Η
Συγγραφέας ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ
(
Πάτρα 3/12/1929-Αθήνα 2/6/2020)
Έφυγε
πλήρης ημερών και «φήμης» η πολυγραφότατη συγγραφέας Αμαλία Μεγαπάνου. Ανιψιά
του πρώην πρωθυπουργού και κοινωνιολόγου, διανοούμενου και ιστορικού, Παναγιώτη
Κανελλόπουλου. Για 20 χρόνια η Αμαλία Μεγαπάνου υπήρξε σύζυγος του πρώην
πρωθυπουργού και προέδρου της ελληνικής δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, τον
οποίο ακολούθησε στην εξορία και την εγκατάστασή του στο Παρίσι. Μέχρι την
μεταπολίτευση της 24 Ιουλίου του 1974 στην χώρα μας. Η Αμαλία Κανελλοπούλου,
κόρη του Αναστασίου Κανελλοπούλου από την Πάτρα, νυμφεύτηκε σε δεύτερο γάμο τον
γιατρό Μεγαπάνο. Μετά τον χωρισμό τους, διατήρησε το επίθετό του, με το οποίο
έγινε γνωστή ως συγγραφέας στα ελληνικά γράμματα. Εμφανίστηκε στα γράμματα στις
αρχές της δεκαετίας του 1980, και παρά το «βαρύ» πολιτικό επίθετό της, την
αστική της καταγωγή και ανατροφή, την εικοσάχρονη σχέση της με τον πρώην
πρόεδρο της ελληνικής δημοκρατίας, η Αμαλία Μεγαπάνου, στον κατοπινό κοινωνικό
της βίο, διατήρησε την ακεραιότητά του χαρακτήρα της, την γυναικεία της ανεξαρτησία,
την ελεύθερη προσωπικότητά της. Υπήρξε εργατική, συστηματική αναγνώστης και
ερευνήτρια της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, σεμνή και διακριτική σαν γυναίκα και
σαν πνευματική δημιουργός. Υπήρξε αθόρυβη σχεδόν σαν συγγραφέας, με έμπρακτο μέλημα
για την ελληνική ιστορία και πολιτισμό, την παράδοση. Ήταν προσηνής και
αυθεντική. Μια ελληνίδα που παρά του ότι έζησε κάτω από την σκιά διάσημων
αντρών, δεν την έκαναν να απεμπολήσει τα γυναικεία πιστεύω της, για τον ρόλο
και την θέση της σύγχρονης γυναίκας μέσα στην κοινωνία, τον πολιτικό στίβο, την
πατρίδα μας. Τους αγώνες των ελληνίδων για χειραφέτηση και ανεξαρτησία. Μετά το
«πέρας της πολιτικής της «δημοσιότητας», (ως πρώτης κυρίας) έμεινε μακριά από τα
φώτα της δημοσιότητας και των κοσμικών στηλών και εκδηλώσεων της εποχής της.
Κράτησε σε απόσταση τους φακούς της δημοσιότητας, διατήρησε την ιδιωτικότητα του
μετέπειτα βίου της, χωρίς να πάψει να ενδιαφέρεται για τα κοινά από την πλευρά
της γυναίκας και ελληνίδας. Δεν μίλησε ποτέ δημοσίως, παρά τις κατά καιρούς
συνεντεύξεις της, για την σχέση της με τον Εθνάρχη. Ήταν ίσως, η κύρια αιτία
του μύθου που δημιουργήθηκε γύρω από το πρόσωπο του Σερραίου πολιτικού. Του
νεότερου πολιτικού αναμορφωτή της σύγχρονης Ελλάδας μετά τον πόλεμο.
Η Αμαλία Μεγαπάνου, σαν συγγραφέας και ασχολούμενη με την αρχαία ιστορία,
υπήρξε ένα εμβριθέστατο και σοβαρό άτομο, μια ελληνίδα που αγάπησε με
ειλικρινές και ανυστερόβουλο πάθος την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Διακόνησε
με φροντίδα ουσιαστική, επιστημονική γνώση επίπονη έρευνα και επιμέλεια τον
χώρο της ελληνικής λαογραφίας και παράδοσης. Το αμείωτο ενδιαφέρον της για τον
λαϊκό μας πολιτισμό υπήρξε σταθερό, ουσιαστικό. Οι εργασίες-τα βιβλία της πάνω
στα Ελληνικά Κεντήματα, που εκδόθηκαν από το Μουσείο Μπενάκη (που συνεργάστηκε
μαζί του για διάστημα αφιλοκερδώς) είναι εξαιρετικά. Διαθέτουν την ματιά ενός
έμπειρου βλέμματος και τον μόχθο ενός πολύχρονου εγχειρήματος. Η Αμαλία
Μεγαπάνου επίσης, σαν φιλέρευνη και
υπεύθυνη συγγραφέας, ασχολήθηκε και έδειξε το ίδιο αληθινό ενδιαφέρον και για
την αρχαία ελληνική ιστορία. Για τον ρόλο των γυναικών μέσα στον μύθο και την
κοινωνία, την ιστορία της αρχαίας ελλάδας. Τέσσερεις από τους
χαρακτηριστικότερους τίτλους των γνωστότερων μυθιστορημάτων της,
διαπραγματεύονται και εξετάζουν ζητήματα που έχουν να κάνουν με την θέση και
τον ρόλο της γυναίκας στην ελληνική αρχαιότητα. Ελληνίδες που με τον έναν ή
άλλον τρόπο, έμειναν γνωστές στο διάβα της αρχαίας Ιστορίας, και διαδραμάτισαν
έναν όχι αμελητέο ιστορικά ρόλο στην αρχαία κοινωνία. Καλλίστη, Σιμώνη,
Ελπινίκη, Πηνελόπη (Δάφνη), αποτελούν τις κεντρικές ηρωίδες των μυθιστορημάτων
της. Η φροντίδα της όμως, δεν στάθηκε μόνο στον χώρο της μυθοπλασίας, στράφηκε
και σε πλέον επίπονες, χρονοβόρες, πολύμοχθες εργασίες, σε επιστημονικούς
τομείς που αφορούν καθαρά την αρχαία ιστορία και αρχαιολογία. Ένα μεγάλο μέρος
του συγγραφικού της χρόνου τον αφιέρωσε με μεράκι και αγάπη, στην συγκέντρωση και
συλλογή στοιχείων, στην επιστημονική έρευνα και καταγραφή, βιογραφικών και
άλλων στοιχείων που έχουν να κάνουν με Πρόσωπα και Ονόματα του Αρχαίου Κόσμου
μέχρι τον 1ο αιώνα. Μια πολύτιμη επιστημονικά και ιστορικά
τεκμηριωμένη εργασία που μας διασώζει όπως το Λεξικό του Σουϊδα (όσον αφορά
Πρόσωπα και Ονόματα) ένα πλήθος πληροφοριακών στοιχείων σχετικά με την Αρχαία Ελλάδα.
Διαχειρίστηκε και ερεύνησε ένα ογκώδες πολύπλευρο υλικό με σοβαρότητα και υπευθυνότητα.
Ανέτρεξε σε εκατοντάδες ελληνικές και ξένες βιβλιογραφικές πηγές, το οργάνωσε,
το ταξινόμησε και του έδωσε μια σύγχρονη αναγνωστική πνοή, επάξια και οικεία
για τον σημερινό αναγνώστη, ειδικό και μη, μαθητή ή επιστήμονα, αρχαιολάτρη ή
ιστορικό. Παρά το γεγονός, ότι ένα τέτοιας φύσεως πληροφοριακό υλικό, τόσο «ειδικού»
ενδιαφέροντος θέμα, συνήθως, δεν απασχολεί το μεγάλο αναγνωστικό κοινό, της
χώρας μας αλλά και διεθνώς, (συνήθως τέτοιες εργασίες κεντρίζουν το ενδιαφέρον
πανεπιστημιακές και αρχαιολογικές σχολές, καθηγητές πανεπιστημίου και φοιτητές,
ιστορικούς, επιστήμονες, κλπ.) η Μεγαπάνου, κατόρθωσε με άνεση, χωρίς να χάσει
το συγκεντρωμένο και ταξινομημένο αυτό βιβλιογραφικό υλικό την επιστημονικότητά
του και εγκυρότητά του, να μας χαρίσει μια πολύτιμη και αξιόλογη εργασία. Μια
επίπονη και κοπιώδη εργασία που αφορά τόσο τους ειδικούς όσο και τους απανταχού
ελληνιστές φιλίστορες και ερευνητές. Οι κόποι της ανταμείφτηκαν και το 2006, το
Μουσείο Μπενάκη, εξέδωσε τον ογκώδη αυτόν τόμο «ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΑ
ΟΝΟΜΑΤΑ». Μια σοβαρή και επιμελημένη ερευνητική εργασία, (ας το επαναλάβουμε
γιατί, πολλαπλώς το αξίζει) ένα Βιογραφικό Λεξικό, μυθολογικό και ιστορικό της
αρχαίας ελλάδας μέχρι τον 1ο αιώνα μετά Χριστό. Μια σημαντική
παρακαταθήκη γνώσεων και πληροφοριών πάνω σε προσωπικότητες της αρχαίας
ελληνικής γραμματείας. Ένα Λεξικό-
Ταμείο γνώσεων- που, κάτω από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, θυμίζει ένα άλλο
τετράτομο Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου που συνέταξε ο συγγραφέας Γιάννης Λάμψας,
(του Λάμψα έχει την δομή και την φιλοσοφία μιας Εγκυκλοπαίδειας και των λημμάτων
της) αλλά και στέκει ισάξια-από ελληνικής πλευράς, μιλώντας- αυτά που κατά
καιρούς έχουν εκδοθεί από ευρωπαίους και αμερικανούς ερευνητές, ιστορικούς,
επιστήμονες, πανεπιστημιακούς. Λεξικά βιογραφικά που τα διακρίνει η επιστημονική
εγκυρότητα, η ιστορική ακρίβεια, η πληροφοριακή τεκμηρίωση, το βάθος και το
ύψος της γνωστικής έρευνας και καταγραφής. Εργασίες που συμπληρώνουν, ολοκληρώνουν
και διευρύνουν την γενική εικόνα μας για την αρχαία ελληνικής ιστορία,
μυθολογία, θρησκεία, γραμματεία. Οικοδομούν το μωσαϊκό των γνώσεών μας και
χαράσσουν νέους ορίζοντες, όχι μόνο σαν Έλληνες αλλά και σαν Ευρωπαίοι. Εκτός
από τον Ομηρικό Ύμνο στην Δήμητρα, που μετέφρασε και εξέδωσε η Αμαλία Μεγαπάνου,
μετέφρασε και το βιβλίο της Mary
Lefkowitz,
«Γυναίκες στον Ελληνικό Μύθο». Διαρκές και αμείωτο υπήρξε το ερευνητικό της
ενδιαφέρον για τον ρόλο και την θέση-γενικά-της γυναίκας, τόσο στην αρχαία
ιστορία όσο και στην σύγχρονη. Η ματιά της συγγραφέως είναι θα σημειώναμε
θηλυκή. Εξετάζει τα θέματά της, τα αναλύει και τα αναδεικνύει από την πλευρά
της γυναίκας. Της θέσης που κατέχει μέσα στην κοινωνία ή το λεγόμενο, από «τους
αστούς ή προλετάριους τα φαιά φορούντες», «κοινωνικό περιθώριο» όπως στο βιβλίο
της, «Διάλογος με την Άννα». Η Αμαλία Μεγαπάνου παρά την αστική της ανατροφή
και αγωγή, δεν φοβάται να αγγίξει θέματα που ενοχλούν, θα γράφαμε, την «τάξη
της» τον «κοινωνικό της κύκλο». Το ίδιο διαπιστώνουμε και όταν γράφει σε μορφή
επιστολών το βιβλίο της για τον Έκτορα. Έναν μεσήλικα γνωστό της ομοφυλόφιλο. Το βλέμμα της
Μεγαπάνου δεν εστιάζεται (μόνο!) σε καθωσπρέπει ζητήματα και καταστάσεις της
ελληνικής κοινωνίας, περιβάλλει με την ίδια σοβαρότητα και συμπάθεια τόσο τα
άτομα που είναι αποδεκτά από την κοινωνία και τον κοινωνικό και ηθικό περίγυρο
όσο και αυτά που δεν γίνονται αποδεκτά, εξαιτίας των ατομικών τους ερωτικών
ιδιαιτεροτήτων. Περιβάλλει με ένα πλέγμα «διακριτικής ανοχής» της ηρωίδες και
ήρωές της. Το πραγματικό της όμως ενδιαφέρον είναι κυρίως η περιπέτεια ζωής της
γυναίκας μέσα στην ιστορία, την κοινωνία, το οικογενειακό περιβάλλον. Ο μύθος
και η ιστορία, η προσωπική διαδρομή ανθρώπων κατατρεγμένων και βασανισμένων, τα
βιώματά τους, οι σεξουαλικές τους επιλογές,-που πόρρω απέχουν από τις δικές της
προτιμήσεις, οι μνήμες και οι αναμνήσεις παιδικών χρόνων, δένουν ισορροπημένα
μέσα στο έργο της και σχηματίζουν το γυναικείο πανόραμα της γραφής της, και της
συγγραφικής της ατομικής περιπέτειας. Το ύφος της είναι απλό, καθημερινό,
οικείο, η γλώσσα της ίσως κάπως ευθύγραμμη, (ελπίζω να μην την αδικώ) αποφεύγει
τις νοηματικές κακοτοπιές, μακρά από την επιθυμία να μας δώσει ένα κλίμα
στοχαστικής διάθεσης. Ρεμβασμού πάνω στα αφηγούμενα γεγονότα. Βλέπουμε να
διαχειρίζεται το πλούσιο ιστορικό υλικό της,-που συνάζει σαν πηγή άντλησης των
συγγραφικών της στοιχείων- αλλά και τις εξομολογήσεις και εμπειρίες τρίτων, με
αγάπη, σεβασμό, φροντίδα και πολύ διακριτικότητα. Δεν καταφεύγει σε
φιλοσοφικούς στοχασμούς, ιστορικές αναλύσεις ή κοινωνιολογικές επεξηγήσεις
δυσνόητες, σκοτεινές για το ευρύ κοινό. Η Μεγαπάνου προτιμά να μείνει μέσα στα
πλαίσια και τους κανόνες που της παράσχει η καθιερωμένη μυθιστορηματική γραφή, παρά
να βαδίσει πάνω σε ράγες κανόνων και ερμηνείες της καθαυτής ιστορίας. Θέλω να
πω ότι η συγγραφέας, δεν ιστορεί όπως κάνουν άλλες γυναικείες ή αντρικές φωνές
ελληνικές ή ευρωπαϊκές, που ασχολήθηκαν και εξακολουθούν να ασχολούνται με την συγγραφή ιστορικών μυθιστορημάτων.
Διαφορετικών περιόδων της ανθρώπινης ιστορίας. (Και της ελληνικής). Η Αμαλία
Μεγαπάνου προτιμά την καθαρότητα της μυθοπλασίας από την ιστορικοποίησή των
γεγονότων, και αυτό είναι εμφανές από τις πρώτες σελίδες ανάγνωσης των πεζών
της. Το ιστορικό ή αρχαιολογικό υπόστρωμα υπάρχει αλλά στην επιφάνεια βγαίνει
το ίζημα της λογοτεχνίας. Κατανοεί τα σύνορα μεταξύ ιστορίας και μυθοπλασίας. Γιαυτό
και η γραφή της δεν φέρει μέσα της ιστορικούς όρους. Συνήθως επαφίεται σε μια
εσωτερικής διάθεση εξομολόγηση. Οι ήρωες και ηρωίδες της προτιμούν να
εξομολογούνται παρά να δρουν. Δεν έχουμε δράσεις που θα κινούσαν το ενδιαφέρον
θα κρατούσαν σε αγωνία τον αναγνώστη στα μυθιστορήματά της. Οι ήρωες αληθινοί ή
ιστορικές γυναικείες φυσιογνωμίες, αφηγούνται τα γεγονότα που τους συνέβησαν ή
τις καταστάσεις. Ζουν σε ένα περιβάλλον που όπως λέει ο Σαχτουρικός στίχος, «Κεφάλι μου γεμάτο όνειρα/ χέρια μου γεμάτη
λάσπη». Είναι υπάρξεις κατατρεγμένες, γυναικείες μορφές σημαδεμένες
αρνητικά από τον κοινωνικό περίγυρο που όμως, δεν τολμούν να αποτινάξουν από
πάνω τους την κοινωνική και ηθική «σαβούρα» που έχει συσσωρεύσει πάνω τους η
κοινωνία με τις συμβάσεις της, τους πολυποίκιλους ταρτουφισμούς της, τον
καθωσπρεπισμό της. Η Αμαλία Μεγαπάνου μοιάζει περισσότερο να θέλγεται μάλλον
από τον ρόλο της αφηγήτριας. Ακούει, διαβάζει και κατόπιν αφηγείται. Αν
σταθούμε ενδεικτικά στο βιβλίο της με τις περισσότερες επανεκδόσεις το οποίο
της έδωσε μια απότομη δημοσιότητα, «Διάλογος με την Άννα» και ας θυμηθούμε τα
δημοσιογραφικά ρεπορτάζ της Λιλίκας Νάκου όσον αφορά τις περιγραφές της από τον
πειραϊκό χώρο, των εκδιδόμενων γυναικών τα παλαιότερα χρόνια. Και δεν αναφέρω
τυχαία, την Λιλίκα Νάκου, μια και η γραφή της, δεν έχει την οξύτητα και
αθυροστομία μιας ανάλογης αφηγηματικής περίπτωσης, αυτής της ηθοποιού
Σπεράντζας Βρανά, που κατέγραψε παρόμοιες περιπτώσεις της περιοχής της
Τρούμπας. Τότε θα κατανοήσουμε την διαφορετική γυναικεία γραφίδα των τριών
γυναικών δημιουργών. Για να μείνω στο χώρο της γυναικείας πεζογραφίας. Η
Μεγαπάνου λειτουργεί σαν ένα ηχείο, που μάλλον η αστική αγωγή και η ανατροφή
της, προσδιορίζουν ή οριοθετούν τα όρια που κινούνται οι ήρωες και οι ηρωίδες
της. Ακόμα και όταν συνεντευξιάζεται
μαζί τους και καταγράφει τον βίο τους, μέσα από σειρά «συνεντεύξεων» ή
γραμμάτων, όπως έχουμε στην περίπτωση του ομοφυλόφιλου Έκτορα. Που χαράμισε την
ζωή του μέσα σε κοινωνικές συμβάσεις και αρχές. Η γραφή της είναι «αστικά»
στρωτή, ακόμα και εκεί που δεν χρειάζεται, αν δεν κάνω λάθος. Έχει την λαμπράδα
της μεγαλοαστικής τάξης της, χωρίς αυτό να μειώνει την ειλικρίνεια της φωνής
της, το αψεγάδιαστο των ουσιαστικών ανησυχιών της για τον ρόλο της γυναίκας,
την αγάπη της για τους ανθρώπους. Τις ανησυχίες της για τον πολιτισμό και την παράδοση
αυτής της χώρας. Όμως αν δεν λαθεύω, στην αναγνωστική μου ερμηνεία, το κουκούλι
που μέσα του ανατράφηκε και έζησε απλώνεται και στην γραφή της. Δηλαδή ο πολιτισμένος
χαρακτήρας της, τροφοδοτεί και διαχέεται στην γραφή της, στην γλώσσα της, στις εικόνες
της.
Τα βιβλία
της,(που δεν είναι και λίγα, πεζά και παιδικά) δικαίως, αγαπήθηκαν. Αρκετοί
τίτλοι μυθιστορημάτων της επανεκδόθηκαν πολλές φορές. Πράγμα που μας δείχνει
ότι η γραφή της έτυχε της προσοχής και του ενδιαφέροντος ενός ευρύτερου κοινού,
πού ήθελε να γνωρίσει καλύτερα την σκέψη της γυναίκας ενός έλληνα πολιτικού,
που σημάδεψε την μοίρα της νεότερης ελλάδος για μισό και αιώνα. Αμαλία
Μεγαπάνου, μια γυναίκα όμορφη, σοβαρή, μετρημένη, χειραφετημένη, δημιουργική, διακριτική,
ευγενικού χαρακτήρος με πνευματικές ανησυχίες, η οποία δεν έχανε ευκαιρία να
μας μιλά για την αγάπη της για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, την ιστορία
της, όπως μας φανερώνουν οι απαντήσεις της στις ερωτήσεις που τις έθεταν κατά
καιρούς, γυναίκες δημοσιογράφοι. Ταυτόχρονα όμως, και την βαθειά της ανησυχία για
την μοίρα και την πορεία αυτού του τόπου. Που αργά και σταθερά απομακρύνεται από
τις ρίζες και παραδόσεις του, κολυμπώντας πλέον σε πολυπολιτισμικά νερά και αξίες.
Μια Ελληνίδα
των καιρών μας που κατόρθωσε να δημιουργήσει την δική της δημιουργική και
φωτεινή σκιά αστικού πολιττισμού μέσα στα στενά πολιτικά, κοινωνικά, αντρικά
όρια της ελληνικής ιστορίας και πολιτικής παράδοσης.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Το
παιδί της μάνας μου,
Αθήνα
1982, σ. 104, δραχμές 230. Επιμέλεια έκδοσης: Λούση Μπρατζιώτη. Έκδοση: Αθ.
Πετρουλάκης. (και σε 2η έκδοση)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ο τρελός
Το παιδί της μάνας μου
Μεγάλη Πέμπτη
Το κότερο του λόρδου
Η Αγγελικούλα
Ο μώλος
Το βιβλίο
Οι κατάσκοποι
Η δικτατορία
Ο πόλεμος
Ο Βασαράς
Χωρίς εισιτήριο
Ο κύριος Θάνος
Ο Ηρακλής
Το ψωμί
Το σαμποτάζ
Το μνημόσυνο
Η ξύπνια χελώνα,
Αθήνα 1983 (παιδικό)
ΕΤΣΙ
ΕΙΠΕ ΚΙ ΕΦΥΓΕ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ, Libro-Αθήνα 1984, σ. 190, δραχμές 700.
Εικονογράφηση Έλλη Σολομωνίδη Μπαλάνου. Επιμέλεια εκδόσεως: Λούση Μπρατζιώτη.
Διορθώσεις κειμένων: Λούλα Κυπραίου. (παιδικό) (και σε 2η έκδοση)
Πρόλογος
Η Πηνελόπη ένα έως έντεκα
Ο Οδυσσέας ένα έως οχτώ
Επίλογος και σχέδια
Καλλίστη, Libro-Αθήνα 1985, σ. 88, δραχμές 500.
Εξώφυλλο Μερόπη Πρέκα. Επιμέλεια εκδόσεως: Λούση Μπρατζιώτη. Διορθώσεις
κειμένων: Λούλα Κυπραίου. (και σε 2η έκδοση). Στη Μερόπη, που μου
πρωτομίλησε για τους πιστούς των Φιλίππων.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
Χωρίς Χριστό
Η νύχτα
Ο όρθρος
Η αυγή
Με Χριστό
Το ηλιοβασίλεμα
Φιλαρέτης:
Ελπινίκη,
Libro-Αθήνα
1986, σ. 196. Εξώφυλλο Μερόπη Πρέκα. Επιμέλεια έκδοσης: Λούση Μπρατζιώτη.
Διορθώσεις κειμένων: Λούλα Κυπραίου. (και σε 2η έκδοση). Στο θείο
Παναγιώτη (Κανελλόπουλο), που έφυγε ακριβώς την ώρα που έκανα την τελευταία
διόρθωση στο βιβλίο αυτό. 11/9/1986.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Φιλαρέτη
Ελπινίκη Μιλτιάδου
Χρονολογικός πίνακας
Πηγές και βοηθήματα
Γενεαλογικό δέντρο
«Ένα πρόβλημα που πολλούς απασχολεί
είναι εάν υπάρχει αντικειμενική ιστορική αλήθεια. Πρέπει να πω ότι στο ερώτημα
αυτό (…) δεν μπορεί να δοθεί απάντηση απόλυτη. Γιατί δεν μπορεί να δοθεί; Γιατί
κανένας μας, κανένας από εκείνους οι οποίοι μπορούν ν’ απαντήσουν, δε βρίσκεται
έξω από την ιστορία. Θα πρέπει να βρεθεί έξω από την ιστορία-όχι μόνον έξω από
την ιστορία του καιρού του, αλλά έξω γενικά από το ιστορικό γίγνεσθαι- για να
μπορεί να πει αν υπάρχει ή όχι αντικειμενική ιστορική αλήθεια (…), εάν οι
ιστοριογράφοι ή ιστορικοί (…) μπορούν να συλλάβουν αντικειμενικά, και να
περιγράψουν αυτά τα οποία συμβαίνουν, αυτά που έχουν συμβεί στη διαδρομή των
αιώνων.»
Παναγιώτης
Κανελλόπουλος, σε τηλεοπτική εκπομπή.»
Βλέπε:
-Αθηνά Καλογεροπούλου, εφ. Η Καθημερινή 4/12/1986,
Το
ζωντάνεμα μιάς μορφής. «Φιλαρέτης: Ελπινίκη». Libro
Η
κ. Μεγαπάνου, με τρόπο εντυπωσιακό, κατόρθωσε να ξαναζωντανέψει μια σημαντική
ιστορική γυναικεία μορφή της αρχαιότητας: την Ελπινίκη, αδελφή του Αθηναίου
πολιτικού και στρατηγού, του Κίμωνος, γιού του Μιλτιάδη. Στην εκλεκτή αυτή
μυθιστορηματική βιογραφία, που μόλις κυκλοφόρησε, αναδύεται ακέραιη η δαιμόνια
γυναίκα-η Ελπινίκη-για την οποία, πρέπει να σημειωθεί, πολύ λίγα στοιχεία
δίνουν οι αρχαίες πηγές. Κι όμως, από τη γραφίδα της κ. Μεγαπάνου, πού διάλεξε
αυτό το τόσο δύσκολο είδος-της μυθιστορηματικής βιογραφίας- όχι μόνο γνωρίζει
κανείς την ηρωίδα, αλλά ταυτόχρονα γοητεύεται από την έλξη πού άσκησε στους
συγχρόνους της. Αδιάφορο αν ήταν όμορφη ή «κομψή σαν ελαφίνα» η Ελπινίκη, όταν
πίστευε πώς ήταν ανάγκη, επενέβαινε σε επιφανείς πολιτικούς, ας ήταν και
αντίπαλοι του μεγάλου αδελφού της, πού ο Πλούταρχος του δίνει τον τιμητικό
χαρακτηρισμό, του «ελληνικού ηγεμόνος».
Η Ελπινίκη ζώντας στην αρχαία Αθήνα, όπου
οι γυναίκες-εκτός από τις εταίρες- δεν έπαιζαν δι’ όλου ρόλο στην καθημερινή
ζωή, αλλά είχαν μόνο τη δυνατότητα να κυκλοφορούν ελεύθερα στις θρησκευτικές
γιορτές, στους γάμους και τις κηδείες, κατόρθωσε, να ξεφύγει από τον φοβερό
αυτό κλοιό.
Στην οστρακοφορία που γινόταν κάθε χρόνο,
μετά την φοβία που δημιούργησε στους Αθηναίους πολίτες η τυραννίδα., το 461 π.
Χ., υποδείχθηκε ως εκείνος που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στην πόλη ο Κίμων, με
αποτέλεσμα, να εξοριστεί για δέκα χρόνια, όπως όριζε ο σχετικός νόμος. Κάποιος
Αθηναίος, οργισμένος με την ηρωίδα, έγραψε στο όστρακό του: «Κίμων, πάρε την
αδελφή σου και φύγε». (Το όστρακο αυτό βρέθηκε στις ανασκαφές του Κεραμεικού).
Η κ. Μεγαπάνου έχει μελετήσει –κι αυτό
φαίνεται καθαρά από τα κείμενά της-πάρα πολύ τη ζωή των αρχαίων και κατέχει άριστα
τις λεπτομέρειες της ζωής των γυναικών στην Αθήνα. εδώ σημειώνουμε πώς δεν
συνέβαινε παντού στην Ελλάδα το φαινόμενο του αποκλεισμού των γυναικών, φθάνει
να θυμηθούμε την αρχαία Λέσβο, των αρχαϊκών μάλιστα χρόνων, όπου η Σαπφώ, η
μεγάλη ποιήτρια, όχι μόνο έπαιρνε μέρος φανερό στις πολιτικές διαμάχες, αλλά
διατηρούσε και σχολή κοριτσιών.
Η συγγραφεύς και την καθημερινή ζωή
γνωρίζει, αλλά και την αρχαία ιστορία της Αθήνας, κι έχει πάρει και θέση
προσωπική. Σε μια αφήγηση γεμάτη ζωντάνια, βάζει την κόρη του Θουκυδίδη, τη
Φιλαρέτη, να αποφασίζει να γράψει για τη ζωή της Ελπινίκης, στηριγμένη σε
σημειώσεις, του σπουδαίου πατέρα της, του ιστορικού Θουκυδίδη. Η Φιλαρέτη
διηγείται τα πάντα στο βιβλίο. Φυσικά, στη διήγηση παρεμβάλλεται και η
μακρόχρονη αλλά και στενή γνωριμία της ηρωίδας με τον θαυμάσιο ιστορικό και ο
θαυμασμός που έτρεφε για το άτομό της, αλλά και για την ευφυία και την ομορφιά
της. Οι μεγάλες μορφές της εποχής-εκτός από τον Κίμωνα και τον Θουκυδίδη-ο
ιστορικός Ηρόδοτος, ο ζωγράφος Πολύγνωτος ο Περικλής κ. ά., παίζουν ρόλο στην
διήγηση, όπου δίνονται ορισμένες πτυχές του χαρακτήρα τους, έστω κι αν μερικές
φορές τονίζονται ξεχωριστά, αφού η συγγραφεύς έχει το δικαίωμα να το κάμει, εφ’
όσον δεν γράφει ιστορία και στον πρόλογο τονίζει την αμφιβολία του αξέχαστου
Παναγιώτη Κανελλόπουλου για την ύπαρξη ή όχι αντικειμενικής ιστορικής αλήθειας.
Κλείνοντας αυτό το βιβλίο ο αναγνώστης
έχει κερδίσει ολοζώντανη την εικόνα μιάς ιστορικής μορφής, στο πλαίσιο της
πόλης και της εποχής της και τελείως άκοπα μαθαίνει ένα πλήθος λεπτομέρειες της
καθημερινής ιδιότυπης ζωής των Αθηναίων, αλλά και της πολιτικής της εποχής. Ένα
από τα πολλά προτερήματα του βιβλίου, πράγμα που ίσως αποτελεί και στόχο της κ.
Μεγαπάνου, είναι πώς ξαφνικά δεν βλέπει τους αρχαίους αποστεωμένες φιγούρες,
όπως τους δίνει συνήθως το σχολείο, αλλά ως πρόσωπα ζωντανά, με χάρες και,
φυσικά, με κάποια ελαττώματα. Σίγουρα, μάλιστα διεγείρει η όμορφη διήγηση το
ενδιαφέρον να μάθει κανείς κάτι
περισσότερο, να δει με θερμότητα και συμπάθεια τους αρχαίους συγγραφείς, ν’
ανοίξει ίσως τον Όμηρο, σωστή
εγκυκλοπαίδεια για πλήθος μορφές ζωής, τον Ηρόδοτο ή τον Θουκυδίδη.
Το εξώφυλλο του βιβλίου φιλοτέχνησε η
ζωγράφος Κ. Μερόπη Πρέκα με μεγάλη επιτυχία, δίνοντας ένα τμήμα του προσώπου
της Ελπινίκης και υπονοώντας μ’ αυτό τον τρόπο, πώς λείπουν πολλά στοιχεία που
σχετίζονται με τη ζωή της, από τα αρχαία κείμενα. Την επιμέλεια του βιβλίου, με
την ίδια πάντα προσοχή και φροντίδα, είχε η κ. Λούση Μπρατζιώτη.
Σιμώνη, Libro-Αθήνα 1987, σ. 224. Εξώφυλλο Μερόπη Πρέκα. Επιμέλεια έκδοσης:
Λούση Μπρατζιώτη. Διορθώσεις κειμένων: Λούλα Κυπραίου. (και σε 3η
έκδοση)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σιμώνη
Βιογραφικά σημειώματα
Γενεαλογικό δέντρο
Χρονολογικός πίνακας
Πηγές και βοηθήματα
Βλέπε:
-περ. Πολιτικά Θέματα 1-7 Ιανουαρίου 1988. Σιμώνη της Αμαλίας Μεγαπάνου.
Το κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι
φανταστικό. Τ’ όνομά της, Σιμώνη, εμφανίζεται σ’ ένα απόσπασμα επιγράμματος
(που αποδίδεται στον Καλλίμαχο).
Το μυθιστόρημα αρχίζει τρείς μήνες περίπου
μετά τη δολοφονία του Φιλίππου, το 336 π.Χ., όταν η Σιμώνη πάει στις Αιγές (στη
Βεργίνα) για να κλάψει τον νεκρό βασιλιά της. Εκεί, θυμάται την εικοσιτριάχρονη
ζωή της και μέσα απ’ αυτή φανερώνονται διάφορες πτυχές της ιστορίας της
Μακεδονίας, αλλά και του θεατρικού κόσμου της εποχής εκείνης, καθώς και τα
ιστορικά πρόσωπα πού της είναι οικεία. Η Σιμώνη δεν γράφει ιστορία, αλλά ζει τα
ιστορικά γεγονότα ως Μακεδόνισσα, έχοντας έναν απέραντο θαυμασμό για τον
Φίλιππο (αν όχι έρωτα) και πολύ μεγάλη αγάπη για τη μητέρα του.
Στο τέλος του μυθιστορήματος, υπάρχουν
σύντομα βιογραφικά σημειώματα για τα ιστορικά πρόσωπα πού αναφέρονται στο έργο,
υπάρχει χρονολογικός πίνακας των πιό σημαντικών γεγονότων, ένα γενεαλογικό
δέντρο κι η βιβλιογραφία (απ’ όπου έχουν αντληθεί όλα τα στοιχεία), πού όλα
αυτά βοηθούν τον αναγνώστη να μπει ακόμα καλύτερα στο πνεύμα των χρόνων
εκείνων.
Η «Σιμώνη» είναι το ένατο βιβλίο της
Αμαλίας Μεγαπάνου, που μας έχει δώσει μέχρι τώρα τρία βιβλία και την κεντητική
(εκδόσεις Μουσείου Μπενάκη) και στις εκδόσεις Libro: Δύο παιδικά βιβλία, ένα βιβλίο
διηγημάτων- πού πηγάζει από δικά της βιώματα-και τρία ιστορικά μυθιστορήματα.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΝΑ,
Libro-Αθήνα
1988, σ. 174, επιμέλεια έκδοσης: Λούση Μπρατζιώτη. Διορθώσεις κειμένων: Λούλα
Κυπραίου. (σε 17 επανεκδόσεις)
«Τα’
όνομα Άννα είναι ψευδώνυμο, μολονότι ο διάλογος μαζί της είναι αυθεντικός.
Είναι η συζήτηση της Αμαλίας Μεγαπάνου με μια γυναίκα πενήντα δύο ετών που
εκδίδεται σε οίκο ανοχής.
Πρόκειται
για μια από τις τριακόσιες πενήντα χαρακτηρισμένες σαν ιερόδουλες της Αθήνας.
Μια από τις εννιά γυναίκες του ίδιου επαγγέλματος που δέχτηκαν να μιλήσουν με
τη συγγραφέα και ν’ αποκαλύψουν τα προσωπικά κι επαγγελματικά τους προβλήματα,
καθώς και τις σκέψεις τους.»
Βλέπε:
Νίκος Γ. Δαββέτας, εφ. Ελεύθερος Τύπος, 9/4/1989, Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω!.
ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΑ-ΣΟΚ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
…
Οι θεαματικές πωλήσεις δύο βιβλίων που έχουν σαν θέμα τους τη ζωή των κοινών
γυναικών, μας υποχρεώνει ν’ ασχοληθούμε κι εμείς με τις συγκλονιστικές τους
μαρτυρίες. Πρόκειται για τα βιβλία: «Διάλογος με την Άννα» (εκδόσεις LIBRO) της Αμαλίας Μεγαπάνου (τέως
συζύγου του κ. Κ. Καραμανλή) και την «Γυναίκα της Πάτρας» του Γ. Χρονά
(εκδόσεις ΣΙΓΑΡΕΤΑ)…………..
Υπάρχει
μια καλλιέπεια στο γράψιμο και μερικές φράσεις που δεν μπορούν να προέρχονται
από μια κοινή γυναίκα. Έτσι, ενώ η Μεγαπάνου διατηρεί το επίπεδο του διαλόγου
σε ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο (για τέτοιο ευαίσθητο θέμα) ο κοινωνικός περίγυρος
της πόρνης δεν προβάλλεται επαρκώς. Η συγγραφέας φαίνεται πως «φοβήθηκε» το θέμα
της και προσπάθησε να το «ωραιοποιήσει». Μεγάλο μέρος της ζωής ενός
κοινωνικού στρώματος που αποκαλούμε και
«λούμπεν προλεταριάτο» αποσιωπήθηκε εντελώς, όπως και οι δομές της κοινωνίας
που γεννούν κι ανέχονται την πορνεία. Χάθηκε, όμως και η «ανθρωπογεωγραφία» των
κακόφημων συνοικιών, που στην μεταπολεμική Ελλάδα η μοίρα τους ήταν στενά
δεμένη με την εξέλιξη της πολιτικής μας ιστορίας.»………………..
-εφ. Έθνος 21/9/1988, Βιβλίο-σοκ της Αμαλίας
Μεγαπάνου. «Διάλογοι με την Άννα» Libro
-Νίκος Ντόκας, εφ. Ελευθεροτυπία 23/10/1988.
Εξομολογήσεις
μιας πόρνης. «Διάλογος με την Άννα» Libro
Αν ανομολόγητος, αλλά καθόλα
δικαιολογημένος, σκοπός, της Α. Μ. ήταν να γράψει ένα βιβλίο που να διαβάζεται
μονορούφι, σίγουρα αυτό το πέτυχε: Αν ο στόχος της ήταν μόνο αυτός που δηλώνει,
να αντιληφθεί δηλαδή «τη νοοτροπία μιας γυναίκας που αντέχει ψυχικά και
σωματικά να δέχεται πενήντα ή και περισσότερους άντρες την ημέρα» και από αυτήν
την άποψη θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι πέτυχε.
Αν όμως γράφοντας ένα βιβλίο για τη ζωή
μιας χαρακτηρισμένης ιερόδουλης, επιδίωξε –πράγμα που η ίδια βέβαια δεν
δέχεται, αλλά είναι προφανές- να εκθέσει ένα σύνθετο κοινωνικό πρόβλημα, που
έχει σχεδόν την ηλικία του ανθρώπου και που ακόμα και στις μέρες μας (εποχής
σεξουαλικής απελευθέρωσης) παρουσιάζεται με την ίδια ένταση, τότε έμεινε μάλλον
στα μισά του δρόμου. Αυτό, παρόλο που η Α. Μ. διευκρινίζει: «Οι κύριες
ερωτήσεις μου, ήταν άσχετες με το ιδιαίτερο του επαγγέλματός τους (συνάντησε
συνολικά 9 ιερόδουλες, αλλά μας δίνει το διάλογό της μόνο με τη μία) γιατί δεν
θεωρώ τον εαυτό μου αρμόδιο να βγάλει ένα οποιοδήποτε επιστημονικό πόρισμα, ενώ
τον θεωρώ αρκετά ικανό-λόγω της ηλικίας μου και της ιδιοσυγκρασίας μου-να
βοηθήσει ιδίως τις γυναίκες να ξεδιπλωθούν σαν άτομα, να φανερώσουν σκέψεις κι
αισθήματα που ίσως δεν γνώριζαν πως έκρυβαν μέσα τους».
Η Α.Μ. προσπαθώντας να αποστασιοποιηθεί,
από το φόβο της ίσως να μην περάσει-στα σχόλιά της-την αποδοκιμασία που
συνεπάγεται η δική της ηθική, κοινωνική και πολιτιστική θέση (η Α.Μ. είναι
ανιψιά του Π. Κανελλόπουλου και υπήρξε σύζυγος του Κ. Καραμανλή) απέναντι στο
πρόβλημα της πορνείας κρατάει μια στάση ουδέτερη στις εξομολογήσεις της Άννας.
Και αυτή η στάση της μαρτυράει πως λειτουργεί περισσότερο θυμικά παρά αναλυτικά
σε σχέση με το αντικείμενό της. Ο «διάλογος με την Άννα» μας παρουσιάζεται σαν
ένα τεκμήριο, αφού η Α.Μ. δηλώνει προκαταβολικά:
«Είχα
τη ζωηρή επιθυμία… να μετατρέψω με το χέρι μου τη φωνή τους σε γραφή που
θα χρησίμευε σαν μεσάζοντας ανάμεσα σε
αυτές κι όσους δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ μαζί τους, για να θυμίσω σε όσους
παίρνουν ακραίες θέσεις πως δεν μπορείς να παινέψεις ή να κατακρίνεις αν δεν
γνωρίζεις. Πώς δεν επιτρέπεται επίσης και ν’ αγνοείς». Κι όμως δεν λείπουν τα
δραματικά στοιχεία από τον τρόπο που η συγγραφέας ιεράρχησε το υλικό της.
Άλλωστε η αλλαγή-έστω και μερική- στοιχείων του βίου της Άννας, αλλά ακόμα και
αυτού του επαγγελματικού ονόματός της, συνηγορεί στη δραματοποίηση των
καταστάσεων που μας εκτίθενται.
Έτσι το βιβλίο της Α.Μ. μοιάζει με
δημοσιογραφική δουλειά και δεν είναι. Μοιάζει με μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο με
δυο ηρωίδες επί σκηνής και δεν είναι. Μοιάζει με ψυχογράφημα και δεν είναι.
Μοιάζει με καταγγελία και δεν είναι. Τι είναι; Είναι λίγο από όλα αυτά και είναι
συγκλονιστικό. Η Α.Μ. γράφει: «Βγήκα από το δρόμο μου για να τις πλησιάσω ως
άνθρωπος, προπαντός όμως ως γυναίκα». Οι πρώτες συναντήσεις φαίνεται πως έγιναν
σε χώρο ουδέτερο. Μετά όμως, εκείνες που βγήκαν, όχι μονάχα από τα «σπίτια»
τους, αλλά και από τους δικούς τους καταφρονημένους και στιγματισμένους
δρόμους, ήταν οι πόρνες. Αυτές που χρειάστηκε να περάσουν το κατώφλι της
αστικής οικίας, να ξεπεράσουν τις δικές τους προκαταλήψεις, ακόμα και τη
δικαιολογημένη εχθρότητά τους απέναντι στην κοινωνία του «καλού κόσμου», «ν’
ανοίξουν την καρδιά τους» και να «φανερώσουν σκληρά, πικρά, γλυκόπικρα και
διασκεδαστικά γεγονότα, καθώς και τις βαθύτερές τους σκέψεις»
Το βιβλίο συγκροτούν δυο μέρη: ο εκτενής
πρόλογος, όπου εκτίθενται οι απόψεις της συγγραφέως, δίνονται στοιχεία σχετικά
με την οικονομική και κοινωνική πλευρά του θέματος, και ο διάλογος: Ο διάλογος
γίνεται βέβαια μόνο με την Άννα, αλλά η συγγραφέας δεν παραλείπει να
υπενθυμίζει-όταν επιβεβαιώνει ή διαψεύδει τη συνομιλήτριά της-τις συναντήσεις
της με τις άλλες οκτώ γυναίκες. Ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας του βιβλίου θα
πρέπει να αποδοθεί στην ικανότητα και στη διάθεση αυτής της πόρνης-μιας
γυναίκας 52 ετών, που ακόμα ασκεί το επάγγελμά της-να εκφραστεί, αποκαλύπτοντας
ένα άτομο με αρκετή θυμοσοφία, ασυνήθιστη
ευστροφία και τόλμη εξομολογητική. Στο «διάλογο» είναι κυρίως η δική της
φωνή που ακούγεται. Η συγγραφέας έχει επιλέξει για τον εαυτό της το ρόλο του
ψυχρού εξομολογητή. Ακόμα και στα σχόλια που παρεμβάλλει είναι λιγόλογη. Όταν
δεν σκιαγραφεί με γρήγορες πινελιές τις αντιδράσεις της συνομιλήτριάς της,
περιορίζεται στο να δώσει κάποιες πληροφορίες διευκρινιστικές ως προς τα όσα
λέγονται από το άλλο πρόσωπο.
Δεν έτυχε να διαβάσω κανένα από τα 9
προηγούμενα βιβλία της Α. Μ. Αν κρίνω όμως από το «διάλογο» της με την Άννα,
μπορώ να πω ότι πρόκειται για μία συγγραφέα που μέλημά της είναι η σαφήνεια η
στρωτή και χωρίς περιττά φορτώματα έκφραση.
ΕΚΤΩΡ, Libro-Αθήνα 1989, σ. 184, δραχμές 1000. Επιμέλεια έκδοσης: Λούση Μπρατζιώτη. Διόρθωση κειμένων: Μαρίνα Δημολίτσα-Πλατή.
ΕΚΤΩΡ, Libro-Αθήνα 1989, σ. 184, δραχμές 1000. Επιμέλεια έκδοσης: Λούση Μπρατζιώτη. Διόρθωση κειμένων: Μαρίνα Δημολίτσα-Πλατή.
Τα γράμματα του Έκτωρα. (8 γράμματα)
Το γράμμα της αδερφής του (μέρη δύο)
Η συνάντηση με τον Έκτωρα
«….
Διαβάζοντας το βιβλίο σου, ορισμένα στοιχεία με συγκίνησαν κι άλλα ακούμπησαν
σε ανοιχτές πληγές. Πόνεσα κι αυτό με φόρτισε ακόμα παραπάνω, ώσπου μια
αλληλουχία σκέψεων με ώθησε να εκτονωθώ, γράφοντάς σου δυο λόγια για κάποιες
παραγράφους του βιβλίου. Αλλά αφού άρχισα, ξεχάστηκα άθελά μου και προχώρησα
πιο βαθιά. Όφειλα λοιπόν να σου δώσω μια λογική εξήγηση κι έτσι αναφέρθηκα με λίγες
λέξεις και στην ιδιαιτερότητά μου. Δεν το μετανιώνω, όμως, και σε χαιρετώ.».
Από
το πρώτο γράμμα του Έκτωρα προς τη συγγραφέα.».
Βλέπε:
-εφ. Η Καθημερινή 10/12/1989, «Έκτωρ» Libro
Στο πρώτο μέρος του «Έκτωρα» διαβάζουμε
οχτώ γράμματα του ήρωα προς την συγγραφέα. Σε αυτά προσπαθεί ν’ αναλύσει τον
εαυτό του και να περιγράψει μερικά στιγμιότυπα από τη ζωή του, ξεκινώντας από
τον εφηβικό του έρωτα τα χρόνια της Κατοχής, για να καταλήξει στη σημερινή
εποχή όπου-όπως λέει ο ίδιος-«αισθάνεται πως συνθλίβεται το παρόν από το
παρελθόν και το μέλλον»
Στο δεύτερο μέρος υπάρχει μια επιστολή της
αδελφής του ήρωα που δίνει την δική της ερμηνεία για τον χαρακτήρα, την
ιδιαιτερότητα και τις επιλογές του. Το βιβλίο κλείνει με μία συνάντηση του
Έκτωρα με την συγγραφέα.
-εφ. Ελευθεροτυπία 8/4/1990, «Έκτωρ» Libro
Στα δύο τελευταία βιβλία της η
Αμαλία Μεγαπάνου ασχολείται με περιπτώσεις του κοινωνικού περιθωρίου. Στο
«Διάλογος με την Άννα» (1988) είχαμε να κάνουμε με τη ζωή μιας πόρνης, ενώ στο
«Έκτωρ» παρακολουθούμε τη βασανιστική πορεία ενός ομοφυλόφιλου. Και στις δύο
περιπτώσεις το σκάνδαλο-για μια αστή συγγραφέα να καταγίνεται με θέματα που η
τάξη της για να μην πω ολόκληρη η ελληνική κοινωνία, τα αντιπαρέρχεται με
αποστροφή-είναι προφανέστατο.
Είναι όμως έτσι; Ξεκινάει, δηλαδή, με
πρόθεση να σκανδαλίσει τα χρηστά μας ήθη η Α. Μ.; Ασφαλώς όχι. Άλλωστε η ίδια
καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες να πείσει τον αναγνώστη ότι αν γράφει για
ανθρώπους του λεγόμενου κοινωνικού περιθωρίου αυτό το κάνει για να βάλει σε
λειτουργία τους συμπαθητικούς μηχανισμούς του. Έτσι εξηγείται και η μέθοδος που
επιλέγει να παρουσιάσει το θέμα της-ως ένα είδος μελέτης μιας συγκεκριμένης και
υπαρκτής και από το πρώτο χέρι δοσμένης περίπτωσης. Και τα δύο βιβλία έχουν όλα
τα χαρακτηριστικά μιας προσωπικής μαρτυρίας. Η συγγραφεύς είναι πάντα παρούσα στο –επί χάρτου-
διαδραματιζόμενα.
Βέβαια τόσο η πορνεία όσοκαι η
ομοφυλοφιλία είναι φαινόμενα που ανάγονται στις απαρχές του κάθε πολιτισμού και
αν χρειάζεται κάτι να κάνουμε, αυτό σχετίζεται περισσότερο με τις συνθήκες που
τα εκθρέφουν-και μιλάω κυρίως για την πορνεία, γιατί η σεξουαλική απόκλιση δεν
νομίζω πως χρήζει θεραπείας και –λιγότερο με τη συμπάθειά μας.
Ο ομώνυμος ήρωας του βιβλίου της Α.Μ.
είναι ομοφυλόφιλος. Τον συναντάμε πια σε ηλικία και κοινωνική καταξίωση που δεν
επιδέχονται τη συμπαθητική παρέμβασή μας: Είναι πλούσιος, επαγγελματικά
πετυχημένος, παντρεμένος και πατέρας και μόνο λίγα πρόσωπα γνωρίζουν το
«κουσούρι» του.
Η αποκάλυψη του μυστικού του μας γίνεται
μέσω των γραμμάτων που απευθύνει ο Έκτωρ στην παιδική φίλη του τη συγγραφέα.
Την προσωπικότητά του και το «δράμα» του συμπληρώνει η αδελφή του- επιτυχημένη
επιστήμονας που ζει στη Γαλλία- με ένα κείμενο που κι αυτή στέλνει στη
συγγραφέα και ο ίδιος ο Έκτωρ όταν συναντιέται με τη συγγραφέα. Η ίδια η
συγγραφεύς περιορίζεται στην «αντιγραφή» των επιστολών και στην «καταγραφή» της
συνομιλίας της με τον Έκτορα. Έξυπνος τρόπος να εμπλακεί η συγγραφεύς σε ένα
θέμα που φέρει το στίγμα του σκανδάλου, αποφεύγοντας η ίδια να εκτεθεί πέραν
της επαγγελματικής ενασχόλησης. Και οφείλω να ομολογήσω πως διαβάζοντας το
βιβλίο καμιά στιγμή δεν σταμάτησα να αναρωτηθώ ποια μπορεί να είναι η
πραγματική στάση της Α. Μ. απέναντι στο αντικείμενο του βιβλίου της. Σε αυτό
νομίζω συντελεί τόσο η γλαφυρή γραφή της και η δυνατότητά της να «υποδύεται» το
ρόλο του κάθε προσώπου όσο και η χωρίς ενδοιασμούς καταγραφή καταστάσεων και
λόγων.
Η Α.Μ. δεν μασάει τα λόγια της όταν θέλει
να μας πει κάτι. Αλλά αυτό που θέλει να μας πει δεν έχει σχέση με το
σκανδαλισμό μας. Θέλει να γίνει ο καθρέφτης μέσω του οποίου θα δούμε τα κρυφά
και απόρρητα, τα ανήκουστα και ανήκεστα ενός ανθρώπου που ξόδεψε τη ζωή του
προσπαθώντας να αποκρύψει και κάποτε να απορρίψει ό,τι ακριβώς αποτελούσε από
την εφηβεία του ως τα εξήντα του περίπου την πεμπτουσία της ύπαρξής του.
Η γκρίζα πέτρα, Libro-Αθήνα 1991
Η γκρίζα πέτρα, Libro-Αθήνα 1991
Βλέπε:
-εφ. Η Αυγή 13/3/1991, «Η γκρίζα πέτρα» Libro
ΤΟ ΦΙΡΦΙΡΙ ΟΙ ΦΙΡΦΙΡΟΓΕΝΝΗΤΟΙ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ
ΚΩΠΗΛΑΣΙΑ, Καστανιώτη-Αθήνα 1992, σ.40, 3,80 ευρώ. Κείμενο Α.
Μεγαπάνου. Σκίτσα Ηλίας Μακρής. (παιδικό παραμυθάκι!)
Το Φορφίρι είναι νησί. Η χώρα λέγεται Φιρφιρία. Οι κάτοικοί
της ονομάζονται Φιρφιρογέννητοι και στο έμβλημα του κράτους εικονίζεται μια χίμαιρα
που κλείνει πονηρά το ένα της μάτι……. σελίδα 9.
Βλέπε:
-Παύλος Κάγιος, εφ. Τα Νέα, Παρασκευή 26/3/1993, 36.
Χιούμορ
και όχι μόνο.
«Το
Φιρφίρι, οι Φιρφιρογέννητοι και η μεγάλη κωπηλασία». Καστανιώτη
1992.
Χιούμορ
και «έξω από τα συνηθισμένα) χαρακτηρίζει αυτό το βιβλίο της συγγραφέως Αμαλίας
Μεγαπάνου. Το βιβλίο αυτό όμως απευθύνεται σε μικρούς αναγνώστες και θαρρείς
πως κύριο μέλημα του κειμένου της Μεγαπάνου είναι να «μεταδώσει» την αίσθηση
του χιούμορ στα μικρά παιδιά. Διακριτικά και στο ίδιο κλίμα με τα κείμενα είναι
και τα σκίτσα του Ηλία Μακρή που συνοδεύουν κάθε σελίδα του μικρού αυτού
βιβλίου. Ας πούμε κατ’ αρχήν πως το Φιρφίρι είναι ένα νησί και η χώρα λέγεται
Φιρφιρία, οι κάτοικοι ονομάζονται Φιρφιρογέννητοι και στο «έμβλημα του κράτους
εικονίζεται μια χίμαιρα που κλίνει πονηρά το ένα της μάτι».
Σε
παιδιά που τελειώνουν το δημοτικό ή βρίσκονται στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου
απευθύνεται, μάλλον περισσότερο, το βιβλίο αυτό, δίχως να αντιμετωπίζονται αφ’
υψηλού αλλά ως «συνωμότες» μιας ιστορίας, αυτής που εξελίσσεται στο
«Φιρφίρι».
-περ. ΕΝΑ τχ. 10/3-3-1993, Κωπηλατώντας για το
άγνωστο. «Το Φιρφίρι, οι Φιρφιρογέννητοι και η μεγάλη κωπηλασία».
Καστανιώτη.
-Και περ. ΕΝΑ τχ. 2/6-1-1993.
-εφ. Η Καθημερινή 5/3/1993, «Το Φιρφίρι οι Φιρφιρογέννητοι και η μεγάλη κωπηλασία» (Σκίτσα Ηλία
Μακρή). Καστανιώτη
10
λεπτά, Libro-
Δ. Παντελέσκος, Αθήνα 1992, 4η έκδοση. σ. 190. Επιμέλεια έκδοσης:
Λούση Μπρατζιώτη. Διόρθωση κειμένων: Ιλαρία Συμιακάκη. Στην Ιφιγένεια.
«Το
βιβλίο αυτό αναφέρεται σ’ ένα είδος ανθρώπων που τείνει να εκλείψει.
Σε
ανθρώπους που αγαπώ και θαυμάζω»
Βλέπε:
-Ε. Χ., περ. ΕΝΑ τχ. 42/14-10-1992,( Έλενα Χουζούρη
;)
Όσα
φέρνει ο χρόνος. «10 ΛΕΠΤΆ» Libro
Ευγένεια
και ήθος. Δύο χαρακτηριστικά τα οποία σε λίγο καιρό θα φαντάζουν σαν
βροντοσαυρικά υπολείμματα, πλημμυρίζουν τις σελίδες του καινούργιου βιβλίου της
Αμαλίας Μεγαπάνου ’10 λεπτά’ (εκδ. ‘Libro’). Το χαρήκαμε το έβδομο βιβλίο
της γνωστής συγγραφέως. Ζεστό, ανθρώπινο, καλογραμμένο, διαβάζεται μονορούφι. Ο
τίτλος γεννά ερωτηματικά. Τι μπορεί να γίνεται μέσα σε 10 λεπτά; Η Αμαλία
Μεγαπάνου απαντά: τα πάντα. Μια ολόκληρη ζωή και το επισφράγισμά της, ο
θάνατος. Η ηρωίδα της συγγραφέως, η Έλλη, μια γυναίκα 72 ετών, επιστρέφει στο
σπίτι της ένα βράδυ της 28ης Οκτωβρίου 1991, από μία επίσκεψη η
οποία την είχε κουράσει και στενοχωρήσει. Νιώθει μια απογοήτευση όχι μόνο από
την επίσκεψή της, αλλά και γιατί σε μια τηλεοπτική εκπομπή της ημέρας οι νεαροί
και οι νεαρές που ρωτήθηκαν για τη σημασία της επετείου, δήλωσαν από άγνοια έως
αδιαφορία. Η Έλλη κάθεται 10 λεπτά να ξεκουραστεί. Σε λίγο πρέπει να φύγει.
Κλείνει τα μάτια της και τα 10 λεπτά ανοίγουν για να χωρέσει μια ζωή πενήντα
χρόνων. Οι αναμνήσεις της Έλλης ξεκινούν από τον Απρίλιο του ΄41, λίγο πριν
μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Ό,τι ξετυλίγεται στο μυαλό της Έλλης και στις
σελίδες του βιβλίου αφορά την Αθήνα, την ιστορία της και εκείνους τους
ανθρώπους που δεν το έβαλαν κάτω και αγωνίστηκαν να διασώσουν όχι μόνο την
ελευθερία της πατρίδας τους, αλλά και τις αξίες εκείνες που κάνουν τον άνθρωπο
να ξεχωρίζει από το ζώο. Η Έλλη δεν θα ξυπνήσει πια. Όταν τα 10 λεπτά περνούν, και
μαζί τους πενήντα χρόνια ζωής στην Αθήνα, θα έρθει ο θάνατος. Ένας ήσυχος και
ήρεμος θάνατος ενός ανθρώπου που ποτέ δεν πρόδωσε τη συνείδησή του. Το
οπισθόφυλλο του βιβλίου της Αμαλίας Μεγαπάνου γράφει: «Το βιβλίο αυτό
αναφέρεται σε ένα είδος ανθρώπων που τείνει να εκλείψει». Ευτυχώς που η
συγγραφέας μας το θύμισε.
-εφ. Ελευθεροτυπία 16/10/1992, «10 λεπτά» Libro
Η διαφανής αμπούλα, Libro-Αθήνα 1993
Βλέπε:
-περ. Η ΛΕΞΗ τχ. 121/5,6,1994, 382, στην στήλη Εξ
όνυχος. ΤΑ ΜΟΡΙΑ. (Αμαλία Μεγαπάνου: «Η διαφανής αμπούλα». Libro, 1993).
Το Μαύρο ταξί,
Libro-Αθήνα
1994
Βλέπε:
-εφ. Η Αυγή 13/3/1991
-εφ. Ελευθεροτυπία 11/11/1994, «Το μαύρο ταξί» Libro
-Φωφώ Βασιλακάκη, εφ. Ελευθεροτυπία 3/11/1994, 39.
Ένα
βιβλίο και μια ταινία. «Το μαύρο ταξί»
Η
Αμαλία Μεγαπάνου ξανάρθε στη λογοτεχνία με ένα «Μαύρο Ταξί». Η πολυγραφότατη
συγγραφέας με τα πρώτα της βιβλία μας ξάφνιασε με την κουλτούρα της, πάνω στην
Ιστορία, με τις γνώσεις της, με την προσεγμένη και ωραία πένα της, αλλά αυτή
στο «Μαύρο Ταξί» είναι μια άλλη Αμαλία, πολύ σημερινή, πολύ εκφραστική, με
στιγμιότυπα από μια γκαλερί που θυμίζουν και δημοσιογραφική πένα. Με σκέψεις
πάνω στις ερωτικές σχέσεις που είναι ζωντανές, με την καθημερινή γλώσσα των
κυριών και των γυναικών εν γένει. Με ένα άγγιγμα γενικά στις ανθρώπινες σχέσεις
πολύ ουσιαστικό και μέσα από τις δοκιμασίες της ψυχής, από τις φοβίες και το
θάρρος, βγαίνει η Αμαλία που είχε μια σκωπτική και χιουμοριστική ματιά στα
πράγματα, παρ’ όλη την αυτοκυριαρχία και την προσεγμένη συμπεριφορά, η οποία
έγινε τρόπος ζωής. Τόσα χρόνια που ήταν παντρεμένη με τον Καραμανλή τον πρώτο
Έλληνα, δεν είναι δα και εύκολο να σέρνεις τέτοιο βάρος και τέτοια τιμή στην
πλάτη σου.
Πάντα,
όμως, ήταν ελεύθερη μέσα της. Και αυτή η αγάπη στην ελευθερία της έβγαινε πολύ
συχνά μέσα από την άψογη συμπεριφορά της και μέσα από τις φράσεις της…………….
-Στέλιου Ι. Αρτεμάκη, εφ. Η Ναυτεμπορική Κυριακή
27/11/1994,
Μυθιστόρημα
της κ. Αμαλίας Μεγαπάνου. «Το μαύρο ταξί». Libro
Όταν ένα βιβλίο έχει αξία πείθει από τις
πρώτες σελίδες του. Και αυτό συμβαίνει με το «Μαύρο ταξί» της Αμαλίας
Μεγαπάνου, που εξελίχθηκε σε σημαντική
μονάδα της σημερινής πεζογραφίας μας. Και με το σύνολο των λογοτεχνικών έργων
τα οποία παρουσίασε από το 1982 έως τώρα, εμφανίζει μια δυναμική πορεία που
υπόσχεται κάτι ακόμη σπουδαιότερο.
Έτσι και αλλιώς, και μόνο το «Μαύρο ταξί»
να είχε γράψει θα κερδίσει τη διακεκριμένη θέση που της αξίζει στην πεζογραφία
των ημερών μας. Πεζογραφία αμφιλεγόμενη βέβαια που, έχει και καλλιτεχνικές
εξάρσεις οι οποίες ικανοποιούν πραγματικά. Ανάμεσά τους η όλη προσφορά της κ.
Αμαλίας Μεγαπάνου που διευρύνεται θετικά με το «Μαύρο ταξί». Μυθιστόρημα
ευρηματικό θεματογραφικά. Αλλά και από πλευράς χειρισμού των δεκάδων φανερών
και αφανών επεισοδίων στα οποία στηρίζεται το κείμενο του βιβλίου, που διαθέτει
διέπουσα γραμμή και πλήρη καλλιτεχνική ενότητα.
Ιδιαίτερα ουσιαστικά γνωρίσματα του έργου
είναι: Ο ταχύτατος ρυθμός, με τον οποίο η συγγραφέας κινεί δεκάδες προσώπων
διαφορετικής νοοτροπίας και ανόμοιων προθέσεων, στον περιορισμένο χρόνο και
τόπο των εγκαινίων μας ζωγραφικής έκθεσης. Επίσης, ο λεπτός τρόπος με τον οποίο
αποκαλύπτει το μυστικό τους κόσμο, χωρίς να αφήνει κενά ή αβάσιμα ερωτήματα.
Και ακόμη η ψυχογραφική της δύναμη που εισχωρεί στα βάθη της καρδιάς, με
αποτέλεσμα να φέρνει στο φως όσα δικαιολογεί το χρέος της συγγραφέως προς το
κοινό της. Και μάλιστα συγγραφέως με γνήσιο δημιουργικό ήθος, και ισχυρή
αίσθηση των λογοτεχνικών «απαιτήσεων» του παρόντος.
Δεσπόζουσα φυσιογνωμία της ιστορίας που
αφηγείται η κ. Αμαλία Μεγαπάνου αποτελεί, φυσικά, ο Κυριάκος. Ζωγράφος με όνομα
στο χώρο των εικαστικών τεχνών. Γι’ αυτό και τα εγκαίνια της έκθεσής του
συνιστούν γεγονός. Δικαιολογημένα, λοιπόν, συγκεντρώνεται η προσοχή των
επισκεπτών στο πρόσωπό του, καθώς και στον πίνακα «Μαύρο ταξί», που δίνει τον
τίτλο στο ωραίο τούτο βιβλίο. Ωστόσο, η συγγραφέας δεν ασχολείται μόνο με το
ζωγράφο και το «Μαύρο ταξί». Παραμένουν βέβαια πρωταγωνιστές του έργου. Αλλά οι
«φιλότεχνοι» που επισκέφτηκαν την έκθεση του Κυριάκου, το βράδυ των εγκαινίων,
αποτελούν τον τρίτο πόλο της εκδήλωσης, στο οποίο συγκεντρώνεται μεγάλο μέρος
του ενδιαφέροντος της κ. Μεγαπάνου.
Και τούτο, γιατί πίσω από την εξωτερική
έκφρασή τους κρύβονται –εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων-πολλά: Φόβοι, αβεβαιότητες,
εγωισμοί, κακίες, πόθοι ανεκπλήρωτοι, αναμνήσεις ναυαγισμένων ερώτων και
συναφών προσδοκιών, που έχουν καθοριστικό ρόλο στη συμπεριφορά τους.
Συμπεριφορά συχνότατα υποκριτική, η οποία ερμηνεύεται από τη συγγραφέα με
γόνιμους αφηγηματικούς χειρισμούς.
Το «Μαύρο ταξί». Ένα βιβλίο 190 σελίδων
των εκδόσεων “LIBRO”,που
κατακτά με τον πειθαρχημένο λόγο του και το ρεαλισμό του, με την αλήθεια των
έντονων συναισθημάτων, με τον πλούτο των χαρακτήρων που παρουσιάζει και των
πολύμορφων επεισοδίων του. Τέλος, ένα μυθιστόρημα που με τον παλμό και τη
γοητευτική πλοκή του προσφέρει το δικό του χρώμα στην πεζογραφία μας.
Το
εξώφυλλο του βιβλίου είναι έργο του ζωγράφου Κώστα Σπυριούνη.
Εμείς και το κουτάβι,
Libro-Αθήνα
1994
Εκδόσεις
του Μουσείου Μπενάκη:
Σχέδια από Ελληνικά κεντήματα. Τόμος Ι.
Πρακτικός Οδηγός Αθήνα 1980 (σε πολλές επανεκδόσεις)
Σχέδια από Ελληνικά κεντήματα. Τόμος ΙΙ.
Πρακτικός Οδηγός Αθήνα 1981 (και σε 2 έκδοση)
Κεντήματα
Αθήνα 1982.
ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
(μυθολογικά, ιστορικά έως τον 1ο μ. Χ. αιώνα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.
Μ. Μπενάκη-Έναστρον εκδόσεις Αθήνα 2006, σ. 1136 + Χάρτες. Επιμέλεια κειμένων
και διορθώσεις: Βάσω Κυριαζάκου. Ταυτοποίηση παραπομπών: Μαρία Ανδρικοπούλου,
Καλλιτεχνικός σύμβουλος: Σταμάτης Ζάννας, τιμή 110 ευρώ. Ο τόμος είναι
αφιερωμένος «Στη μνήμη του πατέρα μου, Αναστασίου Κ. Κανελλόπουλου»
Σημείωμα του προέδρου της Εθνικής Τράπεζας Τάκη
Αράπογλου
Πρόλογος: Άγγελος Δεληβορριάς
Η
ανάγκη μιας «Προσωπογραφίας» με τα βιογραφικά στοιχεία όσων σημάδεψαν τον Μύθο,
τη Σκέψη και την Ιστορία του ελληνικού παρελθόντος, θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί ως επείγουσα και επιτακτική. Όχι τόσο γιατί η υπάρχουσα
βιβλιογραφία σ’ αυτόν ειδικά τον γνωστικό τομέα παρουσιάζει κάποιο
δυσαναπλήρωτο κενό, όσο γιατί εξακολουθεί να απουσιάζει η αμέσου χρήσεως
απαραίτητη εκείνη «τράπεζα δεδομένων», στην οποία προσφεύγει εύκολα κανείς,
όταν αναζητά υπεύθυνες απαντήσεις σε ζέοντα ερωτήματα.
Δεν
υπάρχει βέβαια αμφιβολία ότι οι επιστημονικά ασχολούμενοι με τα επιμέρους
κεφάλαια της Αρχαιογνωσίας, οι επαγγελματίες της συστηματικής μελέτης και της
εξειδικευμένης έρευνας, έχουν στη διάθεσή τους ένα πλήθος από καταξιωμένα
ξενόγλωσσα λεξικά, καθώς και τις σχετικές πολύτομες εγκυκλοπαίδειες. Έχουν
δηλαδή εξασφαλισμένη την πρόσβαση στις μαρτυρίες που στοιχειοθετούν το υπέδαφος
κάθε επιστημονικής προεργασίας, στις πηγές των κλασικών κειμένων και σ’ ένα
απόθεμα αποθησαυρισμένων πληροφοριών, προσιτό μόνο στις μεγάλες δημόσιες και
πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ή στα ερευνητικά κέντρα των ελληνικών και ξένων
αρχαιολογικών ιδρυμάτων. Στα απροσπέλαστα όμως άβατα των πανάχραντων αυτών
χώρων, εκεί όπου τελούνται με μυστικές ιερουργίες οι ιχνηλασίες της
αρχαιότητας, όπως δεν είναι ευπρόσδεκτος ο «ανειδίκευτος» καθημερινός
προβληματισμός, δεν εισχωρεί ανεμπόδιστα και ο μέσος ενδιαφερόμενος: ο μαθητής και
ο νέος, ο οποιοσδήποτε και με οποιαδήποτε ευκαιρία θα ήθελε να ενημερωθεί για
τη ζωή και το έργο όσων άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στη μνήμη του ελληνικού
χρόνου.
Πιστεύοντας
πως η παρούσα έκδοση καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες του ευρύτερου αλλά και ενός πιο
περιορισμένου κοινού, είμαι βέβαιος ότι θα βρει γρήγορα τη θέση του σε κάθε
ατομική βιβλιοθήκη, έστι ώστε το Μουσείο Μπενάκη να εκπληρώσει ακόμη μια φορά
το παιδευτικό και κοινωνικό του χρέος στο ακέραιο. Εκ μέρους της Διοικητικής
Επιτροπής του Ιδρύματος, οι πρώτες εγκάρδιες και θερμές ευχαριστίες
απευθύνονται αυτονόητα προς την Αμαλία Μεγαπάνου, για την εμπιστοσύνη με την
οποία μας προσφέρει γενναιόδωρα το καταστάλαγμα ενός επίπονου ερευνητικού
μόχθου και μιας πολύχρονης αποκλειστικής αφοσίωσης στις εξαιρετικά αυστηρές
επιταγές του συγγραφικού της άθλου. Η πραγμάτωση ενός εκδοτικού εγχειρήματος
τόσο υψηλών προδιαγραφών θα ήταν εντούτοις ακατόρθωτη χωρίς την ευαισθησία που
επέδειξε, με την αποφασιστική της συνδρομή, η Εθνική Τράπεζα Ελλάδος. Αλλά και
χωρίς την ευτυχή συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη με τον εκδοτικό οίκο
«Έναστρον»
Βλέπε:
-Αριστοτελία Πελώνη, εφ. Τα Νέα, Δευτέρα 2/10/2006,
σ. 4/26, ΕΡΕΥΝΑ ΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ. Πες μου το όνομά σου, να σου πω
ποιος ήσουν…
Έναν ερευνητικό άθλο ολοκλήρωσε η Α.Μ.: σε
1200 σελίδες κατέγραψε, επί 12 χρόνια, 21. 620 πρόσωπα που άφησαν τα ίχνη τους
ως τον 1ο , μ.Χ. αιώνα.
Όσους σημάδεψαν τον μύθο, τη σκέψη και την
ιστορία του ελληνικού παρελθόντος τιμά το νέο βιβλίο της Αμαλίας Μεγαπάνου, η
οποία συγκέντρωσε τα βιογραφικά 21. 620 προσώπων της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας σε ένα πρωτότυπο έργο 1200 σελίδων…….
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
Mary
R.
Lefkowitz,
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΥΘΟ, Καστανιώτη- Αθήνα 1993, σ. 256,
δρχ. 2120. (επιμέλεια: Άννα Σταματοπούλου) Mary
R.
Lefkowitz,
Women
in
Greek
Myth,
1986, μετάφραση Αμαλία Μεγαπάνου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
1.Η πριγκίπισσα και οι Αμαζόνες
2.Επίλεκτες γυναίκες
3.Γυναίκες δίχως άντρες
4.Οι γυναίκες ως σύζυγοι
5.Σημαντικές γυναίκες
6.Μάρτυρες
7. Μισογυνία
Επίλογος
Επίλογος μεταφραστή. Σημειώσεις. Παραπομπές.
«Εκείνο
που έκανε την Αμαλία Μεγαπάνου να ενθουσιαστεί με αυτό το βιβλίο και να θελήσει
να το μεταφράσει για να μοιραστεί με άλλους είναι ότι το αποτέλεσμα παρουσιάζει
μια εκόνα του ελληνικού μύθου πιο ξεκάθαρη, λιγότερο αρνητική ως προς τις
γυναίκες. Η Κλυταιμνήστρα, η Αντιγόνη, οι Δαναΐδες ή η Ελένη αποκτούν μια
οντότητα που, ενώ δεν παύει να κινείται στο κλίμα εκείνης της εποχής είναι
αίφνης οικεία, ενδιαφέρουσα και αγαπητή. Κυρίως προσιτή. Γιατί το βιβλίο αυτό
διαβάζεται άνετα από τον καθένα, είναι ακόμα και διασκεδαστικό και μαθαίνεις
χωρίς να κοπιάζεις. Γιατί εντοπίζει την ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων κι
αντιλαμβάνεσαι πως, ενώ τόσα και τόσα έχουν αλλάξει, τελικά τίποτα δεν έχει
αλλάξει από τη φύση των πραγμάτων». (από το οπισθόφυλλο)
Ομηρικός Ύμνος εις Δήμητρα,
Libro-Αθήνα
1995
Βλέπε:
-εφ. Κέρδος 26/11/1995, Κατ’ εξοχήν ανθρώπινα τα
αρχαία κείμενα. «Εις Δήμητρα». Libro
ΚΕΙΜΕΝΑ
ΤΗΣ
Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 9/2/1991, σ.41/13,
Προδημοσίευση. Η γκρίζα πέτρα. Προλογίζει ο Κώστας Σταματίου. Εικονογράφηση
Σπύρος Ορνεράκης.
-περ. Η ΛΕΞΗ τχ. 122/7,8,1994, 441-443, Η ΚΛΟΠΗ ΚΙ Ο
ΕΡΑΣΤΗΣ
-περ. Η ΛΕΞΗ τχ. 127/5,6,1995, 296-299, 296-299,
ΛΑΤΩ, Η ΕΤΕΡΑ
-περ. Η ΛΕΞΗ τχ. 148/11,12,1998, 634-636, ΠΑΛΙΑ
ΓΕΙΤΟΝΙΑ, ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
-περ. Η ΛΕΞΗ τχ. 175/5,6,2003, 489-, Η ΜΙΚΡΗ ΧΑΝΕΝ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΤΗΣ
-ΚΑΡΙΝΑ
ΛΑΜΨΑ, περ. ΜΕΘΑΥΡΙΟ
τχ. 11/9,11,1988, 27-32. Μια Ελληνίδα λογοτέχνις γίνεται ψυχαναλύτρια…. Το
βιβλίο-σοκ της Αμαλίας Μεγαπάνου. Οι «Διάλογοι με την Άννα», που κυκλοφορούν
αυτό το μήνα, ανατέμνουν το «καφτό» θέμα των γυναικών που εκδίδονται…
«Βγήκα από το δρόμο μου για να τις πλησιάσω σαν
άνθρωπος…»
Μια αποκαλυπτική συνέντευξη στην ΚΑΡΙΝΑ ΛΑΜΨΑ για το
φεμινισμό, την εξουσία, την πολιτική και τη γυναικεία μοίρα.
-ΟΛΓΑ
ΜΠΑΤΗ, εφ. Το Βήμα
2/10/1988, Διάλογος με μια γυναίκα. Η Αμαλία Μεγαπάνου στο τελευταίο βιβλίο
της, «εξομολογείται» μια πόρνη
-ΟΛΓΑ
ΜΠΑΚΟΜΑΡΟΥ, εφ. Κυριακάτικη
8/1/1989, Η Αμαλία πέρα από τον μύθο. Συγγραφέας σήμερα- μετά από δύο γάμους
και δύο διαζύγια-γνωρίζει απρόσμενη επιτυχία με την «Άννα». «Όχι δεν θα έγραφα
ποτέ για τον Καραμανλή». «Αν γίνεις πολιτικός πρέπει να καθίσεις φρόνιμος»
-ΑΛΙΚΗ
ΓΚΟΥΜΑ, περ. ΕΙΚΟΝΕΣ
τχ. 281/21-3-1990, 38-41. ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ. Μιλάει στις «Εικόνες» η πρώην
σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή. –Το περιστατικό με την Εθιμοτυπία τω
Κένεντι και το ψιλόβροχο με το Γερμανό πρόεδρο Χόις. –Πώς έγραψα τον «Έκτορα»
τον ομοφυλόφιλο. –Τι ετοιμάζω τώρα και γιατί αισθάνθηκα την υποχρέωση να
βοηθήσω τον αγώνα κατά των ναρκωτικών.
-ΓΕΩΡΓΙΑ
ΚΑΡΡΑ-φωτογραφίες: ΤΑΚΗΣ
ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, εφ. Δημοσιογράφος.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 8/7/1990, 37-39.
ΤΕΛΙΚΑ ΔΕΝ ΕΧΩ ΤΑΜΠΟΥ. ΤΑ ΒΑΘΗ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ. ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ, Η
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ.
«Είμαι παιδί του πολέμου. Παντρεύτηκα πολύ νέα. Δεν
περίμενα να τελειώσουν έτσι και οι δύο γάμοι μου. Έγινα συγγραφέας γιατί μ’
αρέσουν οι άνθρωποι. Και προχωράω. Αυτό δεν το φανταζόταν κανείς για μένα».
«Σας παρακαλώ γράψτε τι σημαίνει «πρώτη κυρία», για
να ξέρει ο κόσμος. Σου βγαίνει η πίστη στη δουλειά. Αν αυτό θεωρείται
ευχάριστο, εγώ το έχω για μεγάλο κόπο».
«Πώς ήταν η ζωή μου στη Γαλλία με τον κ. Καραμανλή;
Εγώ ό,τι μου δώσουν λέω αυτό είναι, και προσαρμόζομαι. Είμαι πρακτικός
άνθρωπος, και δεν μ’ αρέσει η κλάψα».
«Κάποτε είχα μεγάλη αγάπη για τα ωραία αντικείμενα.
Σήμερα κατάλαβα ότι δεν αξίζει το κόπο ν’ ασχολείται κανείς. Δεν
αντιπροσωπεύουν παρά χρήματα».
-ΟΛΓΑ
ΜΠΑΚΟΜΑΡΟΥ, εφ. Κυριακάτικη
20/1/1991, 26-27. «Μας απαγορεύουν να είμαστε… άνθρωποι». ΑΛΒΑΝΙΑ Το βιβλίο
(ΓΚΡΙΖΑ ΠΕΤΡΑ) της Αμαλίας Μεγαπάνου και η συγκλονιστική αφήγηση της
Βορειοηπειρώτισσας ηρωίδας του.-Δεν μπορούσες να πας ούτε στο διπλανό χωριό.
–Γκρέμιζαν τις εκκλησίες. Το Πάσχα βάφαμε αυγά και θάβαμε τα τσόφλια. –Δεν
είχαμε ούτε ψυγείο, ούτε κουζίνα, ούτε φαγητό. –Μαζεύαμε το νερό της βροχής.
Τις σερβιέτες δεν τις ξέραμε και βάζαμε κάτι παλιόπανα. –Όποια έπλενε τα δόντια
της τη θεωρούσαν πουτάνα. –Αυστηρά απαγορευμένοι οι ερωτικοί δεσμοί. Εκεί όπου
οι «γκρίζες πέτρες» βαραίνουν τις καρδιές.
-ΕΛΕΝΑ
ΧΟΥΖΟΥΡΗ, περ. ΕΝΑ
τχ. 46/11-11-1992, 16-21ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ. «Κανείς από μόνος του δεν αποτελεί
όραμα». Η Αμαλία Μεγαπάνου είναι μια αληθινή κυρία. Με ήθος, ευγένεια και
φινέτσα. Πετυχημένη συγγραφέας, με οκτώ βιβλία στο ενεργητικό της, η πάλαι ποτέ
σύντροφος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, δεν επιθυμεί να μιλάει ούτε να
εκμεταλλεύεται το παρελθόν. Άλλωστε, το παρόν της είναι πλούσια και ζωντανό.
«΄Εχουμε ξεχάσει το παρελθόν μας. Έχουμε, δηλαδή,
ξεχάσει να φτιάχνουμε τα κουλουράκια της γιαγιάς και προτιμούμε τα σουηδικά παξιμαδάκια
ή έχουμε ξετρελαθεί όλοι με το σουρωτό καφέ και περιφρονούμε τον ελληνικό. Έχω,
λοιπόν, την εντύπωση ότι φθείρεται συνολικά η ταυτότητά μας».
-ΑΜΑΝΤΑ
ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, εφ. Η Καθημερινή 17/11/1992, Η Τέχνη δεν έχει πώς και γιατί. Η ΑΜΑΛΙΑ
ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ «Κ» ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΗΣ ΕΡΓΟΥ «10 ΛΕΠΤΑ».
-ΤΙΝΥ
ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, περ. ΕΙΚΟΝΕΣ τχ. 465/29-9-1993, Θα ξανάκανα όλα μου τα λάθη!
«Το δηλώνει ευθαρσώς: Ποια λάθη μου θα ξανάκανα; Θα
τα ξανάκανα όλα! Η συγγραφέας των «Φιρφιρογέννητων», που όλο λάθη κάνουν,
πιστεύει πως το «εθνικό μας λάθος’ είναι να σχολιάζουμε αντί να πράττουμε. Η
Αμαλία Μεγαπάνου σου λέει με το δικό της τρόπο: «Αυτό το συρτάρι (σ.σ. του
σχολιασμού) δεν το ανοίγω». Και την επόμενη στιγμή το συρτάρι έχει ανοίξει σαν
από μόνο του, αλλά τέλος πάντων!».
-Ν.
ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΑ, εφ. Κυριακάτικη 19/3/1995, 8. «Αν δεν είχαμε κάτι κοινό με τον
Καραμανλή δεν θα παντρευόμαστε». ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ. Προσεκτική όταν άγγιζε την
πολιτική και το χθες, ανοιχτή όταν αναφέρεται στο ήθος, τη γυναίκα, τις
μειονότητες, τη μοναξιά και τα 14 βιβλία της.
«Διαπιστώνω το τέλος μιάς εποχής, αλλά δεν είναι
φαινόμενο μόνο ελληνικό, είναι παγκόσμιο. Δεν νομίζω όμως ότι βρισκόμαστε
μπροστά στο καινούργιο. Έχουμε ακόμα κατακάθια του παλιού, τα οποία θα
παραμείνουν για ένα διάστημα. Δηλαδή το εντελώς καινούργιο θ’ αρχίσει να
φαίνεται σε καμιά δεκαπενταριά χρόνια.».
-ΤΙΝΑ
ΠΟΛΙΤΗ, εφ. Το Βήμα
Κυριακή 4/2/1996, 6-8, ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ. Κυριακή στο σπίτι της Αμαλίας Μεγαπάνου.
«Δεν μου αρέσει να εξελίσσω σε δράμα κάτι που με
στεναχωρεί, δεν θα σας πω λοιπόν ότι στεναχωρήθηκα που αναγκαστικά ήμουν έξω
από την Ελλάδα.».
«Συμφιλιώθηκα με τη ζωή γιατί την έχω περπατήσει.
Δεν με τσούλησε κανένας».
«Από ‘κει και πέρα οι μισοί Έλληνες ήταν
κατσικοκλέφτες και οι άλλοι μισοί πειρατές».
ΥΓ.
Από ότι πληροφορήθηκα, ο εκδοτικός οίκος Libro έχει
κλείσει. Πράγμα που σημαίνει ότι τα βιβλία της συγγραφέως δεν είναι πλέον διαθέσιμα
στο αναγνωστικό κοινό. Στο σημείωμα αυτό στην μνήμη της, καταγράφω όλους τους τίτλους
των έργων της, δίνοντας περισσότερη προσοχή στους τίτλους που γνωρίζω και έχω διαβάσει.
Πέρα όμως από το καθαυτό συγγραφικό της έργο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απαντήσεις
της που δίνει στις κατά καιρούς συνεντεύξεις της. Περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων
και πολιτιστικών επισημάνσεων.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, Πέμπτη 4 Ιουνίου 2020.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου