την εντάξουμε σε ένα πλαίσιο ποιητικής πολιτικής. Η ποιητική περίπτωση της Μαρίας Κυρτζάκη θα μπορούσε να συγγενεύει αν ο λόγος της Κυρτζάκη δεν ήταν δεσμευμένος σε μια παγιωμένη μηχανιστική λειτουργία του νου. Η περίπτωση της ποίησης της Τζένης Μαστοράκη πάλι, είναι δύσκολο να συγκριθεί με εκείνη της Δημουλά γιατί η Μαστοράκη έχει μια ποιητική θεατρικότητα, λες και τα ποιήματά της μοιάζουν με μικρές ποιητικές σκηνικές εικόνες. Αλλά η θεατρικότητα απουσιάζει από την Δημουλά. Η πολύ νεότερη Μαρία Κούρση, γλύφει ακόμα τις πληγές της έστω και αν θέλει να πιστεύουμε ότι πέταξε από πάνω της τα παλαιά της δεσμά. Από την άλλη, η ποιητική περίπτωση της Νανάς Ησαϊα, μάλλον, πέρα από την αγγλοτραφή της παιδεία, ο λόγος της δεν άγγιξε όσο θα ήθελε τους μεταγενέστερους. Έμεινε σε ένα κλίμα μιας ποιητικής περίφραξης που δεν βρήκε συνεχιστές. Τον ποιητικό λόγο της Λύντια Στεφάνου, τον τράβηξε ο δοκιμιακός και μεταφραστικός της. Η δε Ζέφη Δαράκη, περιορίστηκε στο να περιδιαβαίνει τους ποιητικούς οραματικούς της κήπους δίχως να την ενδιαφέρει μάλλον ότι θαύμαζε μόνο εκείνη τα εύοσμα άνθη της. Η Κική Δημουλά άφησε πίσω της τόσο τον γυναικείο πολιτικό ποιητικό λόγο όσο και την γυναικεία αισθηματικότητα και αισθαντικότητα.  Καθώς ποιητικά ο ποιητικός της λόγος ωριμάζει, φέρνει στην σκέψη μας-η ποιητικής της οντολογία, τους δρόμους εξερεύνησης της ποίησης του Νίκου Καρούζου. Αυτές οι εσωτερικές της ψυχής καταβασίες της Κικής Δημουλά, θα μπορούσαν να συγκριθούν μόνο ίσως με θρησκευτικά κείμενα αποφατικών θεολόγων, αν τα λόγια της δεν σου υπενθύμιζαν ότι το Έρεβος είναι η μόνη πραγματικότητα. Δηλαδή την έλλειψη οποιασδήποτε πίστης-ελπίδας. Ότι αξίζει η προσπάθεια όχι για δικαίωση της ανθρώπινης περιπέτειας και ύπαρξης, αλλά μόνο της γλώσσας. Η γλώσσα παράγει την ελπίδα και όχι η ύπαρξη ή ο ενδεχόμενος δημιουργός της. Στον λόγο της Κικής Δημουλά η γλώσσα είναι αυτή που ανασταίνεται και επιβιώνει όχι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος μένει γυμνός και ανίσχυρος μπροστά στην αινιγματική μαγεία του Τίποτα. Του απόλυτου κενού. Οι λέξεις της φωσφορίζουν περισσότερο για να φωτίσουν την δική τους πορεία, να δηλώσουν τον δικό τους εξαγνισμό. Να μας δηλώσουν την επάρκεια των οραμάτων τους. Οι λέξεις της Κικής Δημουλά εμβαπτίζονται μέσα στο κενό της ύπαρξης και ενώ οι ίδιες αναδύονται πανηγυρικά στην επιφάνεια, το υποκείμενο που τις κυοφόρησε παραμένει στο βυθό, στο σκοτάδι. Μια αποφατική γλωσσική θεολογία βλέπουμε στα ποιήματά της να κυριαρχεί και να τα δεσμεύει. Ο λόγος της Κικής Δημουλά μας είναι αγαπητικά οικείος, γιατί νιώθουμε ότι υπάρχει μια αποδοχή του μεγαλείου της πτώσης, της απώλειας, ακόμα και της ερωτικής. Σπινθηρίζουν μέσα του μικρές γλωσσικές φλόγες απόγνωσης και ματαιότητας. Είναι καταφανείς σε ποιητικές της μονάδες οι ομολογίες της αμφιβολίας της για ελπίδα. Οι λέξεις ακροβατούν μέσα σε ένα επαναλαμβανόμενο παιχνίδι αντικατοπτρισμών μέσα στον χρόνο. Μια υφή σκοτεινότητας της ποιητικής της αποφθεγματικής που θυμίζει τον αρχαίο Ηράκλειτο, παρά αρχαίες γυναικείες ελεγειακές φωνές. Ή την χαροποιό κατά βάθος ερωτική διάθεση της Σαπφούς. Η καθημερινότητα στα χέρια της, έχει αναχθεί σε ικετήρια υμνωδία. Η διάλυση της γλωσσικής συνέχειας και οργάνωσης γίνεται από τα μέσα και μέσα από λεπτές ισορροπίες. Ακροβασίες συνειδητοποίησης του κενού. Στην ποιητική δημιουργία της Κικής Δημουλά η ποίηση δεν είναι η φαρμακεία αλλά η γλώσσα αυτή που σχολιάζει αλλά δεν σχολιάζεται. Η ποίηση στέκει γυμνή και ανυπεράσπιστη μπροστά στο κενό της ίδιας της ύπαρξης. Αντίθετα οι λέξεις της κουβαλούν το μεγάλο βάρος της καταδικαστικής τους σκοτεινότητας, ενώ ταυτόχρονα, φωσφορίζουν σαν σηματωροί ενός κόσμου που παραμένει σκοτεινός ακόμα και στις πιο λαμπερές του εσωτερικές διαστάσεις. Μόνο που οι φωσφορισμοί αυτοί της γλώσσας μοιάζουν σαν τα μικρά καντηλάκια που είναι αναμμένα στα κοιμητήρια. Στα ανθρώπινα κοιμητήρια που συνεχίζεται η συνομιλία των ζωντανών με αυτών που έχουν πλέον ενωθεί με το σκοτάδι. Που οι σκιές τους έγιναν ύλη που τροφοδοτεί την αιωνιότητα του αναπότρεπτου τίποτα. Αυτό που δεν υπάρχει. Αν και εννοείται σαν επαναλαμβανόμενη συνέχεια ζωής, έστω και πρόσκαιρης, έστω και αποτυχημένης, διαψευσμένης στους ορίζοντές της. Η έντονη και ισχυρή ποιητική οξύτητα που διακρίνει την έκφρασή της, είναι κάτι το συγκλονιστικό για τον γυναικείο αλλά και τον αντρικό ποιητικό λόγο. Ο λόγος της αρνείται τα μεταστοιχειώσει τα διάφορα προσωπεία ενεργειών και καταστάσεων της ανθρώπινης ύπαρξης. Περνά δίπλα από τον άνθρωπο και αναζητά την γλώσσα του. Η μαγευτική ατμόσφαιρα που αποπνέουν τα ποιήματά της προέρχεται από μια υπερβολική αφοσίωση της ποιήτριας στο μοναδικό όπλο απέναντι στο χάος που διαθέτει ο άνθρωπος, την γλώσσα. Αυτή και μόνο εκφράζει και καθρεφτίζει όλες τις φανερές και κρυφές εκδοχές των συναισθηματικών αλλαγών του ανθρώπου. Αυτή μεταφέρει μέσα της τα πάθη του, τα όνειρά του και ταυτόχρονα την καταδίκη του. Τις διαψεύσεις του. Αυτή ακινητοποιεί την συνείδηση του χάους που εκείνη σαν άτομο αισθάνεται να την πολιορκεί και προσπαθεί να του ξεφύγει. Η γραφή της έχει μια αφαιρετική πυκνότητα αξιοθαύμαστη, μια συναισθηματική αβεβαιότητα που ίσως είναι ένας άλλος δρόμος να οδηγηθεί στην ερωτική πλήρωση. Το φάντασμα του ποιητή άντρα της και μέντορά της διατρέχει όλον τον ποιητικό της κορμό. Η γλώσσα μεταφέρει την δική της ματαιότητα που συνήθως ταυτίζεται με αυτήν του ανθρώπου αν δεν την υπερβαίνει Η γλώσσα της Δημουλά έχει μια αυτοτελή χρησιμοθηρική επαλήθευση. Αναγνωρίζουμε ένα παιχνίδι με τις λέξεις, με τις παρατονίες της, με τις παρασημαντικές της, με τις μεταφορές της, με τον νοηματικό τους σφετερισμό. Αυτή η εσωτερική της ποίησής της νοηματική παλινδρόμηση στο χθες που υπήρξε και σε αυτό που ζούμε σήμερα ως απώλεια, ως κενό, χαρτογραφεί τις διαδρομές της στο χώρο του δοξαστικού τίποτα. Υπάρχει μέσα στον λόγο της μια παραδοχή ήττας που προσπαθεί να διασωθεί μέσα από αναστάσιμες λέξεις, μέσα από εκφράσεις που έχουν καθαρθεί μέσα στην αποδοχή του θανάτου. Μιας διαρκής και παρατεταμένης απώλειας που καθορίζει το πρόσκαιρο της ζωής και των ονείρων. Μια θαλπωρή που δεν έχει να κάνει με την πίστη σε μεταφυσικές αξίες και αρχές αλλά, με ότι ονομάζουμε γλώσσα στίλβουσα. Η γλώσσα είναι η λύτρωση μέσα στον χρόνο. Ο χρόνος διαλύει και εξαφανίζει το φθαρτό σώμα αλλά δεν μπορεί να διαλύσει τις λέξεις. Οι λέξεις τον σαρκάζουν και του αποκαλύπτουν το δικό τους μυστήριο που δεν προέρχεται από αυτόν όπως η φθαρτή ύλη, παρά από την αυτοπαραγωγή τους. Το υλικό λίπασμα που τροφοδοτεί την αιωνιότητα του χρόνου. Στην ποίηση της Κικής Δημουλά θα γράφαμε, κυριαρχεί ένα συμπαντικό ψεύδος, μια κοσμική τάξη που συνεχώς, ή στην εξελικτική της πορεία διαρκώς αυτοδιαψεύδεται, για αυτό δεν μπορεί να προσφέρει ελπίδα, ανάσα ζωής παρά μόνο την συνειδητοποίηση του πένθους, της απώλειας. Λες και μια ζηλόφθονη της φύσης μοίρα ελλοχεύει μέσα στις ζωές των ανθρώπων και τους αρνείται κάθε παρηγοριά ή εκ των υστέρων δικαίωση. Ο άνθρωπος μένει με την προβιά των λέξεών του σκεπασμένος απέναντι στην φύση που αρνείται να δικαιολογήσει ακόμα και τους μηχανισμούς της φθοράς της. Γιαυτό έκανα λόγο πρωτύτερα για αυτές τις υπέροχες αλλά και εξίσου τραγικές καταβασίες της. Αυτές τις εσωτερικές της ποίησής της λειτουργικές πτώσεις. Αυτές που αναδύουν από μέσα τους το μυστήριο της ζωής παράδοξο ξένο. Οι συμβατικότητες χάνονται, οι κάθε μορφής συμβατικότητες, και φανερώνεται η γυμνή ύπαρξη μπροστά στον καθρέφτη του κενού της. Το φως ενώνεται με το σκοτάδι και αντανακλάται η αίσθηση του τίποτα. Η γλώσσα της μεταφέρει όλες τις πανάρχαιες φοβίες του ανθρώπου που μας αποκαλύπτονται ως μελλοντικό ζωοποιό σκοτάδι. Παίζει τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ της σκοτεινής μοίρας και της ανθρώπινης αναζήτησης για στιγμιότυπα χαράς και ερωτικής πλήρωσης. Στην ουσία δεν είναι και αυτό παρά ένα παιχνίδισμα της σκέψης, μια ψευδαίσθηση της ίδιας της γλώσσας, των μεταφορών της και των ποιητικών της προσωποποιήσεων. Τα επαναλαμβανόμενα είδωλά της.
     Στην μνήμη της, τώρα που ξεκίνησε υπερήφανη και τιμημένη για το αιώνιο ταξίδι προς το Τίποτα, για να συναντήσει προγενέστερές της γυναικείες ποιητικές φωνές, μεταφέρω ορισμένα ενδεικτικά πληροφοριακά στοιχεία για το έργο της. Μια σκαλωσιά χρήσιμων πληροφοριών για εμάς τους θαυμαστές και αναγνώστες του ποιητικού της λόγου. Και επικουρικά θεωρώντας ότι ο ποιητικός λόγος της Κικής Δημουλά αποτελεί οργανική συνέχεια της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης στην Ελλάδα, χωρίς πρόθεση σύγκρισης, παραλληλισμών ή συσχετισμών, αντιγράφω στο εισαγωγικό αυτό σημείωμα μερικές ακόμα χρηστικές πληροφορίες για άλλες γυναικείες ελληνικές ποιητικές φωνές και των έργων τους.
     Η Κική Δημουλά γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930, στις 6 Ιουνίου του 1931. Την ίδια χρονιά 15/5/1931 γεννιέται η ποιήτρια και μεταφράστρια Λίνα Κάσδαγλη, η ποιήτρια Μαρία Παττίχη, η ποιήτρια Λένια Χριστοφόρου 15/9/1931, η Ντίνα Χατζηνικολάου, η ποιήτρια Λίτσα Λεμπέση 5/11/1931, η Μαρία Ρόκου-Βασιλειάδου 25/3/1931 και ορισμένες άλλες γυναικείες ποιητικές φωνές που λησμονήθηκαν μέσα στον ποιητικό χρόνο.
Η Κική Δημουλά παρουσιάστηκε στα ελληνικά γράμματα με την συλλογή της με τίτλο «Ποιήματα» το 1952 που αποκήρυξε. 
Την ίδια χρονιά η ποιήτρια Έφη Αιλιανού εκδίδει την συλλογή της «Τα τραγούδια του μαύρου καπετάνιου και της Ηλιογέννητης». Η Μαργαρίτα Δαλμάτη εκδίδει τα «Σκίτσα στην ομίχλη», η Λίνα Κάσδαγλη «Τα Ηλιοτρόπια», η Όλγα Παπαστάμου τις «Θύμισες» και η Μαρία Αρκαδίου τις «Κάποιες ώρες». 
Το 1956 η Δημουλά εκδίδει την συλλογή της «΄Ερεβος», που ξεκινά κατά κάποιον τρόπο η επίσημη ποιητική της πορεία. Την ίδια χρονιά η ποιήτρια Λένα Παππά κυκλοφορεί τα «Ποιήματα», η ποιήτρια Μαρία Σερβάκη την «Περιπέτεια», η Λεία Χατζοπούλου-Καραβία τα «Σχέδια στο νερό», η Νίτσα Παπαζαχαρίου την συλλογή «Μετά την σιωπή», ενώ στην Αλεξάνδρεια η Λιλίκα Ταβερνάρη εκδίδει την συλλογή της «Περαστικέ σε χαιρετώ». 
Το 1958 που η Δημουλά κυκλοφορεί την συλλογή της «Ερήμην», η πειραιώτισσα ποιήτρια και μεταφράστρια Μαρία Αδάμ εκδίδει την συλλογή της «Ώρες».  Η Λύντια Στεφάνου τα «Ποιήματα», η Ιφιγένεια Διδασκάλου τις «Ανθινες ώρες», η Μαρία Φερεντίνου «Όταν ο κύριος οικοδομεί» και η Έφη Στρατή-Δημητριάδου από τις εκδόσεις Δωρικός την συλλογή της «Δαρείοι». 
Ενώ το 1963 όταν από τις εκδόσεις του Γεωργίου Φέξη που επιμελητής ήταν ο ποιητής και μεταφραστής Άρης Δικταίος, η Κική Δημουλά κυκλοφορεί την συλλογή της «Επί τα ίχνη», η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ από τις εκδόσεις Ζάρβανος εκδίδει την συλλογή «Λύκοι και σύννεφα», η Λούλα Βάλβη Μυλωνά εκδίδει στον Διογένη την συλλογή «Τα μονοπάτια του κρίνου», από τον Φέξη η Πίτσα Γαλάζη την συλλογή «Στιγμές εφηβείας», η Κοραλία Θεοτοκά τις «Απόπειρες», η Μάγια Μαρία Ρούσσου τις «Βάναυσες ώρες», και η Ελένη Χωρεάνθη στο Αγρίνιο τα «Λίγα λουλούδια». Για να μείνουμε στην εκδοτική ποιητική παραγωγή στα πριν την επτάχρονη δικτατορία χρόνια. Πάντως, όταν το 1971 η Κική Δημουλά εκδίδει το «Λίγο του Κόσμου» της, δεν είναι μόνη, άλλες 20 περίπου γυναικείες ελληνικές φωνές παρουσιάζονται και κυκλοφορούν βιβλία τους για πρώτη φορά.                
ΕΡΓΑ ΤΗΣ
-Ποιήματα, Αθήνα 1952
-Έρεβος, Αθήνα 1956/ β΄ Στιγμή 1990
-Ερήμην, Αθήνα 1958/ β΄ Στιγμή 1990
-Επί τα ίχνη,  Γ. Φέξη-Αθήνα 1963/ β΄ Στιγμή 1989
-Το Λίγο του Κόσμου, Αθήνα 1971/ β΄ 1972/ γ΄ Νεφέλη 1983/ δ΄ Στιγμή 1990
-Το τελευταίο σώμα μου, Κείμενα, Αθήνα 1981 / β΄ Στιγμή 1989
-Χαίρε ποτέ, Στιγμή, Αθήνα 1988
-Η Εφηβεία της Λήθης,  Στιγμή, Αθήνα 1994
-Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1998./ στ΄ 2005
(περιέχει τις εξής συλλογές: «ΕΡΕΒΟΣ»- «ΕΡΗΜΗΝ»-«ΕΠΙ ΤΑ ΙΧΝΗ»-ΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ»- «ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΩΜΑ ΜΟΥ»-«ΧΑΙΡΕ ΠΟΤΕ»-«Η ΕΦΗΒΕΙΑ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣ»)
-Ενός λεπτού μαζί, Ίκαρος-Αθήνα 1998/ ε΄ 2004
-Ήχος απομακρύνσεων, Ίκαρος, Αθήνα 2001/ δ΄ 2005
-Ο Φιλοπαίγμων Μύθος, Ίκαρος, Αθήνα 2003/ β΄2004
(Ο φιλοπαίγμων μύθος είναι το κείμενο που εκφώνησε η Κική Δημουλά κατά την τελετή υποδοχής της στην Ακαδημία Αθηνών στις 11 Νοεμβρίου 2003)
-Εκτός σχεδίου, Ίκαρος, Αθήνα 2004, β΄ 2005 ( διάφορα αποταμιευμένα κείμενα που κατά καιρούς δημοσίευσε η ποιήτρια)
-Χλόη θερμοκηπίου, Ίκαρος-Αθήνα 2005/ β΄2006
-Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως, Ίκαρος, Αθήνα 2007/ γ΄2008
-Έρανος σκέψεων, Ίκαρος, Αθήνα 2009, β΄ 2010
-Τα εύρετρα, Ίκαρος, Αθήνα 2010/ β΄ 2011
-Δημόσιος Καιρός, Ίκαρος, Αθήνα 2014
ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ-ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ για το έργο της

-ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ. ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ. Σ’ ΕΣΕΝΑ, ΑΙΦΝΗΣ, ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΑΙ. ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ-ΑΠΑΓΓΕΛΙΑ. Εισαγωγή, Ανθολόγηση: Κωνσταντίνος Δημόπουλος, εκδ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ-Αθήνα 2014
-Αγαθή Γεωργιάδου- Εριέττα Δεληγιάννη, Διαβάζοντας Κική Δημουλά,- ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ, εκδ. Ελληνικά Γράμματα-Αθήνα 2001
-Νίκος Δήμος, «ΣΤΗΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΗ ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ», Σημειώσεις σε ποιήματα της Κικής Δημουλά, Στιγμή- Αθήνα 1991
-Μάριος Μαρκίδης, Είναι και ποτέ. Ερμηνευτική πρόσβαση στα ποιήματα της Κ. Δημουλά, Έρασμος, Ν. 10, Αθήνα 1989.
-Δημήτρης Νικορέτζος, ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ Ένας μύθος διαπορευόμενος. Απογραφές ενός ανευλαβούς, Α. Α. Λιβάνη-Αθήνα χ.χ.
-Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Κική Δημουλά χρονικογράφος του εφήμερου, Κέδρος, Αθήνα 2003
-Γιολάντα Πέγκλη, ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ. ΣΧΕΔΟΝ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ, πάροδος/μελέτη 2004. (ανάτυπο του περιοδικού ΠΑΡΟΔΟΣ- αρ. 5. Εκτός εμπορίου)
 Άρθρα και Κείμενα σε Βιβλία

-Βάσος Βαρίκας, Συγγραφείς και Κείμενα 1955-1957, Ερμής 2003, σ. 120, β/β., Κική Ράδου-Δημουλά, Έρεβος, 14/8/1957.
-Δημήτρης Δασκαλόπουλος: επιλογή-παρουσίαση, σχόλια, Ελληνικά Καβαφογενή Ποιήματα (1909-2001). ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, Πανεπιστήμιο Πατρών 2003, σ.114, 272. Εν πτωχεύσει. Στο βιβλίο της: Ερήμην, 1958.
-Νίκος Δήμου, ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, Δοκίμια ΙΙ, Νεφέλη 1993, σ. 37-59,. Στην τετράγωνη νύχτα της φωτογραφίας. (σημειώσεις σε ποιήματα της Κικής Δημουλά). (Πριν το κείμενο ο Ν Δ. μεταφέρει στίχους της ποιήτριας EMILY DICKINSON 
“I took one Draught of Life-/I’ll tell you what I paid-/Precisely an existence-/ The market price, they said./ Πήρα μια ρουφηξιά ζωή-/Θα  σας πω τί πλήρωσα-/Ακριβώς μία ύπαρξη-/Η τρέχουσα τιμή, είπαν.)
-Άρης Δικταίος, Αναζητητές Προσώπου, Γεωργίου Φέξη 1963, σ. 109-, στο πρώτο μέρος «ΚΡΙΤΙΚΑ», Εγεννήθη ημιν ποιήτρια. (Η Κική Δημουλά)
-Αλέκος Κουτσούκαλης, Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τ. 3ος,  Ιωλκός 1989, σ. 231-234, (ΑΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ) [πμ.].
-Μιχάλης Γ. Μερακλής, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία, 1945-1980, Πατάκη 1986/1987, σ. 121-122. Ο ιστορικός την εντάσσει στην «πρώτη περίοδο: Η ουσιαστική Ποίηση»
-Πάνος Παναγιωτούνης, Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας. Γκούζου 1996, σ.146
-Κώστας Παπαγεωργίου, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ. Β΄ Μεταπολεμική Γενιά, τ. ΣΤ΄, Σοκόλη 2002, σ.148-163
-Κώστας Παπαγεωργίου, Μονόλογοι και Χειραψίες, Αλεξάνδρεια 2003, σ.107-149. Η υφή και το ύφος στην πρώιμη ποίηση της Κικής Δημουλά., βιβ/κη «Ήχος απομακρύνσεων»
-Βασίλης Στεριάδης, Η Τέχνη της αφήγησης, Γαβριηλίδης 2004, σ.22,241
-Θ. Δ. Φραγκόπουλος, Καθημερινές Τομές, Διογένης 1977, σ.73,76-77.
-Μάνος Χωριανόπουλος, 12 Εξέχουσες Μορφές του Καιρού μας, GRAPHOPRESS- Αθήνα 2005, σ.77-89, Η ποιήτρια του καιρού μας
Άρθρα-βιβλιοκριτικές σε περιοδικά

-Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Εντευκτήριο τχ. 8/10,1989, σ. 152-153, ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ-ΛΕΞΕΙΣ (Στην ποίηση της Κ. Δημουλά).
(το τεύχος αφιερώνει σελίδες στην Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος)
-Σταύρος Βαβούρης, η λέξη τχ. 83/3,4,1989, σ.315-316, β/β,  για «Χαίρε Ποτέ»
-Κώστας Βούλγαρης, Ο Πολίτης τχ. 59/12, 1998, σ. 46, β/β, ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΜΑΖΙ. για «Ενός λεπτού μαζί».
-Γιώργος Βέης, Διαβάζω τχ. 226/15-11-1989, σ. 65-68, β/β, στο καθαρτήριο του μετά, για «Χαίρε ποτέ». (Της κριτικής προτάσσεται «Αν έχουμε ακόμα μια ελπίδα, τη χρωστάμε σ’ αυτούς που δεν έχουν καμιά» του Walter Benjamin)
-Νίκος Γ. Δαββέτας, η λέξη τχ. 84/5, 1989, σ. 343-346, Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ Κ. Δ.
-Ζέφη Δαράκη, Ο Πολίτης τχ. 80/6, 1987, σ.81-, ΕΙΚΟΝΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ. Στην ποίηση της Κικής Δημουλά, Μάριου Μαρκίδη και Μάρκου Μέσκου
-Ανθούλα Δανιήλ, περ. ΕΚΦΡΑΣΗ (Συνδέσμου Φιλολόγων Νομών Φθιώτιδας), τ. 13ος, Λαμία 2002, σ.80-, Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Ενιαίου Λυκείου. Γας Ομφαλός. Σύντομες απαντήσεις στα ερωτήματα του βιβλίου. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ. (δύο ποιήματα της Κ. Δ. «Γας Ομφαλός», «Σημείο Αναγνωρίσεως»)
-Νίκος Δήμου, Εντευκτήριο τχ. 13/12, 1990, σ. 89-94, ΣΤΗΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΗ ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ (Σημειώσεις σε ποιήματα της Κ. Δ.). Στην πρώτη του μορφή το κείμενο αυτό ακούστηκε σε ραδιοφωνική εκπομπή της ΕΡΑ-1 με παραγωγό την Μαρία Κυρτζάκη. (στο τεύχος δημοσιεύονται και λαϊκά Παραμύθια).
- -Άρης Δικταίος, Καινούργια Εποχή τχ.11/Φθινόπωρο 1958, σ.417-419, β/β, «Έρεβος»-«Ερήμην»
-Άλκης Θρύλος, Καινούργια Εποχή τχ. Χειμώνας 12/1958, σ. 384, β/β., για «Ερήμην».
-Άλκης Θρύλος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.17/1960, σ.298, «Ερήμην»
-Βρασίδας Καραλής, περ. Διαβάζω τχ. 356/10,1995, σ. 109-111, β/β., Ο Παράδεισος της μετωνυμίας. Για «Η Εφηβεία της Λήθης»
-Ανδρέας Καραντώνης, περ. Νέα Εστία τχ. 1146/1-4-1975, σ.484-485, β/β για  «Το Λίγο του Κόσμου». (Στην επομένη σελίδα ο Α. Καραντώνης γράφει για την «Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό» της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ)
-Ανδρέας Καραντώνης, περ. Νέα Εστία τχ. 1299/15-8-1981, σ. 1107-1108, β/β., για «Το τελευταίο σώμα μου»
-Διονύσης Καρατζάς, περ. Γράμματα και Τέχνες τχ. 57/1,3, 1989, σ. 24-26, β/β., για «Χαίρε ποτέ».
(στο ίδιο τεύχος που έχει σελίδες αφιερωμένες στον Άγγελο Τερζάκη, ο Αλέξης Ζήρας κρίνει «Τα ποιήματα του Δολοφόνου μου» του πειραιώτη ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Ενώ η εκπαιδευτικός Ανθούλα Δανιήλ μιλά για το βιβλίο του Νίκου Γρηγοριάδη, «Το αθέατο μέσα μας» και τα βιβλία «Εκ των υστέρων» της Πόλυ Μηλιώρη και «Ο Ύλας» της Μ. Α.Σεφεριάδη)  
-Γιώργης Κότσιρας, περ. Ευθύνη τχ. 210/6,1989, σ.297, β/β, Ο Γιώργης Κότσιρας τον μήνα αυτό διάβασε: Κ. Δ. «Χαίρε ποτέ» ποιήματα, εκδ. Στιγμή 1988.
-Νένα Ι. Κοκκινάκη, περ. Νέα Παιδεία τχ.78/Άνοιξη 1996, σ.122-128, ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ: ΑΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΩΡΑ. (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου, σ.304) Μια προσέγγιση
-Τασούλα Καραγεωργίου, περ. Ο Πολίτης τχ. 93/10, 2001, σ.48-50, β/β για Κ. Δ. «Να αντέξεις είναι το ζητούμενο κι όχι να καταλάβεις. Ήχος απομακρύνσεων», Ίκαρος 2001
-Κώστας Λάνταβος, περ. Τομές τχ. 71/4,1981, σ. 56-57, β/β., για «Το τελευταίο σώμα μου».
(Στο ίδιο τεύχος ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου κρίνει το μελέτημα «Το μήνυμα του Θουκυδίδη» του Ηλία Ηλιού, ενώ ο Ηλίας Κεφάλας γράφει για τα «Βιώματα» του Δημήτρη Νεστορίδη, τον «Καμμένο κήπο» του Σπύρου Κοκκίνη, και «Είσαι κι εσύ μες στο βιβλίο» της Ελένης Βοϊσκου. Και ο Γιώργος Κ. Καραβασίλης, το βιβλίο του Βασίλη Πεζερίδη, «Κλεμμένοι χρόνοι, 2»)
-Μάρκος Μέσκος, περ. η λέξη τχ. 84/5,1989, σ.341, για «ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΩΜΑ» ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
-Παντελής Μπουκάλας, η λέξη τχ. 84/5,89, σ. 342, «ΥΠΕΡ ΑΣΩΤΕΙΑΣ»
-Θανάσης Θ. Νιάρχος, η λέξη τχ. 84/5,1989, σ. 347-349, ΠΙΣΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ
-Αγγελική Ξύδη, περ. Μετρό τχ. 16/2,1997, σ. 180, Σεπτέμβρης ναι… Σεπτέμβρης αχ.
-Αγγελική Ξύδη, περ. Μετρό τχ. 68/7,2001, σ. 161-, «ΤΟΤΕ ΜΟΥ ΛΕΣ ΓΙΑΤΙ ΓΚΡΕΜΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ;» «Ήχος απομακρύνσεων» Η ΝΕΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ. β/β., για «Ήχος απομακρύνσεων»
-Νότης Ροσσιανός-Λεωνίδας Πολυδεύκης, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ. 23/1966, σ.249, β/β., για. «Επί τα ίχνη»
-Στέφανος Ροζάνης, περ. ΠΟΙΗΣΗ, τόμος 13/Άνοιξη-Καλοκαίρι 1999, σ.251-255, ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ (ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ) ΣΩΜΑΤΟΣ Σχόλιο στην ποιητική της Κ. Δημουλά.
-Τάκης Σινόπουλος, περ. Εποχές τχ. 18/10,1964, σ. 66-67, Η γλώσσα και το προσωπείο. β/β., για «Επί τα ίχνη».
 (στο ίδιο τεύχος ο Παναγιώτης Μουλλάς γράφει για το πεζό «Ισορροπία τρόμου» του Πέτρου Αμπατζόγλου που κυκλοφόρησε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο)
-Άλκηστις Σουλογιάννη, περ. Γράμματα και Τέχνες τχ. 59/9,12, 1989, σ. 26-28, β/β., για «Χαίρε ποτέ»
(στο ίδιο τεύχος η ποιήτρια Βικτωρία Παπαδάτου γράφει για την συλλογή «Κιβώτιο Ταχυτήτων» του πειραιώτη μαθηματικού και υπερρεαλιστή ποιητή Έκτωρ Κακναβάτου. Ενώ ο ποιητής Δ. Καρατζάς δημοσιεύει ποιήματά του, όπως και ο ποιητής και εκδότης των «Επτανησιακών Φύλλων» Διονύσης Σέρρας, δημοσιεύει το ποίημα «Το Μάτι»)
-(Κώστας Τσιρόπουλος), περ. Ευθύνη τχ. 289/1, 1996, σ. 43, στους «ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥΣ»,  β/β., για «Εφηβεία της λήθης»
-Αντώνης Φωστιέρης, περ. η λέξη τχ. 5/6,1981, σ. 402-403, για «Τελευταίο σώμα»
-Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, περ. Εντευκτήριο τχ. 6/4, 1989, σ.119-120, β/β. Ο ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, για «Χαίρε ποτέ» (στο τεύχος δημοσιεύονται και «σελίδες για τον Μανώλη Αναγνωστάκη»)
-Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, περ. ΠΟΙΗΣΗ, τόμος 5ος/ Άνοιξη 1995, σ. 234-236, β/β., ΚΑΤ’ ΟΝΑΡ. για την «Εφηβεία της λήθης».
Άρθρα και βιβλιοκριτικές σε εφημερίδες
-Ευγένιος Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 30/11/1994, β/β., «Τι θα φοράς, συνεννόηση;» για «Η εφηβεία της λήθης»  
 -Αριστέα Βασιλειάδου, Ο Κόσμος του Επενδυτή 27/6/1998, Κι όμως, κυρία Δημουλά, έαρ γίνεται με ρίμες.
-Βιβή Βασιλοπούλου, Ο Κόσμος του Επενδυτή 17/3/2007, Τι βρήκαν στην άμπωτη. Ψυχοπαίδης- Δημουλά, (για το βιβλίο «Γιάννης Ψυχοπαίδης-Κική Δημουλά: Συνάντηση» εκδ. Ίκαρος. Έκθεση στην γκαλερί «Ζουμπουλάκη» Έκθεση έως 5 Απριλίου)
-Ευριπίδης Γαραντούδης, Ο Αναγνώστης 4/7/1991, Στις καταβολές της ποιητικής ωριμότητας. Για την ποίηση της Κικής Δημουλά.
-Γιώργος Γιώτης, Η Καθημερινή, Τρίτη 11/10/1994, σ.14. Μνήμη και χρόνος στην ποίηση της Κ. Δημουλά. Η τέχνη της φούγκας και η απώλεια σαν εφαλτήριο
-Κώστας Γεωργουσόπουλος, Τα Νέα, Παρασκευή 18/6/1999, σ.32. Οι ζηλόφθονοι. Στο Πνεύμα του τόνου
-Κώστας Γεωργουσόπουλος, Τα Νέα, Σαββατοκύριακο 25-26/2/2006, σ.47/11. Η αλεπού και τα σταφύλια. -Μίζερες, συμπλεγματικές κριτικές. για. «Χλόη Θερμοκηπίου»
-Θ. Γιαλκ., Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 15/1/2001, Εφηβεία της λήθης. Μια ανθολογία ποιημάτων της Κ.Δ., μεταφρασμένων στα ιταλικά από την Πάολα Μαρία Μινούτσι.
-Ν.(ίκος) Γ. Δ(αββέτας), Ελεύθερος Τύπος 28/1/1989, β/β., για «ΧΑΙΡΕ ΠΟΤΕ»
-Μάνος Ελευθερίου, Τα Νέα, Πέμπτη 24/6/1999, σ.31. Συκοφαντίες. Στο ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ του τόνου
-Αρ. Ελληνούδη, Ο Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 15/1/1994, σ. 4, β/β., «Εφηβεία» ποίησης. για «εφηβεία της λήθης»
-Αρ. Ελληνούδη, Ο Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 11/3/2001, β/β, «Έφηβη» ποιητική σοφία. Για την συγκεντρωτική έκδοση «ΠΟΙΗΜΑΤΑ»
-Έθνος 18/4/1999, Ενώνουν τις πένες τους ενάντια στα όπλα
-Ελεύθερος Τύπος 3/3/2002, Φιλοθέη, Εκδήλωση για την Κ. Δ. Την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 8 Μαρτίου
-Ελευθεροτυπία 21/3/2002, Ο δήμαρχος (Αθηναίων Δημήτρης Αβραμόπουλος) τίμησε τη Δημουλά.
-Ελευθεροτυπία 1/3/2002, σ. 27, Η Δημουλά στους «αθανάτους». Εξελέγη χθες μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
-Β. Κ. Κ.(αλαμαράς), Ελευθεροτυπία 15/10/1998, «Ενός λεπτού μαζί» τα καινούργια της Δημουλά
-Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 18/3/1999. Η βραδιά της Κικής Δημουλά. «Υπάλληλοι της ζωής και του χρόνου»
-Δημήτρης Κατσαγάνης, Νέα Προοπτική 14/1/1995, σ. 15, β/β., «Η ΕΦΗΒΕΙΑ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣ»
-Λώρη Κέζα, Το Βήμα, Πέμπτη 22/3/2001, σ. Α 39, ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ. Μια ποιήτρια στον προθάλαμο της Ακαδημίας
-Νένα Ι. Κοκκινάκη, Το Βήμα, Κυριακή 15/1/1995, Ποιητικά όνειρα δίχως όρια. β/β για  «Η εφηβεία της λήθης».
-Γιώργος Κοροπούλης, Η Καθημερινή 30/4/1999, β/β, Οι ελλάμψεις και το έργο. Με αφορμή την πρόσφατη συγκεντρωτική έκδοση των «Ποιημάτων» της Κ. Δ.
-Κώστας Κρεμμύδας, Η Εποχή, Κυριακή 9/7/2000, σ. 19-, Κ. Δ. Φυσικά και ονειρεύομαι. Ζει κανείς μόνο μ’ ένα ξερό μισθό;
-Η Καθημερινή 15/6/2002, Αλλόκοτα γράμματα σε μια ποιήτρια. (από μαθήτριες, φιλόλογους κ. ά.)
-Παντελής Μπουκάλας, Η Πρώτη 24/6/1989, «ΥΠΕΡ ΑΣΩΤΕΙΑΣ», για «Χαίρε ποτέ». (Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το περιοδικό «Λέξη» τχ. 84/5,1989)
-Παντελής Μπουκάλας, Η Καθημερινή, Τρίτη 20/12/1994, σ. 14, β/β., «Άπληστο που είσαι ανεξήγητο…» Η ευγενής μελαγχολία της Κ. Δ. στη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης».
-Παντελής Μπουκάλας, Η Καθημερινή, Τρίτη 30/3/1999, σ.12, Καρποί λυρικής μελαγχολίας. Η ποίηση της Κικής Δημουλά και το «τρισευλογημένο Εμπόδιο». (Ομιλία που οργάνωσε η Πολιτιστική Επιτροπή του Συλλόγου Υπαλλήλων της Τραπέζης Ελλάδος και το περ. «Μανδραγόρας»)
-Παντελής Μπουκάλας, Η Καθημερινή 6/4/1999, Πόσες στάχτες για να υπάρξει λάμψη. Τα τεχνάσματα και τα αισθήματα στην ποίηση της Κικής Δημουλά.
-Ανδρέας Μπελεζίνης, Ελευθεροτυπία 21/10/1999, Οι σεισμοί (και «τα σείστρα») της Κικής Δημουλά
-Όλγα Μπακομάρου, Ελευθεροτυπία 7/4/2001, στις Μεγεθύνσεις (Το ΟΧΙ είναι δισύλλαβο…)
-Παντελής Μπουκάλας, Η Καθημερινή, Τρίτη 16/7/2002, σ.14, β/β. «Να αντέξεις είναι το ζητούμενο»… Ο αναστοχασμός για την ποίηση, στον «Ήχο απομακρύνσεων» την ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά.
-Όλγα Μπακομάρου, Ελευθεροτυπία Σαββατιάτικη 15/11/2003, στις Μεγεθύνσεις. («Ομπρέλες ανοιγμένες στη σειρά»)
-Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, City Press, Πέμπτη 24/6/2004, β/β., Η έκλειψη της κανονικότητας, για «Ο ΦΙΛΟΠΑΙΓΜΩΝ ΜΥΘΟΣ».
-Γιώτα Μυρτσιώτη, Η Καθημερινή 14/12/2004, Κική Δημουλά: Χάρη σ’ ένα ψέμα ζούμε. (Εκδήλωση στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών)
-Παντελής Μπουκάλας, Η Καθημερινή, Τρίτη 8/1/2008, σ.14, β/β.,  Κ. Δ. Μεταξύ της επίγνωσης και της απόγνωσης. Τα όνειρα και η απώλεια στο «Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως», τη νέα ποιητική συλλογή της Κ. Δ.
-Ναυτεμπορική 11/11/1997, Ποίηση της Κικής Δημουλά στα σουηδικά. (Χόκαν Έντγκρεν)
-Νίκος Γ. Ξυδάκης, Η Καθημερινή, Τετάρτη 12/7/1995, σ. 10, Η Δημουλά και στα γαλλικά. Η μεταφράστρια της Ελληνίδας ποιήτριας μιλάει στην «Καθημερινή» για τη νέα έκδοση. (Μαρτίν Πλατώ-Ζυγούνα)
-Γιάννης Πανουτσόπουλος, ΠΡΙΝ, Κυριακή 4/7/1993, Όχι δεν είμαι λυπημένη. Σε σωστή ώρα νυχτώνει. Μια σύντομη περιπλάνηση με τον ποιητικό λόγο της Κικής Δημουλά.
-Κώστας Παππάς, Η Αυγή 31/12/1998, Εγεννήθη ημίν ποιήτρια. Η Κική Δημουλά όπως την είδαν οι πρώτοι κριτικοί της
-Δήμητρα Παυλάκου, Η Αυγή 27/6/1999, β/β, Ποιήσεως προηγιασμένη. Πρώτες σκέψεις από την συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργου της Κ. Δ. «Ποιήματα».
-Δήμητρα Παυλάκου, Η Κυριακάτικη Αυγή, Χριστούγεννα 25/12/1998, σ. 35, β/β, Ο πόνος των πραγμάτων και του ανθρώπου. Κ.Δ.  για «Ενός λεπτού μαζί».
-Δ. Π., Η Αυγή 6/9/2001, β/β, Η αλήθεια της ποίησης. Κ. Δ. για « Ήχος απομακρύνσεων».
-Μ. Π., Τα Νέα 1/3/2002, Κική Δημουλά Επιτέλους εκλογή!
-Έφη Παρδάλη επιμέλεια: Ελεύθερος Τύπος, Δευτέρα 17/2/2003, Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: Νεοελληνική Γλώσσα. Α΄ Κείμενο: Κ. Δ. Διατριβή ενός Αδαούς Μονολόγου σε Άγνωστο Θέμα
-Γιάννης Παπακώστας,  Η Καθημερινή, Τρίτη 4/11/2003, Η Κ. Δημουλά και η ποίηση του μέσα χώρου. Τα θέματα, η τεχνική, τα μοτίβα και η γλώσσα της ποιήτριας στα πενήντα χρόνια της διαρκούς παρουσίας της. (εισήγηση σε εκδήλωση του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου 25/9/2003)
-Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία-Βιβλιοθήκη 4/12/2010, σ.8. β/β., «Τα εύρετρα». Με τα εύρετρα της ποιητικής τέχνης… Κική Δημουλά και Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου….».
-Νατάσα Παπανικολάου, Έθνος, Δευτέρα 7/1/2013, σ. 37, Η ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ ΣΤΗΝ “INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE”. «Πατρίδα μου είναι η γλώσσα». Πρωτοσέλιδο αφιέρωμα της εφημερίδας με αφορμή την έκδοση των ποιημάτων της στην Αγγλία. Με τις λέξεις «σκοτάδι και χάος» περιγράφει η ποιήτρια και ακαδημαϊκός την κατάσταση στην Ελλάδα.
(στην σελίδα 39 δίνεται η είδηση: Στα 76 της «έσβησε» η Ρούλα Κακλαμανάκη)
-Τάσος Ρούσσος, Το Βήμα 12/3/1989, δραστικό αποτέλεσμα. β/β. για «Χαίρε ποτέ».
-Γιάννης Σμαραγδής, Επιλέγει και σχολιάζει: Τα Νέα τχ. 61/6-5-2000, ΠΡΙΣΜΑ. Το βλέμμα της κρυστάλλινης Ελληνίδας
-Όλγα Σέλλα, Η Καθημερινή, Κυριακή 17/8/2003, Συνύπαρξη τριών φωνών σε μια παράσταση. Ο Κυριάκος Σφέτσας ντύνει με μουσική ποιήματα της Κικής Δημουλά, τα οποία ερμηνεύει η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου. Κική Δημουλά «Η ποίησή μου δεν είναι έγχορδη». Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου «Νιώθω πιο πλούσια και λιγότερο μόνη». Κυριάκος Σφέτσας Η ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ των δημιουργών.
-Μάνος Στεφανίδης, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 17/3/2004, Στη Μακρόνησο! (Πάλι για την Κική)
-Κώστας Σταματίου, Τα Νέα 14/1/1989, και 21/1/1989, ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ, β/β., για «Χαίρε ποτέ».
-Σωκράτη Τσίχλια, Η Καθημερινή, Σάββατο 20/12/2003, Ο λόγος της Κικής Δημουλά
-Κώστας Τσαούσης., Έθνος 10/1/1989, Κουβέντες με το όνειρο και την ελπίδα, β/β., για  «Χαίρε ποτέ».
-Τα Νέα, Παρασκευή 22/5/1992, ΑΝΤΙΣΤΑΡ. Ποιητικές αντιφάσεις.
-Τα Νέα, Παρασκευή 23/5/1997, σ. 2,/22 Η Δημουλά, η Αννίτα και τα σύμβολα
-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, Τα Νέα, Πέμπτη 22/5/1997, σ. 33/9, ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ: ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ. Με ενοχλεί η λέξη ποιήτρια. «Η αισθητική μου ταράζεται, όταν με αποκαλούν ποιήτρια» τονίζει στα «ΝΕΑ» Η Κική Δημουλά, όπως υπογράμμισε και τις προάλλες στη Ραδιοφωνική εκπομπή της Μαρίας Κυρτζάκη.
-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, Τα Νέα 16/9/1997, Φωτογραφική… λαθρανάγνωση
-Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 27/11/1998, σ. 7, β/β, Ο λόγος της απουσίας. Σημάδια κόπωσης- και κατάχρησης- στη νέα συλλογή της Κ. Δ. για «Ενός λεπτού μαζί»
-Ελένη Χοντολίδου, Η Κυριακάτικη Αυγή 30/10/2005, σ.35. Διάλογος. Με αφορμή τα μοντέλα και τις στάρλετ που διαβάζουν ποίηση: έπαινος Κικής Δημουλά.  Και απαντητικό σημείωμα από τον Κώστα Βούλγαρη, «Αγαπητή κ. Χοντολίδου. Θα μπορούσα…»
-Έλενα Χουζούρη, Η Αυγή 29/1/1989, Ποίηση των άλλων όψεων. β/β., για «Χαίρε ποτέ».
-Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Σ.-ΒΑΡΒΑΤΣΟΥΛΗ Ε. ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΥ Μ., Τα Νέα, Παρασκευή 16/3/2001, σ. 16, Λογοτεχνία για Γ΄ Λυκείου.. Εξετάσεις Λυκείου 2001, Κ.Δ. «Σημείο Αναγνωρίσεως».

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΤΗΣ
- Η λέξη, τχ. 84/5,1989, σ. 388-389, σε β΄ πρόσωπο. Μια συνομιλία της Κ. Δ. με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο.
-Ελευθεροτυπία, Σάββατο 30/11/1996, σ. 36, Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Η ποίηση; Ένα ψιλόβροχο σε μια διαρκή ξηρασία. Μια συζήτηση με μαθήτριες του Αρσακείου και μια συμβουλή προς τους νέους: Μη ξοδεύετε τώρα ολόκληρη τη νεότητά σας..
-ΠΟΙΗΣΗ, τόμος 10ος/ Φθινόπωρο-Χειμώνας 1997, σ. 6-24, Συνομιλία με την Μαρία Κυρτζάκη. Αυτό το τύμπανο, του έρωτα, θα ήθελα να τ’ ακούμε συνεχώς να βαράει κάπου μακριά.
-Κυριακάτικη 4/1/1998, σ. 42/18, Ειρήνη Κοντογεωργίου, «Τιμιότερη της ποίησης η φωτογραφία». Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού που διοργανώνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, η Κ.Δ. μιλάει για τη φωτογραφία, όπως μόνο μια ποιήτρια μπορεί.
-Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 17/7/1998, σ. 16. Στην ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. Βένα Γεωργακοπούλου, Κ. Δ. «Η ποίηση δεν χάνεται από μια αγοραία κατανάλωσή της»
-Τα Νέα, Σάββατο 3/10/1998, σ. 12-13/38-39, Μικέλα Χαρτουλάρη,  «Μαζεύω πεταμένη ανθρωπότητα». Επιστροφή με τη συλλογή «ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΜΑΖΙ» που θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις «ΙΚΑΡΟΣ». Το ονειρεύεσθαι είναι άσκηση ενάντια στη χαλάρωση.
-Η Καθημερινή, Τετάρτη 21/10/1998, σ. 10, Νίκος Βατόπουλος, Ποίηση «ανατροπής του εύλογου» Η Κ. Δ. μιλάει στην «Κ» με αφορμή της νέας της ποιητικής συλλογής. Η νέα συλλογή της Κ. Δ. με τίτλο «Ενός Λεπτού Μαζί» προαναγγέλλει τη συγκεντρωτική έκδοση των επτά ποιητικών συλλογών της (1956-1994)
-Το Βήμα, Κυριακή 29/11/1998, σ. 3, Μαίρη Παπαγιαννίδου, Το ωραίο ζητούμενο. Η μαστοριά των βιβλίων και η μαστορική των συγγραφέων-τεχνιτών.  Με αφορμή την τελευταία της συλλογή η Κ. Δ. μας οδηγεί στο εργαστήρι της γραφής της.
-ΜΕΤΡΟ τχ. 36/10, 1998, σ. 70-76, Αγγελική Ξύδη. Φωτό: Πέπη Λουλακάκη. «Είναι πλάνη ο έρωτας…. Ωραία πλάνη. Την προσκυνώ, πώς θέλετε να σας το πω.»
-Γυναίκα τχ. 1161/12, 1998, σ. 261-, Όλγα Μπακομάρου. Φωτογραφίες: Μονογιούδης, ΤΟ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ. Έκανε την αθόρυβη είσοδό της στο σύμπαν της λογοτεχνίας, πρίν από πολλά χρόνια, με την ποιητική συλλογή Το λίγο του κόσμου, και συνέχισε το ίδιο αθόρυβα να κατακτά έναν-έναν τους αναγνώστες της και τη θέση που τις αξίζει, δείχνοντάς μας ότι μπορεί κανείς το άπειρο μέγεθος της τέχνης του να το διαλαλήσει χαμηλόφωνα.
-Ελευθεροτυπία, Σάββατο 16/3/2002, σ. 36-37, στην Όλγα Μπακομάρου, Η Κική Δημουλά, η τρίτη «αθάνατη» γυναίκα, δηλώνει θνητή και ευάλωτη, σε μια άκρως εξομολογητική συνομιλία.  «Η ποίηση αναπληρώνει αυτό που δεν μπορείς να ζήσεις». «Αισθάνομαι ότι δεν κατέλαβα ακριβώς την έδρα της ποίησης, αλλά ότι οι προηγούμενοι μεγάλοι κάτοχοί της συμπτύχθηκαν κάπως και μου έκαναν λίγο τόπο ώστε να χωρέσω κι εγώ».
-Ταχυδρόμος τχ. 203/17-1-2004, σ. 31-37,  από τη Μικέλα Χαρτουλάρη- Photo: Αρχείο Κικής Δημουλά./ Στέλιος Σκοπελίτης. Κ.Δ. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ 2003. «Έμαθα να διαβάζω χέρια και να χάνω χέρια». Μαζεύει από χάμω πεταμένη ανθρωπότητα και τη μεταστοιχειώνει σε ποίηση. Είναι δημοφιλής και πολυμεταφρασμένη, αλλά παθαίνει κρίσεις σεμνότητας. Δηλώνει δειλή, αλλά κάνει τολμηρές λεκτικές ακροβασίες. Η Κική Δημουλά σημάδεψε με τον τρόπο της την χρονιά που πέρασε.
-Η Καθημερινή, περ. Κ τχ. 98/17-4-2005, σ. 34-, της Όλγας Σελλά-Πορτρέτα: Νίκος Κοκκαλιάς, Κ. Δ. «Αποτολμώ μια μονομαχία με το αδύνατο» Σε μια σπάνια συνέντευξη με την ποιήτρια και ακαδημαϊκό, το «Κ» επιδιώκει να «μεταφράσει» σε πεζό λόγο όσα εκείνη πραγματεύεται στους στίχους της-και παίρνει την άδεια να προδημοσιεύσει ποιήματά της, από τη νέα συλλογή «Χλόη Θερμοκηπίου».
-Η Καθημερινή, περ. Κ τχ. 196/4-3-2007, σ. 70-74, της Όλγας Σελλά-Φωτογραφίες: Γιώργος Μονογιούδης. Κ. Δ. «Τα έργα του θα συντροφεύουν μοναχικά ποιήματά μου». Γιάννης Ψυχοπαίδης «Η ποίησή της ήταν γραμμένη μέσα μου». Έναν παράλληλο κόσμο ανάμεσα στην ποίηση και τη ζωγραφική αποκαλύπτουν τα εβδομήντα τρία νέα έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη εμπνευσμένα από το έργο της Κ. Δ. Η ποιήτρια και ακαδημαϊκός και ο εικαστικός μίλησαν στο «Κ» γι’ αυτή την απροσδόκητη συνάντηση των τεχνών τους.
-Ελευθεροτυπία, Σαββατιάτικη 17/11/2007, σ. 36, Βασίλης Κ. Καλαμαράς, Αρκετά μας βασάνισε το σπάνιο και το δυσεύρετο. Η Κική Δημουλά μιλάει για την εμπειρία της στην Ακαδημία Αθηνών και δίνει συμβουλές στους νέους ποιητές. Όποιος παινεύει το σπίτι του πέφτει και τον πλακώνει….
-Τα Νέα, INFO- Σαββατοκύριακο 4-5 Ιουνίου 2011, σ. 6-7, Ν συν συνέντευξη. Δημήτρης Πολιτάκης, Η Κική Δημουλά στα 80. Ζούμε μια έπαρση βαθύτατης άγνοιας. Με αφορμή την εκδήλωση στον κήπο του Μεγάρου τη Δευτέρα το βράδυ αλλά και τα ογδοηκοστά της γενέθλια-την ίδια ημέρα-η κορυφαία μας ποιήτρια και ακαδημαϊκός μίλησε για την ωριμότητα, τη λήθη αλλά και τους απελπισμένους και αγανακτισμένους-εντός και εκτός εισαγωγικών. Η Κική Δημουλά συζητά με τον Τίτο Πατρίκιο.
-Το Βήμα, Κυριακή 27/9/2012, σ. 8, στον Μάκη Προβατά. «Η ευτυχία δεν βγάζει ποίηση. Η κορυφαία ποιήτρια μιλά για την εξαπάτηση του σώματος, τις μνήμες του Εμφύλιου, τον Καβάφη και το κίνητρο για να γράφουμε μουσική και ποιήματα.- «Στους πολιτικούς με ενοχλεί το δυσπερίγραπτο».
- Έθνος, Δευτέρα, 7/1/2013, σ.65. «Βλέπω σκοτάδι και χάος». Κική Δημουλά: Απαισιόδοξη η γνωστή ποιήτρια για την κατάσταση στην Ελλάδα. (συνέντευξη στην εφημερίδα Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν)

ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ
-Κοραλία Θεοτοκά, Τα Κείμενά της, Εστία 1977, σ. 298-299, Επιστολή στην ποιήτρια και δεύτερη σύζυγο του Γιώργου Θεοτοκά, την Κοραλία Θεοτοκά από την Κ. Δ.
-περ. ΕΠΟΧΕΣ τχ. 18/10,1964, σ. 21-23, Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
-Η Καθημερινή 14/12/1990, στην στήλη «Εις Σε Προστρέχω»
-Ελευθεροτυπία 11/12/1994, Βασίλης Κ. Καλαμαράς. «Περί ποιήσεως». Ένα ανέκδοτο κείμενο της ποιήτριας Κ. Δ. από διάλεξή της σε μαθητές λυκείου!
-Η λέξη τχ. 84/5,89, σ. 339, Σας πεθύμησα
-Η λέξη τχ. 137/1,2,1997, σ. 72-73, ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΠΛΕ
-Κυριακάτικη 2/3/1997, σ. 43, του Βασίλη Κ. Καλαμαρά. ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ. «Το παρελθόν μπλε».
-Ελευθεροτυπία 31/12/2003, Ευχές 2003

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ
-Αγγελική Ξύδη, ΜΕΤΡΟ τχ. 52/2,2000, σ. 26-, Σαν μπλούζ. Η Κική Δημουλά στο cd του ΜΕΤΡΟ
-της Χάρης Ποντίδα, Τα Νέα, Δευτέρα 28/7/2003, 19/3, στους Ορίζοντες. Το μυστικό τραγούδι μιας γυναικείας καρδιάς. Κυριάκος Σφέτσας. «Υπήρξε μια εξ ουρανού στιγμή, όταν το καλοκαίρι πλησίασα το έργο της Κ. Δ. και ένιωσα ξαφνικά να αναστέλλεται η νύχτα μου»
 -Η Καθημερινή 25/6/1998, Ποίηση Κ. Δ. μουσική Θάνου Μικρούτσικου. «Στην αγκαλιά της άκρης» με ένα cd.
-ΔΙΦΩΝΟ τχ. 37/10, 1998, σ. 174, ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΗΣ. Στα λογιογραφήματα και.
-Γ. Ε. Καρ., Ελευθεροτυπία 25/6/1998, Στην αγκαλιά της ποίησης
-Εφη Φαλίδα, Τα Νέα 25/6/1998, Μια υποδόρια τρυφερότητα. Ποιήματα της Κ. Δ. σε CD  από την HIS MASTERS VOICE
-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ, Τα Νέα, Τετάρτη 4/3/1998, σ. 3, Το… βενζινάδικο της Δημουλά. Η ποιήτρια ηχογραφεί 24 ποιήματα με τον Θάνο Μικρούτσικο.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ
-ΠΟΙΗΣΗ τόμος 10/Φθινόπωρο 1997, σ. 3-5, Επεισόδιο,
-ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τχ. 1331/ Χριστούγεννα 1982, Μικρή ανθολογία ποίησης Ελληνίδων. ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΩΣ
-ΝΕΜΕCIS, τχ. 4/9, 1999, Πάει. Στο μυθοδρόμιο. Επιλογή: Ειρήνη Λαλάκη
-ΕΥΘΥΝΗ, τχ. 44/8, 1975, σ. 405-406, ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΝ
-ΕΥΘΥΝΗ τχ. 55/7,1976, σ. 372-375, Ο ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ
-ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΜΑΣ, τχ. 7-8/1,2, 1959, σ. 190, ΥΛΙΚΑ
-Η ΛΕΞΗ, τχ. 2/2,1981, σ. 88-90, Φωνή σε Αδειοδρόμους
-Η ΛΕΞΗ τχ. 84/5, 1989,  σ. 339-340, Σας πεθύμησα
-Η ΛΕΞΗ, τχ. 107/1,2, 1992, σ. 26-27, ΓΕΝΕΑ ΥΠΑΓΕΙ ΚΑΙ ΓΕΝΕΑ ΕΡΧΕΤΑΙ (Εκκλησιαστής)
-SYMBOL, 10/3/2001, σ. 57. Ο Νίκος Δήμου διαλέγει ένα ποίημα. Ο ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ.

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ
-Διαβάζω τχ. 435/12,2002, σ. 93-, επιμέλεια αφιερώματος: Ηρακλής Παπαλέξης, «…Το αφιέρωμα που ακολουθεί προσπαθεί να ανιχνεύσει τις πηγές ενός ποιητικού έργου εν εξελίξει». ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥΜΗΝΑ.
-Βιοεργογραφία της Κικής Δημουλά, σ.94 
-Βρασίδας Καραλής, Το λυγρόν δέος του μηδενός στο έργο της Κ. Δ. (του κειμένου προτάσσεται του αρχαίου Αρχιλόχου απόσπασμα: «Χρημάτων άελπτον ουδέν εστίν ουδ’ απώματον,/ ουδέ θαυμάσιον, επειδή Ζεύς πατήρ Ολυμπίων/εκ μεσημβρίης έθηκε νύκτ, αποκρύψας φάος/ ηλίου λάμποντος λυγρόν δ’ ήλθ’ επ’ ανθρώπους δέος») σ. 95-101
-Μιχάλης Τσιανίκας, Η σιγουριά των πρώτων στίχων ή Αυτοβιογραφία μιας σν- ωρίμανσης. (προτάσσεται: «Διαβάζει βιβλία στην κόρη της για να τη μορφωθεί. (από εργασία μικρής μαθήτριας)) σ.102-112
-Ρίτσα Φράγκου-Κικίλια, «… συνεχώς και ακάλυπτη στη γραμμή του πυρός», (ο τίτλος από Τάσο Κόρφη), σ.113-117
-Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, Κ. Δ.: Το χρονικό μιας ποιητικής διαδρομής, σ. 118-127
-Συνέντευξη στους: Λ. ΑΡΩΝΗ, Μ. ΜΙΧΕΛΙΔΑΚΗ, Α. ΡΟΔΙΤΗ, Κική Δημουλά: «Ονειρεύομαι να γράψω ένα πολύ καλό ποίημα». (δημοσιεύεται προεισαγωγικό σημείωμα του Η. Π.), σ. 128-131
-Εντευκτήριο τχ. 57/4,6, 2002, σ.7-, ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ
-Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, Η νεύρωση των λέξεων, σ. 7-11
-Παντελής Μπουκάλας, «Να αντέξεις είναι το ζητούμενο»…, σ. 12-16
-Τάσος Χατζητάτσης, Επί τα ίχνη, σ. 17-19
-Σοφία Νικολαϊδου, Κική Δημουλά: Ποιήματα., σ. 20-24. (Ν. Σκόπελος 21.12.2001. Αγαπητή κυρία Δημουλά.), σ. 20-24
-Βασίλης Αμανατίδης, Δημουλά και Πικάσο: Το σύνδρομο του (μή) ονείρου. Διαβάζοντας το ποίημα της Κ. Δ. «Σύνδρομο», σ. 25-29
-Μαργαρίτα Μελμπεργκ, Η μοναξιά του ουσιαστικού. Η Επιστολή στην Κ.Δ. και Επιστολή τον Απρίλιο της Ίνγκερ Κρίστενσεν, σ. 30-34
-Πάολα Μαρία Μινούτσι, Η «μεταφορά» της απουσίας στην ποίηση της Κικής Δημουλάς, σ. 35-40.
-Μαρία Κέντρου Αγαθοπούλου, Το ιδιάζον κοίταγμα. «ΑΩΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΩΡΑ» [πμ] και κείμενο, 21/10/1995, σ. 41-44
-η λέξη, τχ. 194/10,12,2007, ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ
Στο πλούσιο αυτό τεύχος, συμμετέχουν:
-Η ποιήτρια με ποιήματά της και πεζά της. Ο ιστορικός της ελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου, ο θεατρολόγος Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο εικαστικός Παναγιώτης Τέτσης και Σωτήρης Σόρογκας. Ο Κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, η ποιήτρια Γιολάντα Πέγκλη. Οι ποιητές Γιάννης Βαρβέρης, Χριστόφορος Λιοντάκης, Γιάννης Κοντός και Θοδωρής Γκόνης, και ο Ντίνος Σιώτης. Η ποιήτρια Τασούλα Παπαγεωργίου, ο κριτικός Αλέξης Ζήρας και ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου. Ο Γιώργος Μπλάνας, η Μαρία Κέντρου Αγαθοπούλου και ο Νίκος Δαββέτας, η Μαρία Κυρτζάκη και ο Γιάννης Ευσταθιάδης. Ο Γρηγόρης Ιωαννίδης και ο Άρης Δικταίος.
--
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς 23 Φεβρουαρίου 2020
Με την ελληνική γη να υποδέχεται την ποιήτριά της.