ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΣΤΕΝΑΓΜΩΝ

Ήθελα νάταν κάπου, σ’ ένα δάσος, μακρυά, μια Παναγιά των Στεναγμών, μια γοτθική παράξενη εκκλησία, χαμένη και μονάχη μεσ’ στο δάσος.

Και μάλιστα θαρρώ, θα προτιμούσα, ποτέ να μην την ήξερε κανείς, χαμένη και μονάχη μεσ’ στο δάσος να μη την ξέραν μήτε τα πουλιά, να ήταν γνωστή μονάχα στο φεγγάρι, κι όχι το φεγγάρι που ανατέλλει, ή το φεγγάρι που μεσουρανεί-μα το λειψό θανάσιμο φεγγάρι-ένα φεγγάρι, λίγο πριν να δύση, μεσ’ στον αβυσσαλέο τον ουρανό.

Κι οι Στεναγμοί της να ήταν είκοσι έξη.

Και πρώτα-πρώτα, ο Στεναγμός της ώρας που ήμουν μόνος.

Κι έπειτα οι άλλοι Στεναγμοί, με τη σειρά:

-Ο Στεναγμός της πρώτης σου ματιάς.

-Ο Στεναγμός της νύχτας που δε σ’ είδα.

-Ο Στεναγμός που σούγραψα το πρώτο μου τραγούδι.

-Ο Στεναγμός της υποψίας πως αγαπούσες άλλον.

-Ο Στεναγμός κάποιας βραδιάς που είπες πως δε με ξέρεις.

-Ο Στεναγμός να μη μπορώ τρία βράδια να σε ιδώ.

-Ο Στεναγμός της νύχτας που σε βρήκα.

-Ο Στεναγμός του δειλινού που πήγαμε στο δάσος

-Ο Στεναγμός του ρόδου που είχες κόψει

-Ο Στεναγμός του σιωπηλού χαμόγελου, την ώρα που χωρίζαμε στη σκάλα

-Ο θείος ο Στεναγμός της άλλης μέρας

-Ο Στεναγμός μιας ώρας αλησμόνητης

-Ο Στεναγμός μας το πρωί, κατόπι

-Ο Στεναγμός του πρώτου μας θυμού

-Ο Στεναγμός κάποιου άλλου που σ’ αγάπησε

-Ο Στεναγμός της αγωνίας που βάσταξε δυό μέρες

-Ο Στεναγμός ενός φιλιού, κατόπι απ’ το θυμό μας το θυμάσαι;

-Ο Στεναγμός να σ’ αγαπώ, να σ’ αγαπώ όπως πάντα

-Ο Στεναγμός του να ζητώ το απόλυτο από σένα

-Ο Στεναγμός να μη μπορής να μου το δώσης

-Ο Στεναγμός του πόθου μου που φεύγει

-Ο Στεναγμός του πόθου που έχει φύγει

-Ο Στεναγμός, να προσπαθώ να σβήσης απ’το νου μου

-Ο Στεναγμός να γίνη-δίχως δάκρυα

Κι’ ας βάλουμε στο τέλος, σ’ όλα αυτά-και κάποιον Στεναγμό που δε θυμούμαι.  

    Πάνε χρόνια τώρα, που έγραψα τις τρείς μελέτες για τον λυρικό και μουσικό ποιητή του μεσοπολέμου και έδωσα μια σχετική διάλεξη. Παιδί ακόμα, άκουσα σε σπίτι παλαιών και καλών φίλων στον Πειραιά, τα ποιήματά του, το γνωστό μας «το απλό παιδί που εγώ αγαπώ δεν έζησε στα πλούτη….», ή το «γλυκάθηκα, γλυκάθηκα από το άλικό σου στόμα κι όσα φιλιά και αν μου δωσες δεν σε χορταίνω ακόμα…». Αργότερα, από το βιβλιοπωλείο του Λαδιά στην Ιπποκράτους-νομίζω-αγόρασα τα «Ποιήματά» του στην έκδοση του Γεωργίου Φέξη 1964, με την γνωστή εισαγωγή του ποιητή και μεταφραστή Άρη Δικταίου με το κιλό στην ζυγαριά. Στην αρχή, νόμισα ότι ο τότε βιβλιοπώλης έκανε λάθος, ο τόμος με την πορτοκαλί κουβερτούρα ήταν δεμένος μαζί με άλλα βιβλία, του Κρισναμούρτη, του Έριχ Φρομ και τελευταίο βρίσκονταν ο ογκώδης τόμος με τα Άπαντα του ποιητή. Αφού τα έβγαλε από την ζυγαριά ο υπάλληλος, έδωσα το χρηματικό ποσό και κατηφόρισα για τον Ηλεκτρικό Σταθμό της Ομόνοιας για να πάρω το τραίνο για τον Πειραιά. Μέσα στο βαγόνι του τραίνου δεν μπορούσα να κρύψω την χαρά μου καθώς ξεφύλλιζα ιεροκρυφίως-τότε-τις σελίδες του βιβλίου με τα ποιήματα του ποιητή. Μέχρι τότε είχα διαβάσει μόνο τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη. Κάνοντας ένα μεγάλο χρονικό άλμα, αναφέρω ότι αρχές τις δεκαετίας του 2000 καθώς ετοίμαζα ένα βιβλίο για τον Πειραιά, συνάντησα και ασφαλώς ρώτησα τον δικηγόρο και συγγραφέα Πάνο Παναγιωτούνη, για την περιβόητη δίκη της έκδοσης αυτής και ειδικότερα εναντίον του Άρη Δικταίου, ο Παναγιωτούνης μου δικαιολογήθηκε ότι δεν είχε πρόθεση να στραφεί εναντίον του Δικταίου, μπορεί να ήταν εναντίον της ομοφυλοφιλίας αλλά δεν ήθελε να σταματήσει την έκδοση. Κουβεντιάσαμε και άλλα, και μου έδωσε την εντύπωση ότι η δίωξη έγινε παρά την δική του πρόθεση. Αντίθετα, άλλοι συγγραφείς, που γνώρισαν από κοντά τον Άρη Δικταίο, μου είχαν μιλήσει πολύ απαξιωτικά για την συμπεριφορά  του δικηγόρου και συγγραφέα την εποχή εκείνη. Επανερχόμενος στον Ναπολέων Λαπαθιώτη και το έργο του, και καθώς μελετούσα και άλλους παράλληλα ποιητές του μεσοπολέμου, έθεσα στις σωστές αναγνωστικές διαστάσεις το ποιητικό του έργο. Ένα έργο αρκετά μεγάλο για την εποχή του, που περιλαμβάνει όχι μόνο ποιήματα, αλλά και μεταφράσεις, μικρά δοκίμια και μικρές αφηγηματικές ιστορίες που στις μέρες μας εκδόθηκαν. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη αν θυμάμαι καλά συνάντησα και το λαϊκό οικογενειακό περιοδικό «Μπουκέτο» και διάβασα κείμενά του. Ο συγγραφέας και εκδότης αργότερα Τάσος Κόρφης με κατατόπισε αρτιότερα για το έργο του, καθώς και άλλοι συγγραφείς, όπως ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου.

    Κάπως έτσι, από μια φιλική και αγαπητή παρέα του Πειραιά και από μια αγορά του κιλού γνώρισα τον Ναπολέων Λαπαθιώτη και έγραψα μετά από χρόνια τις μικρές μελέτες μου που αναφέρω στην σχετική ενδεικτική βιβλιογραφία και πέρασα σχετικά πρόσφατα και στο blok μου.

Σίγουρα, η επιλογή του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη να τον εντάξει στην προσωπική του Ανθολογία με τίτλο «Η Χαμηλή Φωνή»-Τα λυρικά μιας άλλης εποχής στους παλιούς ρυθμούς, εκδ. Νεφέλη 1990, με δύο του ποιήματα το «Πόθος» και τον «Αποχαιρετισμό» μεταξύ του Λάμπρου Πορφύρα και του Ρώμου Φιλύρα, δεν είναι τυχαία ούτε άστοχη. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτη υπήρξε μια μελωδική και ρομαντική ποιητική φωνή του μεσοπολέμου που, μας άφησε ωραία ποιήματα, αλλά χαμηλής έντασης σε σχέση με άλλους ομοτέχνους του της εποχής του. Πρόσωπο τραγικό αλλά και δυναμικό, προερχόταν από Βενιζελική οικογένεια στρατιωτικών, όχι μόνο από πολύ νωρίς αποδέχτηκε την ερωτική του ιδιαιτερότητα, δεν την έκρυψε από το περιβάλλον του, αλλά επέλεξε να βοηθήσει προς το τέλος της ζωής το ΕΑΜ της περιοχής του υποστηρίζοντας το Κομουνιστικό κόμμα, και προέβη σε μια φοβερά επαναστατική κοινωνική πράξη για την εποχή του, έστειλε επιστολή στον τότε αρχιεπίσκοπο Αθηνών ζητώντας του να τον διαγράψει από τα κατάστιχα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μια που είναι συνειδητά Άθεος., μια κίνηση αρκετά τολμηρή και προκλητική. Από όσο εγώ γνωρίζω, μόνο δύο άλλοι συγγραφείς και διανοούμενοι επίσημα έχουν προβεί σε παρόμοιες δηλώσεις, ο λαογράφος και συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος και ο γνωστός μας θεωρητικός του κινηματογράφου και συγγραφέας Βασίλης Ραφαηλίδης.. Το κοινωνικό και πολιτικό «Μανιφέστο» του που δημοσίευσε στο γνωστό περιοδικό των δημοτικιστών «Ο Νουμάς», τεύχος 524/ 19-4-1914 σελίδα 103, προκάλεσε επίσης στην εποχή του πολλές συζητήσεις και έμεινε αρκετές εβδομάδες στην επιφάνεια της καλλιτεχνικής και κοινωνικής επικαιρότητας. Τα ποιήματά του δημοσιεύτηκαν στα γνωστότερα περιοδικά της εποχής του όπως η «Διάπλαση των Παίδων», η «Ηγησώ», η «Κριτική Τέχνη», τα «Παναθήναια», η «Δάφνη», η «Πνευματική Ζωή» και σε αρκετά άλλα.

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης υπήρξε επίσης και αρκετά φιλόζωος όπως μας φανερώνουν αρκετά του ποιήματα και έντονα φυσιολάτρης. Τα ποιήματά του διακρίνονται για την έντονη και φανερή μουσικότητά τους, τον απελπισμένο συνήθως ρομαντισμό τους, την μελαγχολική τους διάθεση, τις αφηρημένες πολλές φορές καταστάσεις τους, την έντονη συναισθηματική τους διάθεση, έχουν ένα ελεγειακό τόνο που εξατμίζουν κάθε συγκεκριμένη προσωπική κατάσταση συμβολοποιώντας τις εσωτερικές του διαθέσεις και τον ταραγμένο ωραιοπαθή ψυχικό του κόσμο. Μια ατμόσφαιρα ματαιότητας τυλίγει σαν ομίχλη τις ποιητικές του συνθέσεις, μια διάθεση αναδρομής προς την χαμένη ωραιότητα και ανθηρότητα της νιότης που φεύγει αναστρεπτή και αφήνει πίσω της πόνο και θλίψη. Πολλά του ποιήματα μοιάζουν με φευγαλέες εντυπώσεις χαμένων ερωτικών στιγμών, έχουν ένα ερωτικό χαμένο ορόσημο που επαναλαμβάνεται, μια κραυγή αγωνίας που εκφράζει μόνο την χαμένη νιότη, το αιώνιο πάθος ενός τραγικού ωραιοπαθή να ανακαλύψει όχι τόσο το ελιξίριο της αθανασίας αλλά της αιώνιας νεανικής ομορφιάς, να δημιουργήσει τον καθρέφτη της προσωπικής του μοίρας που πάνω του θα αποθέσει την δική του φθορά του χρόνου σαν άλλος Ντόριαν Γκρέι. Ο  Ναπολέων Λαπαθιώτης ακολούθησε στο έργο του το κίνημα αυτό του Αισθητισμού που ολοκληρώθηκε με το έργο του Άγγλου Όσκαρ Ουάιλντ και την σημαντική παρουσία του. Αυτός ο Αθηναίος Ντόριαν Γκρέι όπως τον αποκάλεσαν, είχε πάντοτε ένα πικρό και θλιμμένο χαμόγελο, μια αδιόρατη θλίψη, μια μελαγχολική διάθεση πάντα στην προσωπική του ζωή αλλά και μέσα στο έργο του δύσκολα διακρίνεις ακτίνες ελπίδας και αισιοδοξίας. Ήταν ένα χλωμό εξωτικό λουλούδι που δεν ήξερε προς τα πού να στραφεί για να πάρει την παρηγοριά και την ανάσα φωτός που χρειάζονταν για να διατηρηθεί στην ζωή. Ψιθυριστές εκμυστηρεύσεις, χαμηλή υποβολή ερωτικής διάθεσης, ατομικές αντιστάσεις ματαιότητας, έντονη φυσιολατρία , αγάπη για τα ζώα, τα λουλούδια  τα φτωχά κοριτσάκια και παιδάκια, αλλά και τους εφήβους και νέους της εργατικής τάξης που αναζητούσε στους νυχτερινούς περιπάτους του. Υπήρξε μια ερωτική νυχτερίδα που αποζητούσε το αντρικό φιλί παρηγοριάς, την αντρική αγκαλιά για να χουχουλιάσει την μοναξιά του, το τρυφερό όσο και σκληρό αντρικό άγγιγμα που θα τον απαλλάξει από τα δεσμά της αντίξοης μοίρας του. Επαναστάτης αλλά και διχασμένος εσωτερικά, ιδεολογικά πρωτοπόρος αλλά και διαλυμένος ψυχικά, άρρωστα ωραιοπαθής αλλά και καταλυτικά τρυφερός απέναντι σε κάθε αδικημένο πλάσμα της ζωής, όλη σχεδόν η ποίησή του, είναι ένα πορτρέτο της προσωπικής του σύντομης πορείας, μια αφήγηση της χαμένης ερωτικής του περιπέτειας, μια επιθυμία να υπερβεί τα όρια της ατομικής του μοίρας, να υπερπηδήσει τα κοινωνικά κράσπεδα της εποχής του και του κοινωνικού του περίγυρου, μια λεπτεπίλεπτη ύπαρξη που ελκόταν από αυτοκαταστροφική διάθεση, από μια τάση ενός εστέτ να οδηγηθεί με τον δικό του τρόπο στην επιλογική λύση θανάτου του Κώστα Καρυωτάκη, όπως και έγινε, δύο ανένταχτες προσωπικότητες που δεν τους κατανόησε η εποχή τους, ούτε οι άνθρωποι του καιρού τους συγχώρησαν την υπερβολική ίσως και «αρρωστημένη» ευαισθησία τους, αλλά σίγουρα, με τον ελπιδοφόρο κοινωνικό οραματισμό τους. Όνειρα δημιουργών που υλοποιήθηκαν μόνο μέσα στην ποιητική δημιουργία, καθώς η ζωή τους δόθηκε με το σταγονόμετρο. Σίγουρα κορυφαίος ποιητής του Μεσοπολέμου καταξιώθηκε στις μεταγενέστερες συνειδήσεις ο αυτόχειρας της Πρέβεζας, όμως η θέση που κατέχει στα ελληνικά μας γράμματα η ποιητική φωνή του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη δεν είναι μικρή, είναι μια ποιητική πόα που ξεδιψά τους κουρασμένους από έρωτα αναγνώστες της.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΜΟΥ ΠΕΘΑΝΕ

Τ’ όνειρό μου πέθανε, χτες αργά το βράδι.

Μόνος, τώρα, κι έρημος, τι μπορώ να πω;

Κι όμως, τόξαιρε καλά, το βαθύ το χάδι,

πόσο τ’ αγαπώ!

Μου κρατούσε συντροφιά, τις βαρειές τις ώρες,

που τις τρέμει μοναχή, κάθε μια ψυχή,

κι’ όσο τόχει δίπλα της, ας κυλούν οι μπόρες,

δεν ανησυχεί…

Τ’ όνειρό μου πέθανε, χτές αργά, το βράδι.

Πες, δεν έζησε ποτέ. Μην τ’ αναπολής…

Μα ο καιρός μου, πούχασα το δικό του χάδι,

τώρα, είναι πολύς!

Κι’ όσο για τις άφωνες πονεμένες ώρες

-ώρες δίχως όνειρο, σε μια ζωή πεζή,

τώρα, μόνο, τώνιωσα, πόσο είναι αιμοβόρες

-τώρα, που δε ζη!...     

                               

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

• «Τα Ποιήματα», Πυρσός 1939

• «Τα Ποιήματα», εισαγωγή Άρης Δικταίος, Φέξη 1964

• «Ποιήματα», εισαγωγή Σωτήρης Γερακούδης, Ζήτρος-Θεσσαλονίκη 1997

• «Η ζωή μου»(απόπειρα συνοπτικής αυτοβιογραφίας), επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, Στιγμή 1986, β΄ έκδοση Κέδρος 2009

• «Το τάμα της Ανθούλας», επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, Λιβάνη 2007

• Αντρέ Ζίντ, «Ο Όσκαρ Ουάιλντ και Εγώ», απόδοση Ναπολέων Λαπαθιώτης, Στοχαστής 1997, β΄ έκδοση Ίνδικτος 2005

• «Κάπου περνούσε μια φωνή»-Σελίδες μιας Αθήνας περασμένης, φιλολογική επιμέλεια-επιλεγόμενα: Νίκος Σαραντάκος, Ερατώ 2011

• «Τα μαραμένα μάτια»-και άλλες ιστορίες, φιλολογική επιμέλεια-επιλεγόμενα: Νίκος Σαραντάκος, Ερατώ 2011

• «Ο μυστηριώδης φίλος»-και άλλες ιστορίες, φιλολογική επιμέλεια-επιλεγόμενα: Νίκος Σαραντάκος, Ερατώ 2013

ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

• Άρης Δικταίος, «Ν. Λ. Η ζωή και το έργο του», Γνώση 1984

• Τάσος Κόρφης, «Συμβολή στη μελέτη της ζωής και του έργου του», Πρόσπερος 1985

• Γιώργος Τσουκαλάς, «Κουρασμένος απ’ τον Έρωτα», Εκλεκτική Βιβλιοθήκη 1985

• Γιάννης Παλαμιώτης, «Ν. Λ. Μια φανταστική συνέντευξη», Μπιλιέτο 1996

• Τάκης Σπετσιώτης, «Χαίρε Ναπολέων»-Δοκίμιο για την τέχνη του Ν. Λ.., Άγρα 1999

• Σωτήρης Τριβιζάς, επιμέλεια: «Ναπολέων Λαπαθιώτης, Μια παρουσίαση», Γαβριηλίδης 2000

• Χριστίνα Ντουνιά: εισαγωγή-επιμέλεια, «Ναπολέων Λαπαθιώτης-….του έρωτα πάλι το στενό», Ημερολόγιο 2009, Μεταίχμιο 2009

ΜΙΑ ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΟΞΩΠΟΡΤΑ

Μια σιδερένια οξώπορτα,

στο σπίτι μου είχ’ απόξω.

Κάθε κακό και πειρασμό

μακρυά μου να το διώξω.

Μα ήταν ψηλή η αγάπη σου

και, δίχως να το νιώσω,

απ’ το φεγγίτη γλίστρησε

και μπήκε μέσα, ωστόσο!

Κι έφερε πίσω τους καημούς,

λύπες και πίκρες κι έννοιες,

-Του κάκου όσοι κλειδώνεστε

με πόρτες σιδερένιες.     

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Μιχάλης Μερακλής-Ευδοκία Παραδείση, λήμμα στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκη 2007

• Θανάσης Γιοχάλας-Τόνια Καφετζάκη, «Αθήνα»-Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, Εστία 2013

• Βασίλης Δ. Αναγνωστόπουλος-Κώστας Φωτάκης, «Λεξικό Συγγραφέων», Πατάκη 2000

• περ. Γράμματα τχ. (42) 1/1,1944, «Ναπολέων Λαπαθιώτης»

(Με το θάνατο του Ν. Λ. έσπασε μια μελωδική-ίσως η μελωδικότερη που της έμεινε- χορδή της ελληνίδας λύρας……»

και τχ. (37)/1/1,1943 (για τον θάνατό του)

• περ. Ραδιοτηλεόραση 17/1/1983, «Οι Ποιητές μας»-Ο Λαπαθιώτης.

(Προσέγγιση του πορτραίτου του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη που το όνομά του είχε συνδεθεί μ’ ένα ζωντανό θρύλο για τις γενιές του 1920 και 1930…)

• εφ. Τα Νέα 29/10/1980, «Αφιέρωμα στον Λαπαθιώτη»

(Ένα αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη θα παρουσίαση αύριο η εκπομπή «Επιλογή» της ΕΡΤ…. Η σκηνοθεσία της εκπομπής είναι του Γιώργου Εμιρζά)

• περιοδικό «ΗΓΗΣΩ» 1907-1908 μηνιαία έκδοση,(φωτογραφική αναπαραγωγή) από τις εκδόσεις του Ε.Λ.Ι.Α 1980

• Γ. Παναγιώτου-Τάσος Κόρφης-Ντίνος Χριστιανόπουλος, περ. Διαγώνιος τχ. 18/1969 (Βιβλιογραφικά στον Λαπαθιώτη)

--

• Γρηγόρης Αντίγονος, περιοδικό Έρμαχος τχ. 6/1,4,1986 σ. 12

«Παρουσίαση Ποιητών»-Ναπολέων Λαπαθιώτης,

• Τέλλος Άγρας, περ. Νέα Εστία  τχ. 398-399/1-15/1/1944

(Έργον Τέχνης)

• Αλέξανδρος Αργυρίου, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Ένας Λαπαθιώτης, κοιταγμένος μεροληπτικά στο όνομα μιας νέας νοοτροπίας)

• Αλέξανδρος Αργυρίου, «Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας», τόμος 2ος Καστανιώτη 2007

• Κάτια Αρφαρά, εφ. Το Βήμα 7/12/1999

(Ο δανδής, ο σκηνοθέτης και ο ζωγράφος. Ένας φανταστικός διάλογος του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με τον κινηματογραφιστή Τάκης Σπετσιώτη και τον εικαστικό καλλιτέχνη Άγγελο Παπαδημητρίου)

--

• Τάσος Βουρνάς, Ιστορικά και Φιλολογικά Πορτραίτα, Τολίδης 1951

• Βάσος Βαρίκας, Συγγραφείς και Κείμενα, τόμος Α, Ερμής 1975

(Ένας νεορομαντικός)

• Νίκος Βατόπουλος, εφ. Η Καθημερινή 30/1/1994

(Ο… άλλος θάνατος του ποιητή. Διατηρητέο κρίθηκε το σπίτι του Ν. Λαπαθιώτη...)

• Κώστας Βάρναλης, Αισθητικά-Κριτικά, τόμος Β, Κέδρος 1977

• Κώστας Βάρναλης, Φιλολογικά Απομνημονεύματα, Κέδρος 1980

• Αθηνά Βογιατζόγλου, εφ. Η Αυγή-Αναγνώσεις 24/10/2010

(Ως Πλάτων Χαρμίδης ο Λαπαθιώτης είχε εμφανιστεί και το 1921, όταν είχε υποβάλλει υποψηφιότητα σε ποιητικό διαγωνισμό, στην κριτική επιτροπή του…)

----

• Λιάνα Γιαννακοπούλου, «Ο Παρθενώνας στην ποίηση»-Μια Ανθολογία, Ε.Λ.Ι.Α. 2009

• Πέτρος Γλέζος, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Μια ανάμνηση)

• Περιοδικό Τομές τχ. 5/10, 1976

(Προκειμένου για έργο φιλοτεχνημένο από χέρια γυναικεία, δεν υπάρχει, νομίζω, μεγαλύτερος έπαινος, παρά να το αποκαλέση κανένας «ώριμο έργο ανδρικό»)

----

• Λουκάς Δαράκης, Για την Τέχνη και τη Ζωή-Απαντούν 34 προσωπικότητες, Φιλιππότη 1987

• Δημήτρης Δασκαλόπουλος, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Η Ζωή μου)

• Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Τα βήματα του χρόνου, Διάττων 1987

• Τιτίκα Δημητρούλια, περ. Διαβάζω τχ. 284/1-4-1992

(Έλληνες αυτόχειρες λογοτέχνες 1832-1991)

• Νίκος Δανδής, περ. Οδός Πανός τχ. 72/3,4,1994

(Ένας συνεπής του αισθητισμού)

• Άρης Δικταίος, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Πως γνωρίστηκα με τον Λαπαθιώτη)

• Άρης Δικταίος, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Τα Ευρισκόμενα)

• Νάσος Δετζώρτζης, Συνεντεύξεις και Έρευνες, Γαβριηλίδης 1994

• Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», 9^η έκδοση Γνώση 2000

----

• Αλέξης Ζήρας, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης αισθητικός και αισθησιακός)

----

• Γιώργος Ιωάννου, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Ο Γείτονάς μου ο Λαπαθιώτης)

• Γιώργος Ιωάννου, Ο της φύσεως έρως-(Παπαδιαμάντης-Καβάφης- Λαπαθιώτης), Κέδρος 1985

----

• Τάσος Κοντογιαννίδης, Ήρωες και Προδότες στην Κατοχική Ελλάδα, Πελασγός χ.χ. δες εφ. Η Ακρόπολις 7/3/1999, «Πως πέθανε από την πείνα ο ποιητής Ν. Λ.»

• Τάσος Κόρφης, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 26/1969

(Μνήμη Ναπολέοντος Λαπαθιώτη)

• Τάσος Κόρφης, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Η αισθητική του Ναπολέων Λαπαθιώτη μέσα από το ανέκδοτο ημερολόγιό του)

• Τάσος Κόρφης, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος 9^ος Χάρη Πάτση χ.χ.

(άρθρο για τον Λαπαθιώτη)

• Τάσος Κόρφης, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Δώδεκα στιγμές από τη ζωή του Ν. Λ.)

• Τάσος Κόρφης, Ματιές σε ποιητές του Μεσοπολέμου, Πρόσπερος 1978

• Αντώνης Κάλφας, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και τρία παραδείγματα κριτικής)

• Ματίνα Καλτάκη, εφ. Ο κόσμος του Επενδυτή 23/10/2004

(28^η Οκτωβρίου. Παλαμάς-Αττίκ-Λαπαθιώτης-Δέλτα. Το κουαρτέτο των «νικημένων»)

• Γιάννης Καιροφύλλας, Αυτοί οι ωραίοι τρελοί, Φιλιππότη 1986

• Γιώργος Κοτζιούλας, Αγαπητέ Κοτζιούλα. Η αλληλογραφία του ποιητή Γιώργου Κοτζιούλα(1927-1955), Οδυσσέας 1994

• Κώστας Κοβάνης, περ. Πολιτικά Θέματα τχ. 495/30-3-/5-4/1984

(Μπουκέτο 1924-1941…)

• Τάκης Καρβέλης, Η Νεότερη Ποίηση-Θεωρία και πράξη, Κώδικας 1983

• Χ. Λ. Καράογλου, Η Αθηναϊκή κριτική και ο Καβάφης 1918-1924. University Stydio Press 1985

• Κατερίνα Κωστίου, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμος 5^ος, Εκδοτική Αθηνών 1985 (λήμμα)

----

• Νίκη Λυκούργου, περ. Διαβάζω τχ. 309/14-4-1993

(Στρατής Μυριβήλης-Ναπολέων Λαπαθιώτης: Μια συνάντηση)

----

• Επωνύμως, εφ. Ελευθεροτυπία 7/10/1999

(«Λυπήσου με μες στην αγανάκτησή μου»)

----

• Μιχάλης Μερακλής, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Η ποίηση του Ναπολέων Λαπαθιώτη)

• Τάσος Ι. Μουμτζής, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Τα στρατιωτικά χρόνια του Ναπολέων Λαπαθιώτη)

• Ευάγγελος Ν. Μόσχος, Μύρο και Δάκρυ, Ίκαρος 1988

• Γιώργος Μυλωνογιάννης, Πορτραίτα, Καρανάσης 1987

• Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, εφ. Εξόρμηση Κυριακή 24/7/1994, σ. 24

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-Η μνήμη και η συνείδηση)

• Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, περ. Πνευματική Ζωή τχ. 81-82/11,12,1994, σ.540-544

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-Πενήντα χρόνια από τον θάνατό του)

• Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, περ. Οδός Πανός τχ. 79-80/5,8,1995, σ.58-60

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-Ο Χρόνος και ο Θάνατος)

• Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, «Ομιλία-διάλεξη» στο Πνευματικό Κέντρο Στρατής Φαλαγκάς, Δευτέρα 16/5/1994. (Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και εμείς)

• Μυρτιώτισσα, περ. Γράμματα τχ. 3/3,1944

(ποίημα/ του Ναπολέων Λαπαθιώτη Μνημόσυνο)

• Παντελής Μπουκάλας, εφ. Η Καθημερινή 13/11/2007

(Πεζά Λαπαθιώτη και Φιλύρα)

• Χάρης Μαυρομάτης, εφ. Απογευματινή της Κυριακής 22/2/2004

(Με το ύφος του Λαπαθιώτη και του Σαραντάρη)

• Γιώργος Μιχαηλίδης, περ. η λέξη 155/1,2,2000, σ. 32-36

(Το Θηριοτροφείο)

• Ανδρέας Μοθωνιός: Ανακοίνωση, «Εννέα ανέκδοτα ποιήματα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη», περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 34/1977

• Ρόντερικ Μπήτον(Roderick Beaton), «Εισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία», Νεφέλη 1996

• Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης, «Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία», 6^η έκδοση, Δόμος 1996

• Δώρα Μεντή, εισαγωγή-ανθολόγηση κειμένων, «Η Αθήνα από τον 19^ο στον 21^ο αιώνα, Πατάκη 2009

----

• Παύλος Νιρβάνας, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Οι Νέοι)

• Μιχάλης Νικολιδάκης, «Νεοελληνικά», Κ. Γ. Παπαγεωργίου-Ηράκλειο 1989

----

• Γρηγόριος Ξενόπουλος, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Το Μανιφέστον)

• Στέλιος Ξεφλούδας, επιμέλεια, «Βασική Βιβλιοθήκη», τόμος 30^ος , Ζαχαρόπουλος χ.χ.

----

• Μήτσος Παπανικολάου, Κριτικά, Πρόσπερος 1980

• Γιάννης Παπακώστας, εφ. Το Βήμα 9/1/1994

(Τα Πενηντάχρονα μιας αυτοχειρίας)

• Γιώργος Πετρόπουλος, Ιχνηλασία 2, Π. Παρασκευόπουλος 1989

• Κλέων Β. Παράσχος, Έλληνες Λυρικοί, Σ. Σπυρόπουλος 1953

• Κλέων Β. Παράσχος, περ. Νέα Εστία τχ. 398-399/1-15/1/1944

• Κλέων Β. Παράσχος, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Μνήμη Λαπαθιώτη)

• Αλίκη Παληοδήμου, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-Χρονογραφία)

• Αλίκη Παληοδήμου, περ. Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

(Οι απόψεις του Λαπαθιώτη για τον Υπερρεαλισμό)

• Δημήτρης Π. Κωστελένος: επιμέλεια, Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια Ελλήνων Λογοτεχνών, τόμος 2^ος, Παγουλάτος χ.χ.

(Άρθρο)

• Ασημάκης Πανσέληνος, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Ο Λαπαθιώτης και οι «Νέοι Πρωτοπόροι»)

• Γιώργος Παναγιώτου, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

• Τάκης Κ. Παπατζώνης, περ. Νέα Εστία τχ. 398-399/1-15/1/1944

(Ο Λαπαθιώτης Μετέωρο και Σκιά)

• Τάκης Κ. Παπατζώνης, περ. Γράμματα τχ. 1/1,1944

(Ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης)

• Γιάγκος Πιερίδης, περιοδικό Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1947

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-Τα τελευταία του χρόνια)

• Γιώργος Περαστικός, περ. Νεοελληνικά Γράμματα  τχ.  9-4-1938

(συνέντευξη του Ναποέων Λαπαθιώτη στον Γ. Περαστικό)

• Γιάννης Παπακώστας, εφ. Τα Νέα 24/9/1988

(Καρυωτάκης-Λαπαθιώτης)

• Σπύρος Παναγιωτόπουλος, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 14/1957

(Η Πεζογραφία του Λαπαθιώτη)

• Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μ. Ι. Ε.Τ. 1989

--

• Βασίλης Ρουβάλης, εφ. Ελευθεροτυπία 13/9/2000

(Ναπολέων Λαπαθιώτης-μια παρουσίαση)

-

• Κώστας Στεργιόπουλος, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 44/1987

(Ένας Αθηναίος Ντόρια Γκρέϋ. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και η ποίησή του)

• Κώστας Στεργιόπουλος,  Η Ελληνική Ποίηση-Η Ανανεωμένη Παράδοση, τόμος Γ, Σοκόλη 1990

• Κώστας Στεργιόπουλος, Περιδιαβάζοντας τόμος Α, Κέδρος 1982

• Γιώργος Ε. Στεφανάκης, εφ. Το Βήμα 28/8/1977

(Ο μυστηριώδης κόσμος ενός Αθηναίου Ντόριαν Γκραίη. Η ζωή κι θάνατος του Ν. Λαπαθιώτη)

• Γιώργος Ε. Στεφανάκης, Επαναγνώσεις, Εστία 1987

(το ίδιο κείμενο)

• Αντώνης Σαμαράκης, περ. Νέα Εστία τχ. 398-399/1-15/1/1944

(«Ελεγείο» ποίημα αφιερωμένο στον Ν. Λ.)

• Πάρις Σπίνου, εφ. Κυριακάτικη 12/12/1999

(«Η ευγένεια δεν έχει πεθάνει». Εμπνευσμένα από 14 ποιήματα του Λαπαθιώτη τα νέα έργα του Άγγελου Παπαδημητρίου στην γκαλερί «Νέες Μορφές»)

- -

• Σωτήρης Τριβιζάς, εφ. Η Καθημερινή 4/1/1944

(Ναπολέων Λαπαθιώτης: ο ποιητής που κατάφερε να κλαίει ανθρώπινα)

• Σωτήρης Τριβιζάς, περ. Ο Πόρφυρας τχ. /Απρίλιος –Ιούνιος 1994

(Δέκα και Ένα άγνωστα στιχουργικά γυμνάσματα του Λαπαθιώτη)

• Σωτήρης Τριβιζάς, «Ποιητές του Μεσοπολέμου», Καστανιώτη 1997

• Δημήτρης Μαλακάσης-Τσέκος, περ. Νέα Εστία τχ. 1617/15-11-1994

(Μνήμη Ναπολέων Λαπαθιώτη)

• Κώστας Α. Τρυπάνης, «Ελληνική Ποίηση», Εστία 1988

• Τήλεφος, εφ. Η Καθημερινή 14/6/1991

(Το «διατηρητέο» του Λαπαθιώτη που κάηκε…)

• Δημήτρης Τσάκωνας, Λογοτεχνία και Κοινωνία στο Μεσοπόλεμο, Κάκτος1987

• Νίκος Τουτουντζάκης, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Χρονικό Ναπολέων Λαπαθιώτη)

• Νίκος Τουτουντζάκης, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 17/1960

(«Ιδανικοί αυτόχειρες», ποίημα αφιερωμένο στον ποιητή)

• Γιώργος Τσουκαλάς, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(Η πολυφίλητη σκιά)

• Διονύσης Τσουράκης, «Βιογραφίες Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων», Ελληνοεκδοτική 1997

--

• Άδωνις Φατούρος, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(Στον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη)

• Φίλιππος Φιλίππου, Ιδανικοί Αυτόχειρες, Νεφέλη 1984

--

• Σάββας Χαρατσίδης, περ. η λέξη τχ. 33/3,4,1984

(1943)

• Πέτρος Χάρης, περ. Νέα Εστία τχ. 398-399/1-15/1/1944

(Ένα Χρέος)

• Πέτρος Χάρης, περ. Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

(20 χρόνια από τον θάνατό του)

• Γεράσιμος Χυτήρης, περ. Ο Πόρφυρας τχ. 70/1994

(Για τον Λαπαθιώτη)

• Πέτρος Χαρτοκόλλης, Ιδανικοί αυτόχειρες. Έλληνες λογοτέχνες που αυτοκτόνησαν, Εστία 2003

• Ντίνος Χριστιανόπουλος, Με τέχνη και με πάθος, Διαγώνιος 1988

• Ντίνος Χριστιανόπουλος, περ. Διαγώνιος τχ. 20/1969

ΠΡΟΣΜΟΝΗ

Τις βαριές τις ώρες που είμαι μόνος,

και δεν είναι γύρω μου κανείς,

που δεν είμαι παρά μόνο πόνος,

-περιμένω, Μάνα, να φανείς!

Κι όπως ήξερα όλες σου τις πράξεις,

πριν, σα ρόδο, σπάσεις και σαπείς,

σχεδόν ξέρω πως θα με κοιτάξεις,

και τα λόγια, ακόμα, που θα πεις…

Ξέρω, ακόμα, πως θα με χαιδέψεις,

μ’ έναν τρόπο τόσο τρυφερό,

που θα σβήσεις όλες μου τις σκέψεις,

που με βάραιναν, τόσον καιρό…

Κι άμα νιώσεις όλο μου τον πόνο,

τι μεγάλος είναι και βαθύς,

φτάνει τη ματιά μου να δεις μόνο,

-δε θα φύγεις… θα με λυπηθείς!    

ΒΙΒΛΙΑ

• Γιώργος Τσουκαλάς, «Κουρασμένος απ’ τον Έρωτα», Εκλεκτική Βιβλιοθήκη 1985

δες:

περ. Τετράδια τχ. 16/Άνοιξη 1987, σ. 95 (ανωνύμως)

• Τάσος Κόρφης, «Ν. Λ. Συμβολή στη μελέτη της ζωής και του έργου του», εκδ. Πρόσπερος 1985

δες:

- Κώστας Τσαούσης, εφ. Έθνος 14/11/1985, «οι αλήθειες ενός «κταραμένου»

- Τάσος Βουρνάς, εφ. Η Αυγή 1985, «Ο Λαπαθιώτης και πάλι»  

• Τάκης Σπετσιώτης, «Χαίρε Ναπολέων». Δοκίμιο για την τέχνη του Ν. Λ.», Άγρα 1999

δες:

-Μιχάλης Μητρούσης, εφ. Τα Νέα-Τα Πρόσωπα 56/1-4-2000, διάβασα… το «Χαίρε Ναπολέων»

-Α. Β., περ. Μετρό τχ. 53/3,2000

-εφ. Τα Νέα 11/12/1999, «Πεζοτράγουδα»

-περ. Αντί τχ. 706/18-2-2000)

• Ναπολέων Λαπαθιώτης, «Τα Ποιήματα», εισαγωγή: Μαρία Λυπουρλή, εκδ. Ζήτρος-Θεσσαλονίκη 1997

δες:

Στέλιος Ι. Αρτεμάκης, εφ. Ναυτεμπορική 19/10/1997 «Ποιητής των νικημένων της ζωής»)

• Ναπολέων Λαπαθιώτης, «Ποιήματα», εισαγωγή: Μαρία Λυπουρλή, εκδ. Ζήτρος-Θεσσαλονίκη 2001

δες:

Ιωάννης Χατζηφώτης(;), εφ. Τύπος της Κυριακής 10/2/2002, Ανθολογία-Ποίηση

• Ναπολέων Λαπαθιώτης, «Το Τάμα της Ανθούλας», εκδ. Λιβάνη 2007

δες:

-Βασίλης Κ. Καλαμαράς, εφ. Ελευθεροτυπία 4/11/2006, «Μεταξύ περιθωρίου και φαντασίωσης»

-Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, περ. Αντί τχ. 886/12-1-2007, «Το αφηγηματικό έργο το Τάμα της Ανθούλας…»

• Ναπολέων Λαπαθιώτης, «Η ζωή μου», επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, εκδ. Στιγμή 1986

δες:

- Γιάννης Παπακώστας: εισαγωγή, περ. Τέταρτο τχ. 15/7,1986 «Ν. Λ. Η ζωή μου», αποσπάσματα.

-Ανθούλα Δανιήλ, εφ. Η Καθημερινή 12/1/2010, «Η «Ζωή» του ποιητή Ναπολέοντα

 Λαπαθιώτη»

- Μ. Θεοδοσοπούλου, εφ. Ελευθεροτυπία 17/11/2009, «Λαπαθιώτης αυτοβιογραφούμενος»

- Δημήτρης Δασκαλόπουλος, «Τα βήματα του χρόνου», εκδ. Διάττων 1987

- Κώστας Τσαούσης, εφ. Έθνος 30/7/1986, «Βόλτα με έναν νέο ποιητή»

Η Ταινία «Μετέωρο και Σκιά» του Τάκη Σπετσιώτη

δες:

- Βασίλης Ραφαηλίδης, εφ. Έθνος 17/11/1985, «Πριν απ’ την ποίηση υπάρχει ο ποιητής…»

- Νίκος Σαββάτης, περ. Το Τέταρτο τχ. 13/Ιούλιος 1985

- Σάντρα Μπακογιαννοπούλου, εφ. Το Βήμα 25/12/1984, «Το ραντεβού του ποιητή»

- εφ. Ο Ριζοσπάστης 15/1/1995, «Μετέωρο και Σκιά» στην ΕΤ-2 στις 23.00

- Τάκης Σπετσιώτης, «Τριανδρίες και Σία», Άγρα 2007

ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

-περιοδικό Νέα Εστία τχ. 398-399/1,15/1/1944

-περιοδικό Νέα Εστία τχ. 881/15-3-1964

-περιοδικό Νέα Σύνορα τχ. Α 6/4,6,1970           

-περιοδικό Νέα Σύνορα τχ. Β 7/7,9,1970

-περιοδικό η λέξη τχ. 33/3,4,1984

-περιοδικό Διαβάζω τχ. 95/30-5-1984

-περιοδικό Οδός Πανός τχ. 79-80/5,8,1995

-περιοδικό Διαβάζω τχ. 284/1-4-1992 (Αφιέρωμα-οι Αυτόχειρες)

-περιοδικό Οδός Πανός τχ. 72/3,4,1994 (Αφιέρωμα-οι Αυτόχειρες)

     Πάμπολλες Ανθολογίες ανθολογούν τον μελαγχολικό και μελωδικό αυτόν ερωτικό ποιητή του Μεσοπολέμου, μια αποδελτίωση θα απαιτούσε άλλου είδους έρευνα και αποδελτίωση, την αφήνω για άλλη φορά. Κλείνω την ισχνή αυτή ενδεικτική βιβλιογραφία με το ποίημα της ποιήτρια Μυρτιώτισσας αφιερωμένο στον ποιητή.

ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ

Τώρα που έχεις ξεφύγει απ’ του βίου το κλάμμα/

κι είσαι ολόφωτα πνέμα,/

η ψυχή σου απορεί για το ανθρώπινο δράμα/

που σου ερούφα το αίμα./

Είχες έρθει να ψάλης τ’ ώριο φως που αναβρύζει/

απ’ της φύσης τα σπλάχνα,/

και το εξαίσιο τραγούδι σου Ποιητή, μας βυθίζει/

μεσ’ στου πόνου την άχνα./

Εκαθόσουν στο πιάνο κι απ’ του δρόμου το βάθος/

στης νυχτιάς τη γαλήνη,/

μ’ έχει αγγίξει ο καημός και τ’ αδιέξοδο πάθος/

της καρδιάς σου που εθρήνει./

Κι όταν σου ‘φυγε η μάνα, που κρατούσε αναμμένο/

της στοργής το καντήλι,/

σ’ ένα σκότος φριχτό σε είδα πια βουτηγμένο,/

βουτηγμένο ως τα χείλη./

Μοναχή συντροφιά σου μένει η θύμηση τώρα,/

το στοιχειό του σπιτιού σου/

όλο πάει να σημάνη κι αναβάλλεται η ώρα/

του στερνού λυτρωμού σου./

Πως ανάσανα, φίλε, όταν λεύτερο σε είδα/

να κινάς για άλλα μέρη!/

Σ’ ακλουθώ με το νου μου στην καινούργια Πατρίδα/

που σε δέχτηκε αστέρι.

                                       Μυρτιώτισσα

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο, 14 Μαρτίου 2015

Πειραιάς, Σάββατο, 14 Μαρτίου 2015