Απάντηση στους 372 ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών για την συμφωνία των Πρεσπών

Η ΔΩΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

       Διάβασα τις δύο δηλώσεις υποστήριξης των πανεπιστημιακών, των συγγραφέων, των ηθοποιών και άλλων καλλιτεχνών για την Συμφωνία των Πρεσπών. 158 συν 254 ονόματα και υπογραφές γνωστών μας ή λιγότερο γνωστών ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού. Οι καλλιτέχνες, ήσαν πάντα μέσα στην ροή του χρόνου της ιστορίας μια χώρας, το πλέον πρωτοπόρο κομμάτι ενός λαού ενός έθνους. Ήσαν κατά κάποιον τρόπο οι «καθοδηγητές» του. Ας μην μας φοβίζει η λέξη, αν σκεφτούμε τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο όσο και στον ελλαδικό τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι συγγραφείς, πχ. στην Γαλλία ο Βίκτωρ Ουγκώ, στην Γερμανία ο Γκαίτε, στην Αγγλία ο Σαίξπηρ, στην Ιταλία ο Δάντης και ούτω κάθε εξής. Αλλά και στην πατρίδα μας, πνευματικοί ταγοί όπως υπήρξε ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ο ποιητής Ανδρέας Κάλβος, η φωνή και το έργο του Άγγελου Σικελιανού, του Κωστή Παλαμά, του Γιώργου Σεφέρη, της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη, του Κώστα Βάρναλη, του Νίκου Καζαντζάκη του Οδυσσέα Ελύτη και πολλών άλλων ελλήνων δημιουργών. Για να μην αναφερθώ στις συγγραφικές περιπτώσεις της Πηνελόπης Δέλτα, του Ίωνος Δραγούμη, του Περικλή Γιαννόπουλου, τριών εμβληματικών μορφών της εποχής τους, που, συνέβαλαν με την πολιτική τους παρουσία και δράση, το πνευματικό τους έργο, στην διατήρηση και τόνωση του εθνικού φρονήματος ημών των ελλήνων και ελληνίδων, και κράτησαν ζωντανό αυτό το «βαθιά φοβικό και οπισθοδρομικό αφήγημα» περί ελληνικής Μακεδονίας. Ένα "οπισθοδρομικό αφήγημα" το οποίο στις μέρες μας με την ευκαιρία της ψήφισης από την ελληνική βουλή, ανέσυραν από τα «σκοτεινά ντουλάπια της ιστορίας». Οι λέξεις μέσα σε εισαγωγικά είναι από το κείμενο της πρώτης διακήρυξης που υπογράφουν οι 158 έλληνες του πολιτισμού υπέρ των κυβερνητικών θέσεων. Δεν αναφέρω άλλα γνωστά μας ονόματα παλαιότερων συγγραφέων και δημιουργών που υποστήριζαν την μη απόδοση του ονόματος στην γειτονική χώρα τις προηγούμενες δεκαετίες, μια και το «μένος» των υποστηρικτών της συμφωνίας, πολιτικών και καλλιτεχνών που αποδέχονται τις κυβερνητικές νυν επιλογές, και το βάρος των ερμηνευτικών κατηγοριών τους, έχει πέσει σε αυτά τα τρία ονόματα της ελληνικής γραμματείας. Υπάρχουν όσοι διαβάζουν συστηματικά τα ελληνικά γράμματα, αρκετοί έλληνες συγγραφείς της γενιάς του 1930 και μεταγενέστερα, δημιουργοί παλαιότερων γενεών και τα έργα τους, καλλιτέχνες, που προέρχονται από τον γεωγραφικό χώρο της Βορείου Ελλάδος που κράτησαν αναμμένη την σπίθα της φιλοπατρίας, της ελληνικότητας και της μακεδονικότητας. Όπως και δημοσιογράφοι περιωπής και γνωστοί καλλιτέχνες, που ορθογράφησαν την πρώτη περίοδο που επανήλθε στην πολιτική και διπλωματική ελληνική επιφάνεια το εθνικό αυτό ζήτημα μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβικής δημοκρατίας του στρατάρχη Τίτο και την ομοσπονδοποίηση της περιοχής σε μικρά κρατίδια από τις ευρωπαϊκές και αμερικάνικες δημοκρατικές (;) δυνάμεις της εποχής.  Δεν αναφέρω τα γνωστά μας αυτά ονόματα, για να μην θεωρηθώ και πάλι από τους καταξιωμένους συγγραφείς και καλλιτέχνες, έλληνες και ελληνίδες των γραμμάτων και των τεχνών, της τέχνης και του πολιτισμού, ως φασίστας, ξενοφοβικός, σκοταδιστής, ακραίος, πολεμοκάπηλος, οπισθοδρομικός, έλληνας του μίσους και της αντίδρασης, που αποδέχεται αυτήν την ιστορική καπηλεία της εθνικοφροσύνης και κατεβαίνει στα συλλαλητήρια-μαζί με αυτό το ετερόκλητο πλήθος- εναντίων της Συμφωνίας των Πρεσπών,όπως έρχεται προς ψήφιση. Με αυτόν τον βεβιασμένο τρόπο, τον κατακερματισμό της λαϊκής βούλησης, ατόμων οι οποίοι υποστηρίζουν την Συμφωνία που φέρνει στην Βουλή προς ψήφιση η σημερινή κυβέρνηση. Η μειοψηφούσα κυβέρνηση (145 βουλευτές) με την ανοχή και σιωπηρή αποδοχή από τον νυν πρόεδρο της ελληνικής δημοκρατίας, που εκλέχτηκε μόνο με τους ψήφους της σημερινής κοινοβουλευτικής επίπλαστης «πλειοψηφίας».

     Το εθνικό αυτό ζήτημα, το αφήσαμε εμείς οι Έλληνες και οι πολιτικές μας κυβερνήσεις να κακοφορμίσει ιστορικά και πολιτικά. Η ευθύνη δεν ανήκει στην σημερινή κυβέρνηση, ανήκει στις προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις από την εποχή του μοιράσματος του Κόσμου  από τις νικητήριες δυνάμεις εναντίον του άξονα, σε δύο στρατόπεδα-το δυτικό και το ανατολικό μπλοκ. Από τότε υπήρχε ένα νότιο τμήμα του γιουγκοσλαβικού εδάφους που ονομάζονταν «Μακεδονία». Χάρτες, βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά κυκλοφόρησαν για πάνω από 60 και χρόνια, που, προπαγάνδιζαν την εθνική ταυτότητα των κατοίκων των περιοχών αυτών που ήθελαν να αυτοαποκαλούνται Μακεδόνες νέτα σκέτα. Κανένας πολιτικός ή πολιτειακός παράγοντας, κανένας κυβερνητικός αξιωματούχος, αλλά, και καμιά καλλιτεχνική και πνευματική ομάδα ελλήνων συγγραφέων και δημιουργών, δεν αντέδρασε-από όσο γνωρίζω-στην τεράστια και συνεχή προπαγάνδα των Σκοπιανών, που ήθελαν και υποστήριζαν να αυτοαποκαλούνται Μακεδόνες. Κλείναμε τα μάτια στο υπαρκτό πρόβλημα που κουφόβραζε, σφυρίζαμε αδιάφορα όταν οι γείτονες υποστήριζαν διεθνώς τις θέσεις τους, θέταμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί για να μην διαταράξουμε τις καλές σχέσεις γειτονίας που είχαμε με τους βόρειους γείτονές μας. Εξάλλου, είχαμε το Κυπριακό ζήτημα ανοιχτό, της Κατοχής Κυπριακού εδάφους από τα Τούρκικα στρατεύματα-που εμείς οι ίδιοι-για την ακρίβεια η στρατιωτική χούντα του δικτάτορα Ιωαννίδη της εποχής εκείνης-με την άφρονα πολιτική της δημιούργησε. Κάτι, που μάλλον μας έγινε μάθημα, ότι η Ιστορία και ο Πολιτισμός δεν είναι και τόσο ανταλλάξιμα «προϊόντα» στην σύγχρονη διεθνή οικονομική πραγματικότητα των Ευρωπαϊκών ημερών μας. Καταλάβαμε μάλλον ότι οι ξένες κυρίαρχες οικονομικά και στρατιωτικά δυνάμεις, μας θεωρούν περισσότερο σαν ένα διαμετακομιστικό κέντρο-περιοχή διακίνησης των εμπορευμάτων τους προς ανατολή και δύση, βορά και νότο, και μια χώρα, που λόγω των κλιματολογικών της συνθηκών μπορούν να έρχονται να θαυμάσουν τα ωραία αρχαία ερείπια της κλασικής και βυζαντινής Ελλάδας. Επιδιώκοντας να «αναβιώσουν» τους αρχαίους ελληνικούς μύθους που το κίνημα του Ρομαντισμού και του Νεοκλασικισμού πριν δύο αιώνες αναβίωσε με αποτέλεσμα την άνθιση του Φιλελληνισμού στον Ευρωπαϊκό χώρο και την κατοπινή απελευθέρωση της Ελλάδας από την Οθωμανική αυτοκρατορία με την συμμετοχή και ξένων υπηκόων. Η Ελλάδα, ήσαν περισσότερο μάλλον στα μάτια των ξένων, μια Ονειροφαντασία, παρά μια σύγχρονη σκληρή πολιτική πραγματικότητα. Από εδώ πηγάζει και η απογοήτευση πολλών φιλελλήνων ταξιδιωτών. Στην πλέον ευνοϊκή για εμάς τους Έλληνες οικονομική περίπτωση, παρήγορη ανάμνηση για τους ταξιδιώτες είναι ο ατίθασος τύπος του Ζορμπά, το ζεϊμπέκικο, το συρτάκι, η ρετσίνα, ο μουζάκας, το σουβλάκι, και άλλα εύγευστα εδέσματα της ελληνικής κουζίνας. Η ένταξή μας στο ΝΑΤΟ και κατόπιν στην ΕΟΚ, μας προστάτεψε κατά κάποιον τρόπο πολιτικά και διπλωματικά, χωρίς να λυθεί το Κυπριακό. Θα μου πείτε εδώ δεν θέλησαν να λύσουν το Παλαιστινιακό, έστω και έτσι, διατηρήσαμε την εδαφική μας ακεραιότητα κακήν κακώς, μια και η Ελληνική επικράτεια από τον προηγούμενο αιώνα μεγάλωνε σταδιακά και με συχνές πολεμικές επιχειρήσεις. Σαν εδαφικό σύνολο είμαστε μάλλον και εμείς ένα νέο κράτος. Από τα χρόνια που τα Δωδεκάνησα μας παραχωρήθηκαν από τους Ιταλούς. έκτοτε σταμάτησε η αλλαγή των συνόρων. Αναγνωρίστε ακόμα τον θρησκευτικό και εκκλησιαστικό διαχωρισμό της πατρίδας μας σε Νέες χώρες και παλιές. Τραγέλαφος. Ποιος έχει την πνευματική κυριαρχία, ο οικουμενικός πατριάρχης ή ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Ζητήματα, που όσο και αν φαίνονται ανώδυνα, έχουν την ιστορική τους σημασία και αξία μέσα στην εξελικτική πορεία του ελληνικού κράτους. Και ας μην λησμονούμε ότι τα καρντάσια μας εξ ανατολών, δεν μας συγχώρεσαν ότι συμβάλαμε με την Επανάσταση του 1821 στην διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και ότι το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου και ο πανάρχαιος ιστορικός του πολιτισμός ανήκει γεωγραφικά σε εμάς. Και εξακολουθούν ακόμα να έχουν επεκτατικές διαθέσεις σε βάρος μας στην εξωτερική τους πολιτική. Ακολουθώντας μια σταθερή και διαρκή επεκτατική πολιτική σε διπλωματικό και πολιτικό διεθνές επίπεδο. Βρείτε τα μεταξύ σας μας συμβουλεύουν οι σύμμαχοι της Νατοϊκής Συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να τους ενδιαφέρει ποιος ιστορικά έχει δίκιο και ποιος όχι. Γιαυτό ακόμα και τα αρχαία ελληνικά μνημεία στα μέρη της Ιωνίας και εν γένει της Μικράς Ασίας, στους ξένους επισκέπτες που επισκέπτονται την Τουρκία σαν τουρίστες, δεν αναφέρουν οι ξεναγοί τους ότι είναι ελληνικά μνημεία αλλά τουρκικά. Παρά το αυταπόδεικτο των ελληνικών επιγραφών. Όσοι έχουν επισκεφτεί την γείτονα εξ ανατολών χώρα θα έχουν ακούσει και δει πως αποκαλούν και που χρεώνουν τα πολιτιστικά αυτά μνημεία, σε ποιόν λαό, τα καρντάσια μας της από εκεί πλευράς. Θέλω να πω με τα παραπάνω, ότι το ελληνικό πολιτικό και διπλωματικό μας βλέμμα ήταν και εξακολουθεί να είναι στραμμένο προς αυτό το πρόβλημα και εν μέρει στην γείτονα Αλβανία. Παραγνωρίζοντας συνήθως ότι ομού απαλλαχτήκαμε από τον Οθωμανικό ζυγό πριν δύο αιώνες. Κάτι, που μας έκανε να μην προνοήσουμε ώστε να βρούμε μια συμβιβαστική αν θέλετε λύση με τα ΣΚΟΠΙΑ. Δεν δώσαμε την πρέπουσα σημασία και προσοχή στο πως εργάζονταν και δρούσε η άλλη πλευρά εδώ και δεκαετίες. Ο εκεί σοβινισμός και εθνικισμός ανδρώθηκε και έγινε αποδεκτός από την διεθνή κοινότητα, αναγνώρισης του ονόματος, και η όποια εθνική ελληνική φωνή το όποιο πατριωτικό ψέλλισμα από εμάς τους Έλληνες ή Μακεδόνες καταδικάζονταν εν ονόματι του πολιτικά ορθού και της μη διατάραξης των καλών σχέσεων με τους βόρειους γείτονες. Παράλληλα, όμως, τις τελευταίες πολιτικές δεκαετίες δημοσιεύονταν άρθρα σε προοδευτικά έντυπα, βλέπε το παλαιό περιοδικό «Αντί», τον «Πολίτη», σε προοδευτικές εφημερίδες «Ελευθεροτυπία» που μας μαστίγωναν για την εθνικιστική μας έξαρση, την πατριδοκαπηλική μας διάθεση, την άρνησή μας να δεχτούμε τα δικαιώματα των Μακεδόνων της άλλης πλευράς ή και αυτών που αυτοαποκαλούνται έτσι και κατοικούν στα βόρεια μέρη της χώρας μας. Είχαμε μπει σε έναν φαύλο κύκλο. Ιστορικοί και δημοσιογράφοι, ιστοριοδίφες και διεθνολόγοι δημοσίευσαν άρθρα και εξέδιδαν βιβλία με αντίθετες μεταξύ τους απόψεις χωρίς να λαμβάνουν καθόλου μάλλον υπόψη τους, τους έλληνες και τις ιστορικές τους ευαισθησίες, και τις ανησυχίες και τα αισθήματα των ελλήνων Μακεδόνων. Χωρίς να ακούν τις αρχαιολογικές ανακοινώσεις του κυρού καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικου, δίχως να ρωτούν να μάθουν ποια είναι η γνώμη και πως αισθάνονται οι Έλληνες κάτοικοι της Μακεδονίας, όταν απέναντί τους, έχουν έναν λαό που αποτελείται από διάφορες εθνότητες αλλά, ισχυρίζεται ότι είναι απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων. Των Δωριέων όπως θα δούμε παρακάτω με το κείμενο του Βασίλη Ραφαηλίδη. 
Η αριστερά στην Ελλάδα δυστυχώς, λειτουργούσε πάντοτε μανιχαϊστικά. Από εδώ οι δικοί μας από εκεί οι άλλοι. Από την μία η φωτισμένη ελίτ και από την άλλη ο ακαθοδήγητος λαός. Από εδώ οι δικοί μας οι προοδευτικοί και δημοκράτες από εκεί οι εθνικιστές και οι ακροδεξιοί. Η αριστερά στην χώρα μας, δεν προσπάθησε να κατανοήσει τα προβλήματα που υπήρχαν μέσα στις λαϊκές τάξεις. Κατανοούσε τον φανατισμό του ποδοσφαιρόφιλου έλληνα αλλά αρνιόταν τον πατριωτισμό του. Δέχονταν τις αλυτρωτικές διαθέσεις των άλλων λαών, αλλά δεν αποδέχονταν τον καλό αγώνα που έκαναν οι σύγχρονοι έλληνες για τα δικά τους δίκαια εθνικά ζητήματα. Είχαν πάντα,οι αριστεροί, μια υπεροπτική τάση και έπαρση, ότι αυτή η ομάδα των ελλήνων γνωρίζουν τα πάντα, είναι οι εκλεκτοί της ιστορίας. Είναι οι σύγχρονοι διαφωτιστές (ξεχνώντας τι γράφει ο Αδαμάντιος Κοραής για την Μακεδονία) και ότι οφείλουμε οι υπόλοιποι χωρίς αρνήσεις και αντιρρήσεις να αποδεχόμαστε τα ιδεολογικά και ερμηνευτικά πολιτικά τους θέσφατα και ερμηνείες. Κάτι σαν το εκκλησιαστικό δόγμα. Ένας ιστορικός και πολιτικός μανιχαϊσμός, ένας παράδοξος και μονόπλευρος τρόπος ερμηνείας των κοινωνικών πραγμάτων και της ιστορίας και όποιον πάρει ο χάρος. Από την άλλη, το εθνικιστικό κομμάτι του λαού, και η μερίδα που το υποστήριζε, αναζητούσε τρόπους να απαλλαγεί από την διεθνιστική κηδεμονία της αριστεράς και των πρακτικών της. 
Να θυμηθούμε για άλλη μία φορά τον λόγο της πολιτικής φιλοσόφου Χάννα Άρεντ, ότι μπορεί ο Κάρολος Μάρξ να μιλούσε για διεθνισμό, αλλά οι ρώσοι κομμουνιστές και οι ανά την υφήλιο κομμουνιστές αγωνίζονταν για τα ιερά και τα όσια της πατρίδας τους. Αγωνίζονταν να διαφυλάξουν την εθνική τους ακεραιότητα και ταυτότητα, τα εδάφη τους. Αλλά και όσοι έχουν παρακολουθήσει στους ιερούς χώρους της Επιδαύρου, του Ηρωδείου, του Λυκαβηττού, της Ελευσίνας, του Κατράκειου ή του Βεάκειου θεάτρου τις αρχαίες μας τραγωδίες και τον λόγο των αρχαίων μας ποιητών, θα έχουν διαπιστώσει ότι εμείς οι Έλληνες, Αχαιοί, Ίωνες, Δωριείς, Πελασγοί και τα άλλα προελληνικά φύλλα αγωνιζόμασταν υπέρ Βωμών και Εστιών μέσα στην Ιστορία. Ο Θουκυδίδης με τον ιστορικό του λόγο τι μας υπομνηματίζει μεταξύ άλλων, παρά την πάλη για την εδραίωση μιας δημοκρατίας και ενός πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης μέσα στα πλαίσια ενός Έθνους, μιας πατρίδας, μιας πόλης-κράτος.Αυτό είναι μια παράδοση προαιώνια των Ελλήνων. Τα Δημοτικά μας Τραγούδια, η Βυζαντινή παράδοση, τι μας υπενθυμίζει, παρά τον ελληνικό πολιτισμό που συνέχισε και εξέλιξε μια χιλιόχρονη αυτοκρατορία, που έπεσε το 1453. Τι διατηρεί ζωντανή την ανάμνηση των ηρώων του 1821 ακόμα και σήμερα, η φιλοπατρία. Ότι χάθηκαν αγωνιζόμενοι για να διατηρήσουν άσβεστη την εθνική φλόγα ενός λαού και ενός έθνους. Να δημιουργήσουν ένα ελληνικό ελεύθερο και ανεξάρτητο εθνικό κράτος.

Όλα αυτά, τα ιστορικά και πολιτιστικά σπονδυλώματα, δεν μπορούμε να τα παραγνωρίζουμε εν ονόματι ενός κομματικού συμφέροντος είτε από την μία πλευρά είτε κυρίως από την άλλη. Του ευρύτερου αν θέλετε δημοκρατικού και προοδευτικού τόξου που και ο γράφων συνειδητά ανήκει. Δεν μπορείς συλλήβδην να κατηγορείς την πλειοψηφία του ελληνικού λαού ως σκοταδιστές επειδή έστω αν θέλεις, οι διάφορες μέχρι τώρα κυβερνήσεις και οι πολιτικές τους δεν έπραξαν όπως έπρεπε να πράξουν και δεν προετοίμασαν αν θέλετε την κοινή γνώμη για την απαραίτητη επερχόμενη αναγκαία συμφωνία συμβιβασμού. Όταν ο παλαιός Κωνσταντίνος Καραμανλής ο ιστορικός ηγέτης που εδραίωσε την Δημοκρατία στην χώρα μας, λέει ότι η Μακεδονία είναι μία και αυτή είναι Ελληνική, όταν ο ηγέτης της Αλλαγής ο Ανδρέας Παπανδρέου λέει ότι δεν συμφωνούμε με την παραχώρηση του ονόματος, όταν ο νομπελίστας μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης γράφει το όνομά μας είναι η ψυχή μας, αυτοί δεν είναι εθνικιστές, φοβικοί, ξενοφοβικοί, ρατσιστές, σοβινιστές και διάφορα άλλα που ακούγονται από την σημερινή κυβέρνηση και τους υποστηρικτές της, είναι απλά έλληνες πατριώτες. Που ξέρουν την ιστορία και την πολιτιστική διαδρομή αυτής της χώρας και αυτήν υπηρέτησαν. Δεν μπορείς να τους τσουβαλιάζεις σε ένα σάκο αντίδρασης και εθνικής καπηλείας, και μάλιστα, όταν θέλεις να λέγεσαι πνευματικός άνθρωπος, καλλιτέχνης, άνθρωπος των γραμμάτων και των τεχνών, προοδευτικός. Σε ποιούς θα δείξεις το έργο σου μεθαύριο, στους φασίστες; Σε ποιους θα ζητήσεις να παρακολουθήσουν την θεατρική σου παράσταση στους εθνικιστές; Σε ποιους θα αποτανθείς να αγοράσουν τα βιβλία σου στους εθνοκάπηλους; Ποιους θα διδάξεις αύριο στα αμφιθέατρα-όταν πολλοί από τους υπογράφοντες είναι καθηγητές-στους χρυσαυγήτες; 
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων είναι αρνητική απέναντι σε αυτήν την συμφωνία και εσείς τους κατηγορείται για ποιο πράγμα, για ακολούθους ενός «βαθιού και φοβικού οπισθοδρομικού αφηγήματος» ; Και εσείς αγαπητοί καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων, τόσα χρόνια γιατί δεν εκφράζατε φωνή διαμαρτυρίας εναντίον αυτών των εθνικών φαντασμάτων της ελληνικής Ιστορίας; Αν ορισμένοι από εσάς υποθέσουμε ότι κατάγεστε από την Μακεδονία, τι λόγια ακούγατε μέσα στο οικογενειακό σας περιβάλλον για το εθνικό αυτό πρόβλημα; 
Διάβασα επίσης σε μία ιστοσελίδα και το άρθρο γνωστής ποιήτριας και κριτικού, της κυρίας Ε. Χ. ένα εμπεριστατωμένο άρθρο που διαφωνώ όμως με την ερμηνευτική της. Διάβασα αρκετές φορές το κείμενο της Συμφωνίας που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες την προηγούμενη Κυριακή. Προσπάθησα να κατανοήσω τι λένε τα άρθρα, και που αρχινάν οι ενδεχόμενες παραχωρήσεις από εμάς και που οι ενδεχόμενες διεκδικήσεις από τους γείτονες. Αν όμως ακούσεις το τι λένε και τι δημοσιεύουν οι διάφοροι Συνταγματολόγοι και Διεθνολόγοι, τότε αρχίζεις να αμφιβάλλεις για την βιασύνη της υπογραφής της Συμφωνίας. Αρχίζεις να σκέφτεσαι τι κρύβεται πίσω από αυτήν την κυβερνητική σπουδή. Γιατί τόση πολιτική πρεμούρα; Ενώ, αν έθεταν την Συμφωνία σε Δημοψήφισμα, τα πράγματα θα ήσαν διαφορετικά. Με την εσκεμμένη όμως αυτή κυβερνητική βιασύνη δημιούργησαν διχασμό μέσα στην κοινωνία, έστρεψε την κοινή γνώμη εναντίον της και όχι αδίκως. Αυτός ο σύγχρονος διχασμός δεν προήλθε από την συντηρητική παράταξη, αλλά από την κυβερνητική ετσιθελίστικη κυβερνητική πρακτική. Ακόμα και δίκαιο αν έχουν, το έχασαν με τον ιδεολογικό τους  ψευτοτσαμπουκά και τον δήθεν «αριστερισμό τους». Λειτούργησαν εκβιαστικά όπως φαίνεται γιαυτό και βεβιασμένα, πράγμα που έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επεδίωκαν. Τους έστρεψαν όλους εναντίον τους. Αυτό θα συμφωνήσετε, δεν λέγεται Δημοκρατία, αυτό δεν είναι Κοινοβούλιο, αυτό δεν είναι ούτε καν λάϊτ αριστερή πολιτική για την επίλυση επιτέλους του Σκοπιανού ζητήματος που ταλανίζει εδώ και αρκετές δεκαετίες την χώρα μας με ευθύνη ασφαλώς, των προηγούμενων κυβερνήσεων. Και δεν καταλαβαίνω σαν απλός Έλληνας φορολογούμενος πολίτης, γιατί οφείλουμε εμείς να υποχωρούμε διαρκώς και όχι οι άλλοι λαοί; Γιατί πρέπει να αυτομαστιγονώμαστε διαρκώς όταν θέλουμε να υποστηρίξουμε την πατρίδα μας, το έθνος μας, την ιστορία μας, τα εδάφη μας το όνομά μας. Τα παλαιότερα χρόνια, οι άνθρωποι της αριστεράς που προέρχονταν από το κατοχικό ΕΑΜ δεν είχαν έντονο ανεπτυγμένο το πατριωτικό τους αίσθημα; Μπορεί έστω και ένας φανατισμένος, ένας ξενοφοβικός, ένας οπισθοδρομικός, ένας ακραίος εθνικιστής να αμφισβητήσει τον πατριωτισμό του κομμουνιστή εθνικού ποιητή Γιάννη Ρίτσου; Μπορεί να αμφισβητήσει τον αριστερό πατριωτισμό του μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη; Τι άκουγαν οι νέοι της γενιάς μας στα διάφορα στάδια, εμβατήρια του Άγγελου Σικελιανού με την φωνή της Μαρίας Φαραντούρη, τι τραγουδούσαν, την Ρωμιοσύνη του Ρίτσου με την φωνή του Γιώργου Νταλάρα, τι παρακολουθούσαν, το Κάντο Χενεράλε με την φωνή του Πέτρου Πανδή και τον πατριωτικό ηρωισμό του Μάνου Κατράκη. Άσε την πλέρια πατριωτική δημοκρατική φωνή του Μάνου Χατζιδάκι, και το χιλιοτραγουδισμένο Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη. Όλοι αυτοί οι παλαιοί δάσκαλοι της τέχνης και του ελληνικού εθνικού μας πολιτισμού ήσαν εθνικιστές και ακραίοι, κρυφοί οπαδοί της Εθνικής παράταξης, των υμνητών της Χούντας ή τώρα του κόμματος του κυρίου Μιχαλολιάκου που έχετε ψηφίσει μαζί αρκετά νομοσχέδια; Πού βρίσκεται άραγε το σύγχρονο «Αυγό του φιδιού», από πιά πλευρά και με ποιόν πολιτικό και ιδεολογικό μανδύα εκφράζεται σήμερα; 
Παλιότερα κατηγορούσατε την «Κυβέρνηση Απατεώνων» θυμάστε το εξώφυλλο του περιοδικού «Αντί», για μπλε και πράσινα καφενεία, και τώρα είμαστε τι, μια πλειοψηφία εθνικιστικών, φασιστικών μιασμάτων; Και αυτό το αποκαλείται κοινοβουλευτική δημοκρατία; Ναό της Δημοκρατίας που ψηφίζει για μας χωρίς εμάς; Μα αν ήταν ναός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας οφείλατε να σεβαστείτε την γνώμη των ψηφοφόρων, δηλαδή του εκλογικού σώματος. Εσείς όχι μόνο δεν το σεβαστήκατε και εξακολουθείτε να μην το σέβεστε αλλά και σπιλώνετε και λοιδορείται από πάνω όσους αρνούνται την μνημονιακή πολιτική που εφαρμόσατε πιστά και πειθήνια τα τέσσερα αυτά χρόνια για να διατηρήσετε την κυβερνητική σας εξουσία, τους μισθούς σας και το διεθνές προφίλ σας. Και το κυριότερο, δεν θέσατε σε δημοψήφισμα ένα ιστορικό και εθνικό θέμα που ταλανίζει την χώρα εδώ και αρκετές δεκαετίες. Άρα ποιος είναι ποιο ακραίος, αυτός ο έλληνας ψηφοφόρους που ψηφίζει το εθνικιστικό ελληνικό κόμμα του 7% ή ο νυν πρωθυπουργός; Ερώτηση θέτω όχι κρίση. Που βρίσκεται η δημοκρατία, στις αυταρχικές κυβερνητικές σας αποφάσεις ή στην λαϊκή βούληση που δεν αποδέχεται τις κυβερνητικές σας πρακτικές και αυταρχικές επιλογές; Μήπως βάζετε αυτογκόλ συνέχεια γιαυτό η πλειοψηφία αντιδρά; Εκτός αν ισχύει αυτό που ακούσαμε όταν μπήκαμε στα Μνημόνια, ότι χάσαμε την Εθνική μας Ανεξαρτησία. Εντάξει τότε, είναι και αυτό μέσα στο πολιτικό παιχνίδι των δανειστών μας, και οι διάφορες κοκορομαχίες εντεύθεν κακείθεν των πολιτικών κομμάτων, των βουλευτών και των δημοσιογράφων, των οπαδών των κομμάτων δεν είναι παρά άσφαιρα πολιτικά πυρά και για τα μάτια του χαχόλου πόπολου. Έτσι όμως δικαιούσαι να πεις ότι το πολιτικό και πολιτειακό σύστημα της χώρας δεν είναι παρά απλές μαριονέτες. Και εμείς σαν ελληνικό έθνος τυρβάζουμε για ένα αδειανό πουκάμισο.

     Τα λάθη που έγιναν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις τόσο από την πατριωτική δεξιά όσο και από το πατριωτικό πασοκ είναι μεγάλα, όμως, τα λάθη τα δικά σας είναι που θα μείνουν στην Ιστορία, γιατί, όχι μόνο τα κάνατε θάλασσα κοινώς, αλλά δημιουργήσατε έναν διχασμό μέσα στην κοινωνία που το παλαιό πολιτικό σύστημα προσπάθησε να καταλαγιάσει. Μια μικρή μειοψηφία ανθρώπων είστε, να θυμίσω πόσα ήταν τα εκλογικά ποσοστά του παλαιού Συνασπισμού που ακολουθούσαμε, που θέλησε να ανατρέψει το πολιτικό κατεστημένο και μετατράπηκε σε χειρότερο πολιτικό κατεστημένο, διατηρώντας την πολιτική φαυλοκρατία. Και η δικαιολογία δεν είναι, αυτό μπορέσαμε να κάνουμε μέσα σε αντίξοες συνθήκες, είναι ότι φέρατε το τρίτο μνημόνιο-για ποιο λόγο-περάσατε τόσα οικονομικά και φορολογικά μέτρα αντιλαϊκά και αντιαναπτυξιακά, και θέλετε να θυμόμαστε τι έκανε η φαύλη δεξιά και το φαύλο πασοκ ενώ όχι τι φαύλο πράξατε εσείς μέσα σε μία τετραετία.

Αν η Πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού, τότε φέρατε μια πολιτική οπισθοδρόμηση στην χώρα.

Και για να μιλήσουμε ανοιχτά, τουλάχιστον ο γράφων αυτό το σημείωμα, αναγνώρισε ορισμένα ονόματα που υπογράφουν την στήριξη στην κυβέρνηση και στην ψήφιση της Συμφωνίας, που όταν δημοσίευε στην εφημερίδα του κόμματος τον έψεγαν, και μου ζητούσαν να μην δημοσιεύω σε αυτό το έντυπο. Ότι είναι πολιτικοί αγύρτες όπως τους αποκαλούσαν, και ότι μην δημοσιεύεις στην εφημερίδα τους, μην αγοράζεις τα έντυπά τους. Ενώ τώρα, συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση σε κάθε δημόσια εκδήλωση και έγιναν υμνητές τους, ενώ εμείς οι καταδικασμένοι. Μπορούμε όμως, και εμείς έστω και τώρα, να μην τους ακούμε, να μην παρακολουθούμε τις παραστάσεις τους, να μην διαβάζουμε τα βιβλία τους. Ούτε αυτοί έπαθαν τίποτε που δεν διαβάζουν εμάς ούτε εμείς εκείνους. Και εκείνοι, δεν κάνουν εμπάργκο στο Μητσοτακικό Σκάϊ; Δυστυχώς, για αυτόν τον κοινωνικό διχασμό μιλάω, που με τις πολιτικές τους πρακτικές και τα λόγια, έφεραν μέσα στην ελληνική κοινωνία, με την συνεργασία ενός τμήματος της δεξιάς παράταξης που κυβέρνησαν και τους στήριξαν.

      Το πολιτικό και διχαστικό λάθος για μένα που κάνουν οι πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες, οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών είναι διττό. Δεν μπορείς να κατηγορείς εσύ τους άλλους σαν οπαδούς ενός «οπισθοδρομικού αφηγήματος» την ίδια στιγμή που δεν αποδέχεσαι ή δεν ζητάς να έρθει προς Δημοψήφισμα η Συμφωνία όπως ζήτησαν άλλοι καλλιτέχνες μαζί με την πλειοψηφία των Ελλήνων, και που τα δημόσια μέσα δεν ανέδειξαν γιατί ήταν εναντίον των κυβερνώντων. Και δεν ανήκουν «στα σκοτεινά ντουλάπια της ιστορίας» αγαπητοί καλλιτέχνες αυτοί που αρνούνται την παράδοση του ονόματος Μακεδονία στους Σκοπιανούς γείτονες. Δεν κατεβήκαμε εμείς από το τρένο της Δημοκρατίας, οι κυβερνώντες που υποστηρίζετε κατέβηκαν και πέρασαν τα πιο αντιλαϊκά μέτρα χωρίς να ακουστεί  Κιχ. Παραβλέπετε με ποιους συγκυβέρνησαν μέχρι πριν λίγο, μετά το σικέ διαζύγιό τους, και από ποιούς ξένους ηγέτες πήραν τα πλέον πολιτικά θετικά εύσημα, της πιστής εφαρμογής των Μνημονιακών προγραμμάτων, και επίσης, την πολιτική τους φαυλοκρατία που ενώ βρισκόμαστε σε έτος εκλογών προπαγανδίζουν προσλήψεις στο δημόσιο και στους δήμους. Μα αυτά αγαπητοί καλλιτέχνες δεν τα έπραττε η επάρατος δεξιά, δεν τα εφάρμοζε το βαθύ πασοκ; Τάξανε πολλά ψέματα και πράξανε φαύλα για να εκπληρώσουν το κρυφό απωθημένο τους επιτέλους, να ανέβουν στην κυβερνητική εξουσία και πράττουν αντιδημοκρατικά για να την διατηρήσουν.

     Όμως όλα αυτά, δεν θα συνέβαιναν αν δεν είχαν λερωμένη την πολιτική φωλιά τους τα δύο μεγάλα κόμματα, Νέα Δημοκρατία και Πασοκ που κυβέρνησαν τόσες δεκαετίες. Αν δεν άφηναν ξέφραγο αμπέλι αυτήν την χώρα, και αν δεν κανάκευαν τις πλέον αρνητικές πολιτικές και κοινωνικές παθογένειες ημών των Ελλήνων. Τις πανάρχαιες παθογένειες της φυλής μας.

     Οι προοδευτικοί άνθρωποι, τουλάχιστον, δεν αλληθωρίζουν στην κριτική τους και στις ερμηνείες τους, όσα μας συμφέρουν και είναι του Αριστερού Κόμματος είναι καλά γενόμενα, όσα ανήκουν στην συντηρητική παράταξη είναι σκοταδιστικά, ξενοφοβικά, ρατσιστικά, εθνικιστικά. Περίμενα εν έτη 2019, οι άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, οι έλληνες καλλιτέχνες όχι να μην ψηφίσουν και υποστηρίξουν την παρούσα κυβέρνηση, όχι να μην σταθούν κοντά της, έχουν το δικαίωμα και είναι υποχρέωσή τους εφόσον το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δύο το πολιτικό κοινό πρόσωπο. Περίμενα όμως να είναι περισσότερο διαλλακτικοί στις αποφάσεις και αρνητικές κρίσεις τους απέναντι στην μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων. Αυτών που είναι εργαζόμενοι μεροκαματιάρηδες και δεν θα επισκεφτούν στην ζωή τους ούτε το Ίδρυμα Νιάρχου ούτε το Μέγαρο Μουσικής, αλλά θα χορέψουν στην πλατεία του χωριού τους Μακεδονικούς χορούς του τόπου τους, θα επισκεφτούν τους Βασιλικούς Τάφους που ανακάλυψε ο Μανόλης Ανδρόνικος, θα διαβάσουν τα ποιήματα των Ελλήνων Μακεδόνων ποιητών, και που δεν έχουν αλυτρωτικές βλέψεις, όπως εξέφρασε δημόσια ο πρώην υπουργός παιδείας κύριος Φίλης. Περίμενα να σκεφτούν τι παράσταση θα ανεβάσουν στο Θέατρο Μακεδονικών Σπουδών. Τι θεατρικά μπουλούκια θα επισκεφτούν τις Μακεδονικές πόλεις και τι θα δείξουν και θα πουν στους Μακεδόνες κατοίκους. Όχι στους γραφικούς με το κράνος και την σάρισα αλλά στους απλούς έλληνες και έντιμους πατριώτες, που κράτησαν την εθνική παράδοση των παππούδων και των γονιών τους, τα ήθη και τα έθιμά τους, για να έρχονται ξαφνικά οι αξιοσπούδαστοι πρωτευουσιάνοι με τα πτυχία και τις διεθνιστικές τους περγαμηνές, να τους επιβάλλουν πως ότι πίστευαν μέχρι σήμερα είναι λάθος. Δεν είναι παρά μια εθνικιστική ελληνική φούσκα που τους γαλούχησαν οι έλληνες σοβινιστές, οι ακραίοι, οι ρατσιστές, οι ξενοφοβικοί, που έχουμε αλυτρωτικές διαθέσεις επειδή δεν κατανοούμε το πείσμα της άλλης πλευράς να ονομάζονται Μακεδόνες. Οι Έλληνες που θυμούνται ακόμα τα μέρη του Πόντου και της Μικράς Ασίας, που θυμούνται την ελληνική μειονότητα της νοτίου αλβανίας-βορείου ηπείρου. Που Δεν Ξεχνούν, ότι η Κύπρος είναι ακόμα σκλαβωμένη σε κατοχικά στρατεύματα. Ότι δεν μπορείς να κάνεις πορείες διαμαρτυρίας έξω από την Αμερικάνικη πρεσβεία αλλά να μην λες κουβέντα για την δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου μέσα στην πρεσβεία μιας τρίτης χώρας. Να είσαι προοδευτικός και αριστερός και να μην λες κουβέντα ότι οι γυναίκες σε πολλές μουσουλμανικές χώρες δεν έχουν δικαιώματα, μόλις πέρσι τους επέτρεψαν να οδηγούν, να παρακολουθούν ποδόσφαιρο, και την ίδια στιγμή να κατακεραυνώνεις τις αστικές δημοκρατίες της Δύσης ενώ εκεί πηγαίνεις για σπουδές και αγορές ειδών ένδυσης και υπόδησης.

Αλήθεια, που ξεκινά ο λόγος της αριστεράς και που αρχινά η φαυλότητά της;

     Όσο για τον πρώην πρωθυπουργό, τον κύριο Γεώργιο Α. Παπανδρέου, κρίμα, θα όφειλε να τιμά πρώτα τους ψηφοφόρους του πατριωτικού ΠΑΣΟΚ του πατέρα του, και όχι αυτούς που τον οδήγησαν στο Ειδικό Δικαστήριο. Θα όφειλε να θυμάται ποιοι και που ανήκαν αυτοί που προπηλάκιζαν τον πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας κύριο Κάρολο Παπούλια και όχι να κάνει πολιτική σπέκουλα σήμερα, και μιλώ για την συνέντευξη στην Εφημερίδα των Συντακτών. Κρίμα υιέ ενός πατριώτη πατέρα.

Εκείνο που θα καταγράψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος είναι ότι το φαύλο πολιτικό κατεστημένο της σημερινής αριστεράς, διέλυσε τόσο την καραμανλική δεξιά όσο και το πατριωτικό πασοκ. Οικοδόμησε ένα άλλο τραβεστί μόρφωμα πολιτικών υποτελών. Γιατί, το να αρνείσαι ένα απλό δημοψήφισμα για ένα Εθνικό ζήτημα και να αναζητάς πολιτικά ρετάλια για να έχεις 150+1, ενώ για έναν άχρωμο και ανεύθυνο πρόεδρο της δημοκρατίας χρειάζεσαι 181 ψήφους, αυτό δεν είναι αριστερή πολιτική και δημοκρατία, αγαπητοί υποστηρικτές της παρούσας κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος.

Όχι η Ιστορία αλλά ο κοντινός χρόνος θα δείξει αν εμείς οι Έλληνες ψηφοφόροι υπέρ ή κατά της συμφωνίας ξανά ψηφίσουμε το παρόν φαύλο πολιτικό σύστημα μόνο και μόνο γιατί μας έδωσε μερικά οικονομικά οφέλη, λίγα ευρώ στην σύνταξη ή τον μισθό. Αν ανταλλάσσουμε την εθνική μας συνείδηση και το εθνικό μας χρέος με οικονομίστικους καθαρά όρους. Αλλά μια υποδουλωμένη χώρα, ένα κράτος μαριονέτα ξένων συμφερόντων δεν μπορεί παρά να έχει και υπηκόους τους ανάλογους ψηφοφόρους.

Κρίμα για αυτούς που χάθηκαν μέσα στην ελληνική ιστορία. Αν οι πνευματικοί του άνθρωποι και καλλιτέχνες τους αγνοούν και τους λησμονούν τόσο εύκολα.

Η ΔΩΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

     Οι Μακεδόνες είναι Δωριείς, δηλαδή Έλληνες. Και αυτό δεν αμφισβητήθηκε από κανένα σοβαρό μελετητή. Παρά ταύτα, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια , από επιστημονική άποψη ακατανόητη και από πολιτική άποψη άστοχη, να αποδειχτεί… η ήδη αποδειγμένη ελληνικότητα της Μακεδονίας. Σίγουρα δεν είμαστε καθόλου σοβαροί. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αυτό που επιχειρείται είναι η συλλογή τεκμηρίων για την ελληνικότητα της σημερινής Μακεδονίας. Πράγμα που το αμφισβητούν κυρίως οι περί τα Σκόπια σοβινιστές, που δεν είναι λιγότερο ηλίθιοι από όσο είναι οι δικοί μας σοβινιστές.

      Ο σλαβικός, ο τούρκικος, ο ελληνικός ή όποιος άλλος σοβινισμός δεν είναι παρά μια πεζή διεκδίκηση εδαφών, κι αυτό είναι ένα πρόβλημα σαφέστατα πρακτικό. Μπλέκεται όμως με το μυθολογικό εφεύρημα της «καθαρότητας της φυλής», η οποία κατοικεί στο υπό αμφισβήτηση έδαφος. Αλλά είναι φυσικό ο λαός να μην εμφανίζει «φυλετική καθαρότητα», όταν κατοικεί σε περιοχές όπου το φυλετικό και πολιτιστικό ανακάτωμα είναι αναπόφευκτο. Άλλωστε, όλα τα σύνορα όλων των κρατών είναι λίγο ως πολύ αυθαίρετα και ορίστηκαν κάποτε με διακανονισμούς και συμφωνίες και εν πολλοίς ερήμην των λαών. Και τα νήπια γνωρίζουν, πως τα σημερινά σύνορα δεν είναι χτεσινά, και τα αυριανά σίγουρα θα διαφέρουν από τα σημερινά. Μέσα στον ιστορικό χρόνο, τα σύνορα λειτουργούν σαν φυσαρμόνικα. Ανοιγοκλείνουν σύμφωνα με το σκοπό που σφυράν οι συνασπισμένοι σε κράτος ιδιοκτήτες, που όσο περισσότερα εδάφη έχουν υπό την κυριαρχία τους, τόσο το καλύτερο για το ιδιοκτητικό σύστημα στο οποίο είναι ενταγμένοι. Ο λεγόμενος υπαρκτός σοσιαλισμός είναι και αυτός ένα ιδιοκτητικό σύστημα, γιαυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η σοσιαλιστική εκδοχή του σοβινισμού, που δεν πρόκειται να εκλείψει όσο τα κράτη λειτουργούν ανταγωνιστικά, σαν επιχειρηματίες που προστατεύουν τα συμφέροντά τους.

     Η Μακεδονία λοιπόν, κατά την αρχαιότητα, ήταν αναμφισβήτητα ελληνική. Και να πανηγυρίζουμε κάθε τόσο για τα αρχαιολογικά ευρήματα της Βεργίνας και του Δίου, που αποδεικνύουν την αποδεδειγμένη ελληνικότητα της Μακεδονίας, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ακόμη έκφανση της νεοελληνικής σχιζοφρένειας.

     Το να προσπαθούμε δηλαδή να λύσουμε σημερινά προβλήματα με επιχειρήματα που μας τας προσφέρουν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Κι αυτό διότι το ξερό μας το κεφάλι δεν είναι σε θέση να βρει επιχειρήματα έξω από τον ιστορικό χρόνο της αρχαιότητας.

      Όμως, η αρχαιοκεντρική ελληνική πολιτική όπου να ‘ναι καταρρέει. Ενώ οι ανεγκέφαλοι του Υπουργείου Εξωτερικών δεν φαίνονται ικανοί να ετοιμάσουν εναλλακτικές λύσεις. Αλλά, αν οι ίδιοι δεν μπορούν, γιατί δεν επιστρατεύουν τους αργόσχολους ακαδημαϊκούς μας; Γιατί τους πληρώνουμε, δηλαδή, αν όχι να προετοιμάζουν την εσωτερική και την εξωτερική μας πολιτική;

     Όμως σκέφτηκε ποτέ κανείς σ’ αυτόν τον τόπο πως η πολιτική είναι τόσο μεγάλη υπόθεση  που θα ήταν τραγικό λάθος να την εμπιστευτούμε στους πολιτικούς; Πάντα και σ’ όλες τις εποχές την πολιτική χαράσσουν οι διανοούμενοι, έστω και ασυνείδητα, και την εκτελούν οι πολιτικοί ερήμην των πάντων και όντας απαίδευτοι τη «διορθώνουν» κάθε τρείς και πέντε ψαχουλεύοντας εμπειρικά στο βυθό της αμάθειάς τους. Αλλά ο πολιτικός δεν είναι μάνατζερ. Είναι κάποιος που προετοιμάζει τις συνθήκες για παραπέρα ανάπτυξη του πολιτισμού. Και για να πετύχει κάτι τέτοιο, είναι αυτονόητο πως δεν μπορεί να είναι ένας απαίδευτος τεχνοκράτης, και κατά ελληνική προτίμηση δικηγόρος ή οικονομολόγος.

     Λοιπόν, ας αφήσουν τους αρχαιολόγους έξω από την άνευ πολιτικής σκέψης, πολιτική πρακτική τους κι ας σταματήσουν να γελοιοποιούν τον Ανδρόνικο, αυτόν τον σπουδαίο επιστήμονα, που τον κατάντησαν διεθνή πλασιέ της πολύ γνωστής, πολύ πριν τις ανασκαφές του, άποψης για την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Γιατί αυτό που αμφισβητείται σήμερα δεν είναι η αρχαιοελληνικότητά της. Επειδή όμως μπερδέψαμε κωμικά το «αρχαίον» και το «νέον», τα κάναμε και εδώ «κουλουβάχατα», όπως παντού. Αυτά παθαίνει όποιος ψάχνει τις ρίζες του στη σιγουριά των πολιτιστικών λειψάνων κι όχι στο χάος της καθημερινότητας, όπου ωστόσο φαίνεται εύκολα αν ένας πολιτισμός ζει ή δεν ζει. Και μη μου πείτε ότι ο Καραμανλής είναι το νεοελληνικό ανάλογο του αρχαίου Περικλή, γιατί μαζί με τον κάθε πικραμένο θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι. Και μη μου πείτε ακόμα πως η Ακαδημία των Αθηνών έχει κάποια, έστω πολύ μακρινή, σχέση με την Ακαδημία του Πλάτωνα, γιατί θα σηκωθούν οι τρίχες όλων όσων δεν είναι φαλακροί.

     Λοιπόν, λέγαμε πως η Μακεδονία γίνεται ελληνική περίπου το 1100 π.Χ. πρόκειται για την εποχή που εγκαθίστανται σ’ αυτήν οι Δωριείς, απωθώντας ανατολικότερα τους Θράκες, που όπως αναφέραμε ήδη. Λέγονταν και Πιέρες.

     Μάκος στη δωρική διάλεκτο σημαίνει μήκος στην αττική διάλεκτο. Και Μακεδνός και εξαττικισμένα Μακεδών σημαίνει επιμήκης, μακρύς. Οι Μακεδόνες, λοιπόν, ήταν ψηλοί και σωματώδεις, όπως όλοι οι Δωριείς, και πήραν το όνομά τους, που στην αρχή φαίνεται πως λειτουργούσε σαν παρατσούκλι, απ’ αυτό το βιολογικό δεδομένο. (Το σημερινό ελληνικό όνομα Μακρής είναι ακριβής μετάφραση στα νεοελληνικά του Μακεδών).

     Μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ, εκδόσεις ΘΕΜΑ-Αθήνα 1988, σελίδες 79-85 στο 6 κεφάλαιο Η δωρική Μακεδονία.

Τα ανατρεπτικά και ρηξικέλευθα πολιτικά και ιστορικά κείμενα του Βασίλη Ραφαηλίδη, του δασκάλου της κινηματογραφικής τέχνης στην Ελλάδα, αλλά και σημαντικής δημοσιογραφικής πέννας, δημοσιεύονταν στην ημερήσια εφημερίδα το «ΕΘΝΟΣ» τις προηγούμενες δεκαετίες άλλα κάθε Κυριακή άλλα σε ημερήσια μονόστηλα. Τα κείμενα αυτά, διαβάζονταν απνευστί τόσο από τους λάτρεις του Ραφαηλίδη όσο και αυτούς που δεν δέχονταν τον αναρχικό μαρξισμό του. Διαβάζονταν και συζητιόνταν και γονιμοποιούσαν την πολιτική σκέψη των ελλήνων, παρά τα αμιγώς πολιτικά δημοσιεύματα των ειδικών. Όπως παλαιότερα, η πολιτική αρθρογραφία του Γιώργου Βότση στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», ή του Γιώργου Μασαβέτα. 
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, έκανε με έναν απλό και κατανοητό δημοσιογραφικό τρόπο προσιτή την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό των μεσογειακών κρατών στο ευρύ κοινό, που συνήθως βαριέται να διαβάσει ένα ιστορικό βιβλίο, ή να ανοίξει τις σελίδες ενός επίσημου ιστορικού συγγραφέα. Η σκέψη του δεν ήταν μόνο ιστορική ή καθαρά μαρξιστική αλλά, κοινωνιολογική. Ανέπτυσσε μια θεωρία με αφορμή το ιστορικό γεγονός που εξέταζε, ή τα ιστορικά πρόσωπα που καταπιάνονταν. Ήταν αιχμηρός στις κρίσεις του, πολλές φορές απόλυτος, άλλες κατέφευγε σε μη πολιτικές αναλύσεις και κρίσεις, όπως πχ. όταν αναφέρονταν σε ιδιωτικά προσωπικά θέματα ηγετών της συντηρητικής παράταξης, ή προκαλούσε τον συνεντευξιαζόμενο στο παλαιό μικρό κανάλι Seven X, όπου ήταν και η αξέχαστη Μαλβίνα Κάραλη, σε προσωπικές του επιλογές, δίνοντας βάρος πάντα στην επιρροή που είχε το καπιταλιστικό σύστημα και η καπιταλιστική οικονομία στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και της κοινωνικής φυσιογνωμίας των ανθρώπων. Τα δημοσιογραφικά του βέλη, δεν άπτονταν όμως μόνο του καπιταλιστικού συστήματος αλλά και του τότε σοβιετικού-σοσιαλιστικού. Ακόμα και στα εξαιρετικής υφής και πλούσια κινηματογραφικά του κείμενα, εμπλούτιζε τον λόγο του, με θέματα της πολιτικής, της οικονομίας, της μαρξιστικής ανάλυσης και όχι μόνο. Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, είναι αυτός που μας πρωτομίλησε από τις σελίδες της εφημερίδας το «ΕΘΝΟΣ» για το μελέτημα του δεξιού κοινωνιολόγου Ευάγγελου Λεμπέση, Η Σημασία των βλακών στον δημόσιο βίο. Ένα βιβλίο που επανέφερε στην δημόσια επιφάνεια μετά από πολλά χρόνια και το εκθείασε. Ο Βασίλης Ραφαηλίδης ήταν αυτός που, μαζί με τον καθηγητή Βασίλη Φίλια, μας ανέφεραν την γνωστή ρήση των αμερικανών πολιτικών κοινωνιολόγων ότι τις δημοκρατίες της εποχής μας τις ονομάζουν «Φίλιες κοινοβουλευτικές δικτατορίες».

     Οι γνώσεις του ήταν τεράστιες, η βιβλιοθήκη του, για όσους έτυχε να επισκεφτούν το γραφείο του κοντά στην περιοχή της Κυψέλης, ήταν επίσης τεράστια και ξενόγλωσση. Σε έπιανε ίλιγγος με αυτά που είχε διαβάσει αυτός ο έλληνας μαρξιστής αναθεωρητής των ιστορικών μας δεδομένων και πολιτικών βεβαιοτήτων. Αναρχικός, γυναικάς, άθεος, κινηματογραφόφιλος δάσκαλος της παγκόσμιας κινηματογραφικής τέχνης, προσιτός, είρων, αλλά ποτέ απολυταρχικός. Προκαλούσε με τα κείμενά του ενώ ταυτόχρονα ήταν ένας ωραίος μποέμ γλεντζές της ζωής και του ποδόγυρου. Ανοιχτό μυαλό σε κάθε ανατρεπτική κατά κάποιον τρόπο συμπεριφορά. Περισσότερο υποστήριζε τα δίκαια των ομοφυλοφίλων αυτός ο ακραιφνής στρέιτ με σοβαρότητα και επιστημονική εγκυρότητα, παρά οι διάφοροι γκέι παρατρεχάμενοι της δημοσιογραφίας. Ήταν ένας Έλληνας που έρχονταν από έναν άλλον πολιτιστικό πλανήτη. Πέρα από την εποχή του, έξω από τα στενά δικά μας πνευματικά μίζερα οράματα και πολιτικές φιλοδοξίες. Πρόσωπα σαν τον Βασίλη Ραφαηλίδη, τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Παναγιώτη Κονδύλη, δεν γεννά συχνά η ελληνική επικράτεια. Δεν αντέχει θα τολμούσαμε να σημειώναμε το ελληνικό έδαφος. Οι Έλληνες αυτοί του προηγούμενου αιώνα, ξεπέρασαν τα κράσπεδα της κοινής ελληνικής λογικής μας και ανοίχτηκαν σε διεθνή πελάγη. Θες οι ιστορικές συγκυρίες, θες οι πολιτικές συνθήκες, θες οι προσωπικοί τους κοινωνικοί και πνευματικοί αγώνες, σχημάτισαν αυτούς τους σύγχρονους ήρωες του νεοελληνικού πνεύματος και σκέψης. Αυτούς τους Έλληνες, που δεν άντεχαν ούτε καν τα ασφυκτικά όρια της ιδεολογίας και ίσως της επιστήμης που ακολουθούσαν και υιοθετούσαν. Ήταν πέρα και πάνω ακόμα και από το ίδιο το γνωστικό πεδίο δράσης και της ανατρεπτικής ατμόσφαιρας που δημιουργούσε η σκέψη και ο λόγος τους. Είναι οι Έλληνες παντός καιρού και εποχής, για να χρησιμοποιήσω έναν χαρακτηρισμό που αναφέρεται στον ηθοποιό Θανάση Βέγγο.

Αναζητήστε και διαβάστε τα βιβλία και δημοσιεύματα του Βασίλη Ραφαηλίδη, αξίζουν περισσότερο από τα ψεύτικα και βαρύγδουπα λόγια των πολιτικών μας και των δημοσιογράφων παπαγαλάκια τους. Η γλώσσα του, δεν είναι περίτεχνη ακόμα και αν φλυαρεί ή κάνει μακρόσυρτες παρεμβάσεις. Το ύφος του δεν είναι σκοτεινό ούτε βλέπει αφ' υψηλού τα πράγματα όπως ορισμένοι προοδευτικοί ιστορικοί. Σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται αλλά κρίνει πολιτικά, ερμηνεύει πολιτικά, αναλύει με πολιτικό φακό τα συμβάντα της ιστορίας και των προσώπων της. Στάθηκε πάντα από την από εδώ πλευρά της πολιτικής χωρίς να το κρύψει, αλλά δεν δίσταζε να καυτηριάζει τα κακώς κείμενα και πρακτικές της. Ερμήνευε τα πράγματα με γνώμονα κυρίως την οικονομία αλλά δεν ήταν δυσνόητος, δεν χανόταν μέσα σε οικονομίστικες μαρξιστικές αναλύσεις και ιστογράμματα ιδεολογικής καθαρότητας, αριστερής προπαγάνδας και σκοπιμότητας. Η γραφή του φανέρωνε περισσότερα από όσα ενδεχομένως έκρυβε πίσω από τις επιφάνειές της.

     Αυτή είναι η δική μου απάντηση στην διακήρυξη υποστήριξης των 372 ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, καλλιτεχνών που υποστηρίζουν τις ενέργειες της παρούσας κυβέρνησης για την Συμφωνία των Πρεσπών, χωρίς να θέτουν το ερώτημα γιατί δεν επιλέχτηκε η λύση ενός δημοψηφίσματος εκ μέρους της κυβερνώσας παράταξης. Ενός δημοκρατικού τρόπου, που, θα έφερνε και τον ίδιο τον ελληνικό λαό ενώπιον των ιστορικών ευθυνών του με την θετική ή αρνητική επιλογή του. Εκτός και αν οι 372 πνευματικοί μας άνθρωποι και καλλιτέχνες θεωρούν τον κόσμο που πωλούν τα πνευματικά και καλλιτεχνικά τους προϊόντα αρκετά ανώριμο και χωρίς πολιτικό κριτήριο ή βούληση.

Κλείνοντας να σημειώσω, θα παρακολουθήσουμε και πάλι μία ψεύτικη και άχρηστη πολιτική κοκορομαχία μεταξύ του Αλέξη και του Κυριάκου, μια πολιτική κοροϊδία των εκατοντάδων βουλευτών που θα ψηφίσουν. Αντί να κατέβαιναν στους ψηφοφόρους τους, στο λαό-που τόσο συχνά αναφέρουν ότι κόπτονται για εμάς, χωρίς εμάς-και να μας εξηγήσουν το πολιτικό σκεπτικό της απόφασής τους. Είτε θετικό είναι αυτό είτε αρνητικό. Αντί αυτού μας στήνουν στον τοίχο ως σοβινιστές και εθνικιστές.

Αυτήν την Δημοκρατία θέλετε αγαπητοί καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών; Και μάλιστα με δήθεν αριστερά λιλιά; Και θέλετε να έχουν εμπιστοσύνη έπειτα στο υπάρχον πολιτικό και πολιτειακό σύστημα; Ο ναός της δημοκρατίας βρίσκεται στους καθημερινούς δύσκολους αγώνες της ζωής, όχι στα βουλευτικά γραφεία, στις τηλεοπτικές κάμερες και στα προεδρικά μέγαρα ή τα έδρανα του σημερινού κοινοβουλίου.

    Και μια πρόταση από έναν ανώριμο φορολογούμενο έλληνα. Εφόσον ιστορικά γνωρίζουμε ή όπως γράφει ο Βασίλης Ραφαηλίδης, οι Μακεδόνες ήσαν ένα από τα ελληνικά φύλλα, αυτό των Δωριέων, γιατί να μην προτείνουμε στους γείτονές μας να αποκαλούνται Έλληνες; Δεν νομίζω να έχουμε επεκτατικές βλέψεις; Να τους ενσωματώσουμε γεωγραφικά;

ΥΓ. Για το νέο παλληκαράκι τον μικρό «ήρωα» του τένις. Μην υπερηφανεύεσαι πέρα από τις δυνατότητές σου, η τύχη ακόμα και του τένις έχει πολλά γυρίσματα. Ευ αγωνίσου και μην ακούς τις σειρήνες της διαφήμισης και της προβολής. Η δόξα θα έρθει από το ήθος του παιχνιδιού σου και της τεχνικής σου και όχι τους προβολείς της δημοσιότητας. Άσε πίσω σου τις άσχημες πλευρές της φυλής μας. Και κράτα απόσταση από τις δημόσιες επευφημίες.        

 Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 24 Ιανουαρίου 2019                                                         

Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΟΚΤΩ ΣΧΟΛΙΑΣΤΩΝ ΤΟΥ

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Αθήνα 14/9/1878-Αθήνα 31/7/1920

ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΩΡΑΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΛΛΗΝΟΣ, ΝΑ ΣΚΟΠΟΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

Του Βασίλη Ραφαηλίδη, εφ. ΈΘΝΟΣ 17/9/1997

Η Μεγάλη Ιδέα κινδύνευε να εξαφανίσει τη μικρή Ελλάδα το 1897 στη διάρκεια του λεγόμενου «ατυχούς πολέμου» με τους Τούρκους, πού ήταν ένας βλακώδης πόλεμος.

     Είναι αυτός ακριβώς ο ηλίθιος πόλεμος που θα αναδείξει από αντίδραση δυό μεγάλες μορφές μιας ιδιόμορφης παραλλαγής του ελληνικού εθνικισμού. Τον Ίωνα Δραγούμη, διπλωμάτη και το φίλο του Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαϊδη, αξιωματικό του ελληνικού στρατού.

     Αυτοί οι δυό θα κάνουν στα κείμενά τους έναν σαφέστατο διαχωρισμό ανάμεσα στις έννοιες «ελληνικό κράτος» και «ελληνικό έθνος».

     Θα απορρίψουν κατηγορηματικά το ελληνικό κράτος, ως φύσει  και θέσει ανίκανο και θα υποστηρίξουν με θέρμη τη διασπορά του ελληνικού έθνους, που θέλουν να παραμείνει διασπαρμένο, ώστε να προκύψει εν καιρώ μέσα απ’ αυτούς τους ελληνικούς πυρήνες, κάτι που θα μοιάζει με Βυζαντινοοθωμανική Αυτοκρατορία. Που θα είναι πολυεθνική και που θα σέβεται τα δικαιώματα όλων των εθνοτήτων. Όμως σ’ αυτήν λογαριάζουν να κυριαρχήσει κάποτε αυτόματα ο ισχυρότερος ελληνικός πολιτισμός.

     Ο Δραγούμης έχει μια αξιοθαύμαστη ευρωπαϊκή παιδεία. Και είναι λάθος να τον συγχέει κανείς με τους βαρβαρίζοντες της «καθ’ ημάς Ανατολής», παρόλο που τα μεγαλόπνοα σχέδιά του για μια πολιτιστικά μόνο Ελληνική Αυτοκρατορία εκτείνονται σε εδάφη της Ανατολής.

     Ο Δραγούμης είναι κατ’ ουσίαν ο μοντέρνος συνεχιστής των οραμάτων του Ρήγα. Θιασώτης της νιτσεϊκής εξέγερσης κατά του ορθολογισμού, πίστευε πως η ορθοδοξία ίσως βοηθούσε στην προσέγγιση με τους εξίσου ανορθολογικούς μουσουλμάνους.

     Τους Τούρκους τους αντιμετωπίζει σαν βασικούς παράγοντες του κράτους που έχει στο νου του. Και μισεί τους παπάδες όσο λίγοι. Λέει χαρακτηριστικά: «οι δεσποτάδες δεν είναι Έλληνες, είναι χριστιανοί».

     Ωστόσο, τόσο ο Δραγούμης όσο και ο Σουλιώτης είναι αντισλάβοι. Πιστεύουν πως η βασική απειλή τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Τούρκους είναι οι γείτονες Σλάβοι.

     Περισσότερο αντισλάβος από τους δύο είναι ο Σουλιώτης, που δεν διστάζει να συνεργαστεί με τους Τούρκους κατά των ορθόδοξων Σλάβων. Ο Σουλιώτης, άνδρας πανέμορφος και περισσότερο ριζοσπάστης  από το φίλο του το Δραγούμη, ονειρευόταν τη συγχώνευση όλων των βαλκανικών εθνοτήτων στα πλαίσια ενός ανατολίτικου μεν, αλλά όχι τουρκικού, ούτε ελληνικού κράτους.

     Με άλλα λόγια, στη θέση της ετοιμόρροπης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν ήθελε να βάλει την αναστημένη Βυζαντινή, αλλά ένα μοντέρνο κράμα Βυζαντινής και Οθωμανικής. Όπως και να ‘ναι και οι δύο δεν έχουν καμιά εμπιστοσύνη στον Οικουμενικό Πατριάρχη.

     Λέει ο Δραγούμης, που θαυμάζει τον Ιππόλυτο Τάιν και λατρεύει την ευρωπαϊκή φινέτσα: «Για να βασταχτεί πατριάρχης (ο Ιωακείμ) μπορεί πολλά ελληνικά συμφέροντα να θυσιάσει χωρίς λύπη».

     Και όταν μιλάει για ελληνικά συμφέροντα ο Δραγούμης πάντα έχει στο νου του τα «συμφέροντα» του ελληνοευρωπαϊκού πολιτισμού, στον οποίο εντάσσει και τον οθωμανικό ή τον τουρκικό, ακόμα και τον αραβικό.

     Ο Δραγούμης αγαπάει πολύ και τους Άραβες. Ήταν ένας βαθιά ρομαντικός άνθρωπος, όπως και ο Σουλιώτης.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ, εφημερίδα Έθνος 17/9/1997, στην στήλη «Κάθε Μέρα».

--

Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΚΛΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

Του Βασίλη Ξυδιά, περιοδικό «Άρδην» τχ.2/5,1996, σ. 75-

Ο Περικλής Γιαννόπουλος (1870-1910) και ο ίων Δραγούμης (1878-1920) αναζήτησαν το βαθύτερο πεπρωμένο του ελληνικού έθνους μέσα από την ιδέα της ελληνικής ιδιαιτερότητας («αντιφραγκικής» για τον Π. Γιαννόπουλο και «ανατολικής» για τον Ι. Δραγούμη).

Σε μια περίοδο που η σχέση του ελλαδικού κράτους με τον ελληνισμό ήταν ένα ζήτημα εμφανώς ανοικτό, και οι δύο αυτοί έλληνες στοχαστές έδωσαν ιδιαίτερο βάρος στην ιδέα της κοινότητας και της κοινοτικής διάρθρωσης του ελληνισμού.

Α. Περικλής Γιαννόπουλος (σπόροι ελληνικού πολιτισμού)

Β. Ιών Δραγούμης (ένα κύτταρο,… μια στιγμή του Ελληνισμού)

     Συνέχεια της κοινοτικής ιδέας του Π. Γιαννόπουλου είναι ο κοινοτισμός του Ίωνος Δραγούμη. «Ο Ελληνισμός-γράφει στην Α΄ Προκήρυξη προς τους σκλαβωμένους και τους ελευθερωμένους «΄Ελληνες» που δημοσιεύει το 1908 στον Νουμά-είναι μια οικογένεια από Ελληνικές κοινότητες». «Και έτσι, είτε υπάρχει είτε λείπει η πολιτική ανεξαρτησία στους Έλληνες, οι πολιτείες τους μένουν πάντα κάπως αυτόνομες και αυτοδιοίκητες. Αυτό πάντα γλύτωσε την ελληνική φυλή από την τελειωτική καταστροφή, και πάλι θα τη γλυτώση».

     Ο Δραγούμης όμως προχωρά σε μια άλλη κατεύθυνση. Η πολιτική του πράξη και σκέψη ήταν απόλυτα συνυφασμένες με την εθνική κρατική υπόσταση την καθημερινότητα και τις προοπτικές του ελλαδικού κράτους.  Έτσι, η κοινοτική ιδέα του, περισσότερο «προσγειωμένη» απ’ αυτήν του Π. Γιαννόπουλου, ξεκινά από την διοργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και φτάνει ως την ομοσπονδιακή συνένωση του ελληνικού κράτους με τους γείτονές του.

Μέσα στις άμεσες προτεραιότητές που έθετε στον εαυτό του για την αντίληψη πολιτικής δράσης, ένας από τους βασικούς του άξονες ήταν η ανασύσταση των κοινοτήτων. Γράφει στις προσωπικές του σημειώσεις: «Να πολεμήσω για να ξαναφυτρώσουν ελεύθερα οι κοινότητες μέσα στην Ελλάδα και στην Κρήτη, και να συνδεθούν όλες οι κοινότητες του Ελληνισμού : (ομοσπονδία, κοινόν, πολιτεία ελληνική μεγάλη). Γι’ αυτό μπορεί να γίνω, για λίγον καιρό, και πολιτικός στην Ελλάδα».

«Ποιο είδος κοινωνικός οργανισμός έπλασε τη φυλή τέτοια που είναι και τη βάσταξε αιώνες τώρα; Η τοπική αυτοδιοίκηση.»

«Όπου δέκα Έλληνες, εκεί και κοινότητα. Κυβερνούσε τα ιδιαίτερά τους μοναχοί τους, και υποτάζονται κατά τα άλλα στους νόμους του κράτους όπου βρίσκονται. Δηλαδή τι κάνουν οι δέκα Έλληνες που βρέθηκαν μαζί; Πρώτα φέρνουν τις γυναίκες τους ή παίρνουν γυναίκες. Έπειτα χτίζουν το σπίτι τους, μια καλύβα. Ύστερα κάνουν παιδιά και παράδες, και μαζεύουν χρήματα και για το κοινό, και χτίζουν πρώτα ένα εκκλησιδάκι, και τέλος φτειάνουν και το σκολείο για τα παιδιά τους, δηλαδή φέρνουν έναν κουτσοδάσκαλο. Τις μικροδιαφορές πού έχουν μεταξύ τους, μοναχοί τους τις ξεδιαλύνουν. Και ποτέ δεν αμφισβητούν την πολιτική κυριαρχία του κράτους όπου βρέθηκαν».

     Ο Δραγούμης δημοσιεύει κι ένα σχέδιο με τις γενικές γραμμές ενός προγράμματος για την ανασυγκρότηση της κοινοτικής τοπικής αυτοδιοίκησης με παράλληλη αναμόρφωση της κρατικής διοίκησης. «Δεν είναι ζήτημα-γράφει-ναλλάξουν όνομα οι δήμοι και να ονομαστούν κοινότητες ή κοινά… Το ζήτημα είναι ναλλάξουν τα πράγματα. Να μείνουν δηλαδή οι μικρότερες τοπικές περιφέρειες ιδιοκυβερνήτες, και να μην είναι η κοινότητα μονάχα η μικρότερη υποδιαίρεση του διοικητικού οργανισμού του κράτους».

«Πρέπει όμως να υπάρχει και Ελληνικό κράτος,… για να διατηρεί την ενότητα της φυλής». Γιατί «του Ρωμιού δεν του λείπει η αξιοσύνη να κυβερνιέται πολιτικά ο ίδιος, μα πρέπει πρώτα να νιώσει με τι τρόπο έζησαν και ζούν οι Έλληνες στον κόσμο», γιατί «οι Έλληνες ζουν πάντα σε κοινά ιδιοκυβέρνητα».

«Το έθνος μας ολάκερο πάλι με κοινότητες πρέπει να κυβερνηθεί, και μόνο με κοινότητες θα προκόψει».

Αυτά ως προς την πολιτική. Όμως ο Ι. Δραγούμης εκτός από άνθρωπος της πράξης υπήρξε κι ένας στοχαστής. Η κοινότητα είναι μία από τις έννοιες που ενοποιούν τη σκέψη του συνολικά.

«Η φυσιολογική μορφή, γράφει στα προσωπικά του τετράδια, ο φυσιολογικός σχηματισμός της ελληνικής φυλής είναι κοινοτικός. Οι Έλληνες τι είναι: α΄) Άνθρωποι, κύτταρα, β΄) Οικογένεια, σπίτι γ΄) Κοινότης, χωριό, πολιτεία δ΄) Ιδέα, Ελληνισμός. Με βάση τις τέσσερες αυτές διαστάσεις της ελληνικής υπόστασης ο Δραγούμης θα διαμορφώσει μια γενική θεώρηση περί Ελληνισμού (χωρίς-είναι αλήθεια-να την αναπτύξει σε μια συνεκτική θεωρία.) Σ’ αυτή τη θεώρηση η κοινοτική ιδέα κατέχει έναν κεντρικό ρόλο, καθώς διαπερνά όλα τα επίπεδα της ελληνικής υπόστασης-όπως τα ορίζει και τα ιεραρχεί ο Δραγούμης-και θεμελιώνει το όλο θεωρητικό του σχήμα σε μια ηθική ανθρωπολογία που δίνε στη σκέψη του ευρύτητα και φιλοσοφικό έρεισμα.

Είναι απαραίτητο να εισχωρήσουμε λίγο σ’ αυτή τη σκέψη-έστω και μ’ ένα παράδειγμα. Άς πάρουμε λοιπόν τα πράγματα με τη σειρά ξεκινώντας από το α΄ δηλ. από την κοινοτιστική αντίληψη του ανθρώπου ως «κυττάρου». Θα βρούμε τον Δραγούμη να λέει: «… είμαι ένα κύτταρο του μεγάλου τόπου που λέγεται Ελληνισμός. Είμαι και εγώ μια στιγμή του Ελληνισμού».

Θα περίμενε κανείς μια τέτοια σκέψη-που βλέπει το άτομο σαν ένα απλό κύτταρο του  τόπου-να οδηγεί τον άνθρωπο σε μια  στάση παθητική, συντηρητική, σε μια προσκόλληση στην παράδοση, σε μια στέρηση της προσωπικής ελευθερίας από τον κύκλο των δεσμών που βαραίνουν πάνω στον καθέναν. Αλλά προλαβαίνοντας αυτούς τους συλλογισμούς μας ο Δραγούμης γράφει: «Δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση; Στον κύκλο περιορισμένοι, πού μας όρισαν οι αποθαμένοι μας, και αναγνωρίζοντας τους δεσμούς μας όλους και ξεχάνοντάς τους έπειτα, γινόμαστε ελεύθεροι να κουνηθούμε και να κάνουμε πράξεις, αδιάφορο αν κάθε μας κίνηση και κάθε πράξη μας θα μοιάζη με των προγόνων μας. Η θύμηση των περασμένων μας κάνει διαφορετικούς από τους προγόνους μας».

Για τον Δραγούμη ο άνθρωπος μπορεί να απελευθερωθεί από το ψυχολογικό βάρος των δεσμών που τον συνέχουν, αποκαθιστώντας με τους δεσμούς αυτούς μια σχέση ελεύθερη ηθικής αποδοχής (η ψυχολογία και η ηθική είναι τα δύο όρια πέρα από τα οποία δεν προχωρά η σκέψη του). Η ελεύθερη αυτή ηθική αποδοχή αφήνει τους φυσικούς δεσμούς να περιπέσουν στη λήθη, έχοντας όμως επιτελέσει το έργο τους, αφού δίνουν τη θέση τους σ’ ένα αίσθημα κοινωνικής πειθαρχίας και αλληλεγγύης: «Αν με την ανάλυση καταλάβαμε πώς είμαστε σκλάβοι των πεθαμένων και μας ορίζουν αυτοί, είναι βάρος τρομερό, όταν το νιώθουμε αδιάκοπα. Θα ξεφορτωθούμε το βάρος αυτό, άμα το παραδεχτούμε και το ξεχάσωμε πάλι και να ανακατωθούμε θαρρετά με τους συγκαιρινούς μας ανθρώπους, νοιώθοντας μέσα μας μια πειθαρχία κοινωνική και μιάν αλληλεγγύη».

Έτσι οι δεσμοί δεν βαραίνουν πάνω στο άτομο. Αντίθετα, ο Ι. Δραγούμης βλέπει το έθνος ως ζωτικό χώρο για την υπόσταση ανάπτυξη της προσωπικής ενέργειας του ανθρώπου-κυττάρου: «Για να ζήσω περισσότερο, πρέπει να συνδεθώ με το έθνος μου. Συνδέομαι με το έθνος μου όταν προσπαθώ να το δυναμώσω». Σ’ αυτή τη σχέση έθνους-ατόμου, ο ενεργητικός πόλος είναι ο άνθρωπος, το «εγώ». «Μεταξύ εμένα και το έθνος μου-λέει είναι κάτι που μας βαστά συχνά, σφιχτά δεμένους: είναι σα να λαχταρώ να του μεταδώσω, να του μεταγγίσω κάτι μαγικό, κάτι που είναι στην ψυχή μου και δεν το έχουν οι πολλοί».

Παρ’ όλο πού ο Ι. Δραγούμης αρνείται την έννοια του προσώπου («Το εγώ μου δεν είναι πρόσωπο» λέει, ταυτίζοντας προφανώς το πρόσωπο με το άτομο), η αντίληψη του ανταποκρίνεται σ’ έναν περσοναλισμό ηθικο-ψυχολογικό (όχι οντολογικό), που θυμίζει πολύ τους σύγχρονους αμερικανούς κοινοτιστές: «Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι πλάσμα ξεμοναχιασμένο ξεκρέμαστο, ουρανοκατέβατο και άτομο, παρά μόνο κύτταρο της ζωντανής μάζας της ανθρωποσύνης, δεμένο με αναρίθμητα νήματα κατά κάθε διεύθυνση, και προς τα περασμένα και προς τα επερχόμενα, πιεζόμενο από δω, σκουντιούμενο από κει και ορίζοντας αλλού. Και αυτό το κάθε κύτταρο της ανθρωποσύνης έχει μέσα του μια πνοή, όμοια και ωστόσο ξεχωριστή από τα άλλα». «Είναι όμως και άνθρωποι που το άτομο τους το θεωρούν ανεξάρτητο από τ’ άλλα άτομα είτε ζωντανά είτε πεθαμένα, ξεκρέμαστο, σαν κανένα μαργαριτάρι, που έπεσε μετέωρο από τον ουρανό. Και πιστεύουν πώς δεν έχουν χρέος κανένα για τίποτε και σε κανένα».

«Το άτομο δεν υπάρχει, είναι μονάχα αίσθημα των αδύνατων και των κουρασμένων. Είναι το στένεμα της ψυχής τους.»

Ο κοινοτισμός λοιπόν του Ι. Δραγούμη ανοίγεται σε δύο κατευθύνσεις: την πολιτική (όπου το βάρος του πέφτει στην αποκατάσταση της κοινοτικής αυτοδιοίκησης) και την φιλοσοφική (όπου ο στοχασμός του στρέφεται με οξύτητα εναντίον της ατομοκρατίας, αλλά για χάρη μιάς άλλης, αυθεντικής οργανικής ατομικότητας). Και τους δύο αυτούς δρόμους ο Ι. Δραγούμης τους διάβηκε ως τη μέση, αλλά τα σημάδια που μας άφησε δεν παύουν να αποτελούν πολύτιμους δρομοδείχτες.

     Από τη σύντομη αυτή περιδιάβαση στα γραφτά του Π. Γιαννόπουλου και του Ι. Δραγούμη, ένα πράγμα νομίζω πως γίνεται ολοφάνερο. Πώς η νεοελληνική σκέψη κρύβει μέσα της άγνωστες και ξεχασμένες φλέβες. Το μετάλλευμά τους ίσως να μην είναι πάντα καθαρό κι ανόθευτο. Αλλά πάντως είναι ένα κομμάτι της κληρονομιάς μας που καταχωνιάστηκε στη  λήθη, συσκοτισμένο και συνθλιμμένο ανάμεσα στο δεξιό νεοκαντιανισμό και τον αριστερό πλεχανωφορμαρξισμό της νεώτερης ελλαδικής διανόησης. Ακόμα κι ως άσκηση αυτογνωσίας και μόνο, οφείλουμε να ξαναβρούμε τις φλέβες αυτές, με σεβασμό και χωρίς τις προκαταλήψεις των κατεστημένων αναγνώσεων.

Βασίλης Ξυδιάς, περιοδικό «Άρδην» τεύχος 2/5,1996, σ. 76-77

*μετέφερα μόνο το μέρος του κειμένου του κυρίου Βασίλη Ξυδιά που αναφέρεται στον Ίωνα Δραγούμη και χωρίς τις σημειώσεις και τις παραπομπές που υπάρχουν στο άρθρο.

--

ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Ένας Έλληνας για όλες τις εποχές

Πρόλογος-Παρουσίαση: Άρης Μωραϊτης,  περιοδικό ΤΟΤΕ, τχ. 16/9, 1984, σ.75-92

Το όραμα της ελληνοτουρκικής ενότητας και η θεωρία της «ενδιάμεσης ζώνης»-Διανοούμενος που εκφράζει τα οράματα μιας εποχής ή ο θεωρητικός του ακραίου εθνικισμού;-Κατά πόσο ήταν ένας εν δυνάμει σοσιαλιστής;

     Χιλιάδες διαβάτες περνούν καθημερινά από την οδό Βασιλίσσης Σοφίας-ο καθένας με τις έγνοιες και τις στεναχώριες του- κι ελάχιστοι προσέχουν μια μαρμάρινη πλάκα που έχει τοποθετηθεί, εκεί κοντά στο Χίλτον, στο Νο 77^α. Κι ακόμα πιο λίγοι ενδιαφέρονται να την διαβάσουν.

     Κι όμως στο σημείο αυτό, πριν 64 χρόνια (στις 13 Αυγούστου 1920), συντελέστηκε μια τραγωδία, που χάραξε την πολιτική ιστορία του τόπου: η στυγνή δολοφονία του διπλωμάτη, του πατριώτη και πνευματικού ανθρώπου Ίωνα Δραγούμη, από παρακρατικά στοιχεία του βενιζελικού κόμματος. Ήταν μια πράξη μοναδικής αγριότητας, χαρακτηριστική των πολιτικών ηθών της εποχής. Οι δολοφόνοι σκοτώνοντας «εν ψυχρώ» τον Ίωνα Δραγούμη, υποτίθεται ότι εκδικούνταν για την απόπειρα κατά του Βενιζέλου, πού μόλις την προηγούμενη μέρα είχε συντελεστεί στο Παρίσι από αντιπάλους του…

     Στον Ίωνα Δραγούμη αναφερθήκαμε στο προηγούμενο τεύχος, στο άρθρο του Α. Χαμουδόπουλου για την πολιτική δράση των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στις αρχές του αιώνα. Η αναφορά εκείνη ήταν μικρή, κι οπωσδήποτε ανεπαρκής για να δώσει μια εικόνα για το δημόσιο εκείνο άνδρα. Εδώ θα σημειώναμε τα εξής:

     Ο Ίων Δραγούμης είναι μια πνευματική προσωπικότητα ανεξάντλητη. Όσο πιο πολύ  ερευνάς το έργο του, τόσο περισσότερες πλευρές του ανακαλύπτεις.

     Κι ακόμα είναι αποδεκτός από ένα ευρύτατο πολιτικό φάσμα. Από κομμουνιστές, μέχρι υπερεθνικιστές.

     Οι κομμουνιστές (όπως μπορούμε να δούμε στα κείμενα του Κορδάτου) τον αποδέχονται για το δημοτικισμό του, για την κατανόηση και πολλές φορές για τη συμπάθεια που εξέφρασε για το νεαρό-τότε-καθεστώς των μπολσεβίκων, για την εξορία του στην Κορσική από τους Αγγλογάλλους…

     Οι εθνικιστές τον αποδέχονται γιατί στο πρόσωπό του βλέπουν ένα φλογερό κήρυκα του ελληνικού εθνικισμού. Βλέπουν ότι οι αγώνες του απέβλεπαν στην πολιτική και πολιτιστική επικράτηση του ελληνισμού,  στην ευρύτερη περιοχή μας. Και θεωρούν ότι οι κοινωνικές του ιδέες δεν αποτελούσαν αυτοσκοπό, αλλά το μέσο που θα έδινε στο έθνος την ενότητα και θα το οδηγούσε στα μεγάλα πεπρωμένα.

     Οι σοσιαλιστές βλέπουν στο πρόσωπο του Ίωνα Δραγούμη έναν άνθρωπο που δε δεχόταν ούτε τον καπιταλισμό, ούτε τον μπολσεβικισμό, αλλά ζητούσε έναν τρίτο δρόμο, στηριγμένο στο συνεταιριστικό κίνημα.

     Οι βασιλόφρονες-τέλος-θα παρατηρήσουν ότι εκτελέστηκε ως αντιβενιζελικός και ότι εξορίστηκε στην Κορσική, μαζί με άλλους φιλοβασιλικούς πολιτικούς άνδρες.

     Αλλά θα σκεφτεί ο αναγνώστης: δεν είναι η πρώτη φορά που οι πιο διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις προσπαθούν να «ιδιοποιηθούν» μια προσωπικότητα, παρουσιάζοντας, ως προς αυτήν, τα στοιχεία που τους συμφέρουν…

     Η διαφορά είναι ότι στο έργο του Ίωνα Δραγούμη υπάρχει πραγματική βάση για να θεωρήσει, η κάθε μία παράταξη απ’ αυτές που αναφέραμε, ότι ήταν «δικός της»!

     Βρισκόταν λοιπόν, αυτός σε κατάσταση ιδεολογικής σύγχυσης;

     Όχι! Η σύγχυση βρίσκεται σ’ όσους προσπαθούν να κατατάξουν τον Ίωνα Δραγούμη σε μια πολιτική παράταξη. Και μια ερμηνεία της ιδεολογικής στάσης του είναι η εξής:

     Ο Δραγούμης, όντας ένθερμος εθνικιστής, θεωρούσε ότι ο κίνδυνος για τον ελληνισμό δεν προερχόταν βασικά από τους Σλάβους  ή τους Τούρκους. Αλλά κυρίως από τον εισβάλλοντα δυτικό πολιτισμό, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Ο «εισβολέας» αυτός απειλούσε-πάντα κατά τον Ίωνα Δραγούμη-με θάνατο τον παραδοσιακό ντόπιο πολιτισμό, επεδίωκε δηλαδή τον αφελληνισμό των Ελλήνων.

     Ενθουσιώδεις οπαδοί του δυτικού πολιτισμού στην Ελλάδα (ή αλλιώς οπαδοί του εξευρωπαϊσμού ή του εκσυγχρονισμού)ήταν-τότε-οι Φιλελεύθεροι.

      Άνω σ’ αυτήν την βάση, ο Ίωνας Δραγούμης εντάχθηκε στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο…

     Σαν συμμάχους του ελληνισμού, σ’ αυτόν τον «αντιδυτικό» αγώνα, ο Δραγούμης, διέκρινε τους Τούρκους! Γιατί αντιμετώπιζαν κι αυτοί το ίδιο πρόβλημα, της εισβολής του δυτικού πολιτισμού και της απώλειας της ταυτότητάς τους. Γιατί ο πολιτισμός των δύο εθνών είχε πολλά κοινά σημεία, πράγμα φυσικό, αφού οι δύο λαοί ζήσαν στον ίδιο χώρο μαζί, επί αιώνες. Γιατί-τέλος-τους δύο λαούς τους ένωνε επίσης η κοινή σλαβική απειλή.

     Ο Δραγούμης οραματιζόταν μια ελληνοτουρκική συνομοσπονδία και-σε απώτερο μέλλον-ακόμα και μια κοινή ελληνοτουρκική φυλή…

     Θεωρούσε ότι σε μια τέτοια ένωση, ο ελληνισμός, λόγω της πολιτιστικής του ανωτερότητας, θα έβαζε τη σφραγίδα του. Και ότι θα είχαμε τελικά, στη θέση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα μεγάλο κράτος με ελληνικό χαρακτήρα.

    Η ιδέα αυτή-όσο κι αν εντυπωσιάζει-δεν ήταν καινούργια. Στο 13^ο τεύχος του «Τότε»  και στο άρθρο «Ρωμιοί στην Τουρκοκρατία: δούλοι ή συνέταιροι στην εξουσία;», αναφέρεται ότι παρεμφερείς ήταν οι στόχοι των Φαναριωτών.

     Μια τέτοια λύση-πίστευε ο Ίωνας Δραγούμης-εξασφάλιζε το ελληνικό έθνος και από τους κινδύνους ακρωτηριασμού, με τους οποίους απειλούνται ορισμένα τμήματά του (ελληνισμός Σμύρνης, Πόλης, Πόντου κλπ.) από την ελληνοτουρκική ρήξη.

     Έτσι ερμηνεύεται το γεγονός ότι ο Ίων Δραγούμης ήταν εναντίον των Βαλκανικών πολέμων 1912-13 και εναντίον της Μικρασιατικής Εκστρατείας 1919-22. Και η τελευταία τοποθέτηση εξηγεί το γιατί επιλέχθηκε αυτός για να εκτελεστεί, σε αντίποινα για την απόπειρα κατά του Βενιζέλου.

     Και σήμερα; Τι θα μπορούσαμε να πούμε για την τύχη που είχαν οι ιδέες του Ίωνα Δραγούμη;

     Το αίτημα του να μην εισβάλλει ο δυτικός πολιτισμός στην Ελλάδα, ήταν βέβαια ουτοπιστικό. Αλλά πόσα άλλα, για τα οποία πριν 70 περίπου χρόνια-μαζί με λίγους-αγωνιζόταν, όπως η διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, η κατοχύρωση της δημοτικής γλώσσας κλπ., είναι σήμερα είτε κατακτημένες θέσεις, είτε κοινά αιτήματα….

     Και το ελληνοτουρκικό του όραμα;

     Σήμερα δεν μπορεί να βρει έδαφος εφαρμογής, με τον τρόπο που το έβλεπε ο Ίων Δραγούμης. Άλλωστε διανύουμε μια νέα περίοδο ελληνοτουρκικής κρίσης.

     Αλλά η απαίτηση για στενή συνεργασία, ακόμα και συνομοσπονδία Ελλάδας-Τουρκίας, ίσως γίνει επίκαιρη σε άλλες εποχές…

    Στις σελίδες που ακολουθούν θα δώσουμε ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Ι. Δραγούμη. Κα στη συνέχεια θα παραθέσουμε αναφορές για την εθνική και πολιτική του παρουσία, από 3 πηγές:

•Από το βιβλίο του Δημήτρη Κιτσίκη «Συγκριτική Ιστορία Ελλάδος και Τουρκίας στον 20 αιώνα» (Εστία, 1978).

•Από το βιβλίο του Κλέωνα Παράσχου «Ίων Δραγούμης-Κείμενα λογοτεχνικά» (1963), και

•Από το βιβλίο του Γιάννη Κορδάτου «Μορφές Ελληνισμού» (εκδόσεις Μπάυρον).

     Πιστεύουμε ότι η παράλληλη αυτή αναφορά στην ιστορική παρουσία και το έργο του Ίωνα Δραγούμη θα ρίξει κάποιο φως, όχι μονάχα στην άγνωστη προσωπικότητά του, αλλά και στην κρίσιμη περίοδο όπου αυτός έδρασε….

Δημήτρης Κιτσίκης: Η θεωρία της ανατολικής φυλής.

«Ο Ίων Δραγούμης, γιός του πρωθυπουργού (σ.σ. Στέφανου Δραγούμη), ήταν και παραμένει σήμερα ο μεγαλύτερος στοχαστής του ελληνικού εθνικισμού. Όταν υπηρετούσε ως διπλωμάτης, αγωνίσθηκε εναντίον των Βουλγάρων στη Μακεδονία, από το 1902 έως το 1907. Το 1907, απεστάλη στην Ελληνική Πρεσβεία της Κωνσταντινουπόλεως. Το 1908 ξανασυναντήθηκε εκεί με τον καλύτερό φίλο του, τον αξιωματικό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαϊδη, που είχε λάβει μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα, και τον εβοήθησε να στερεώση την ιδεολογία του ελληνοτουρκισμού που υποστήριζε την ίδρυση ενός ελληνοτουρκικού κράτους.

     Η ιδεολογία του Σουλιώτη δεν είταν ούτε ο εξελιγμένος βυζαντινο-οθωμανικός οικουμενισμός του Ρήγα και των Νεότουρκων, ούτε ο εθνικισμός της Μεγάλης Ιδέας. Πρόκειται για μια ιδεολογία που συνδυάζει και τα δύο και θεμελιώνεται στην πολιτιστική ταυτότητα της Ανατολικής Μεσογείου και των εθνών που απαρτίζουν  την περιοχή αυτή. Ο Σουλιώτης δεν πιστεύει σ’ ‘ένα βυζαντινό ή οθωμανικό «έθνος», αλλά σε πολλά χωριστά έθνη, όπως το ελληνικό έθνος ή το τουρκικό έθνος, τα οποία πρέπει εν τούτοις να συνεννοηθούν στους κόλπους μιας συνομοσπονδίας, για να διαφυλαχθή η βασική πολιτιστική ταυτότητα του κόσμου του Αιγαίου. Αργότερα, μετά την υλοποίηση της συνομοσπονδίας, θα ήταν δυνατή η μετάβαση σ’ ένα δεύτερο στάδιο, υπερεθνικό, με τη δημιουργία μιάς «ανατολικής φυλής»….»

Κλέων Παράσχος: «Σαράντα δύο χρόνια μονάχα βάσταξε η γήινη ζωή του Δραγούμη, η πραγματική της όμως διάρκεια στάθηκε πολύ μεγαλύτερη, αν τις ημέρες μας και τις ώρες μας τις μετρήσουμε με την ένταση και όχι με την απλή χρονική έκτασή τους. Ο Δραγούμης έζησε έντονα κάθε τι στο οποίον δόθηκε στο κάθε τι με όλη τη ζέση της ψυχής του, έτσι, το μάκρος της ζωής του ξεφεύγει από τα κοινά μέτρα. Η δράση η πολιτική και η εθνική-αυτά τα δύο είναι ένα στο Δραγούμη-μοιράστηκαν τις μέρες του, και ο έρωτας και οι χίλιες χαρές της ζωής και το γράψιμο».

Γιάννης Κορδάτος: «Ο Δραγούμης, αν και δεν ήταν λαϊκός τύπος και κρατούσε πάντα το ύφος του αριστοκράτη, δεν ήταν αντιπαθητικός. Τραβούσε το συνομιλητή του, γιατί στο βάθος ήταν ένας ιδεαλιστής που πίστευε σ’ αυτά που σκεφτόταν και έλεγε. Προσπαθούσε όσο μπορούσε να μην πειράξη, να μην πικράνη. Και πάντα φρόντιζε να μην του ξεφύγη κανένας πειραχτικός λόγος. Οι ιδέες του αλλουνού του ήταν σεβαστές. Ο Ραμάς κοίταζε να κάνη πνεύμα και να γελοιοποιήση τις σοσιαλιστικές ιδέες, ο Δραγούμης τις συζητούσε με ηρεμία. Βέβαια, σαν άνθρωπος, και θύμωνε και εξάπτονταν, μά δεν ήταν κακός και επιθετικός.

Και όμως ο εξαίρετος αυτός άνθρωπος, ο ευγενικός στοχαστής, ο τίμιος πολιτικός και ο φανατικός ιδεαλιστής, δεν μπόρεσε να προσφέρη τις υπηρεσίες του στον τόπο αυτόν που τόσο τον αγάπησε. Αυτός, που μέσα στον αντιβενιζελισμό ήταν μια εξαιρετική φυσιογνωμία, έπεφτε αιματοκυλισμένος (31 Ιουλίου-13 Αυγούστου 1920) στην οδό Κηφισιάς από το εκτελεστικό απόσπασμα…

    Ο πολιτικός και κομματικός φανατισμός, όταν μαθεύτηκε η απόπειρα κατά του Βενιζέλου που έγινε στη Γαλλία, διάλεξε έναν από τους καλλίτερους και τιμιώτερους αντιπάλους του Βενιζελισμού για να τον θυσιάση στο βωμό του μίσους και της αντεκδίκησης». σ.92.

Άρης Μωραϊτης, περιοδικό ΤΟΤΕ τχ 16/9, 1984, σ. 75-92

--

Φως στον άγνωστο Ίωνα Δραγούμη

Του Αλέξη Μαλλιάρη, εφημερίδα Η Καθημερινή Κυριακή 6/8/2000, σ.34

Η βιοθεωρία του

Καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση της βιοθεωρίας του Ίωνος Δραγούμη άσκησε η σκέψη του Νίτσε και του θεωρητικού του γαλλικού πατριωτισμού Μπαρές, στοχαστών που κυριολεκτικά αποθεώνουν το Εγώ και τη δύναμη,. Με τον τελευταίο μάλιστα ο Δραγούμης συνδέθηκε φιλικά και αλληλογραφούσε μαζί του. Σε όλα του τα συγγράμματα καθώς και στις επιστολές του, είναι εμφανής η  μανιώδης εμμονή του Δραγούμη στην έννοια της δύναμης, του δυνατού προσώπου. Ο ανηλεής αυτοέλεγχος που κυριαρχεί στο ημερολόγιό  του και σε όλα του τα κείμενα, αλλά και εν γένει ολόκληρη η πορεία του, ακόμα και η προσωπική του ζωή-γοητευόταν μόνο από γυναίκες με εξαιρετικά δυνατή προσωπικότητα-παραπέμπουν ακριβώς σ’ αυτήν του την αγωνία και τη λατρεία της ισχύος, που όμως η διαρκής βάσανός του από αυτό, αποδεικνύει ακριβώς την τιτάνεια προσπάθεια που κατέβαλε να πείσει τον εαυτό του να φαίνεται και να δρα ως δυνατός.».

Αλέξης Μαλλιάρης, εφημερίδα Η Καθημερινή 6/8/2000, σ.34  

--

Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

 Του Μιχάλη Καλιακάτσου, περιοδικό Ο Πολίτης τχ. 158/9, 2007, σ.5-,

«Με το θεώρημα των εθνικοτήτων δεν θα πάρουμε την Μακεδονία, διότι, αν κι ευρίσκονται ελληνικά στοιχεία σκορπισμένα εις όλην την χώραν, μόνον τα νότια αυτής μέρη κατοικούνται πυκνά από Έλληνες. Με τα θεωρήματα των απαράγραπτων ιστορικών δικαίων όσον και αν φωνάζωμεν μεταξύ μας και εις την οικουμένην δεν θα πάρωμεν την Μακεδονίαν, διότι απαράγραπτα δικαιώματα δεν υπάρχουν εις την γην και πολλών ειδών παραγραφές ισχύουν εις το διεθνές δίκαιον… Είς την Μακεδονία ιθα εμφανιστεί την δωδεκάτην ώραν ο Μακιαβέλης. Αν αυτός είναι Βούλγαρος, η Μακεδονία θα γίνει Βουλγαρική, αν είναι Έλλην θα γίνει ελληνική, αν είναι Ρώσος, φίλος της αυτονομίας θα γίνη αυτόνομον κράτος σλαυικόν… Είναι ακόμα καιρός να γίνη Έλλην ο Μακιαβέλλης» (από αδημοσίευτο άρθρο του Ίωνος Δραγούμη που χρονολογείται περί το 1903).»

     Το παράθεμα ανήκει στον Ίωνα Δραγούμη, μια από τις πιο εμβληματικές φιγούρες του ελληνικού εθνικισμού των αρχών του 20^ου αιώνα, γνωστού κυρίως για το ρόλο του στην πιο σκοτεινή και βίαιη ίσως φάση της σύγχρονης ιστορίας του «μακεδονικού ζητήματος», αποτυπωμένη στη διεθνή κι ελληνική ιστοριογραφία με τον όρο «μακεδονικός αγώνας» (1904-1908). Ο όρος αυτός συνοψίζει την ένοπλη αντιπαράθεση ατάκτων ομάδων των αρτισύστατων βαλκανικών κρατών (Ελλάδα, Σερβίας, Βουλγαρίας, δευτερευόντως της Ρουμανίας) στις οθωμανικές διοικητικές περιφέρειες (βιλαέτια Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου (Bitola) και Κοσσόβου) που συγκροτούσαν τη γεωγραφική χώρα, γνωστής ως Μακεδονία, στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και που αντιστοιχούν, grosso modo, στα εδάφη της σημερινής Ελληνικής Μακεδονίας, της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και του νοτιοδυτικού τμήματος της Βουλγαρίας, γνωστής ως Μακεδονία του Πιρίν…..»

Μιχάλης Καλιακάτσος, περ. Ο Πολίτης τχ. 158/9, 2007, σ.5

--

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Γεωργίου Παπανδρέου, ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, εκδόσεις της εφημερίδος ΤΑ ΝΕΑ 2018. Εισαγωγή Γιώργος Π. Μαλούχος.  Σελίδες 26-38

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Όσοι γνωρίζουν τον Ίδαν, τον επανευρίσκουν ολόκληρον εις τας νέας του σελίδας. Επειδή ο Ίδας ανήκει στους σπανίους ανθρώπους, των οποίων η σκέψις είναι ολοκληρωτική έκφρασις της ζωής και η ζωή συνέχεια της  σκέψεως. Το «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα», η «Σαμοθράκη», το «Όσοι Ζωντανοί» είναι εμπνευσμένα από την ίδια συγκίνησιν και πάλλονται με τους ίδιους παλμούς, όπως και ο «Ελληνικός Πολιτισμός»….. «Αυτά είχα να γράψω, γενικώτερα, δια το βιβλίον του Ίδα. Όχι αντιρρήσεις. Απλώς μερικάς σκέψεις μου, εξ αφορμής του «Ελληνικού Πολιτισμού».

     Ο Ίδας, ηξεύρω, με όσα έγραψα, είναι «σχεδόν» σύμφωνος. Εις την μοναξιάν του Βερολίνου, όπου το έφερε η τύχη να συναντηθώμεν, ευρήκαμεν συχνά ευκαιρίαν, περιπατούντες μέσα εις τας πυκνάς δενδροστοιχίας του Τιργκάρτεν, να ομιλήσωμεν φιλικά δι’ όλα τα σχετικά θέματα-και να συμφωνήσωμεν. Και αν εις το βιβλίον του υπάρχουν κάπου μονομέρειαι και υπερβολαί- είναι συχνά συνειδηταί. Ο Ίδας είναι φύσις πολεμική. Έζησε την νέαν Ελληνικήν  ζωήν. Και διότι οι Κρατικοί ηπείλουν να θυσιάσουν ο Έθνος με την στενήν ιδιοτελή των αντίληψιν και διότι οι Λογιώτατοι ηπείλουν την γνησίαν δημοτικήν ζωήν, την μόνην αληθινήν παράδοσιν του Έθνους-ωρθώθη η πολεμική ιδιοσυγκρασία του και διαμαρτύρεται. Όχι Κρατική, αλλά Εθνική πολιτική. Όχι Λογιώτατη, αλλά Δημοτική παράδοσις.

     Αν αυτό είναι μονομέρεια και υπερβολή-είναι το κοινόν ελάττωμα όλων των πολεμιστών…».

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, εκδόσεις ΤΑ ΝΕΑ 2018, σ.26-38

--

  

ΊΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Κώστας Ουράνης, «Δικοί μας και Ξένοι» τόμος ΙΙ, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας χ.χ. σ.199-201

     Στο «Νουμά» του 1905 είχε δημοσιευθεί, με το ψευδώνυμο «Τοξότης», ένα άρθρο που τιτλοφορούνταν «Στην Πόλη». Είταν οι εντυπώσεις ενός νέου διπλωμάτη από ένα ταξίδι στην Πόλη, όπου πήγαινε ως γραμματεύς Πρεσβείας. Μέσα από τις εντυπώσεις αυτές, τις γραμμένες μ’ ένα πρωτότυπο ύφος, διαφαινόταν ένας άνθρωπος, ο οποίος είχε για όνειρα κάτι για το οποίο οι Έλληνες είχαν παύσει να μιλούν και σαν μόνο του σκοπό κάτι για το οποίο οι ίδιοι οι Έλληνες τότε αδιαφορούσαν. Κι αυτό το κάτι είταν η Φυλή, κι αυτά τα όνειρα είταν η ανάσταση της Φυλής. Ο νέος αυτός διπλωμάτης, που έγραφε με σοβαρό, πονεμένο τρόπο για όσα μόνο μειδιάματα ειρωνείας έφερναν στους «φρόνιμους ανθρώπους», είταν ο νεκρός που θρηνούμε, ο Ίων Δραγούμης.

      Μέσα στο άρθρο αυτό υπάρχει σε γενικές γραμμές όλη του η πολυετής κατόπιν εργασία σαν πολεμιστή και σαν συγγραφέα. Ο Ίων Δραγούμης και σαν πολεμιστής και σαν συγγραφέας δεν γνώρισε άλλο, δεν είχε άλλη αγάπη από τη Φυλή. Η ζωή του όλη, το έργο του όλο, δε στάθηκε παρά μια ευγενική, μια μοναδική προσπάθεια να σηκώσει ψηλά τη Φυλή του. Σαν γραμματεύς Πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη και ιδρυτής του Μακεδονικού κινήματος, αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο έργο αυτό, με μιάν αφοσίωση τόσο περισσότερο αξιοθαύμαστη, όσο είταν ο μόνος την εποχή εκείνη που, όχι μόνο δεν είχε την παθητική μοιρολατρεία των Ελλήνων, αλλά και έκανε κάθε τι το δυνατό για να την αποτινάξει. Πρίν από τον Δραγούμη, τόσο οι κυβερνήτες, όσο και ο λαός, ή δε μιλούσαν καθόλου για τα όνειρα της Φυλής ή, όταν το έκαναν, διατύπωσαν μια τυπική ευχή και προσπερνούσαν. Σε κανενός το νου δεν περνούσε σοβαρά η ιδέα, ότι η Ελλάδα μπορούσε να διεκδικήσει τα εθνικά της δικαιώματα. Μόνον από το νου του Δραγούμη είχε περάσει και η μόνωσή του, αντί να τον αποθαρρύνει, του έδινε θάρρος. «Αφού εγώ», έγραφε, «δεν θέλω να πεθάνει το έθνος, το έθνος δεν μπορεί να πεθάνει.». Το πίστευε αυτό με όλη του την ψυχή. Όταν η σκέψη αυτή έγινε μέσα του πεποίθηση, έγινε ο κήρυκας της ανάγκης της εργασίας για την ανάταση της Φυλής. Και όχι μόνο ο κήρυκας, αλλά ο πρωτεργάτης. Αυτός έγινε ο ιδρυτής και αυτός στάθηκε ίσαμε το τέλος η ψυχή του αγώνα αυτού, ο οποίος, αφού τον υποδέχθηκαν με ειρωνικά σκώμματα, κατόρθωσε να κάνει κάτι καλύτερο από το να επισημοποιήσει με το αίμα «Μαρτύρων και Ηρώων» τα ελληνικά δίκαια: κατόρθωσε να ξυπνήσει την ελληνική ψυχή και να την κάνει να πιστεύσει στην πιθανότητα όσων χθές ακόμη είταν αδύνατα. Τον Μακεδονικό αγώνα ο Δραγούμης δεν τον ενέπνευσε και δεν τον υποστήριξε μόνο-τον έζησε. Το βιβλίο του που έχει τον τίτλο «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» είναι σελίδες που έζησε ο συγγραφέας κ’ είναι σελίδες που διαπνέονται από τον αγνότερο πατριωτισμό και από μια ήρεμη ανδρεία. Η στρατιωτική επανάσταση του 1909 στο Γουδί είταν καρπός του σπόρου που είχε ρίξει αυτός… Το ξύπνημα αυτό ο Δραγούμης δεν το είδε σαν ένα τέλος, αλλά σαν μιάν αρχή. Στην περίφημή του προκήρυξη, τη δημοσιευμένη στο «Νουμά» τον Οκτώβριο του 1909 με τον τίτλο «Στρατός και άλλα», ο Δραγούμης, αποβλέποντας πάντα στη Φυλή, έδινε ένα πρόγραμμα εργασίας γενικότερης και βαθύτερης και σπουδαιότερης από μιάν απλή στρατιωτική επανάσταση. Δεκανέας στον πόλεμο του 1912, είχε την τύχη να γράψει αυτός το πρωτόκολλο της παράδοσης της Θεσσαλονίκης, της πρωτεύουσας της Μακεδονίας, που για την ελευθερία της εργάσθηκε όπως κανείς.

      Ο πόλεμος του 1912-1913, με όλα του τα μεγαλειώδη αποτελέσματα, δεν έκανε τον Ίωνα Δραγούμη ν’ αφήσει τον αγώνα. Τον έκανε μόνο ηρεμώτερον και ιδανικότερο. Γιατί στη σκέψη του Δραγούμη ό,τι ενδιέφερε πάνω απ’ όλα είταν το ξύπνημα, η καλυτέρευση της Φυλής. Στο βιβλίο «Σαμοθράκη», που έβγαλε το 1910, ο Δραγούμης παρουσιάζεται με πρόγραμμα αναμόρφωσης του Έθνους. Ήθελε να δει να γεννιέται ένας πολιτισμός καθαρά ελληνικός, χωρίς κανένα ξένο στοιχείο μέσα του. Αυτό είταν το όνειρό του και οι σελίδες του «Ελληνικού πολιτισμού» του αυτό προσπαθούν να εμπνεύσουν στους νέους, που ζητούσε να ξυπνήσει την κοιμισμένη τους ενέργεια. Γι’ αυτό και τα δυό του πρώτα βιβλία είναι αφιερωμένα στους νέους.

     Είναι δύσκολο να δοθεί ο τέλειος χαρακτηρισμός μιάς διάνοιας τόσο ευγενικής, σαν τον Ίωνα Δραγούμη. Ο Ταγκόπουλος, που είχε γι’ αυτόν μιάν απεριόριστη εκτίμηση, έγραψε στο μικρό βιβλίο πού επιγράφεται «Ίδας», ότι είταν ένας πατριώτης πού «τον πατριωτισμό του τον ενεργεί, δεν τον τελαλάει. Ένας θετικιστής πατριώτης, πού ό,τι ονειρεύεται και ό,τι ζητάει ξέρει πως μπορεί και να γίνει». Ναι, είταν αυτό και είταν και κάτι πολύ περισσότερο. Μπορεί να πει κανείς ότι είταν ένα από τα ευγενικότερα τέκνα της Φυλής του, ωραίος αντιπροσωπευτικός της τύπος, το υπόδειγμα της ηθικής και της διανοητικότητας, στο οποίο μπορεί να τείνει κανείς. Είταν ένας άνθρωπος που δε συνθηκολογούσε ποτέ με την αντίθετη προς ό,τι αυτός πίστευε αλήθεια, πραγματικότητα ‘  ένας άνθρωπος που κινιόταν μέσα σε φωτεινό κύκλο Σκέψης, μια φυσιογνωμία που επιβαλλότανε με τη ζωή του και με το έργο του, πού είχαν και τα δυό αφιερωθεί στα ευγενικότερα ιδανικά. Είταν ένας άνθρωπος που θυσίαζε το πάν, και πλούτο και όνομα και ζωή, για την εξυπηρέτηση των ιδανικών του, που τα ήθελε και ιδανικά της Φυλής. Είταν στην υπηρεσία αυτή που αφιέρωσε και το μεγάλο του συγγραφικό τάλαντο και την υπέροχη διανόησή του και την ευγενική του ζωή.

     Πέθανε ο ωραίος, ο τίμιος, ο ευγενικός Έλληνας, που άξιζε να ζει, γιατί-εδώ δεν κάνω πολιτική-ο Ίων Δραγούμης χρειαζόταν στην ελληνική διανόηση, που την τιμούσε με το πνεύμα του το ανοιχτό στους πλατείς ορίζοντες και με την ψυχή του τη λευκή, που δονιζόταν από κάθε τι το ευγενικό.

Κώστας Ουράνης, Δικοί μας και Ξένοι ΙΙ Αχιλλέας Παράσχος- Καβάφης-Πορτραίτα και Σκίτσα, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας χ.χ. 199-201

--

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΜΠΕΚΑΤΩΡΟΣ

΄Ιων Δραγούμης: Μια φανταστική έκδοση των «Απάντων» του

Για κάποιες δημιουργικές απαντήσεις στο σημερινό μας αδιέξοδο

Εφημερίδα Η ΑΥΓΗ Πέμπτη 30 Αυγούστου 2001

     Ίσως φανεί περίεργο στους πολυπληθείς «διανοουμένους» μας, που τα τελευταία έξι χρόνια βρίσκονται στο γραφείο μου συνεχώς τρείς ογκώδεις φανταστικοί τόμοι «Απάντων» του Ίωνα Δραγούμη που μάλλον θα μπορούσε ο φανταστικός εκδότης και ο επιμελητής των, αυξάνοντάς τους, να τους κάμει ελαφρότερους, για να απλωθεί το εκδοτικό πρόγραμμα στον χρόνο και να ελαφρύνει η δαπάνη (τέτοιες εκδόσεις δεν γίνονται για το κέρδος).

     Μου φαίνεται ολοένα και πιο βαρύνουσα η επικαιρότητα του Ίωνα Δραγούμη (1878-1920) για τον ελληνισμό, η εθνική προσφορά και το εθνικό παράδειγμα ενός Έλληνα με «προσωπική μυθολογία», όπως αναγνώρισε ο Ελύτης. Αυτό, φυσικά, με την προϋπόθεση ότι έχουμε αντιληφθεί το εύρος και το βάθος της πνευματικής και πολιτικής αυτής φυσιογνωμίας των αρχών του 20^ου αιώνα, και την πολύτιμη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει η μελέτη ολόκληρου του έργου του που μας άφησε, τώρα, στις αρχές του 21^ου. Το 2000 μάλιστα έκλεισαν 80 χρόνια από τον τραγικό φόνο του μέσα στη δίνη του εθνικού διχασμού, ενώ είναι και το έτος που άνοιξε το αρχείο του (το κατατεθειμένο στην πολύτιμη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη) και άρχισε ήδη η μελέτη του. Από το 1986, κυκλοφορούν τα Φύλλα Ημερολογίου, με την υποδειγματική φροντίδα πρωτίστως του Θεόδωρου Σωτηρόπουλου (έχουν δοθεί οι 4 τόμοι και υπολείπονται ακόμη ο Β΄ και ο Γ΄). Νομίζω ότι ήδη αρχίζει να διαγράφεται η εθνική μεγαλοσύνη του Δραγούμη, σε όλες τις διαστάσεις και το βάθος του πνευματικού και πολιτικού προσώπου του, καθαρή και απαραμόρφωτη. Τα εκδοθέντα ημερολόγιά του αλλά και όσα αποσπάσματά τους εδημοσιεύθηκαν προ του 1986 από τον Κλέωνα Παράσχο κ. ά,. η «ανάγνωσή» τους από τον μείζονα αυτόν κριτικό των γραμμάτων μας, που έχει εκδώσει πολυσέλιδη και πολύπτυχη μελέτη για τον Ίωνα Δραγούμη, καθώς και οι καίριες παρατηρήσεις του αδερφού του, Φίλιππου Στ. Δραγούμη (στους προλόγους του), της Φωτεινής Τζωρτζάκη, του Γιώργου Ιωάννου, του Γιάννη Κορδάτου, του Ν. Γιαννιού, του Κωστή Μοσκώφ, του Θεόδωρου Σωτηρόπουλου και του Γιώργου Καραμπελιά, έχουν συμβάλει προς αυτήν την κατεύθυνση.

    Ωστόσο, μόνον όταν εκδοθούν με εγκυρότητα τα «Άπαντά» του, στα πλαίσια βεβαίως κριτικής εκδόσεως (διότι σώζονται τα χειρόγραφα πολλών βιβλίων του), θα γίνει κατορθωτή η ολοκληρωμένη και ακριβοδίκαιη τοποθέτηση του Δραγούμη, δηλ. του έργου και της δράσεώς του (διότι τον λόγο του συμπληρώνει αναγκαίως η πράξη), στο κέντρο των πνευματικών και πολιτικών μας πραγμάτων (που είναι αλληλένδετα). Τότε θα παύσει επιτέλους η παραμόρφωση, παραχάραξη-εξ αριστερών και εξ ακροδεξιών-και η πολιτική ξύλευση της εθνικής του ιδεολογίας (που διήλθε από δοκιμασίες και διέτρεξε περιόδους δίχως να προλάβει και να κατασταλάξει και να κορυφωθεί) και θα δοθεί ακέραιος ο πατριωτισμός του(διότι δεν υπήρξε εθνικιστής, ακόμα και όταν προσδιορίζει ο ίδιος τον εαυτό του ως «νασιοναλιστή», ο όρος που σήμερα δεν του ταιριάζει) αλλά και το λελογισμένο πέρασμά του, λίγα χρόνια πριν φύγει, στον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Είναι γνωστό ότι τον προσεταιρίσθησαν κατά καιρούς (όπως και τον πνευματικό αδελφό του Π. Γιαννόπουλο) ποικίλα ακροδεξιά σκύβαλα, που τα τελευταία χρόνια εξέδωσαν μάλιστα και τα δήθεν άπαντά τους με προλόγους γραμμένους κάποτε από φασιστοειδή ή κα χουντικά περιτρίμματα ΄ εκδόσεις ακαλαίσθητες και πλήρως αφερέγγυες, έτσι που τα έργα να γίνονται ακόμη περισσότερο ανέκδοτα, τη στιγμή που οι παλαιές εκδόσεις και επανεκδόσεις του Φίλιππου Δραγούμη δεν ανευρίσκονται πλέον στο εμπόριο και είναι ελάχιστες οι επανεκδόσεις από έγκυρους εκδότες που κυκλοφορούν. Στην κατάσταση αυτή συνέβαλε-με λίγες μόνον εξαιρέσεις-και η συχνά αγράμματη, σκοταδιστική και κοντόθωρη Αριστερά μας, ιδίως στη μεταπολίτευση, οπόταν και θεώρησε πολύ χρήσιμο πολιτικό εργαλείο την πλήρη αποσύνδεση των εθνικών μας ζητημάτων από το κοινωνικό ζήτημα, χάριν ενός άχρηστου διεθνισμού και ενός άκριτου εκδυτικισμού-εκσυγχρονισμού. Ο πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου, φωτισμένος αριστερός ο ίδιος, αλλά και πατριώτης (αριστερός διανοούμενος από τις εξαιρέσεις), σε κείμενό του, καταδικάζει και τις δύο παρατάξεις για την παραχάραξη της μορφής και του έργου του Δραγούμη: η Αριστερά, κατά τον Ιωάννου, μας τον παραδίδει άκρως εθνικιστή, μέγα κομματάρχη της Δεξιάς και του βασιλιά (είναι αλήθεια ότι για τον Κωνσταντίνο με την ξενόδουλη καμαρίλα του είχε κάνει ο Ίων λάθος εκτιμήσεις), μεγαλοαστό, αστικοτσιφλικά, αντιλαϊκό. Η φασιστοειδής Δεξιά τον θέλει δικό της, αμαθής και τυφλωμένη και αυτή όσο και οι αριστεροί που της προσέφεραν τον Δραγούμη εξαφανίζοντάς τον από τη γνήσια πατριωτική και κοινωνική συνείδηση του έθνους και ιδίως της νεότερης γενεάς, για την οποία θα μπορούσε να είχε γίνει πρότυπο Έλληνα και ανθρώπου (νομίζω ότι δεν υπάρχει πια κείμενό του στα «προοδευτικά» σχολεία μας).

     Αν κατείχαμε όλα αυτά τα προαπαιτούμενα, θα βλέπαμε πόσο σημερινός είναι ο Ίων. Είδε την παρακμή της Δύσεως στα τέλη του 19^ου αιώνα (όπως και ο διδάσκαλός του Νίτσε),που σήμερα πλέον έχει φθάσει στη σήψη (και μιλώ πάντα για τις πνευματικές και ηθικές αξίες και τον πολιτικό της κυνισμό), χωρίς όμως τη διαλυτική εμπάθεια και την απόλυτη άρνηση του Π. Γιαννόπουλου. Υπήρξε Έλληνας και Ευρωπαίος, με τη βαθύτερη έννοια, και το δείχνει αυτό η καλλιέργειά του, αντλημένη από τα καλύτερα πνεύματά της αρχαιότητάς μας και της Δύσεως, αλλά και από την πνευματική (προσοβιετική) Ρωσία. Τον εφλόγισαν πνευματικά τα εθνικά μας προβλήματα της εποχής εκείνης. Δεν ήσαν, άλλωστε, λιγότερα ή κατά πολύ διαφορετικά από τα σημερινά: Το Μακεδονικό και τα άλλα των Βαλκανίων, το Ανατολικό Ζήτημα, με όλες τις παραφυάδες του, που ακόμη βαραίνουν την εθνική μας υπόσταση (Κύπρος, Αιγαίο). Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερο, δυστυχώς, με πόσες ομοιότητες και αναλογίες επιστρέφει η ιστορία εδώ γύρω μας, η δική μας ιστορία εξαρτημένη τραγικά από την ιστορία της περιοχής, και ιδίως από Βαλκάνια! Μαζί της επιστρέφει και ο Δραγούμης. Όμως τη σκέψη και την ύπαρξή του τυράννησαν και τα προβλήματα της διοικήσεως του κράτους, η διαφθορά και απαξίωση της πολιτικής και των πολιτικών της εποχής του (που μας ταλανίζει και σήμερα), η οργάνωση της οικονομίας, η εκπαίδευση, το γλωσσικό ζήτημα (υπήρξε κορυφαίος δημοτικιστής, όχι όμως ακραίος) και πάνω απ’ όλα το ζήτημα του πνευματικού μας πολιτισμού και της ιδιοπροσωπείας μας. Ακόμη και ζητήματα της Ελλαδικής Εκκλησίας αλλά και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που το σεβόταν ιδιαίτερα λόγω της μεγάλης πολιτικής του σημασίας για τον ελληνισμό (αντίθετα από σημερινούς ιεράρχες που διαστρέφουν, εθνικοποιώντας και εκκοσμικεύοντας, το μήνυμα του Χριστού). Οι προτάσεις και ο προβληματισμός που κατέθεσε, δεν ήσαν πράγματα αβασάνιστα, και αν δεν είχαν στην εποχή του την απήχηση  που τους άξιζε, από τους πολιτικούς και τον λαό (κυριαρχούσε τότε το μέγα ανάστημα του Βενιζέλου, του  οποίου δυστυχώς υπήρξε πολιτικός αντίπαλος),  είναι ακόμη τόσο πολύ επίκαιρες, ώστε να μας ενδιαφέρουν ζωηρά και σήμερα, διότι μπορούν να ανοίξουν έναν δημιουργικό δρόμο μέσα στο ζοφερό μας αδιέξοδο.

Στέφανος Μπεκατώρος, εφημερίδα Η ΑΥΓΗ Πέμπτη 30 Αυγούστου 2001.

--

Νεκρική Ωδή

Στον Ίωνα Δραγούμη

Λευκή ας βαλθή όπου έπεσες εικόνα

(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη…)

λευκή με της Πατρίδας την εικόνα

μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,

βουβή μαρμαρωμένη να σε κλαίη.

       Κωστής Παλαμάς

Για την καλύτερη κατανόηση του έργου και της πολιτικής σκέψης του Ίωνος Δραγούμη, οφείλουμε μεταξύ άλλων να μελετήσουμε και τα εξής βιβλία-εκτός από τα άλλα που κυκλοφορούν:

• Κωνσταντίνου Α. Βακαλόπουλου, ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ-ΠΑΥΛΟΣ ΓΥΠΑΡΗΣ. ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ (1902-1908), εκδόσεις Μανώλης Μπαρμπουνάκης 1987

• Πηνελόπη Σ. Δέλτα, ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, εκδόσεις Ερμής 2008. Επιμέλεια- Πρόλογος: Αλέξανδρος Π. Ζάννας. Αρχείο Π. Σ. Δέλτα τόμος Θ΄

• Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος, ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Μαρτύρων και ηρώων αίμα, εκδόσεις Εκδοτικός Οίκος Κυριακίδη- Θεσσαλονίκη 1991.  Πρόλογος-Εισαγωγή Κ. Α. Βακαλόπουλος

• Ιωάννη Ηρ. Μάλλωση, Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ (ΚΟΡΣΙΚΗ-ΣΚΟΠΕΛΟΣ), εκδόσεις Πελασγός 1992 Β΄ έκδοσις. Α΄ έκδοσις Αθήνα 1920.

• Ιωάννης Κ. Χολέβας, Ο ΜΑΚΕΔΟΛΟΛΑΤΡΗΣ ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. ΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ, ΔΗΜΟΣΙΟΛΟΓΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ. Εκδόσεις Πελασγός 1993. Πρόλογος: Ι. Κ. Χολέβας

• Φρέντυ Γερμανός, Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ. Η πορεία του Ίωνα Δραγούμη προς το θάνατο-ανάμεσα από δύο έρωτες…, Εκδόσεις Κάκτος 1985

• Φρέντυ Γερμανός Η Εκτέλεση. Ιστορικό μυθιστόρημα. Εκδόσεις Καστανιώτη 1999/ Ειδική  Έκδοση για την εφημερίδα Πρώτο Θέμα Δεκέμβριος 2018.

• Φρέντυ Γερμανός, Τα ερωτικά της Κορσικής… ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΑΡΓΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ 24 ΕΡΩΤΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, εκδόσεις Κάκτος 1994

• Αθανασίου Λ. Κορμαλή, Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, εκδόσεις Πελασγός 1994

• Γιάννης Α. Μάζης, ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ, εκδόσεις Μεταίχμιο 2016, πρόλογος: Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος. Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς.

ΕΡΓΑ

•ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ (ΙΔΑΣ), ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΣΧΟΛΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗΣ Θ. ΤΖΩΡΤΖΑΚΗ. Αθήνα 1953. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Νεοελληνική Βιβλιοθήκη Σειρά Β, αρ. 2. Ιδρυτής και διευθυντής: Μανόλης Τριανταφυλλίδης.

• ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ. Εκλογή, Πρόλογος, Εισαγωγικά Σημειώματα, Σχόλια: Κλέωνος Β. Παράσχου. Εκδόσεις Σύλλογος προς Διάδοση Ωφελίμων Βιβλίων. Περίοδος Δευτέρα, αρ. 13. Αθήνα 1963

•ΔΕΚΑ ΑΡΘΡΑ ΣΤΟΝ ΝΟΥΜΑ, Πρόλογοι και Σχόλια: Ανδρέα  Π. Δενδρινού, εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις-Αθήνα (1977;)

• ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Πρόλογος Τάκης Μπαλτάκος, εκδόσεις Νέα Θέσις 1980

• Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ 1903-1909 Α΄ έκδοσις 1927. Β΄ έκδοσις 1976 (Ελεύθερη Σκέψις). Γ΄ έκδοσις Αθήνα Ιούνιος 1984 Ελεύθερη Σκέψις. Πρόλογος Φίλιππος Δραγούμης

• ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ, εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις 1985. ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ-ΤΟ ΝΗΣΙ, Β΄ έκδοση 1926, Πρόλογος Φίλιππος Στ. Δραγούμης.

• ΟΣΟΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ, εκδόσεις ΠΕΛΛΑ-Θεοφ. Παπαδόπουλος χ.χ.

• ΤΟ ΣΤΑΜΑΤΗΜΑ, εκδόσεις ΠΕΛΛΑ-Θεοφ. Παπαδόπουλος χ.χ. Πρόλογος Φίλιππος Δραγούμης

• ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΑΙΜΑ, εκδόσεις ΠΕΛΛΑ-Θεοφ. Παπαδόπουλος χ.χ.

• Μαρτύρων και ηρώων αίμα, Ειδική Έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ-Αθήνα 2015. Επιμέλεια: Ελένη Κεχαγιόγλου. Επίμετρο: Γιώργος Τσακνιάς. Ιστορία στη Λογοτεχνία.

--

•ΑΡΧΕΙΟ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

ΦΥΛΛΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ

Α΄ (1895-1902), εκδόσεις Ερμής 1988. Επιμέλεια-Εισαγωγικό Σημείωμα: Θεόδωρος Ν. Σωτηρόπουλος

Δ΄ (1908-1912), εκδόσεις Ερμής 1985. Επιμέλεια-Εισαγωγικό Σημείωμα: Θάνος Βερέμης-Γιάννης. Κολιόπουλος. Προλεγόμενα: Άλκης Αγγέλου

Ε΄ (1913-1917), εκδόσεις Ερμής 1986. Επιμέλεια-Εισαγωγικό Σημείωμα: Θεόδωρος Ν. Σωτηρόπουλος

ΣΤ΄ (1918-1920), εκδόσεις Ερμής 1987. Επιμέλεια-Εισαγωγικό Σημείωμα: θεόδωρος Ν. Σωτηρόπουλος

• Φίλιππου Στ. Δραγούμη, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ 1916, εκδόσεις Δωδώνη 1984. Εισαγωγή-Επιμέλεια-Σχόλια: Γιώργος Ι. Ιωάννου

• Φίλιππου Στεφ. Δραγούμη, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912-1913, εκδόσεις Δωδώνη 1988. Εισαγωγή- Επιμέλεια Ι. Κ. Μαζαράκης Αινιάν

•Φίλιππου Στεφ. Δραγούμη, ΗΕΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΙΧΑΣΜΟΣ 1916-1919, εκδόσεις Δωδώνη 1995. Επιμέλεια: Μάρκος Φ. Δραγούμης. Εισαγωγή-Σχόλια Χριστίνα Βάρδα.

Σημείωση:

Με το πέρας αυτής της χρονιάς συμπληρώνονται 140 χρόνια από την γέννηση του Ίωνος Δραγούμη και 98 από τον θάνατό του. Μιάς από τις πιο εμβληματικές και αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και λογοτεχνίας. Ο Ίων Δραγούμης, που δολοφονήθηκε μέσα στην δίνη του εθνικού διχασμού από Βενιζελικά στελέχη είναι τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών ότι η δολοφονία της μεγάλης τραγωδού Ελένης Παπαδάκη από αριστερούς την περίοδο της Κατοχής. Το οξυμένα πολιτικά πάθη, και οι πολιτικές και κομματικές αντιπαλότητες μας στέρησαν δύο σπουδαία πρόσωπα της ελληνικής τέχνης και ιστορίας. Οι ακραίες πολιτικές φωνές έκοψαν το νήμα της ζωής δύο πνευματικών ελλήνων δημιουργών πριν ακόμα ολοκληρώσουν την καλλιτεχνική και συγγραφική τους πορεία. Ο Ίωνας Δραγούμης υπήρξε και ίσως να είναι ακόμα ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο στην ελληνική ιστορία του 20 αιώνα, που, όμως μετά την δολοφονία του, όχι μόνο εκτιμήθηκε το συγγραφικό του έργο αλλά πρόσωπα όπως ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Οδυσσέας Ελύτης και άλλοι πνευματικοί δημιουργοί μίλησαν θετικά για τον ίδιο και την συγγραφική του διαδρομή. Η ένταξή του στο κίνημα του δημοτικισμού του έδωσε άλλη αίγλη και ανέδειξε το έργο του. Αντίθετα με την περίπτωση του Περικλή Γιαννόπουλου-που όπως φαίνεται-υπήρξε «περισσότερο» άδολος στις θέσεις του, που όμως, μας κληροδότησε ωραίες ιδέες και σημαντικές ελληνικές αισθητικές θέσεις, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο γλωσσικών κωδίκων κακοτράχαλο και κακόηχο. Αντίθετα από τον Περικλή Γιαννόπουλο, που χρησιμοποίησε κατά κάποιον τρόπο μια γλώσσα εξεζητημένα κακόηχη-γεμάτη λεκτικά «κατσάβραχα» που, μείωσαν την δυναμική των θέσεών του, παρότι αντιγράφηκαν φανερά ή κρυφά από μεταγενέστερους έλληνες ποιητές και λογοτέχνες. Ο Ίων Δραγούμης χειρίστηκε την δημοτική γλώσσα με μαεστρία, αποφεύγοντας τις γλωσσικές ακρότητες του Αλέξανδρου Πάλλη, ή τις γλωσσικές μονομέρειες του Γιάννη Ψυχάρη για να μας μιλήσει για έναν ελληνικό εθνικισμό που δεν ήταν επίπλαστος ή κούφιος αλλά, αυθεντικός, πηγαίος, ελληνικός και κυρίως, ιστορικά δικαιωμένος αν τον ερμηνεύσουμε στην εποχή του και στις συνθήκες, πολιτικές και ιστορικές, διπλωματικές και ιδεολογικές που αυτός εκφράστηκε. Η Ελλάδα, την περίοδο αυτή αγωνίζονταν να διευρύνει τα γεωγραφικά της όρια, αυτά που η πανάρχαια ιστορία της, της επέβαλαν και της υπενθύμιζαν. Ο πατριωτισμός του Ίωνα Δραγούμη, δεν ήταν ένας στείρος ιδεολογικός επεκτατισμός της ελληνικότητας στα βαλκάνια, ούτως ή άλλως, οι Φαναριώτες είχαν διευρύνει τα πολιτιστικά και πνευματικά όρια της Ελλάδας αιώνες νωρίτερα, μέσα στην Οθωμανική πανσπερμία λαών και φυλών στα Βαλκάνια. Το κοινωνικό όραμα του Ρήγα Βελεστινλή ήταν ακόμα νωπό μέσα στις συνειδήσεις των ανθρώπων που κατοικούσαν σε αυτή τη νότια περιοχή της ευρώπης. Το κοινωνικό όραμα του Ρήγα δεν αφορούσε μόνο τους Έλληνες αλλά όλους τους λαούς των Βαλκανίων. Ο Δραγούμης τόνωσε το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων και αυτό δεν μπορούμε εκ των υστέρων να του το αμφισβητήσουμε εν ονόματι ενός αίολου ιδεολογικού διεθνισμού. Δεν είναι ειδικός αλλά, πιστεύω ότι, και στα υπόλοιπα έθνη της Βαλκανικής χερσονήσου, θα υπήρχαν ανάλογες περιπτώσεις ισχυρών εθνικών προσωπικοτήτων που θα υπερασπίζονταν με σθένος, με πείσμα με φανατισμό αν θέλετε τα δικά τους κρατικά και εθνικά συμφέροντα. Οι θέσεις του Ίωνα Δραγούμη ήταν και αναγκαίες και επωφελείς για το ελληνικό έθνος και την κρατική ελληνική οντότητα, που αγωνίστηκε ο εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος να επεκτείνει και να κατοχυρώσει ιστορικά και γεωγραφικά υπέρ των Ελληνικών συμφερόντων. Δεν μπορούμε να «πετροβολούμε» τις απόψεις ενός ευαίσθητου πνευματικού δημιουργού, και να αποδεχόμαστε τις πολιτικές θέσεις ενός δημοκράτη πολιτικού της εποχής. Είναι μάλλον, αντιφατικό. Οι θέσεις του Ίωνα Δραγούμη, αν δεν έβρισκαν καλό αγωγό  μέσα στις συνειδήσεις των ελλήνων και των ελληνίδων, μέσα στα στρώματα του λαού και των διανοουμένων, δεν θα μπορούσαν να σταθούν πέρα από έναν μικρό κύκλο διανοουμένων, όπως έχουμε άλλες περιπτώσεις αναλόγου εθνικής βαρύτητας. Σίγουρα, οι ιστορικές και πολιτικές συνθήκες έχουν αλλάξει άρδην, άλλες πολιτικές κυρίαρχες δυνάμεις ξεπήδησαν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και λίγο νωρίτερα, που κυριαρχούν διεθνώς πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά. Άλλαξαν τα σύγχρονα πολιτικά δεδομένα των μοντέρνων καιρών μας και άλλα της εποχής των αρχών του προηγούμενου αιώνα στην χώρα μας. Τα έργα του Ίωνα Δραγούμη κόμισαν την εθνική ή αν θέλετε την εθνικιστική φωνή των ελλήνων, αλλά αυτό ήταν και αναγκαίο και επιβεβλημένο στην εποχή του. Μια χώρα, δεν αναπτύσσεται γεωγραφικά με ευχολόγια και πολιτικά γαρύφαλλα προς τις άλλες χώρες. Μια χώρα, χρειάζεται τον Τυρταίο της, τον Πίνδαρό της, τον Ρήγα της, τον πνευματικό της ηγέτη ή τον πολιτικό που θα την οδηγήσει στην νίκη. Μπορεί και από κακούς δικούς του υπολογισμούς και στην καταστροφή. Το ζήτημα είναι αν σήμερα οι απόψεις και οι θέσεις που εκφράζει μέσα στα έργα του ο Ίων Δραγούμης μπορούν να σταθούν σε ένα τόσο εχθρικό και οκονομίστικων καθαρά συμφερόντων περιβάλλον. Και αν στέκονται πως μπορούν να υλοποιηθούν αν όχι, δεν τις αναμειγνύουμε στην σύγχρονη των ημερών μας πολιτική και διπλωματική σκακιέρα. Δηλαδή αν δεν κάνω λάθος, η ιστορία του κάθε βαλκάνιου έθνους πρυτανεύει στην διεθνή διπλωματία ή η οικονομία. Η οικονομία που έχει άλλους κανόνες επέκτασης και επιβολής μέσα στις κοινωνιές, και δεν είναι σε παραλληλία ούτε με τον εθνικισμό του προηγούμενου αιώνα-έθνος-κράτος- αλλά ούτε και με τον διεθνισμό της ρώσικης επανάστασης. Και στέκει μακριά από τον οικουμενισμό της ορθόδοξης παράδοσης τόσο στην χώρα μας όσο και στον χώρο της ανατολικής ευρώπης. Ο χριστιανισμός έχει άλλες προσλαμβάνουσες από τις αρχές του Άνταμ Σμίθ και του Γκαλμπρέιθ. Οι παραδοσιακές ρίζες των ανθρώπων-και των βαλκανίων-δεν κόβονται τόσο εύκολα. Οι άνθρωποι έχουν μνήμες, τόσο κοινωνικές όσο και προσωπικές-οικογενειακές. Είναι «δέσμιοι» μιας παράδοσης που τους στάθηκε χρήσιμη εδώ και αιώνες μέσα στις ζωές τους και τις κοινωνικές τους δραστηριότητες. Σίγουρα η Ιστορία δεν αρκεί για να θωρακίσει από μόνη της την σύγχρονη πολιτική μας διεθνή πραγματικότητα, χρειάζεται και η ισχυρή οικονομία. Εδώ μπλέκει το ζήτημα. Κατά πόσο είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε τις καταναλωτικές μας συνήθειες και τον άκρατο υλισμό-τον χυδαίο όπως λέει ο Γκαλμπρέιθ, της ζωής μας, για να υποστηρίξουμε τα ιστορικά μας δίκαια. Και αν οι ιστορικές σύγχρονες αντοχές μας, μπορούν να τροφοδοτηθούν ακόμα με τις απόψεις και τις θέσεις του Ίωνα Δραγούμη και όλων αυτών των πνευματικών δημιουργών της περιβόητης Γενιάς του 1930, αλλά και πολλών αριστερών και κομμουνιστών δημιουργών που μας μιλούν μέσα στο έργο τους για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Την διαχρονικότητα της ελληνικής ιστορίας και δικαίων. Το ισχυρό παράδειγμα του έργου του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, του Τάσου Λειβαδίτη και άλλων δημιουργών, που ανήκαν στην εποχή τους στο αντίπαλο πολιτικό στρατόπεδο από αυτό που ανήκε ο Ίωνας Δραγούμης, νομίζω μας λέει πολλά και διδαχτικά. Καθώς και ο ιστορικός λόγος του Νίκου Σβορώνου και γιατί όχι και του Τάσου Βουρνά.

     Ο Ίωνας Δραγούμης αυτός ο άδολος πατριδολάτρης δεν ανήκει ούτε στην συντηρητική και σουπερ συντηρητική παράταξη ούτε στην αντίπαλη ιδεολογικά αριστερή και κομμουνιστική, ανήκει σε όλο το σώμα της ελλάδας και της σύγχρονης ιστορίας της.

Το θέμα είναι μέσα στην ελληνική αγνωσία των καιρών μας, μέσα στην τάση να μην μελετάμε τα κείμενα της ελληνικής μας παράδοσης-από όποιον ιδεολογικό χώρο και αν προέρχονται αυτά- αφήνουμε το πεδίο της παρερμηνείας ή της οικειοποίησης σε όποιο πολιτικό χώρο θέλει να χρησιμοποιήσει τις θέσεις του για σύγχρονους προπαγανδιστικούς σκοπούς επέκτασης της κομματικής του κυριαρχίας.

Η εκδίκηση της Ιστορίας, δεν είναι μια αφηρημένη και συννεφιασμένη έννοια για εμάς τους σύγχρονους νεοέλληνες. Αν λησμονήσουμε την Ιστορία μας με όλα της τα ιστορικά, πολιτικά και πνευματικά παρακλάδια, τότε και αυτή θα μας λησμονήσει. Θέλω να πω ότι, η καλύτερη επιλογή που έχουμε να κάνουμε σήμερα, εν έτει 2018 και αρχίζοντας η νέα χρονιά του 2019, είναι να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε τα έργα του Ίωνα Δραγούμη απαλλαγμένα τόσο από τις οικειοποιήσεις των πολιτικών όσο και των μοντέρνων ιστορικών. Αν έχουν κάτι να μας ψιθυρίσουν στις συνειδήσεις μας ακόμα και σήμερα, θα μας το ψιθυρίσουν αν όχι, θα παραμείνουν στα σκονισμένα ράφια των βιβλιοθηκών και των πανεπιστημιακών σπουδαστηρίων. Ή στην καλύτερη περίπτωση-ανάμεσα στις άλλες- μια ευκαιρία για έναν νέο διδακτορικό για επαγγελματική αποκατάσταση με ένα υποφερτό μισθό. Όμως έστω και έτσι, για αυτόν τον λόγο, τα έργα αυτά θα μας φανούν χρήσιμα.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

31 Δεκεμβρίου 2018

Καλή Χρονιά σε όλους τους αναγνώστες και αναγνώστριες εντός και  εκτός ελλάδος αυτής της ιστοσελίδας.

Διατήρησα την ορθογραφία των κειμένων. Και προσπάθησα οι ελάχιστες αυτές γνώμες που μετέφερα για τον Ίωνα Δραγούμη, να μην επικαλύπτουν η μία την άλλη.