Σαιξπηρικές αναγνωστικές αναπολήσεις
Αναρτώντας στην λογοτεχνική μας
ιστοσελίδα και μιλώντας για σύγχρονες μεταφράσεις Σαιξπηρικών Σονέτων (αυτές
τουλάχιστον που γνωρίζουμε και έχουμε διαβάσει), η αναγνωστική μνήμη μας
οδήγησε σε παλαιότερα νεανικά κριτικά και ποιητικά μας διαβάσματα. Τότες που
αναζητούσαμε να ενημερωθούμε πάνω στα διάφορα είδη της γραφής, να έρθουμε σε
επαφή με τον ποιητικό και πεζό, δοκιμιακό λόγο του Δυτικού κυρίως Κόσμου, αλλά
και των άλλων συγγραφικών- πνευματικών κληροδοτημάτων της παράδοσης του
Παγκόσμιου Πολιτισμού. Βιβλία και Έργα που διαβάζαμε στις νεοελληνικές τους
μεταφράσεις της μεταπολιτευτικής εποχής της δεκαετίας 1970 και 1980 που
κυκλοφορούσαν σε μεγάλη εκδοτική αφθονία. Ο ελληνικός εκδοτικός «οργασμός» των
πρώτων χρόνων μετά την πολιτική μεταπολίτευση και αποκατάσταση της Ελληνικής
Δημοκρατίας το 1974, περιστρέφεται
κυρίως γύρω από το πολιτικό βιβλίο (και κοινωνιολογικό, τις σειρές
εγκυκλοπαιδειών) και αναγνώσματα. Με την πάροδο του χρόνου, την αλλαγή των
πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών μετά το 1981, η εκδοτική στρατηγική, πολιτική
των χώρων του βιβλίου αλλάζει, προσαρμόζεται και ακολουθεί τις ανάγκες και τα
ενδιαφέροντα των καινούργιων ελλήνων και ελληνίδων αναγνωστών καθώς ανοίγει η
βεντάλια των προτιμήσεων και επιλογών τους. Φυσικά, ο εμπορικός αυτός εκδοτικός
πληθωρισμός ακολουθεί τους νόμους της αγοράς και της ζήτησης όπως κάθε άλλο
προϊόν της ελεύθερης διακίνησης στις αστικές ανοιχτές κοινωνίες και
πολιτεύματα, κάτι που σημαίνει, ότι ούτε το σύνολο της πρωτογενούς συγγραφικής
παραγωγής των ελλήνων και ελληνίδων είναι πάντα άξιο λόγου, ούτε η
δευτερογενής, των εκατοντάδων μεταφράσεων που είχαν πλημμυρίσει τις βιτρίνες
των βιβλιοπωλείων ή πωλούνταν «λαθραία» σε καροτσάκια σε σταθμούς του
ηλεκτρικού ή σε πανηγυρικές εκδηλώσεις στις πλατείες. Για να είμαστε όμως
ακριβοδίκαιοι όπως και άλλοτε έχουμε μνημονεύσει, οι όχι πάντα φτηνές αυτές
εκδόσεις και οι αμφιβόλου ποιότητας μεταφράσεις που πωλούνταν σωρηδόν και σε
ντάνες, μας γνώρισαν ονόματα φημισμένων λογοτεχνών του προηγούμενου και
προπροηγούμενου αιώνα, κλασικά έργα εντελώς άγνωστα σε εμάς τις νέες φουρνιές
των βιβλιόφιλων και φιλότεχνων. Πρόσθεσαν το μικρό τους λιθαράκι στην
οικοδόμηση της εικόνας του μορφωτικού επιπέδου ημών των νεοελλήνων. Όπως
συμβαίνει πάντα στον ρου της Ιστορίας και του ανθρώπινου Πολιτισμού, οι
τεχνικές της τυπογραφίας βελτιώθηκαν, οι εκδοτικές προτάσεις ανανεώθηκαν, τα
γούστα μας προσαρμόστηκαν στις νέες πανευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις των
μοντέρνων καιρών. Τα βιβλία-ως ένα ακόμα προϊόν-απέκτησαν καλύτερη αισθητική
εμφάνιση, αρτιότερη εκδοτική εικόνα, οι μεταφράσεις βελτιώθηκαν, προσέχθηκε και αναδείχθηκε ο
κόπος και ο μόχθος των μεταφραστών, και ανάλογα με το μεταφραστικό αποτέλεσμα
επαινέθηκε θετικά η δουλειά τους. Ή αντίστοιχα αγνοήθηκε ή επικρίθηκε, έμεινε
στα αζήτητα. Ενδεχομένως στην σημερινή μας αποτίμηση να μπορούμε γράψουμε με
σχετική ασφάλεια, ότι και οι μεταφραστές από την μεριά τους, όπως οι
συγγραφείς, διαμόρφωσαν το γλωσσικό μας ύφος και συμμετείχαν ενεργά στην
εξέλιξη της μορφής και της εκφραστικότητας της ελληνικής σύγχρονης δημοτικής γλώσσας.
Είτε στην προφορική της ηχητική ανίχνευση είτε στην γραπτή της αποτύπωση.
Έκτοτε, μετά τις μεταφράσεις των Ρώτα-Δαμιανάκου, εμφανίστηκαν και κυκλοφόρησαν
στο εμπόριο και το μεταφραστικό στερέωμα αυτόνομα τυπωμένες, Σαιξπηρικές
μεταφράσεις αντρών και γυναικών τις οποίες έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα
σημειώματα. Εδώ ας επαναλάβουμε ενδεικτικά τα ονόματα του Διονύση Καψάλη, του Στυλιανού
Αλεξίου, του Ερρίκου Σοφρά, της Λένιας Ζαφειροπούλου. Ονόματα γνωστών
και καταξιωμένων μεταφραστών, Σαιξπηρικών προτάσεων οι οποίες προστίθενται σε
εκείνες που έχουν δημοσιευθεί σε παλαιότερα λογοτεχνικά περιοδικά ή σε
ηλεκτρονικά ιστολόγια στο διαδίκτυο.
Αν ο σημαντικός ποιητής και δοκιμιογράφος
της Γενιάς του 1930, ο Μικρασιάτης νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης ήταν αυτός που μας άνοιξε τους διαύλους
δημιουργικής επαφής με την ποίηση του άγγλου νομπελίστα ποιητή και κριτικού
Τόμας Στέρν Έλιοτ, (παρενθετικά να σημειώσουμε, ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται
μία ακατανόητη σε εμάς προσπάθεια να τον αποκαθηλώσουν από την «επίσημη» θέση
που άξια κατέχει στις αναγνωστικές ελληνικές συνειδήσεις ο Σεφέρης), οι
μεταφραστικές εργασίες του ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Βασίλη Ρώτα- σε συνεργασία με την ποιήτρια σύζυγό του Βούλα Δαμιανάκου-, μας γνώρισαν το
σύνολο, ποιητικό και θεατρικό έργο του άγγλου δραματουργού Ουϊλλιαμ Σαίξπηρ. Τα
«Ποιήματά», τα «Σονέτα», τα «Θεατρικά του Έργα», πλησιάζουν τους 40 τίτλους
βιβλίων, τα οποία διαβάσαμε και συνομιλήσαμε μαζί τους, τα χαρήκαμε για πρώτη
φορά από τις πάντα προσεγμένες και επιλεκτικές εκδόσεις «Ίκαρος». Το ζεύγος
Ρώτα με ευσυνειδησία, εγκυρότητα, γλωσσικό αισθητήριο, λεκτική ακρίβεια, και
μεταφραστικά κριτήρια, μεταφράζοντας στα ελληνικά το Σαιξπηρικό corpus μας
πρόσφεραν ένα διαχρονικό αναγνωστικά επίκαιρο και σήμερα αποτέλεσμα. Μιάς έστω
αν θέλετε, άλλης γλωσσικής σημαντικής και ποιότητας της γενιάς και των χρόνων
τους. Όπως αυτή προσέλαβε και μυήθηκε στα Σαιξπηρικά της τέχνης μυστικά θησαυρίσματα.
Ο Βασίλης Ρώτας δεν υπήρξε μόνο ποιητής αλλά και σημαντικός λόγιος και εργάτης
της Θεατρικής τέχνης, άτομο με στέρεα Θεατρική παιδεία είχε επίγνωση μέσα σε
ποια υφολογικά και γλωσσικά πλαίσια όφειλε να κινηθεί για να φέρει ένα σωστό
αποτέλεσμα. Διέθετε τα εχέγγυα εκείνα και τα ανάλογα εφόδια ώστε να επεξεργαστεί
με επάρκεια και να διαχειριστεί την Σαιξπηρική φωνή και τις αποχρώσεις της, τον
ποιητικό και θεατρικό λόγο στην μεταφορά του στα ελληνικά, δίχως να υπερβαίνει
τους τονισμούς και επιτονισμούς της αγγλικής γλώσσας. Διαβάζοντας τις
μεταφράσεις του Ρώτα αντιλαμβανόμαστε ότι σκοπεύει διπλά με το Σαιξπηρικό
αγγλικό κείμενο που έχει μπροστά του. Από την μία να κάνει ελκυστικές και βατές
αναγνωστικά τις μεταφράσεις των ποιημάτων και των σονέτων του άγγλου ποιητή,
ηθοποιού και ελισαβετιανού δραματουργού, και από την άλλη να προσφέρει ένα
μεταφραστικό αποτέλεσμα τέτοιο ώστε να μπορεί να παρασταθεί στις ελληνικές
σκηνές και να κατανοηθεί ο Σαιξπηρικός θεατρικός λόγος και η μεγάλη
ποιητικότητά του, ανετότερα και καλύτερα από το ελληνικό θεατρόφιλο κοινό και
τους συντελεστές της θεατρικής παράστασης. Είτε τα Σαιξπηρικά έργα φέρουν την
θεματολογία των Ιστορικών Δραμάτων, είτε της Τραγωδίας, είτε φέρουν τους
πολύχρωμους και σπαρταριστούς και σατιρικούς χρωματισμούς της Κωμωδίας. Γι’
αυτό και οι θεατρικές του μεταφράσεις
ακολουθούν την δομή στην οποία στηρίζεται ένα αμιγώς θεατρικό έργο, κρατεί τους
ανάλογους χρόνους, τις παύσεις των φωνών των ερμηνευτών, την εικονογράφηση των
προθέσεων των χαρακτήρων των ηρώων, τους θεατρικούς ρυθμούς, τους σκηνικούς
όποιους περιορισμούς, δίχως να καπελώνει τις προθέσεις του συγγραφέα ή να αλλοιώνει
την λογική και επεξεργασία της σκέψης και των ιδεών του, τα πολύκλαδα μηνύματα
και αποφθεγματικότητα του λόγου του. Οι μεταφράσεις των Ρώτα- Δαμιανάκου έχουν
έντονη θεατρικότητα και ύφος, καταλαβαίνεις αμέσως ότι φέρουν θεατρική
ατμόσφαιρα, το κλίμα τους, η γλώσσα δομείται σε θεατρικά σκηνικά κάντρα και
εικόνες, σε σχέση με άλλες νεότερες, αν τις διαβάσουμε παράλληλα. Ας μην
αναφέρουμε ονόματα γνωστών μας σύγχρονων μεταφραστών. Ιδιαίτερη όμως περίπτωση
αποτελούν οι μεταφράσεις του πεζογράφου και γιατρού Γιώργου Χειμωνά, με την ξεχωριστή του υφολογική και γλωσσική
ποιότητα, την ιδιαιτερότητα της ορολογίας του. Η χρήση μάλιστα εννοιών από τον
χώρο της ιατρικής δεν «καπελώνει» την θεατρική γλώσσα του Σαιξπηρικού κειμένου
πχ. «Άμλετ» αντίθετα την αναδεικνύει μέσω σύγχρονων συμβολισμών και λεκτικών
σημάτων μιας επιπρόσθετης θετικής βαρύτητας και αποτελεσματικότητας.
Έχοντας κοντά μας, στα Σαιξπηρικά αυτά
σημειώματα που δημοσιεύουμε, τις μεταφράσεις που προαναφέραμε και αυτές που
έχουμε καταγράψει στις δικές μας έρευνες - εδώ να αναφέρουμε ότι δεν
κατορθώσαμε να συναντήσουμε στο εμπόριο και να διαβάσουμε το χρηστικό βιβλίο
της Αικατερίνης Δούκα- Καμπίτογλου,
«Η παρουσία του Σαίξπηρ στον Ελληνικό χώρο»-μια απόπειρα βιβλιογραφίας. Ένας
οδηγός που κυκλοφόρησε στην Θεσσαλονίκη το 1981. Μία μελέτη οδηγός στις Σαιξπηρικές
σπουδές, όπως αποτελούν οι παλαιότερες του ιστορικού του ελληνικού θεάτρου Γιάννη Σιδέρη που είχαμε συναντήσει στο
περιοδικό «Θέατρο». Επίσης βλέπε και Γιώργος
Σαββίδης, «Εκδοτικές περιπέτειες των μεταφράσεων του Σαίξπηρ από τον Κωνσταντίνο
Θεοτόκη», περιοδικό Περίπλους τχ. 17-18/ 1988. Δεν κατορθώσαμε να δούμε επίσης,
τις μεταφράσεις των Σαιξπηρικών Σονέτων που έγιναν από τον Θεόδωρο Γ. Ρούσσο, το 1958 και φωτοτυπώντας τες να τις
παρουσιάσουμε. Παρά την ελλιπή μας βιβλιογραφική ενημέρωση, χαιρόμαστε και απολαμβάνουμε ευχάριστα την φρεσκάδα
και την γλωσσική ζωντάνια των μεταφραστών. Αισθανόμαστε ικανοποίηση με την
ευσυνειδησία και υπευθυνότητα με την οποία αντιμετώπισαν την περίπτωση ενός
δημιουργού ισάξιου με τους αρχαίους έλληνες τραγικούς και ποιητές, του
ελισαβετιανού ηθοποιού και συγγραφέα που ξεπέρασε κατά πολύ, τα κράσπεδα της
πνευματικής παράδοσης της χώρας του και του αιώνα που έζησε και έγραψε. Μας
είναι χρήσιμες οι Εισαγωγές, οι Πρόλογοι και τα Σχόλια που διαβάζουμε του
Ερρίκου Σοφρά και της Λένιας Ζαφειροπούλου, στις δικές τους μεταφραστικές
εκδοχές , ώστε να μας κάνει να μιλάμε σύμφωνα με την αναγνωστική μας επάρκεια,
για «ποιητική μετάφρασις» όπως θα μας έλεγε ένας από τους κυριότερους και
σημαντικότερους εκπρόσωπους της Επτανησιακής Σχολής, ο «απόστολος του έργου του
Διονυσίου Σολωμού» όπως δίκαια των αποκάλεσαν, ο ρέκτης και αναστηλωτής των
Σολωμικών «Απάντων» ο διηγηματογράφος, εκδότης, επιμελητής, Κερκυραίος Ιάκωβος Πολυλάς (13/10/1825-5/8/1896),
σε εισαγωγικό φιλολογικό κείμενο στις ελάχιστες μεταφράσεις του. Τα
«Προλεγόμενα» του Ιάκωβου Πολυλά είναι όχι μόνο ότι σημαντικότερο έχουμε
διαβάσει για τον εθνικό μας ποιητή αλλά και αποτελεί ο σταθερός
«καθρέφτης» μέσω του οποίου ερχόμαστε σε
επαφή με την Σολωμική ποίηση. Πάντως, όπως και νάχει κάθε σύγχρονος έλληνας
μεταφραστής ή μεταφράστρια είτε εντύπως είτε μέσω των ηλεκτρονικών λογοτεχνικών
ιστοσελίδων -όπως είναι τα Λογοτεχνικά Πάρεργα- φιλοδοξεί να μας κάνει γνωστούς
τους μηχανισμούς και τις τεχνικές οπτικές των αποτελεσμάτων της Μεταφραστικής
τέχνης τους. Τι εντύπωση και αίσθηση μας αφήνει το τελικό ποιητικό αποτέλεσμα
στην μετάφραση ή απόδοσή του στα ελληνικά που έχουμε μπροστά μας και
διαβάζουμε, πέρα από τις όποιες γλωσσικές μας ενστάσεις ή υφολογικές
παρατηρήσεις που μπορούμε και έχουμε κάθε δικαίωμα-σαν αναγνώστες -να προβούμε
στην ρυθμική στίχων του ή επιλογή μέτρων του που υιοθέτησε. Αν μας επιτρέπονταν
θα λέγαμε ότι τα μεταφραστικά μοντέλα αλλάζουν από εποχή σε εποχή, αλλά αυτό
χρειάζεται άλλου είδους συζήτηση μεταξύ των αρμοδίων και πεπειραμένων
μεταφραστών που, πολλές φορές ο μεταφραστικός μόχθος τους μένει αδικαίωτος και
λησμονημένος και φυσικά απλήρωτος.
Συμπληρωματικά να αναφέρουμε και τα
εξής:
Ο Ιάκωβος
Πολυλάς θεωρείται ο πρώτος που μετέφρασε τα Σαιξπηρικά έργα «Άμλετ» και «Τρικυμία
στα ελληνικά, γράφοντας και σχετικές μελέτες. Βλέπε: -«Αμλέτος» τραγωδία
Σαικσπείρου. Έμμετρος μετάφρασις Ιακώβου Πολυλά με Προλεγόμενα και κριτικές
σημειώσεις. Εν Αθήναις1889 εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή. –«Η Τρικυμία»
δράμα του Ουλιέλμου Σεϊκσπηρ. Μετάφρασις Ι. Πολυλά Κερκυραίου, Κέρκυρα, 1855.
Τυπογραφείον Σχερία. Βλέπε επίσης τον τόμο της σειράς Νεοελληνική Βιβλιοθήκη.
«ΠΟΛΥΛΑΣ ΑΠΑΝΤΑ» Πανομοιότυπη επανέκδοση με συμπλήρωμα από ανέκδοτα έργα.
Αναστύλωσε ο Γιώργος Βαλέτας, εκδόσεις Ν. Δ. Νίκα, Αθήνα 1959, σ. 520. (α΄
έκδοση 1950). Τον Σεπτέμβριο του 2000 οι δυσεύρετες πλέον εκδόσεις
«ΙΔΕΌΓΡΑΜΜΑ», εκδίδουν έναν πολυσέλιδο τόμο, 354 σελίδες, με τίτλο: «ΑΜΛΕΤΟΣ
ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΑΙΚΣΠΕΙΡΟΥ». Επιμέλεια Μετάφρασις ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ. Εισαγωγή ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ. Φιλολογική Επιμέλεια ΜΑΡΑ ΓΙΑΝΝΗ. Προμετωπίδα ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ.
Ενώ πριν δέκα χρόνια, τον Απρίλιο του 2015 στην σειρά Νεοελληνική Βιβλιοθήκη
του «Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη» κυκλοφορεί τον τόμο 470 σελίδων.
ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΟΛΥΛΑΣ, «ΤΑ ΚΡΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ». Φιλολογική επιμέλεια Θεοδόσης Πυλαρινός.
Το κούτσικο (δύο σελίδων) φιλολογικό κείμενο του Ιάκωβου Πολυλά με τίτλο «Η Ποιητική
μετάφρασις», δημοσιεύεται στις σελ. 306-307 στην έκδοση του Γιώργου Βαλέτα, και
έχει άμεση σχέση με την μετάφραση από τον Πολυλά της Γ΄ Ελεγείας Βιβλίο Α΄, του Λατίνου ποιητή Αββίου
Τιβούλου. Δες και «Μικρά Μεταφράσματα» σελ. 481-483. Ο Γιώργος Βαλέτας
συνοδεύει την έκδοση των «Απάντων» του Ιάκωβου Πολυλά με Εισαγωγή για τη Ζωή
και το Έργο του και με την σχετική Εργογραφία και Βιβλιογραφία. Στην νεότερη
έκδοση από τις εκδόσεις του «Ιδρύματος του Κώστα και της Ελένης Ουράνη», το
μικρό φιλολογικό «ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ» δημοσιεύεται χτενισμένο από τον
επιμελητή Θεοδόση Πυλαρινό στις σελίδες 239-240 και ακολουθεί η μετάφραση του Γ΄ Ελεγείου του
Ρωμαίου ποιητή Άλβιου Τιβούλλου. Σχετικά με την Σαιξπηρική μεταφραστική
περιπέτεια να υπενθυμίσουμε ότι στην Ελλάδα γνωρίζουμε μία μετάφραση του
«Μάκμπεθ» του 1843 που έγινε από τον βαρόνο Ανδρέα Θεοτόκη. Δίχως να
παραγνωρίζουμε και τις Σαιξπηρικές μεταφράσεις του Δημητρίου Βικέλα. Βλέπε την
καλογραμμένη εργασία του Κωνσταντίνου Α. Τρυπάνη, «Ο Σαίξπηρ και το Νεώτερο
Ελληνικό Θέατρο». Στο «Ουίλλιαμ Σαίξπηρ» τέσσερεις διαλέξεις, Αθήνα 1945. Από
τον Πειραϊκό χώρο ένας από τους ηγέτες του Δημοτικιστικού κινήματος στην
Ελλάδα, ο Αλέξανδρος Πάλλης, απέδωσε τον «Έμπορο της Βενετιάς».
Όσον αφορά τα Σαιξπηρικά «ΠΟΙΗΜΑΤΑ»
ΚΑΙ ΤΑ «ΣΟΝΕΤΑ» ας δώσουμε ενδεικτικές σχετικές πληροφορίες.
Α.
ΠΟΙΗΜΑΤΑ- Β. ΣΟΝΕΤΑ
1.,
ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Εισαγωγή-Μετάφραση- Σημειώσεις: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ-ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ.
Εξώφυλλο: Γιώργος Πάτσας. Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 8, 1977, σ. 152.
[Περιλαμβάνει:
-Αφροδίτη και Άδωνης –Ο Βιασμός της Λουκρητίας- Ο Ποθοπλάνταχτος Προσκυνητής-
Σονέτα σε διάφορες Μουσικές Νότες- Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα].
2., Ποιήματα
του Σαίξπηρ. ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ.- ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΚΑΙ ΑΔΩΝΗΣ.- ΦΟΙΝΙΚΑΣ ΚΑΙ ΤΡΥΓΟΝΑ. Πρόλογος-
Μετάφραση με Ομοιοκαταληξία. ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, εκδόσεις Αθήνα- Λευκωσία, 1999, σ. 96
[ στις
τελευταίες σελίδες του βιβλίου και στο οπισθόφυλλο παρουσιάζονται φωτογραφίες
εξωφύλλων βιβλίων και ενδεικτικές κριτικές για Σαιξπηρικούς τίτλους που ο
Κύπριος Θ. Μ. Πανταζής έχει γράψει, μεταφράσει ή διασκευάσει. Όπως «ΆΜΛΕΤ»,
«ΟΘΕΛΛΟΣ», «ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ», «ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΟΣ» «Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΛΟΥΚΡΗΤΙΑΣ», «ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ», «Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΩΝ», «ΙΣΤΟΡΙΕΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΑΙΞΠΗΡ», «ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ: Η Ζωή και το έργο του»]
3., Ποιήματα
του Σαίξπηρ. Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΟΥΚΡΗΤΙΑΣ. Μετάφραση με ρίμα (Με βάση το πρωτότυπο
αγγλικό κείμενο): ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος,
Αθήνα 1998, σ. 60.
4., ΤΑ
ΣΟΝΝΕΤΑ. Μετάφραση ΒΑΣΟΥ ΧΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1970, σ. 96.
[Περιλαμβάνει
τα 154 Σαιξπηρικά Σονέτα, δίφυλλο Πρόλογο και Σημειώσεις].
5., ΤΑ
ΣΟΝΕΤΑ. Εισαγωγή-Μετάφραση- Σημειώσεις: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ-ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ. Εξώφυλλο:
Γιώργος Πάτσας. Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1, 1978, σ. 176.
[Η έκδοση
περιλαμβάνει και τα 154 Σονέτα]
6., ΣΟΝΕΤΑ.
Εισαγωγή-Επιλογή- Μετάφραση: ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΙΟΥ, εκδόσεις Στιγμή *, Αθήνα 3,
1989, σ.54.
[ Ο Στυλιανός Αλεξίου αφιερώνει το βιβλίο "To the Dark Lady". Η έκδοση
περιλαμβάνει 26 Σονέτα. *Το βιβλίο εκδόθηκε εκ νέου, β΄ έκδοση 5, 1989, σ. 50,
με Πρόλογο στην β΄ έκδοση και σε μεγαλύτερο σχήμα. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. V, XII, XV, XVI, XVIIIC XIX, XXII, XXIII, XXVII, XXIX, XXX, XXXI, XXXVII, XLIII, XLIV, LII, LXI,LXV, LXXI, LXXIII, LXXVI, LXXVII, XCVII, CIV, CXXVIII, CXXXII.].
7., 25
ΣΟΝΕΤΑ. Μετάφραση-Επίμετρο: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 11, 1998, σ.
64.
[Βλέπε και
ξέχωρη ανάρτηση της 27/1/2023. Περιλαμβάνει τα εξής: I, II, III, IV, V, VI, VIII, XVIII, XXVI, XXIX, XXX, L, LIII, LXV, LXXI, LXXII, LXXIII, LXXIV, LXXV, LXXVI, XCIV, XCVII, CV, CVI, CXXVIII.].
8., ΣΟΝΕΤΑ.
Μετάφραση- Εισαγωγή: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΑΜΠΟΥ- ΠΑΓΚΟΥΡΕΛΗ, εκδόσεις αΝεΜοΔείΚΤηΣ, Αθήνα
12, 2005, σ. 110. (δίγλωσση έκδοση)
[Περιλαμβάνει
τα Νούμερα: 1, 2, 8, 15, 18, 23, 27, 28, 30, 31, 35, 36, 39, 40, 41, 42, 47,
55, 56, 57, 58, 61, 62, 64, 71, 87, 89, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 104, 107,
109, 113, 116, 117, 120, 129, 130, 132, 137,138, 144, 147, 151, 154]
9., WILLIAM
SHAKESPEARE, SONNETS, ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ. Εισαγωγή- Μετάφραση: ΛΕΝΙΑ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ,
(δίγλωσση έκδοση), εκδόσεις Gutenberg, 2016, σ. 344.
[Περιλαμβάνει και τα 154 Σονέτα. Προσέχουμε τις ενότητες της Εισαγωγής, "Ποιός είναι ο κύριος Γ.Χ. (Mr. W.H.) στον οποίο αφιερώνει ο Thomas Thorpe το έργο; Ενώ αφήνει ανοιχτό το ερώτημα: "Αν υποθέσουμε ότι ο νεαρός άνδρας υπήρξε, είχε ο Σαίξπηρ ολοκληρωμένες ερωτικές σχέσεις μαζί του; Ήταν ο ποιητής ομοφυλόφιλος;" σ. 10. Η μεταφράστρια αφιερώνει την μετάφραση "στη μνήμη του ποιητή Δημήτρη Αρμάου, που πρώτος την εμπιστεύτηκε". Επίσης, 45 Σονέτα δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στο περιοδικό "Ποιητική" τχ. 13/Άνοιξη-Καλοκαίρι 2014. Για την βοήθειά τους ευχαριστεί ακόμα τους Δημήτρη Μαρωνίτη και τον Παναγιώτη Ιωαννίδη.]
10.,
ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ, ΣΟΝΕΤΑ. Μετάφραση- Σημείωμα: ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΟΦΡΑΣ, σχεδιασμός
εξωφύλλου: Μάρω Κατσίκα, γ΄ έκδοση, εκδ. αντίποδες, 2021, σ. 80. (α΄ 2018).
[Ιδιαίτερο
ενδιαφέρον παρουσιάζουν- πέρα από την μετάφραση- τα Σημειώματα σ. 61-75 του
μεταφραστή Ερρίκου Σοφρά. Η έκδοση είναι δίγλωσση. Στις πρώτες σελίδες έχουμε
την ελληνική μετάφραση των Σονέτων, και έπονται τα Σονέτα στην αγγλική γλώσσα.
Τα Νούμερα είναι τα εξής: 1, 18, 20, 29, 30, 34, 55, 57, 60, 61, 66, 71, 73,
87, 90, 94, 97, 107, 116, 121, 126, 129, 130, 138.]
Ακόμα,
μεταφράσεις Σαιξπηρικών Σονέτων και Ποιημάτων έχουμε του Άγγελου
Δόξα στην «Ελληνική Δημιουργία» τχ.1/ 15-2-1948, «Ο θρίαμβος του θανάτου». Του Νικόλαου
Ποριώτη, στα «Πειραϊκά Γράμματα» τχ. 5/11, 1942, «Ο Φοίνικας και η Τρυγόνα». Ακόμα,
σε μετάφραση Κώστα Κουτσουρέλη έχουμε «9+1 Σονέτα» στο περιοδικό «Ποίηση» τχ. 18/Φθινόπωρο-Χειμώνας
2001. Ενώ στην έμμετρη ομοιοκατάληκτη μετάφραση του Ρόη Παπαγγέλου έχουμε το Σονέτο CXXXVIII.βλέπε περιοδικό «Φιλολογική Πρωτοχρονιά»
τόμος 60ος/ 2003. Κλπ.
Τέλος, να σημειώσουμε ότι οι μεταφράσεις
των Βασίλη Ρώτα- Βούλα Δαμιανάκου, επανεκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο «Επικαιρότητα»
σύνολο τόμων 39.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς,
Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου
2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου