ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

                                                ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ

      Ξεφυλλίζοντας παλαιές εφημερίδες του Πειραιά στο Ιστορικό Αρχείο για το Πειραϊκό Σεντούκι

ανακάλυψα ένα κείμενο του Πειραιώτη ποιητή Νίκου Καββαδία, μάλλον αθησαύριστο μέχρι σήμερα, το οποίο μας δίχνει μια άλλη πλευρά του ποιητή, πεζογράφου, διηγηματογράφου αυτή του κριτικού βιβλίων. Ο Καββαδίας ένας από τους πιο σημαντικούς δημιουργούς της γενιάς του 1930 είναι μαζί με τον ποιητή Λάμπρο Πορφύρα και το Νίκο Χαντζάρα οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της Πειραϊκής Σχολής-θα γράφαμε-την περίοδο των αρχών του 21ου αιώνα έως την περίοδο της Κατοχής. Ευτυχώς και οι τρείς Πειραϊκές αυτές πνευματικές σημαδούρες διασώθηκαν στο χρόνο και εξακολουθούν να συγκινούν ακόμα και σήμερα τους αναγνώστες του ποιητικού λόγου. Ιδιαίτερα ο Νίκος Καββαδίας, ο οποίος και μέσω της μελοποίησής του, δε διαβάζεται μόνο αλλά τραγουδιέται και βρίσκεται στα χείλη αρκετών νέων της εποχής μας. Είναι ότι ο Εντγκαρ Άλλαν Πόε για τους αγγλοσάξονες, ο Σαρλς Μπωντλαίρ ή ο Λωτρεαμόν για τους γάλλους για τους σύγχρονους έλληνες νεολαίους.

     Το κείμενο δεν αποθησαυρίζεται ούτε από τον μελετητή του Guy(Michel) Saunier, στο μελέτημά του “Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη-Αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα” του Ν. Κ. Εκδ. Άγρα 2005, ούτε αναφέρεται στη “Βιβλιογραφία 1928-1982 Ν. Κ.” που συνέταξε από το Ε.Λ.Ι.Α. ο Κυριάκος Ντελόπουλος.

Επιμέλεια: Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

                             ΤΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ 1932 ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

     Ένας χρόνος για έναν τόπον που κινείται, ζει, αγωνιά, γυρεύει-προπάντος γύρευε-δεν είναι απλώς τριακόσια τόσα φύλλα του ημεροδείχτη, είναι τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες, γεμάτες κίνηση αναζήτηση, ανησυχίες...

     Είναι μέρες φεύγατες πια, που όμως είχαμε την ηθική υποχρέωση να μη τις καταδικάσουμε να  πεθάνουν ένα μάταιο θάνατο που μόνο ντροπή θα μας έφερνε, αλλά να τις χρησιμοποιήσουμε έτσι που να ζήσουν στη μνήμη. Ο Πειραιάς είναι η κατ' εξοχήν ανήσυχη πόλις που αντλεί από την αέναη

άρρυθμη κίνηση του πολύβοου λιμανιού της, την ακαταστασία των πόθων, το μικρόβιο της μετακινήσεως, την αίσθηση της ζωής-αυτό περισσότερο από όλα-της πραγματικής ζωής, κι' όχι της ζωής, των σαλονιών και των κοσμοπολίτικων μυθιστορημάτων. Γι' αυτό κύριο χαρακτηριστικό κάθε πειραιώτικης εκδήλωσης, και ειδικά της λογοτεχνίας μας, είναι η αναζήτηση.Είναι γνωστό το τι έχει δώσει για τη νεοελληνική λογοτεχνία σε παληότερα χρόνια ο Πειραιάςώστε θάτανε άσκοπο ν' αραδιάσω ονόματα χιλιοειπωμένα που τα ξέρει κι΄ο πιο αγράμματος πειραιώτης γιατ' είναι μεγάλα. Σκοπός μου τώρα είναι να δω αν ο Πειραιάς θα εξακολουθήση να ζήση στη λογοτεχνία, κι'

αν αυτά που έδωσε το 1932 δίνουν ελπίδες για τη ζωή του. Εδώ ας μου επιτραπή μια παρέμβαση.

Δεν ξέρω αν είμαι κατάλληλος να καταπιαστώ με μια δουλειά που έχει σχέση με την κριτική και που απαιτεί ώρας μελέτης. Φίλοι λόγιοι μου δίνουν το λόγο. Μα αν η γνώμη πως η κριτική πρέπει νάναι αντικειμενική και ανεπηρέαστη, είναι απόλυτη και αποκλειστική προεξοφλώ την αποτυχία μου.

     Η φολολογική κίνηση του Πειραιά μου είναι συμπαθητική ακόμη και στα σημεία που της αρνούμαι.

     Μα και γενικά συμπαθητική πρέπει νάναι μια κίνηση που έχει για χαρακτηριστικό κάποιο βαθύτερο, πιο ανθρώπινο ελατήριο κι' όχι μονάχα τη ρηχή τάση να κάμη φιλολογία.

     Τα βιβλία που κυκλοφόρησαν φέτος στον Πειραιά γραμμένα από Πειραιώτες και τυπωμένα σε τυπογραφεία της πόλεώς μας είναι πέντε, ο “Ίσιος Δρόμος” του Λεβάντα, οι “Πειραιώτικες Ειδήσεις” του Σπάλα, “Οι Άνθρωποι της Κοκαϊνης” του Μαράκη, οι “Κουρασμένοι που Βαδίζουν” του Χονδρόπουλου, οι “Στοχασμοί της Σάρκας και του Ονείρου” του Θεοφίλου.

     Πριν αρχίσω να κρίνω το βιβλίο του Λεβάντα θάθελα να πω λίγα λόγια για τον άνθρωπο. Λόγια  που δε μου τα υπαγορεύει το συμφέρον αλλά το καθήκον.

     Το 1920 ο Πειραιάς είχε να επιδείξη την φιλολογία που είχε και στα 1910. Οι παλαιοί τον είχαν εγκαταλείψει και μόνον ένας Πορφύρας “έσερνε τη βαρειάν αθυμία του στα βράχια της Φρεαττύδας και στις σιωπηλές της ταβέρνες.”. Κάποιοι νέοι έγραφαν αλλά δεν είχαν το θάρρος  και την υποστήρηξη να φανούν. Τότε παρουσιάστηκε, παιδί σχεδόν, ο Λεβάντας, με τα μυωπικά μάτια  του, την καλωσύνη του, προς τον Πειραιά και τη φιλολογία(...) υπήρξεν ο ανορθωτής του φιλολογικού Πειραιά. Αμφιβάλλω αν υπάρχη ένας από τους νέους που γράφουν στον Πειραιά που να μην οδηγήθηκε και να μη δέχθηκε τις συμβουλές του Λεβάντα. Είναι ο πατέρας του φιλολογικού Πειραιά.

     Ο “Ίσιος Δρόμος” είναι μια συλλογή από δέκα διηγήματα. Καμμιά μανιέρα, κανένα κόλπο εντυπωσιακό. Σε παληά λιτά καλούπια, έκλεισε τους καινούργιους μα και τους παντοτεινούς ανθρώπινους καϋμούς. Τα διηγήματά του είναι αληθινά, ανθρώπινα, ρεαλιστικά. Βάνει μέσα σ' αυτά πολύ από την καλωσύνη του. Διακρίνει κανείς μια προσπάθεια πολύ ειλικρινή στον τρόπο  που σκύβει πάνω από τους ήρωές του, ανθρωπάκηδες ως επί το πλείστον που παιδεύονται, αγωνίζονται, ζουν τη βασανισμένη ζωή της εποχής μας, τη ζωή του κοσμάκη. Ο σκοπός του, η έγνοια του, είναι να μας μεταδώσει ένα μέρος απ' αυτήν τη συμπάθειά του, να μας θυμήσει κάποιους σιωπηρούς ατελείωτους καϋμούς που φοβόταν μήπως μερικοί τους αγνοήσουμε ή τους  ξεχνάμε, Ο Λεβάντας δεν κάνει τέχνη για την τέχνη. Συνδυάζει την τέχνη με το σκοπό.

     Οι “Πειραιώτικες Ειδήσεις” του Σπάλα είναι τραγούδια που μέσα του κλείνουν κάτι από το θόρυβο του λιμανιού, από τους καπνούς των εργαστηρίων κι' από τα βάσανα των κοινών γυναικών.

Είναι θέματα πρωτότυπα και δυνατά. Όμως τ' αδικεί η διαπίστωσίς τους και η έλλειψις της αισθητικής στο στίχο.

     Οι “Κουρασμένοι που Βαδίζουν” του Χονδρόπουλου είναι στα αληθινά πολύ κουρασμένοι και παραπατούν.

     Αυτό όμως μας το λέει μ' ένα τρόπο πολύ κοινό και κάπου βιασμένο. Δε φτάνει η συμπάθεια για τη φτώχεια και μια ειλικρινής διάθεση για να γράψη κανείς.Τα διηγήματά του είναι πολύ τραβηγμένα, η ψυχολογία του ρηχή, παιδική σχεδόν. Χειρίζεται όμως καλά τη γλώσσα κι' έχει κάποια παρατηρητικότητα. Νομίζω πως έχει πολλά πράγματα να πη ο Χονδρόπουλος. Κι' είμαι βέβαιος πως βρίσκοντας την φόρμα του θα γράψη αξιοπρόσεκτα.

     Φτάνω στο Μαράκη. Τον θεωρώ λογοτέχνη με αξία. Ξεκίνησε κι' αυτός με το Λεβάντα και δούλεψε σκεφτόμενος πρώτα τον Πειραιά και κατόπιν τον ευατό του. Ένα βιβλίο του “στις Ομίχλες” που τόβγαλε το 1922 έδειξε ένα γερό ταλέντο μεστό από τότε. “Οι Άνθρωποι της Κοκαϊνης” είν' ένα βιβλίο που διαβάζεται μ' αδιάπτωτο ενδιαφέρον, ένα βιβλίο γιομάτο από ζωντανούς τύπους.

     Οι περιγραφές των υπόπτων κέντρων του λιμανιού πιστές και όχι κατά φαντασίαν γραμμένες. Πολλοί το είπαν κοσμοπολίτικο-κάθε άλλο-, λίγοι όμως το επρόσεξαν πόσος Πειραιάς, αληθινός Πειραιάς υπάρχει μες στις σελίδες του.

     Ο Θεόφιλος εξέδωσε μια Συλλογή τραγούδια του με τίτλο “Στοχασμοί της Σάρκας και του Ονείρου” Η έμπνευσή του κάπως καθυστερημένη φανερώνει συναισθηματικά κοινά, χιλιοτραγουδησμένα, ακόμη και στοιχεία φυσιολατρίας. Ο τρόπος που γράφει δεν είναι καινούργιος

είναι όμως φυσικός και ειλικρινής. Ο Θεόφιλος ξέρει τι θα πη ποίηση, και μπορεί να λέγονται τραγούδια τα τραγούδια του. Ένα, δύο μάλιστα μπορούν να λέγονται και ποιήματα με τη βαθύτερη σημασία της λέξεως.

      Ακόμα κι' ο κ. Ντίνος Σούκας, ένας απ' τους πιο διαλεκτούς εργάτες της σκέψης, μας έδωκε εφέτος απ' τις στήλες των “Νέων Καιρών” το ρομάντζο του “Ένας επί πλέον Δον Κιχώτης” που θάπρεπε ωρισμένως να εκδοθεί σε βιβλίο, για να εκτιμηθεί και πλατύτερα η ξεχωριστή αξία του.

      Αυτά είναι τα βιβλία. Άκουσα να μιλάνε και για κάποιο βιβλίο του κ. Σκέντερη, δυστυχώς δεν μου δόθηκε ευκαιρία να το διαβάσω. Εκτός όμως απ' αυτά η φιλολογική καλλιτεχνική κίνηση του τόπου μας καθρεφτίζεται αρκετά καθαρά μέσα σε δύο ομαδικές εκδηλώσεις. Φιλολογική Στέγη και Ρυθμός.

     Η Φιλολογική Στέγη κλείνει μέσα της, ό,τι εκλεκτό στοιχείο έχει σε φιφλολογία και γενικά σε καλλιτεχνία καθώς και σε επιστήμη, ο Πειραιάς. Είναι μια συνέχεια του περιοδικού “Διανοούμενος”. Στα γραφεία της Φιλολογικής Στέγης συζητούνται όλα τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τον σκεπτόμενο άνθρωπο και ο σκοπός της είναι η πνευματική ανάδειξις της πόλεώς μας.

     Η ιδέα της ιδρύσεως του Λαϊκού Πανεπιστημίου την απασχολεί περισσότεροΤώρα τελευταία συνεβλήθη με τον κ. Κουνελάκην, κι' ιδρύθηκε η “Καλλιτεχνική Σκηνή” κι' έτσι απέκτησε ο Πειραιάς θέατρο πρόζας δικό του κάθε εβδομάδα.Οι δύο παραστάσεις που εδόθησαν στο Δημοτικό αν δεν υπήρξαν σπουδαίαι ως προς την εκλογήν προσώπων (εξαιρέσει του κ. Καλογιάννη, Αβδάλη και δίδος Εμμανουήλ) υπήρξαν ως κίνησις και ως απαρχή μιας ευρύτερης μελλοντικής εργασίας που αναμφισβήτητα θα προκύψη.

     Ο κ. Θεοχάρης με την αισθητική αντίληψη αγωνίζεται. Επίσης εγκαινίασε τα “Boite” (Μπουάτ),

το παρισινό είδος παραστάσεων σε μικρό χώρο, όπου είχαμε την ευτυχία ν' ακούσουμε μια μεγάλη  καλλιτέχνιδα.

     Ο κ. και η κ. Κροντηρά είναι ένα καλλιτεχνικό ζεύγος αξιοθαύμαστο.

     Από τον Οχτώβρη κυκλοφορεί το μηνιαίο περιοδικό “Ρυθμός” με πολλές καλές διαθέσεις και υποσχέσεις. Έχει για σκοπό και προορισμό του ν' αποβή ένα όργανο των Νέων, να φανερώσει την εργασία τους, να τους διευκολύνει να παρουσιασθούν, να τους συγκεντρώσει. Στις σελίδες του δημοσιεύτηκαν και γνωστοί λογοτέχνες, μεταξύ των οποίων και οι Καίσαρ Εμμανουήλ ο πάνω απ' όλους ποιητής των ημερών μας. Νέους παρουσίασε ο “Ρυθμός” το γερό ταλέντο του Αλεξίου, το λεπταίσθητο και μελαγχολικό Λιαρούτσο, τον Σπανίδη με την ιδιότροπη έκφραση, τον Καρατζά και τον Λαούρδα, το Μοσχόβη και μερικούς άλλους στην πρόζα.

     Και για να τελειώνω. Εφ' όσον υπάρχει ένας Χαντζάρας, που η ανέκδοτη σειρά των νέων ειδυλίων του είνε σπουδαία, και νέοι που πολλά υπόσχονται για αύριο, όχι μόνο θα ζη και θα υπάρχει Φιλολογικός Πειραιάς για τον Πειραιά, αλλά και φιλολογικός Πειραιάς για την Ελλάδα.

                                                                      Νίκος Καββαδίας

                   εφημερίδα “Νέοι Καιροί” ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ Κυριακή 1η Ιανουαρίου 1933 σ. 4

Σημείωση: Το αξιοπρόσεκτο και αθησαύριστο αυτό κείμενο του Νίκου Καββαδία δημοσιεύτηκε στο πρώτο φύλλο-το Πρωτοχρονιάτικο(χωρίς αρίθμηση)-της εφημερίδας 'Νέοι Καιροί” που διευθυνταί του ήσαν ο Γεώργιος και ο Δημήτριος Πιτσάκης με διευθυντή σύνταξης το δημοσιογράφο και συγγραφέα Νίκο Ι. Μαράκη. Στο φύλλο του Σαββάτου της 31/12/1932 γράφει Πειραιεύς έτος Δ αριθμός 376. Γραφεία Κολοκοτρώνη 37.

     Το κείμενο αυτό του Καββαδία δημοσιεύεται την ίδια χρονιά 1933 που εκδίδεται η πρώτη του ποιητική συλλογή “Μαραμπού” με εισαγωγικό σημείωμα του Καίσαρος Εμμανουήλ από τις εκδόσεις του περιοδικού “Ο Κύκλος”. Στις βιβλιοκρισίες αυτές της 4ης σελίδας του επετειακού φύλλου απολαμβάνουμε ένα “Μαραμπού” ο οποίος όχι μόνο δείχνει ενήμερος για τα Πειραϊκά εκδοτικά γεγονότα της εποχής του, αλλά κάνει και εύστοχες κρίσεις και προβλέψεις για την πορεία των καλλιτεχνικών και πνευματικών πραγμάτων της πόλης. Οι κρίσεις του για τους συγγραφείς και τα βιβλία τους είναι καίριες και ουσιαστικές. Και, ας μη μας διαφεύγει ότι, ο Καββαδίας όχι μόνο είναι περίπου συνομήλικος με αρκετούς από τους εκκολαπτόμενους συγγραφείς αλλά ο Χρήστος Λεβάντας, ο Νίκος Χαντζάρας, ο Καίσαρ Εμμανουήλ και άλλοι έχουν εκδόσει βιβλία τους και χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης τόσο στον Πειραϊκό χώρο όσο και πέραν αυτού. Επίσης ας μη ξεχνάμε ότι ο Δήμαρχος του Πειραιά Τάκης Α. Παναγιωτόπουλος την ίδια χρονιά 1931 που εκδίδονται τα “Ειδύλλια” του Νίκου Χαντζάρα απονέμει για πρώτη και μοναδική φορά από Δημοτική αρχή το “αριστείο” του Δήμου σε αρκετούς πνευματικούς δημιουργούς. Άρα η σχέση του Καββαδία με τους κρινόμενους συγγραφείς είναι οικεία, φιλική και σεβαστική κατά κάποιον τρόπο. Και, ακόμα ότι ο Καββαδίας είχε αρχίσει να δημοσιεύει στην εφημερίδα Πειραϊκόν Βήμα” το 1932 το μυθιστόρημά του “Η απίστευτη περιπέτεια του λοστρόμου Νακαχαναμόκο” οι συνέχειες όμως έμεινα ατέλειωτες μια και το “Πειραϊκόν Βήμα” ανέστειλλε την εκδοσή του. Στην ίδια εφημερίδα της 3 Απριλίου του1932 υπάρχει βιβλιοκρισία για το ως άνω μυθιστόρημα του Νίκου Μαράκη πράγμα που μας φανερώνει ότι ο ποιητής επανέρχεται στο βιβλίο του φίλου του συγγραφέα και δημοσιογράφου. Όπως και στα περιοδικά “Ρυθμός” και “Διανοούμενος” πράγμα που αποδεικνύει τη στενή επαφή που είχε ο ποιητής με τις πνευματικές  ομάδες της εποχής του. 

     Για την ιστορία αναφέρουμε ότι πάρα πολλοί Αθηναίοι ποιητές δημοσιεύουν ποιήματά τους  στην εφημερίδα “Νέοι Καιροί” όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Στέφανος Μαρτζώκης, ο Ιωάννης  Πολέμης  και άλλοι. Στην ίδια εφημερίδα και στην πρώτη σελίδα υπάρχουν οι Σημειώσεις “Ημερολόγια και Νυχτολόγια από το παρελθόν” με υπογραφή Ο Βιβλιοθηκάριος. Το κείμενο “Περασμένες Πρωτοχρονιές-Είκοσι πέντε Άνθρωποι κι' εγώ” του Βασίλη Καστριώτη, ο δε Γερουσιαστής Γεώργιος Κ. Στρίγκος γράφει  “Από τα Παράδοξα του Πειραιώς”. Την ίδια περίοδο σημειώνουμε ότι Δήμαρχος ήταν ο Μιχάλης Ρινόπουλος,ο οποίος εκφράζει τις Ευχές του για το Νέο Έτος και ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κουνελάκης εγκαινιάζει την “Καλλιτεχνική Σκηνή”. Ο δε κινηματογράφος 'Σπλέντιτ' παίζει το έργο “Οι Αδελφοί Καραμάζωφ”.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, πρώτη δημοσίευση εφημερίδα «Κοινωνική» Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011 σελίδα 13, για τη σελίδα «Πειραίκό Σεντούκι».

Πειραιάς 26/5/2013.        

  

   

         

ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΑΣ

                                    ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ

            Οι Πειραϊκές μνήμες του Σπύρου Μελά (Ναύπακτος 1882-Αθήνα 2/4/1966) ενός ακαταπόνητου συγγραφέα, μαχόμενου δημοσιογράφου, οξυδερκούς και από στόφα θεατρική θεατρανθρώπου, με γερές ιστορικές βάσεις αλλά πικρόχολου και εμπαθή όσον αφορά τα λογοτεχνικά μας πράγματα, (αναφέρομαι στην προσπάθεια που κατέβαλε να πείσει τους ξένους ιθύνοντες να μη δώσουν το Νόμπελ Λογοτεχνίας στο Νίκο Καζαντζάκη -και νομίζω συνήργησε και εναντίον του Άγγελου Σικελιανού να μην το κερδίσει αν δεν κάνω λάθος-) ήταν κάτι που από παλιά με έθελγαν. Για την ακρίβεια από τότε που έπεσε στα χέρια μου ένα δανεικό βιβλίο με χρονογραφήματά του με το ψευδώνυμο Φορτούνιο. Η γλαφυρότατη δημοσιογραφική του γλώσσα, η σπιρτάδα του πνεύματός του, το στρωτό και ελάχιστα περίτεχνο ύφος του, και εν γένει, ο απλός αλλά όχι απλοϊκός τρόπος που φώτιζε τα γεγονότα της εποχής του και τα αποτύπωνε στα χρονογραφήματα στα δεκάδες άρθρα και βιβλία του ήτανε τα στοιχεία εκείνα-που παρ' ότι τον αντιπαθούσα για τις ενέργειες εναντίον του μεγάλου Κρητικού δασκάλου, με έκαναν να αναζητώ βιβλία του και να τα μελετώ.

 Από τα ιστορικά του “Ματωμένα Ράσα”, “Ο Γέρος του Μοριά” έως τα Θεατρικά του “Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται” (και την βιογραφία του από το Χρήστο Σολωμονίδη), ο Σπύρος Μελάς, ο πνευματικός αυτός δημιουργός που συνέδεσε τα νεανικά χρόνια της ζωής του με την πόλη του Πειραιά, υπήρξε ο συγγραφέας που με απλό και εύληπτο τρόπο μας έμαθε να αγαπάμε την ιστορία του τόπου μας, να θέλουμε να μάθουμε περισσότερα για τους ήρωες του 1821, και το σημαντικότερο, -για τους θεατρόφιλους, να στραφούμε προς το Θέατρο. Αν ο μεγάλος Ζακυνθινός Γρηγόριος Ξενόπουλος έθεσε τις βάσεις της νεότερης θεατρικής παιδείας ο Μελάς τις συνέχισε επάξια και με μεγάλη επιτυχία. Είτε ως θεατρώνης, είτε ως ιδρυτής θεατρικών σχημάτων “Θέατρο Τέχνης” είτε ως συγγραφέας.

     Ο αστείρευτος αυτός γραφιάς-δημοσιογράφος και εκδότης του περιοδικού “Ελληνική Δημιουργία”, συνδέθηκε και αγάπησε τον Πειραιά και δεν έπαυε κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας να τον μνημονεύει και να μιλά με νοσταλγία για τα παιδικά του χρόνια που πέρασε εδώ και τις φιλικές σχέσεις που δημιούργησε με διάφορους συγγραφείς του.

Επιμέλεια: Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

     Το τσουβάλιασμα του Πεταλά      

     Ακόμα δεν είχα προφθάσει ν' αρχίζω να ζω-μαθητής της δευτέρας του Γυμνασίου, στον Πειραιά, πλατεία Κοραή-που βρέθηκα ιδιοκτήτης και διευθυντής θεάτρου και συγγραφέας και σκηνοθέτης και σκηνογράφος και μηχανικός και ηθοποιός...

            Αυτό θα πει πρωϊμότητα! Και όποιος κοτάει, ας έρθει εδώ, να μου αμφισβητήσει την αρμοδιότητα να μιλήσω για θέατρο. Το θέατρο, που είχα σκαρώσει και διηύθηνα-τόσο πρόωρα-ήτανε στο πλυσταριό του σπιτιού μας. Είχε σκηνή κανονική και μεγαλούτσικη, “μαντώ ντ' αρλεκέν”, αυλαία, κουϊντες και διάφορα “φοντάλε”, από χοντρό χαρτί,όλα ζωγραφισμένα με το χέρι μου. Για να πω την αλήθεια όμως είχα κι' ένα βοηθό πολύτιμο, τον Γιάννη Πολίτη, το σοφό φυτολόγο σήμερα και συνάδελφο στην Ακαδημία. Ήτανε τότε γειτονόπουλο και συμμαθητής του άρεσε η τέχνη-και σήμερα γράφει στίχους, τον ξεσκεπάζω-και το θέατρο και αυτός μούδινε την απάντηση γιατί δεν μπορούσα να παρασταίνω μόνος μου. Αλλά μου τόσκασε πολύ γρήγορα: Έφευγε συχνά, πήγαινε στο Φάληρο και μάζευε φύκια σ' ένα τενεκέ, ή στην Πειραϊκή Χερσόνησο και ξερίζωνε άγρια φυτά, και τα μελετούσε μ' ένα φακό, δείχνοντας-από τότε-την κλίση του στην επιστημονική έρευνα...

            Να με συμπαθάτε που αρχίζω τις ιστορίες μου από τον Πειραιά. Θα ρθω σύντομα στην Αθήνα. Ο Πειραιάς όμως δεν ήτανε τότε πνευματικό κέντρο ευκαταφρόνητο:Είχε δώσει ποιητές πασίγνωστους: Το Γιώργη Στρατήγη, το Λάμπρο Πορφύρα, το Γιώργη Ζουφρέ, μεταφραστή του Δάντη και ποιητή χαριτωμένων μύθων, όπου ανέστρεφε το ηθικό νόημά τους. Το μύθο για το “Τζίτζικα και το μερμήγκι” τον είχε παραλάξει με τον ακόλουθο τρόπο:-Καλοκαίρι και άνοιξη όσο ήταν τα λουλούδια, -κρυμμένος μες στα φύλλα αξέγνοιαστος, ο τρελός ο τζίτζικας την περνούσε με τραγούδια.- Κι' ο σοφός ο Μύρμηγκας, το προβλεπτικό μυρμήγκι, στη ζέστη και στον ήλιο ακούραστος, κουβάλαγε στην τρύπα του ξύλο, ψωμί, σκουλήκι.- Το καλοκαίρι πέρασε, ήλθε ο χειμώνας, κρύο, το χιόνι τους εσκέπασε, ψοφήσανε κι' οι δύο!...Τον Άριστο Καμπάνη που έκαψε τους στίχους του “Προσφορά στον Ήφαιστο” για να γίνει πεζογράφος, κριτικός και ιστορικός της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, το Νίκο Χαντζάρα, ειδυλλιακό ποιητή και μερικούς άλλους και πεζογράφους, σαν τον Παύλο Νιρβάνα, που η μορφή του κυριαρχούσε σ' αυτή την αξιόλογη πνευματική συντροφιά, που είχε την έδρα της στο καφενείο του Διονυσιάδη.

     Πλάει σ' αυτό το καφενείο ήτανε το ομώνυμο θέατρο. Ο θεατρώνης του, ο Διονυσιάδης, ένας αθλητικός λεβέντης, με κάτι μουστάκιες Νικοτσάρα, ρεπούμπλικα στραβά και λιγάκι  “μουρμουρισμένος”, εφρόντιζε να φέρνει ... κάθε καλοκαίρι, θίασο, που ναυαγούσε μερικές φορές από τη μέση της περιόδου και άρχιζε το δράμα να ζητούν οι θεατρίνοι μικροπροκαταβολές για να συντηρηθούν κι' ο Διονυσιάδης να τραβά το συρτάρι του πάγκου, όπου μαζί με τα πατσαβουριασμένα δίφραγκα, υπήρχε και μιά κάμα, προς γνώσιν, συμμόρφωσιν και περιορισμόν των απαιτήσεων... Σ' αυτό το θέατρο πρωταντίκρυσα έργα της νεώτερης σκηνικής τέχνης, και σ' αυτό πήρα το φοβερό βάφτισμα στα πυρά του προσκηνίου, όχι με το “Γιό του Ίσκιου”- όπως πιστεύεται κι' έχει γραφτεί και στις γραμματολογίες-αλλά μ' ένα δίπρακτο δραματάκι, που το χειρόγραφο-ευτυχώς ίσως-έχει χαθεί. Είχε τον τίτλο “Θυσία”.Θα μιλήσω λίγο πιό κάτω γι' αυτό.

            Ήτανε κάμποσο πρωτότυπο αυτό το θέατρο Διονυσιάδη και η ζωή του γεμάτη περιπέτειες. Δεν ξεχνώ πως είδα να παίζεται- και με ποιό περίεργο τρόπο και από ποιά περίεργη αφορμή:- για πρώτη φορά ο “Αθανάσιος Διάκος”. Ο Διονυσιάδης ήταν “μουρντάρης”. Τα είχε με κάποια θεατρινούλα του θιάσου Πεταλά, που δούλευε τότε στο θέατρό του. Η γυναίκα του, ζηλιάρα, τούκανε καθημερινές σκηνές. Από το άλλο μέρος οι δουλειές του θεάτρου δεν πήγαιναν καθόλου καλά, τα έργα πέφτανε από την πρώτη βραδυά, η ζημιά μεγάλωνε ολοένα και ο Διονυσιάδης δεν ήξερε τι να κάνει για να μπορέσει να ορθοποδήσει... όταν ένα πρωί, πάνω στο συνηθισμένο καυγά η γυναίκα του εξαγριωμένη του φώναξε:

            -Άχ εσύ!. Εσύ θέλεις σούβλισμα!

            Της απάντησε, απροσδόκητα, γεμάτος χαρά:

-        Σ' ευχαριστώ, χρυσό μου...! Μ' έσωσες!.. Τώρα ξέρω τι έργο πρέπει να βάλω στο θέατρο για

να σωθώ- τον “Αθανάσιο Διάκο!” ...

     Αλλά μαζί με την έμπνευση αυτή του είχε ρθει και μια άλλη, ακόμα πιο σίγουρη, για εισπρακτική επιτυχία. Κατέβηκε αμέσως στο θέατρο κι' έδωσε για τύπωμα το ακόλουθο πρόγραμμα

“Θέατρο Διονυσιάδη- Από του προσεχούς Σαββάτου- ο “Αθανάσιος Διάκος”, ο ήρως της Αλαμάνας, ο οποίος θα ψηθεί ζωντανός επί σκηνής: Αθανάσιος Διάκος- Θεοδόσης Πεταλάς”. Προσκαλούσε μ' άλλα λόγια το κοινό του Πειραιά, να παρακολουθήσει πως θα ψήνανε τον Πεταλά στη σούβλα, πάνω στη σκηνή... Και ποιός δεν πήγε και ποιός δεν έτρεξε ν' απολαύσει το θέαμα, το αξιομνημόνευτο εκείνο βράδυ! Ένας κόσμος απίστευτος και απίθανος, ετερόκλητος και ξεσηκωμένος πλημμύρισε ασφυκτικά την πλατεία. Είχαν καβαλικέψει ακόμα και τις μάντρες. Όλα πήγαιναν καλά ως τη στιγμή που ο ήρωας αρνείται να υπακούσει στον Πασά και ν' αλλαξοπιστήσει για να γλυτώσει το κεφάλι του. Όταν όμως ο Πασάς προστάζει να τον σουβλίσουν και να τον ψήσουν ζωντανό, η ατμόσφαιρα έγινε απότομα ζοφερή: Όλοι περίμεναν να ιδούν πως θα σούβλιζαν

και θάψηναν τον Πεταλά. Είχαν ετοιμάσει, εννοείται, ένα ομοίωμα του πρωταγωνιστή και, με τη βοήθεια δυο κόκκινων λαμπιονών και μιας σειράς από ψεύτικα κάρβουνα, που παράστησαν την ανθρακιά, παρουσιάσανε, στο τέλος, σουβλισμένο, το ομοίωμα του Πεταλά κι' άρχισαν να το γυρίζουν.

     Αλλά τότε σηκώθηκε φοβερή βουή και από την πλατεία κι' από τις μάντρες:

 -Απατεώνες!... Παληανθρώποι!... Τα λεφτά μας!

 -Τα λεφτά μας!... Τα λεφτά μας! Τα δίφραγκά μας!... (Δύο δραχμές είχε το εισιτήριο).

     Και χωρίς να σκεφτούν καθόλου τι ανόητο και σκληρό ήταν αυτό που γύρευαν, άρχισαν να ρίχνουν στη σκηνή, για να τιμωρήσουν τους “απατεώνες” ό,τι βρίσκανε μπροστά τους, μαξιλάρια, καθίσματα-ακόμη και κομμάτια γκαζοσωλήνες- μ' αληθινή μανία. Ο Διονυσιάδης βγήκε τότε, αγριεμένος και με τη ρεπούμπλικα στραβά, στο προσκήνιο, αψηφώντας τα βλήματα του κοινού:

 -Βρε Πειραιώτες- φώναξε με τη βροντερή φωνή του- γιατί να ήσαστε άτιμοι άνθρωποι, μωρέ; Τι θέλατε, δηλαδή;  Για δυό παληοδραχμές που δώσατε να ψήσω τον Πεταλά στη σούβλα;

     Μ' άλλα λόγια, κι ο ίδιος δε διαφωνούσε με το έξαλλο αίτημα του κοινού. Εύρισκε μονάχα το ποσό εξευτελιστικό...

     Χωρίς τέτοιες δυναμικές αρετές ήτανε δύσκολο, την εποχή εκείνη, να σταθεί ένας θεατρώνης στον Πειραιά. Στην άλλη πλευρά του Πασαλιμανιού (εκεί ήτανε το θέατρο του Διονυσιάδη), αντίκρυ από τη θάλασσα, λειτουργούσε ο “Απόλλων”, ένα άλλο θέατρο πιο λαϊκό. Έδινε δυό ειδών

θεάματα: Ή παντομίμες δραματικές- το γνήσιο λαϊκό δράμα δεν είχε αποκτήσει ακόμα φωνή, μιλούσε με νοήματα- με το διάσημο στα χρονικά της Ελληνικής παντομίμας θίασο του Αβράμ Παντελιάδη και του Τιμολέοντα Ανδριόπουλου, ή κωμωδίες αυτοσχέδιες, απηχήσεις της “Κομέντια ντέλ Άρτε” ή παραποιήσεις Μολιέρου, με τον διαβόητο κωμικό Κανέλλο, που ερχότανε, το Σαββατόβραδο προ πάντων, ντυμένος και μακιγιαρισμένος, με ψηλό καπέλλο και με βελάδα, να παραστήσει, καβάλλα σ' ένα σταχτί γαϊδαράκο, από το μεγάλο δρόμο του Πασαλιμανιού, με βεγγαλικά, κλαπαδούρες και ιαχές της λουστραρίας... Αυτός σατίριζε τα γαλλικά της “αριστοκρατίας” με κάτι απλοϊκούς διαλόγους σαν κι αυτόν:

 -Κομάν σα φας;

 -Τυρί μπιέν!.

     Γέμιζε το θέατρο από παιδιά του λιμανιού, αλητάκια, λωποδυτάκια, αλλά και τίμια εργατάκια της φάμπρικας, πούφταναν μουντζουρωμένα (δεν πρόφθαναν ούτε να πλυθούν) και μπακαλογατάκια και λουστράκια και κάθε καρυδιάς καρύδι. Έκαναν τέτοιο πάταγο με φωνές, σφυρίγματα, κρότους ανυπομονησίας, να ιδούν τον “Γενναίο Ναύτη”, που ξεκοίλιαζε, με μια πελώρια κάμα, όλο το θίασο και τον έστρωνε κάτω, ή τον “ραδιούργο” Γώλο να βασανίζει τη Γενοβέφα “μετά του υιού της Δολόρου” - όπως έλεγε το πρόγραμμα, έκαναν τέτοιο πάταγο, λέω, που οι θεατρώνηδες, αδερφοί Παπαδόπουλοι, πριν σηκωθεί η αυλαία, έπαιρναν από ένα κομμάτι ξύλο, κατέβαιναν στην πλατεία, έδιναν ένα γερό μπερντάκι στους πιό ζωηρούς, για να γίνει κάποια 

ησυχία και ν' αρχίσει η παράσταση. Αυτός ο ξυλοδαρμός ήταν η κανονική, τακτική και απαραίτητη

εισαγωγή σ' όλα τα θεάματα.

     Απ' αυτά τα δύο θέατρα είχε γεννηθεί το δικό μου, στο πλυσταριό του σπιτιού μας. Δίναμε κι εμείς παντομίμες και κωμωδίες- “είσοδος ελευθέρα” στους πιτσιρίκους της γειτονιάς- που αυτοσχεδιάζαμε....

                    Σπύρος Μελάς, “Πενήντα Χρόνια Θέατρο” εκδόσεις Γεωργίου Φέξη 1960  

Σημείωση: Το κείμενο αυτό είναι η αρχή ενός ευρύτερου θεατρικού οδοιπορικού του Σπύρου Μελά έτσι όπως αποτυπώνεται στις 430 σελίδων βιβλίο του με μεγάλο ανεκδοτολογικό ενδιαφέρον με το γενικό τίτλο “Πενήντα Χρόνια Θέατρο”

Ένα ενδιαφέρον μελέτημα, όχι μόνο για τους ιστορικούς ή ερευνητές της ιστορίας του Ελληνικού Θεάτρου, αλλά και για τις κρίσεις που εκφέρει ένα άτομο παθιασμένο για το σανίδι και τη θεατρική τέχνη από τα μικράτα του. Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια που το καθένα προσδιορίζεται από το χρονικό και ιδιαίτερο στίγμα του. Η συγγραφική ροή κυλά ευχάριστα και με ευκολία, χωρίς να μπουκώνει από συμπληρωματικές πληροφορίες που θα  ενδιέφεραν μόνο τους ειδικούς. Ο Μελάς έχει όχι μόνο τη στόφα του θετρανθρώπου αλλά προτίστως του δημοσιογράφου και αυτό είναι πολύ μεγάλο προσόν. Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο “Σ' αναζήτηση του Εγώ” ο συγγραφέας μιλά για τα παιδικά του χρόνια στον Πειραιά. Μας προσφέρει πληροφορίες πολύτιμες για την όλη του θεατρική πορεία και για τον χώρο του Πειραιά μπορούμε να τις συσχετίσουμε με εκείνες του Νίκου Χαντζάρα, δες χρονογραφήματα στην εφημερίδα “Φωνή του Πειραιώς” ή το βιβλίο του Άγγελου Κοσμή και άλλων της εποχής. 

 Εκείνο που για άλλη μια φορά διαπιστώνουμε είναι ότι: ο Θεατρικός χώρος του Πειραιά είναι αχαρτογράφητος και ακόμα αποδελτίωτος. Μια ιστορία του Θεατρικού Πειραιά που θα μας φανέρωνε τους εκατοντάδες θιάσους που πέρασαν από τη μικρή μας πόλη, τα διάφορα μπουλούκια και τους ερασιτεχνικούς θιάσους που μας άφησαν τη θεατρική τους ικμάδα και παιδεία, δεν έχει ακόμα γραφεί. Υπάρχουν ασφαλώς σκόρπια κείμενα και μικρές μελέτες σε διάφορα περιοδικά της πόλης και ακόμα, πληροφοριακό υλικό αντλεί κανείς από τον τοπικό και αθηναϊκό τύπο. Αλλά αν σκεφτούμε ότι ο πατέρας της ιστορίας του Ελληνικού Θεάτρου Νικόλαος Λάσκαρης, και ο άλλος Διόσκουρος, ο Γιάννης Σιδέρης στη δική τους Ιστορία δεν αναφέρουν παρά ελάχιστα για αυτό το θέμα είναι όχι παρήγορο για εμάς τους Πειραιώτες και την κάποτε Θεατροκρατούσα πόλη μας. Που έθρεψε στην θαλασσινή αγκαλιά της ουκ ολίγους ανθρώπους του Θεάτρου και του Θεάματος. Ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, παραγωγούς, κινηματογραφιστές, μουσικούς, ενδυματολόγους κ.λ.π. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια από αξιόλογους ερευνητές (όσον αφορά το Δ.Θ.Π. ,Ν. Αξαρλής, Κ. Μπρεντάνου), το Νότη Κύτταρη για τα Βαριετέ, και από το Γιώργο Μπαλούρδο που κατέγραψε ένα μεγάλο σε όγκο πληροφοριακό υλικό, αλλά αν δεν υπάρξει  Δημοτικό ενδιαφέρον δύσκολα θα βρεθεί λύση.

           Στην πόλη αυτή που γεννήθηκαν ή έζησαν: ένας Αιμίλιος Βεάκης, μια Κατίνα Παξινού, ένας Δημήτρης Ροντήρης, ένας Θύμιος Καρακατσάνης,  ένας Γιώργος Κιμούλης, ένας Νίκος Δαφνής, ένας Γιάννης Κόκκινος, ένας Τάκης Βουτέρης, ένας Κώστας Κράλιοβιτς,  ένας Χάρης Ρώμας, μια Δέσπω Διαμαντίδου, μια Λήδα Πρωτοψάλτη και μια πλειάδα άλλων καλλιτεχνών που τίμησαν και εξακολουθούν μονοσήμαντα να τιμούν την πόλη του Πειραιά, φοβάμαι αν δεν ενδιαφερθούν οι αρμόδιοι για όλο το Θεατρικό φάσμα και εύρος, ότι ο Πειραιάς θα παραμείνει ένα Μουσείο “Μαντάμ Τισό” για επετειακές και μόνο εκδηλώσεις και άδοξες πολιτικές-δημοτικές αναφορές.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα, «Κοινωνική» Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2011 σελίδα 13 για το «Πειραϊκό Σεντούκι».

Πειραιάς 26/5/2013

    

             

ΠΕΙΡΑΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αρχαία Ιστορία

Μεσαιωνική περίοδος-Επανάσταση 1821-Ο Λέων του Πειραιά- Γεώργιος Καραϊσκάκης

Κατοχή-Εμφύλιος

Λευκώματα-Ημερολόγια-Χρονολόγια

Οδηγοί του Πειραιά

Το Λιμάνι

Εμπόριο-Βιομηχανία-Ναυτιλία

Δήμαρχοι-Το Ρολόϊ-Το Νέο Φάληρο

Εκκλησίες

Αυτοβιογραφικές Μαρτυρίες

Ταξιδιωτικές Αναμνήσεις

Αθλητισμός

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σχολεία

Δημοτικό Θέατρο-Θέατρα-Ηθοποιοί

Εικαστικά

Μουσική

Πειραϊκά Ανθολόγια

ΓΕΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ

α. Πειραιώτες δημιουργοί

β. Μελετήματα για Πειραιώτες δημιουργούς

γ. Ο Πειραιάς σε βιβλία μη Πειραιωτών συγγραφέων

Ο Πειραϊκός χώρος και ο Ελληνικός Κινηματογράφος-Ντοκιναντέρ

Επίλογος

Πρόλογος

    

Πειραιάς, μια πόλη, ένα λιμάνι, μια μεθυστική ατμόσφαιρα. Μια συνεχής μεταμορφούμενη ιστορική πραγματικότητα. Ένα αποκαλυπτικό τοπίο, που ο αστερισμός του σημαδεύει ανεξίτηλα τόσο τους κατοίκους του, όσο και αυτούς που το επισκέπτονται. Μια μαγευτική πόλη, η οποία από τα βάθη της αρχαιότητας ευτύχησε να γίνει ένα από τα σημαντικά υποκείμενα της ιστορίας του ελλαδικού πολιτισμού. Ένα πολύβουο λιμάνι, φιλόξενο και ανοιχτό στο κάθε είδους και ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό. Στους πιο φιλόδοξους κοινωνικούς του οραματισμούς, στις πλέον δραματικές επιλογικές του προτάσεις, στις κάθε μορφής ιδιαίτερες νοοτροπίες που αυτό κομίζει. Ένα πολυποίκιλο ανθρώπινο δυναμικό-ιδιαίτερα του νησιωτικού χώρου-που η λαϊκή του αισθαντικότητα και η αναμφισβήτητη κοινωνικότητα προσδιόρισε καθοριστικά το κακοτράχαλο του Πειραϊκού χώρου. Ο οποίος με τη σειρά του, του καλλιέργησε, αυτή την τόσο χαρακτηριστική και εύκολα αναγνωρίσιμη Πειραϊκή ταυτότητα. Η ποιητικότητα του τοπίου εμψύχωσε δυναμικά τις ανθρώπινες μονάδες, έκανε ελκυστικότερες τις δυσκολίες προσαρμογής τους, πρόσφερε τη δυνατότητα να ανδρωθεί με γοργότερους ρυθμούς η συλλογική τους συνείδηση στο νέο τόπο που επέλεξαν να κατοικήσουν και να εναποθέσουν τις ελπίδες και τα όνειρά τους. Ο Πειραιάς για τους δημότες του-αυτούς τουλάχιστον που είχαν και έχουν μαζί του μια ουσιαστική σχέση-υπήρξε μια μη πεπερασμένη εμπειρία ζωής. Οι κάτοικοί του, είτε αυτοί προέρχονται από τη μικρή αστική του τάξη, είτε από την πολυπληθέστερη εργατική, είτε από τις μικρότερες, διάφορες ομάδες του λαϊκού «υποκόσμου», όλες αυτές τις πληθυσμιακές κοινότητες, τις ενώνει αυτό που αποκαλούμε έρωτας για την Πόλη, δηλαδή, για την ίδια τους τη ζωή. Νταλακώνει η βιωτή τους από τις διάσπαρτες μυρωδιές του Πειραϊκού χώρου, από τις γόνιμες συγκινήσεις και διαρκείς πηγές έμπνευσης που αυτό προσφέρει. Η φιλικότητα της θαλάσσιας αύρας που με τρυφερότητα σκέπει την πόλη, βοήθησε στο να εκδηλωθεί ανετότερα η συναισθηματική και κοινωνική διαθεσιμότητα των ατόμων που την κατοίκησαν. Άνθρωποι που ανιχνεύοντας τον χώρο ανακάλυπταν τον ίδιο τους τον εαυτό και χάρασσαν πάνω του κάθε στεναγμό της βασανισμένης ζωής τους. Ο προσωπικός τους χρόνος συμβάδιζε με την ιστορική παγχρονία της Πόλης, που επέλεξαν να διαθέσουν την ατομική τους μοίρα. Αυτό το αυτοδημιούργητο μελισσολόι είναι που κράτησε ακμαία την ψυχή της Πόλης. Τις πρόσφερε απλόχερα τους ζωοποιούς χυμούς του, την σκληρή του περηφάνια, την κουρασμένη του αξιοπρέπεια, την τραγικότητα της προσφυγιάς του, την αριστοκρατική νοικοκυροσύνη του, τα ιδιαίτερα έθιμά του, την επιχειρηματική του πολυμηχανία, την ταξική του συνείδηση, την ποικιλία των μουσικών του διαθέσεων, την αλήθεια των πνευματικών του προκλήσεων. Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες, οι άνθρωποι-οι αρμόδιοι σε κάθε τομέα-του Πειραιά έκλεισαν τον ιστορικό τους κύκλο (μαζί και της πόλης), νωρίτερα από τον βιολογικό τους.

   Ο Πειραιάς, υμνήθηκε από όσους τον κατοίκησαν και τον επισκέφτηκαν. Είναι μια πόλη, ένα λιμάνι, μια μεθυστική ατμόσφαιρα, που μέσα του χουχουλιάζουν τα όνειρα, οι προσδοκίες, οι καημοί και οι  φιλόξενες ζωές όλων μας.

                                                                                               Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

                   

ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Άννα Αμπατιέλου, Γνωριμία με τα νεοκλασικά σπίτια της γειτονιάς. Πειραιάς Νοέμβρης 1991

2. Άννα Αμπατιέλου, Πειραιάς: Ταξιδιώτες στο χρόνο. Εντός-Πειραιάς 2000

3. Δέσποινα Αλάτση, Ιωάννης Αλ. Μελετόπουλος. Αθήνα 1979

4. Αθανάσιος Σ. Γεωργιάδης, Πραγματεία περί των Μακρών Τειχών και της αμαξιτής οδού Αθηνών- Πειραιώς και μελέτη περί κατασκευής δευτέρας αμαξιτής οδού από Αθηνών εις Πειραιά. Αθήνα 1901

5. Γιάννης Γιαννιτσιώτης, Η κοινωνική ιστορία του Πειραιά 1860-1910.Η συγκρότηση της αστικής τάξης. Νεφέλη-Αθήνα 2006

6. Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη, Οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική προστασία. Η γέννηση των υπηρεσιών υγείας στον Πειραιά και το ΤΖΑΝΕΙΟ Νοσοκομείο. Διόνικος-Αθήνα 2005

7. Λυδία Σαπουνάκη-Δρακάκη, «Η εκπαίδευση της εργατικής τάξης στον Πειραιά του 19^οι αιώνα». Αθήνα-Περ. Ιστορικά τχ.6/12,1986

8. Παρασκευά Ευαγγέλου, Αρχείο: Ο Πειραιάς στις αρχές του 20^ου αιώνα (48 Καρτ ποσταλ).  Διάθεση  Α. Τσαμαντάκης-Πειραιάς χ.χ.

9. Βάσω Θεοδώρου, «Φιλανθρωπία και πόλη, ορφανοί και άστεγοι στον Πειραιά γύρω στο 1875» Αθήνα- Περ. Μνήμων τ.14/1992

10. Γιώργος Ιωάννου, Καρτ ποστάλ του παρελθόντος: Αθήνα-Φάληρο-Πειραιάς-Κηφισιά. Ι. Σιδέρης-Αθήνα 2001

11. Ίρις Αυδή-Καλκάνη, Εκείνο το πρωί Πειραιάς 1892. Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα. Νέοι Καιροί-Αθήνα 1992

12. Δημοσθένης Καλοστύπης, Ο Πειραιεύς μετά την ένωσιν των ελληνοτουρκικών σιδηροδρόμων. Πειραιάς 1908

13. Παντολέοντος Καμπούρογλου, Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους. Γενική Κατάστασις-Κίνησις Εμπορίου-Ναυτιλία-Βιομηχανία. Αθήνα 1883/β΄ Δ. Καραβίας-Αθήνα 1985

14. Δημήτρης Κ. Κατσικάρης, Πειραϊκή Βαβέλ. 40+1 κείμενα για το πρώτο λιμάνι.. λιμάνι-Πειραιάς 1999

15. Γιάννης Κοκκινάκης, «Φιλανθρωπία, τεχνική εκπαίδευση και εργατικά ατυχήματα στον Πειραιά το τελευταίο τρίτο του 19^ου αιώνα» Αθήνα- Περ. Μνήμων τ.21/1999

16. Φώντας Λάδης, Μίκης Θεοδωράκης. Το χρονικό μιας επανάστασης(οι Λαμπράκηδες,1960-1967). Εξάντας-Αθήνα 2001

17. Λίλα Λεοντίδου, Πόλεις της σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά (1909-1940). ΕΤΒΑ-Αθήνα 1989

18. Πάνος Λώζος, Ο Πειραιεύς του άλλοτε. Πειραιάς 1987

19. Σταματίνα Γ. Μαλικούτη, Πειραιάς1834-1912 Λειτουργική συγκρότηση και πολεοδομική εξέλιξη.   Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς. Αθήνα 2004

20. Ιωάννης Αλ. Μελετόπουλος, Πειραϊκά. Αθήνα 1945

21. Ιωάννης Αλ. Μελετόπουλος, Τα Διοικητικά Νομοσχέδια(ο Νομός Πειραιώς). Πειραιάς 1947

22. Ιωάννης Αλ. Μελετόπουλος, Η δημιουργία του Πειραιώς και το πρώτο σχέδιο της Πόλης. Πειραιάς 1969

23. Λίζα Μιχελή, Πειραιάς, από το Πόρτο Λεόνε στη Μαγχεστρία της Ανατολής. Δρώμενα 1988/ γ΄ Γαλάτεια-Αθήνα 1993

24. Ιωάννης Δ. Μητρόπουλος, Ο Θεσμός της Αυτοδιοικήσεως και το Οικονομικόν θέμα του Δήμου Πειραιώς. Πειραιάς 1961

25. Αρχοντία Β. Παπαδοπούλου, Η Αττική Νίκαια. Νίκαια1988.β΄/2003

26. Αλέξανδρος Βενέτας-Παπαγεωργίου, Εδουάρδος Σάουμπερτ, Συλλογή τεκμηρίων για τον σχεδιασμό της Αθήνας και του Πειραιά. Οδυσσέας-Αθήνα 1999

27. Θαν. Παπαϊωάννου, Η Αθήνα, ο Πειραιάς και τα Προάστια στις αρχές του αιώνα μας. Γνώση-Αθήνα 1984

28. Στυλιανός Πιπερίδης, Αι καταπατήσεις της Πειραϊκής χερσονήσου. Αθήνα 1926

29. Βασίλης Π. Πισιμίσης, Βούρλα-Τρούμπα. Μια περιήγηση στο χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968). Τσαμαντάκη-Πειραιάς 2010

30. Αντώνης Στάθης, Η Πειραϊκή Δημοσιογραφία. Πειραιάς 1993

31.Χρ. Φωτόπουλος, 1828-1998. Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.7^ον  Ε. Γ.  Γενικό Ε. Στρατού-Αθήνα 1998

32. Αντωνία Τσιρογιάννη, Μελέτη σκοπιμότητας για την ίδρυση χώρου πώλησης βιβλίων και πραγματοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων στην περιοχή του Πειραιά. Πανεπιστήμιο Πειραιά 2008

33.. Βάσιας Τσοκόπουλος, Πειραιάς 1835-1870, Εισαγωγή στην ιστορία του Ελληνικού Μάντσεστερ. Καστανιώτης-Αθήνα 1984

34. Βάσιας Τσοκόπουλος, «Τα στάδια της τοπικής συνείδησης. Ο Πειραιάς 1835-1935.» στο Νεοελληνική Πόλη-Οθωμανικές κληρονομιές και Ελληνικό κράτος. Πρακτικά του διεθνούς συμποσίου ιστορίας Αθήνα-ΕΜΝΕ τ. Α 1985

35. Ι. Κ. Φακίδης, Ιστορία της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων (1845-1973). Αθήνα 1975

36. Αλ. Φεράλδης, Το Βιβλίο πρακτικών των επί των συνοικισμών των Χίων επιτροπής(Πειραιάς 1836-1842). Ελληνικά Γράμματα-Αθήνα 1994

37. Δημήτρης Σ. Φερούσης, Πειραιάς, Θρύλος και κληρονομιά. Αστήρ-Αθήνα 1990

38. Δημήτρης Σ. Φερούσης, Αναζητώντας το πρόσωπο του Πειραιά. Σύλλογος Βιβλιοχαρτοπωλών Πειραιά. Πειραιάς 2002

39. Δημήτρης Σ. Φερούσης, Σταμάτης Σέρμπος. Από την καταστροφή της Χίου στον έρημο Πειραιά, μια επική αφήγηση. Ακρίτας-Αθήνα 2005

40. Δημήτρης Σ. Φερούσης, Στην οδό Πειραιώς, Οδοιπορικό στο Μύθο και την Ιστορία. Ακρίτας-Αθήνα 2002

41. Ρενέ Χίρσον-Φιλιππάκη, Κληρονόμοι της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η κοινωνική ζωή των Μικρασιατών προσφύγων στον Πειραιά. ΜΙΕΤ-Αθήνα 2004

42. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Το Χρονικό μιας πολιτείας. Πειραιάς 1835-2005. Πειραιάς 2005

43. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Ο Πειραιάς και η ιστορική διαδρομή του (2600 π.χ.-2009 μ.χ.). Δήμος Πειραιά 2009

44. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Χατζηκυριάκειο-το χρονικό ενός ιδρύματος. Πειραιάς 1998

45. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης: κείμενα, Πειραιάς η θαλασσινή πύλη της Ελλάδας. ΔΕΠΕΠ-Πειραιάς 1998

46. Αντώνης Γ. Χριστοδουλόπουλος, Ο Πειραιεύς ως λιμήν και ως Πόλις. Αθήνα 1912

47. Χάρης Μ. Κουτελάκης-Αμάντα Μ. Φωσκόλου, Πειραιάς και Συνοικισμοί (Μαρτυρίες και γεγονότα από τον 14^ο αιώνα μέχρι σήμερα). Εστία-Αθήνα 1991

48. Ελένη Αναγνωστοπούλου-Ευαγγελία Μπαφούνη, Πειραιάς-Οδοιπορικό στην αρχαία και τη νεότερη ιστορία της πόλης. Δήμος Πειραιά-Ιστορικό Αρχείο 2007

49. Ευαγγελία Μπαφούνη-Νικος Μέλιος: συλλογή τεκμηρίων-συγγραφή, 100 Χρόνια Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα παιδικής προστασίας. Πειραιάς 2006

50. Μιχαήλ Γ. Βλάμος-Μόσχος Κεφάλας: κείμενα, Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά-75 χρόνια δράσης και δημιουργίας. Δ.Σ. Πειραιά 1997

51. Γεώργιος Α. Στάϊνχάουερ-Σταματίνα Γ. Μαλικούτη-Βάσιας Τσοκόπουλος, Πειραιάς-Κέντρο Ναυτιλίας και Πολιτισμού. Έφεσος-Αθήνα 2000

52. Β. Σκαρπέτης-Α. Ζάρκος-Γ. Χατζηγεωργίου: συγκέντρωση και ταξινόμηση ιστορικού υλικού, Ιστορία Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου. Πρώτης εκατονταετίας (1861-1961). Πειραιάς 1971

53. Κ. Βαλεριάνου, Ε.Παναγιωτάτου: επιμέλεια-Ε. Κλαμπατσέα, Ι. Σαγιάς: σύμβουλοι, Παρατηρώντας τον Πειραιά…Δήμος Πειραιά-Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο-Αθήνα 2006

54. Διαδικασίες Κοινωνικού Μετασχηματισμού στον Πειραιά. (συλλογικό). ΕΚΚΕ-Αθήνα 1998

55. Δήμος Πειραιά: Πειραιάς, Ιστορία και Πολιτισμός, (συλλογικό). Ιδέα-Πειραιάς 2001

56. Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι 1869-1969. Εθνική Τράπεζα Ελλάδος, Αθήνα1970

57. Η μέριμνα για το Ναυτικό. Εκδ. ΥΕΝ-Οίκος Ναύτου(Εστία Ναυτικών). Πειραιάς 1981

58. Γηροκομείον Πειραιώς 1891-2000. Άσυλον Πενήτων Βασιλείου Αθανασίου πρωθιερέως. Πειραιάς 2000

59. Η Αρχαιολογία του χθες. Βιομηχανικά Κτίρια του Πειραιά. Πρόγραμμα Νόστος Ομάδα Φωτογραφίας ΚΕΘΕΑ. Πειραιάς 2001

60. Από την Ακρόπολη της Αθήνας στο λιμάνι του Πειραιά.(συλλογικό). Ελληνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο-Αθήνα 1989  

61. «Τζάνειον» Γενικό Νοσοκομείον Πειραιώς (1866-2006). 140 χρόνια από τη θεμελίωσή του. Σταμάτης Ι. Μαγιάτης-Α. Χ. Οικονομοπούλου. σ.(9-18). Στο «Επιστημονικά Χρονικά» Πανηγυρικό τεύχος για τα 140 χρόνια από τη θεμελίωσή του. Πειραιάς 2006

62. Η Γιορτή της Δικαιοσύνης στον Πειραιά. Χαιρετισμοί και Ομιλία από την Ημερίδα της 3/10/1995. Επιμέλεια: Β. Βενέτης-Μ. Κεφάλας. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 1995

63. Βασίλης Βενέτης, Ο Δημιουργός Πρόεδρος της Δωδεκαετίας (1990-2002). Επιμέλεια: Μ. Κεφάλας. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 2006

61. Πειραιάς, το ξεκίνημα…, Αφιέρωμα, έκδ. Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά. Ο Άγιος Παύλος. Περιοδικό τχ.2/11, 2007

62. Λουκία Δρούλια, Άγνωστα και ανέκδοτα κείμενα. Σταθμοί προς τη Νέα Ελληνική Κοινωνία (1790-1840). Παράλληλα στον Αγώνα του 21. Περιοδικό Εποχές τχ. 14/6,1964

63. Χάρης Κουτελάκης, Πρώτη πλήρης ιστορία των δυο νεκροταφείων Πειραιά (Άγιος Διονύσης και Ανάσταση). Περιοδικό Ψυττάλεια τχ. 6-7/1987

64. Δημήτρης Ραυτόπουλος, «Τα παλιά καφενεία του Πειραιώς» στο Τότε που δεν υπήρχαν Τζαζ και Μπουζούκια» εφημ. Η Αυγή 9/3/1958

65. Γιώργος Καρράς, Αφιέρωμα, έκδ. Φυσιολατρικού Συνδέσμου Ο Ζήνων. Περιοδικό τχ.156/1,3, 1996

66. Hot HarBor. The Luxury book magazine. τχ1/Καλοκαίρι 2008

67. Πειραιάς, Ναυτιλία και Βιομηχανία. Αφιέρωμα εφημ. Η Καθημερινή-Επτά Ημέρες. Αθήνα 1994

68. Οδός Πειραιώς, εκεί όπου στέκουν ακόμη καμινάδες. Αφιέρωμα εφημ. Η Καθημερινή-Επτά Ημέρες Αθήνα 2002

69. Ένα τραγούδι για το λιμάνι. Αφιέρωμα. Περιοδικό Έψιλον-Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 11/2/1996

ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Ηλίας Αγγελόπουλος, Περί Πειραιώς και των λιμένων αυτού κατά τους αρχαίους χρόνους. Αθήνα 1898

2. Μιχαήλ Γ. Βλάμος, Πειραϊκά Μελετήματα. Αναδιφώντας κείμενα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Δικαίου. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 2003

3. Μιχαήλ Γ. Βλάμος, Διαχρονική συμβολή του Πειραιά στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 2004

4. Παναγιώτης Δ. Δημάκης, Πρόσωπα και θεσμοί της Αρχαίας Ελλάδος (Ο Πειραιάς και ο Κόσμος του κατά την Κλασική Αρχαιότητα). Παπαδήμας-Αθήνα 1994

5. Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης, Το εν Πειραιεί Σηράγγιον. Αθήνα 1928

6. Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης, Το Θεμιστόκλειον. Αθήνα 1910

7. Σαράντος Ι. Καργάκος, Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης. τ. Β Gutenberg-Αθήνα 2006

8. Βασίλης Κατσαρός: εισαγωγή, Βυζαντινό Λεξικό-Σουΐδα, 10^ος αιώνας. Θύραθεν-Θεσσαλονίκη 2002

9. Ανέστης Κωνσταντινίδης, Λεξικό κυρίων Ονομάτων-Μυθολογικό, Ιστορικό, Γεωγραφικό. Αθήνα 1900/β΄ Εκάτη-Αθήνα 1997

10. Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, Ελλάδα-Ρώμη. τόμοι 4 Δομή-Αθήνα χ.χ.

11. Χαράλαμπος Ε. Μαραβέλιας, Φόνος. Τα Αττικά φονικά Δικαστήρια και ιδίως το εν Φρεαττοί του Πειραιώς Δικαστήριο. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 1998

12. Ιωάννης Μελάς, Ιστορία της Πόλεως Πειραιώς-Από τους Προϊστορικούς καιρούς μέχρι των ιδικών μας χρόνων. Τόμος Α΄ Προϊστορία και Πρωτοϊστορία. Αθήνα 1976. Τόμος Β΄ Αρχαϊκοί χρόνοι Αθήνα1981. Τόμος Γ΄ Κλασικοί χρόνοι Αθήνα 1989   

13. Αλέξανδρος Ν. Μελετόπουλος, Πειραϊκαί Αρχαιότητες. Ανέκδοτος επιγραφή, η Σκευοθήκη του Φίλωνος. Αθήνα 1882

14. Ιωάννης Α. Μελετόπουλος, Πειραϊκαί Αρχαιότητες. Πειραιάς 1960

15. Λυδία Παλαιοκρασά, Το ιερό της Αρτέμιδος Μουνυχίας (Αρχαιολογική Εταιρεία). Αθήνα 1991

16. Χρήστος Θ. Πανάγος, Ο Πειραιεύς. Οικονομική και Ιστορική έρευνα από των αρχαίων χρόνων μέχρι του τέλους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Άλφα 1948/β΄ Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς 1995

17. Χρήστος Θ. Πανάγος, Το Ημερολόγιο ενός Πειραιώτη μεγαλοεπιχειρηματία του 5^ου π.χ. αιώνα. Εστία-Αθήνα 1994

18. Χρήστος Θ. Πανάγος, Κουβεντιάζοντας με το Θεμιστοκλή (Το «κατηγορώ» του Φιλελεύθερου θεμελιωτή του Αρχαίου Πειραιά προς τους σύγχρονους πολιτικούς). Εστία-Αθήνα 1996

19. Διονύσης-Δανίλης Πανίτσας, Γράμμα στον Πειραιά. Η πανάρχαια ιστορία μιας πόλης που δεν γράφτηκε έως τώρα. Πειραιάς 1974

20. Διονύσης Πανίτσας, Ο Πειραιάς και οι ρωμαΐζοντες, 1200-86 π.χ. Πειραιάς 1979

21. Δημήτρης Πανταζής, Περιηγητής Αθηνών. Περιγραφή των Αθηνών, του Πειραιώς και των εν αυτοίς αρχαιοτήτων. Ι. Αγγελόπουλος 1868/β΄ Ελεύθερη Σκέψις-Αθήνα 2006

22. Νίκος Μ. Παπαδόπουλος, Η Ναυμαχία της Σαλαμίνος. Εστία-Αθήνα 1961

23. Νίκος Δ. Παπαχατζής, Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις-Αττικά. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα 1974

24. Ιωάννης Β. Πατσουράκος, Μια ιστορική πτυχή του αρχαίου Πειραιώς. Πειραιάς 1932

25. Μ. Πωλογιώργης, Επιτύμβια μνημεία με ανάγλυφη παράσταση της κλασικής περιόδου από τον Πειραιά και την περιοχή του. (διδακτορική διατριβή) Αθήνα 2001

26. Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας. τόμοι 2 Ανέστης Κωνσταντινίδης-Αθήνα 1891  

27. Αντώνης Β. Σαμπαζιώτης, Δημιουργικός Ιστορισμός. Ο Αρχαίος Πειραιάς και η οικονομική του ζωή. Πειραιάς 1984. Και τόμος Β΄ Αθήνα 2008 (διάθεση Πειραϊκαί Εκδόσεις-Σ. Κουσουρής)

28. Γεώργιος Α. Σταϊνχάουερ, Τα Μνημεία και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά. Μ. Τουμπής-Αθήνα 1998

29. Γεώργιος Α. Σταϊνχάουερ, Η οχύρωση και η Πύλη της Ηετιώνειας. Σύλλογος Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά 2003

30. Γεώργιος Α. Σταϊνχάουερ, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιώς. Eurobank Ergasias-Αθήνα 2001

31. Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου, Νεοαττικά-Οι Ανάγλυφοι πίνακες από το λιμάνι του Πειραιά. Αρχαιολογική Εταιρεία αρ.91/Αθήνα 1979

32. Μαρίνος Γ. Τσάμης, Αρχαιογνωστικά του Πειραιά. Πειραιάς Φεβρουάριος 2004

33. Γ. Φιλάρετος, Δύο τριήρεις, αγγελιοφόροι από Πειραιώς εις Μυτιλήνην το 427. Αθήνα 1902

34. Αντώνης. Χριστοδουλόπουλος, Ο Πειραιεύς ως λιμήν και ως Πόλις από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον. Αθήνα 1912

35. Οδηγός Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά. Α4 Λυκείου. Πειραματικό Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Πειραιάς 1993-1994

36. Πειραιάς, ένας περίπατος στην αρχαιότητα…Ημερολόγιο 2007-Το λιμάνι της αγωνίας

37. Claude Mosse, Ιστορία μιας Δημοκρατίας-Αθήνα. ΜΙΕΤ-Αθήνα 1983

38. Ulrich Wilcken, Αρχαία Ελληνική Ιστορία. Παπαζήση-Αθήνα 1976

39. Botsford-Robinson, Αρχαία Ελληνική Ιστορία. ΜΙΕΤ-Αθήνα 1979

40. J. B. Bury and Russell  Meiggs, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος.  τόμοι 3 Καρδαμίτσα-Αθήνα 1982  

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ-ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821-Ο ΛΕΩΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ

1. Έντμοντ Άμπου, Η Ελλάδα του Όθωνος, Η Σύγχρονη Ελλάδα 1854. Τολίδη-Αθήνα χ.χ.

2. Δημήτριος Γέροντας, Ιστορία των Αθηνών. Τουρκοκρατία περίοδος δεύτερη 1687-1821, τ. Δ. Παλμός-Αθήνα1969

3. Άρθουρ ντε Γκομπινώ, Στο βασίλειο των Ελλήνων στα τέλη του 19^ου αιώνα. Περίπλους-Αθήνα 1999

4. Φερντινάντ Γκρεγκορόβιους, Μεσαιωνική Ιστορία των Αθηνών. Τόμοι 3. Κριτική-Αθήνα 1994

5. Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις τ. Β  Ερμής-Αθήνα ΣΠ 23/1973

6. Παρασκευάς Ευαγγέλου, Ο Πειραιάς στην Επανάσταση του 1821. Αθήνα 1977

7. Παρασκευάς Ευαγγέλου, Πειραϊκό Αρχείο-τόμος Α, Από τον11ο αιώνα μέχρι το 1820, Πειραιάς 1981,τόμος Β, Από το 1821 μέχρι τον Απρίλιο του 1827, Πειραιάς 1983, τόμος Γ, Από το 1827 μέχρι τις απαρχές της δημιουργίας της νέας Πόλης. Πειραιάς 1986

8. Βόλφ Ζάιντς, Βαυαροί στην Ελλάδα. Ευρωεκδοτική-Αθήνα 1984

9. Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλου, Ιστορία των Αθηνών. Τουρκοκρατία περίοδος πρώτη 1458-1687, Τόμοι 3. Γ. Παπαδημητρίου-Αθήνα χ.χ.

10. Χάρης Μιχ. Κουτελάκης, Το Πόρτο Λεόνε-Ο Λέων του Πειραιώς. Η απαγωγή στη Βενετία και τα προβλήματα που σχετίζονται με το μνημείο και τη χρονολόγησή του. Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά «Άγιος Παύλος»-Πειραιάς 2000

11. Χριστιάνα Λυτ, Μια Δανέζα στην Αυλή του Όθωνα, Μαρτυρία της εποχής, σημειωματάριο, ημερολόγιο, γράμματα. Ερμής-Αθήνα 1981

12. Α. Μανίκης, Πενήντα πέντε χρόνων ιστορία του Πειραιώς(1765-1821). Περιοδική έκδοση Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων Δήμου Πειραιώς-Πειραιάς αρ.1.11/1943

13. Ουίλλιαμ Μίλλερ, Ιστορία της Φραγκοκρατίας στηνΕλλάδα (1204-1566). Π. Σ. Παπακωνσταντίνου-Αθήνα χ.χ.

14. Κώστας Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19^ου εις τον 20^ο αιώνα. Μέλισσα-Αθήνα 1966/5^η 2005

15. Κ. Περιμένης, Ο Πειραιεύς στην Επανάσταση του 1821. Δελτίο του ΟΛΠ τ.15/1978

16. Λουδοβίκος Ρος, Αναμνήσεις και ανακοινώσεις από την Ελλάδα(1832-1833). Τολίδη-Αθήνα 1976

17. Γεώργιος Ν. Σαχίνης, Οι Υδραίοι στον Πειραιά (1792-1838) μέρος Α΄. Πειραιάς 1989

18. Κυριάκος Σιμόπουλος, Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 1821.(1821-1829) Τόμοι 5 Αθήνα 1979-1984

19. Κυριάκος Σιμόπουλος, Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα. τ.Α(333μχ.-1700), τ.Β(1700-1800), τ.Γ1(1800-1810), τ.Γ2(1810-1821). Αθήνα 1975-1981

20. Επαμεινώνδας Στασινόπουλος, Η Ιστορία της Σχολής Ευελπίδων. Εποχή Καποδίστρια και Όθωνος. Αθήνα 1933

21. Χρήστος Α. Στασινόπουλος, Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Τόμοι 4. Δεδεμάδη-Αθήνα 1979

22. Ε. Ν. Σοφού, Χάρτης του Πειραιώς συνταχθείς το 1687 υπό των Ενετών. Αρχαιολογική Εφημερίς-Αθήνα 1973

23. Ο Λέων του Πειραιά,(συλλογικό)Ελληνικός Σύλλογος Επιστροφής Λέων Πειραιά. Πειραιάς 1994

24. Δημήτριος Αινιάν, Άπαντα-απομνημονεύματα Καραϊσκάκη και άλλων αγωνιστών. Άτλας-Αθήνα 1962

25. Γιάννης Βλαχογιάννης, Άπαντα των Νεοελλήνων κλασικών, Καραϊσκάκης-Ιστορικά σημειώματα. τ. 2^ος Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων-Αθήνα 1966

26. Η Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι. Χειρόγραφο Έλληνος υπαξιωματικού. Αθήνα-Χ. Δημόπουλος 1870/β΄ Γαλαξία 244-245/1970

27. Ο Τύπος στον Αγώνα 1821-1827. επιμέλεια: Αικατερίνη Κουμαριανού. τόμοι 3 Ερμής-Αθήνα  ΣΠ12/1971

28. Ιωάννης Μητρόπουλος, Γεώργιος Καραϊσκάκης (Ο Άνθρωπος-ο Αγωνιστής-ο Αρχηγός). Πειραιάς 1963

29. Κωνσταντίνος Δ. Παπαρρηγόπουλος, Γεώργιος Καραϊσκάκης. Κυρομάνος-Θεσσαλονίκη 1990

30. Δημήτρης Σταμέλος, Ο θάνατος του Καραϊσκάκη, συμπτωματικό γεγονός ή οργανωμένη δολοφονία. Εστία-Αθήνα 1985

31. Δημήτριος Φωτιάδης, Καραϊσκάκης.(έκδοση ξανακοιταγμένη και συμπληρωμένη) Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος-Αθήνα 1995

ΚΑΤΟΧΗ-ΕΜΦΥΛΙΟΣ

1. Βαρδής Βαρδινογιάννης, Πως αποδράσαμε από τα Βούρλα. Θεμέλιο-Αθήνα 1976/ β΄1983

2. Θόδωρος Βασιλόπουλος, Η Απόδραση των Βούρλων. Διάλογος-Αθήνα 1975

3. Στέλιος Γεράνης, Μνήμη βομβαρδισμού. Θερμοπύλες-Πειραιάς 1975

4. Γ. Γιωτόπουλος, Πειραιάς-Κατοχή-Αντίσταση-«σύμμαχοι». Αθήνα 1986

5. Ε. Ευστρατίου, Το πρώτο σαμποτάζ στο λιμάνι Πειραιώς. Πειραιάς 1947

6. Κώστας Θεοφάνους, Η Εθνική Αντίσταση στον Πειραιά 1941-1944.(αναμνήσεις, μαρτυρίες και μαρτύρια αγωνιστών) Πειραιάς 1985/β΄ λιμάνι-Πειραιάς1996

7. Νίκανδρος Κεπέσης, Ο Πειραιάς στην Εθνική Αντίσταση. Σύνδεσμος Δήμων Περιοχής Δυτικής Αττικής και Πειραιά1990

8. Κώστας Κωνσταντινίδης, Τρεις αληθινές ιστορίες (Ο Πειραιάς κάτω από βόμβες, Ο ελεύθερος σκοπευτής ήταν γυναίκα, Σημάδια στους τοίχους σημάδια στη μνήμη). Αθήνα 2001

9. Δημήτρης Π. Λιάτσος, Το μπλόκο της Κοκκινιάς. Το χρονικό της θυσίας και της λεβεντιάς. Κοκκινιά γ΄/1983 (συμπληρωμένη)

10. Τάσος Μαντζώρος, Μαρτυρίες της Αντίστασης. Πειραιάς 1977

11. Ευάγγελος Μαχαίρας, Η Τέχνη της Αντίστασης. Καστανιώτης-Αθήνα 1999

12. Σίμος Επ. Μιχαηλίδης, Το ΕΑΜ της Κοκκινιάς. Πειραιάς 1985

13. Σίμος Επ. Μιχαηλίδης, Το ΕΑΜ Πειραιά. Πειραϊκαί εκδόσεις-Σ. Κουσουρής1987

14. Τάκης Μπενάς, Της κατοχής, μνήμες μικρές σαν χρέος. Θεμέλιο-Αθήνα 1999

15. Στέλιος Μπινιάρης, Ο Πειραιάς του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (χρονικό). Φιλολογική Στέγη Πειραιά 1988

16. Άγγελος Παπαναστασίου, Ο Πειραιεύς μετά την 4^η Αυγούστου. Πειραιάς 1938

17. Κώστας Παράσχος, Η κατοχή-φωτογραφικά τεκμήρια 1941-1944. Ερμής-Αθήνα γ΄/1979

18. Μιχ. Κ. Περοδασκαλάκης, Πρόσεξε! Σε ζητούν οι Γερμανοί,(από τα χρόνια της σκλαβιάς). Πειραιάς 1945

19. Δημήτρης Σέρβος, Που λες…στον Πειραιά, Ντοκουμέντα και Αναμνήσεις. Αθήνα 1996

20. Σταμάτης Σκούρτης, Αυτοί που ντρόπιασαν το θάνατο. Β. Γιαννίκος-Αθήνα 1996

21. Α. Στίνας, Αναμνήσεις. Ύψιλον-Αθήνα 1985

22. Κυριάκος Τσακίρης, Βούρλα-Η μεγάλη απόδραση. Οδυσσέας-Αθήνα 1994

23. Ο Πολεμικός Τύπος, Βομβαρδισμός στον Πειραιά. (σετ 3 εφημερίδων) Αθήνα τχ. 40/2002

ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ-ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ

1. Φιλολογικόν Λεύκωμα, επιμέλεια: Ηρακλής Παπαμανώλης. εφημ. «Σφαίρα»-Πειραιάς 1901

2. Πρωτοχρονιάτικον Πειραϊκόν Λεύκωμα.1918. επιμέλεια: Κοραή Π. Παππαντωνάκι. εφημ. «Σημαία»-Πειραιάς 1/1/1918 έτος πρώτο

3. Ιστορικόν Λεύκωμα(1821-1921)του Άγγελου Α. Κοσμή. εφημ. «Σφαίρα»-Πειραιάς 1921

4. Λεύκωμα Εξηκονταετηρίδας Πειραϊκού Συνδέσμου 1894-1954.Πειραϊκός Σύνδεσμος. Πειραιάς 1954

5. Λεύκωμα Πειραιεύς 1966(εικονογραφημένη έκδοσις), του Θεόδωρου Βλάσση. Πειραιάς 1966

6. Λεύκωμα Πειραιώς 1958, έκδοσις-επιμέλεια: Διονύσης Ι. Πανίτσας. Πειραιάς 1958

7. Λεύκωμα Σχολής Ναυτικών Δοκίμων-100χρόνια στον Πειραιά. επιμέλεια: Α. Παπαγεωργίου. Ατλαντίς-Πειραιάς 1984

8. Λεύκωμα 60ετηρίδας 1931-1991. επιμέλεια: Γ. Ε. Χατζημανωλάκης. Φυσιολατρικός Σύνδεσμος Πειραιώς Ο Ζήνων. Πειραιάς 1991

9. Λεύκωμα Εκατονταετηρίδος, Εκπαιδευτικού Οργανισμού Ο ΠΛΑΤΩΝ. Πειραιάς 1989.

10. Λεύκωμα Πειραιάς 1900-1930 από παλιά καρποστάλ και φωτογραφίες. Συλλέκτης-Αθήνα 1995

11. 25 χρόνια 1968-1993 Λεύκωμα 25ετίας Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιώς. Ν. Λ. Πειραιώς 1994

12. Πρόδρομος Ματζάρογλου: κείμενα-επιμέλεια, Πειραϊκό Λεύκωμα. Αρίων-Αθήνα 1977

13. Έλλη Παπαδημητρίου: λήψη-σελιδοποίηση, Παλιές φωτογραφίες (Αθήνα-Πειραιά-Καισαριανή). Ερμής-Αθήνα 1979

14. Χρήστος Πατραγάς, Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα. Μυτιληναίος-Πειραιάς 2004

15. CHRISTIE’S, Οι Έλληνες στη θάλασσα και ο Πειραιάς. Κοάν-Αθήνα 1994

16. Ημερολόγιον 1895. Όμιλος Ποδηλατών Πειραιώς. Αθήνα 1895

17. Πειραϊκόν Ημερολόγιον του 1895 έτους μετά Οδηγού, του Σπυρίδωνος Ι. Σπυριδωνίδη. Αθήνα 1895

18. Το Πειραϊκόν Ημερολόγιον του 1928-Εικονογραφημένο. επιμέλεια: Χρήστος Λεβάντας. Έλβα-Πειραιάς 1928

19. Ετήσιον Ημερολόγιον του 1904, του Σίμωνος Δ. Χιωτέλλη. Μαθητών και Μαθητριών μετά καλλιτεχνικών εικόνων. Έτος πρώτον. τυπ. Αποστολόπουλου-Αθήνα 1904

20. Πειραϊκόν Ημερολόγιον, έκδοση Νίκος Κατσικάρος. Αρχείον Πειραϊκών Σπουδών 1/1966

21. Πειραιάς, μικρό οδοιπορικό στην πόλη μας. Το λιμάνι της αγωνίας-Πειραιάς 2004

22. Πειραιάς, μια πόλη-λιμάνι. Το λιμάνι της αγωνίας-Πειραιάς 2009

23. Σύνδεσμος και Επιχειρείν-Ημερολόγιο 2010. Σύνδεσμος Αποφοίτων Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Πειραιάς 2010

24. Ονειρευόμαστε, σχεδιάζουμε, δημιουργούμε το μέλλον μας-Ημερολόγιο 2010. Νομαρχία Πειραιά, Πολυχώρος Απόλλων. Πειραιάς 2010

 

ΟΔΗΓΟΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

1. Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς και των κυριότερων πόλεων της Ελλάδος 1900. Στ. Κουσουλίνος-Αθήνα 1900

2. Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1928-1929. Αρτία-Πειραιάς 1928

3. Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1930-1931. Πειραιάς 1931

4. Νεώτατος και πληρέστατος Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς, προαστείων και συνοικισμών. Αθήνα 1946

5. Αθήνα-Πειραιάς-Προάστεια. Χάρτης-Οδηγός. Σ. Καπρανίδης-Ν. Φώτης και ΕΛΠΑ. Αθήνα 1984

6. Μπ. Βασιλειάδης, Νέος πλήρης Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς και περιχώρων. Αθήνα 1944

7. Γαβρ. Γαβριηλίδης, Νεώτατος και πληρέστερος Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς, προαστείων και συνοικισμών. Αθήνα 1950

8. Π. Κ. Δαραβίγκας, Διάγραμμα-Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς-Προαστείων. Αθήνα 4^η/1977

9. Γιάννης Καιροφύλλας, Τοπωνύμια Αθηνών, Πειραιώς και Περιχώρων. Φιλππότης-Αθήνα 1995

10. Ηλίας Κουρής, Πανελλήνιον Ιστορικόν Εγκόλπιον. Ιστορία της Ονομασίας των οδών Αθηνών-Πειραιώς. Αθήνα 1912

11. Μιλτιάδης Μπούκας, Οδηγός της Ελλάδος. Αθήνα 1875

12. Μάρω Βουγιούκα-Βασίλης Μεγαρίδης, Οδωνυμικά του Πειραιά. Η σημασία των Ονομάτων των οδών και πλατειών των Δήμων Πειραιά, Κερατσινίου, Δραπετσώνος, Νίκαιας, Κορυδαλλού, Αγίου Ιωάννου Ρέντη και Περάματος. Φιλιππότης-Αθήνα 1996

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ

1. Ιωάννης Ανδρόνικος, Η τεχνική εξέλιξις του λιμένος Πειραιώς κατά την τριακονταετίαν 1930-1960. Δελτίον ΟΛΠ. 1930-1960

2. Νίκος Βλάγκαλης, Μελέτη επί του ζητήματος του λιμένος Πειραιώς. Αθήνα 1913

3. Γιάννης Γαϊτάνης, Ο λιμήν του Πειραιώς, χθες και σήμερον. Πειραιάς 1970

4. Άγγελος Γκίνης, Ο λιμήν του Πειραιώς. εφημ «Σφαίρα»-Αθήνα 1907

5. Κωνσταντίνος Θ. Ζουμπουλίδης, Ιστορία και εξέλιξις του Λιμένος Πειραιώς.(αυτοτελής και σύντομος ιστορία Πειραιώς) Πειραιάς 1/12/1932

6. (Ισηγόνης), Γενικά περί Λιμένων. Συλλογή νόμων και βασιλικών διαταγμάτων αφορώντων τον λιμένα Πειραιώς. Αθήνα 1892

7. Δημήτριος Ι. Καλλιμασιώτης, Μελέτη περί διαρρυθμίσεως του λιμένος Πειραιώς. Πειραιάς 1913

8. Στυλιανός Λελούδας, Το λιμενικόν συγκρότημα του επινείου Αθηνών. (Πειραιάς) 11/5/1925

9. Ιωάννης Λιμπρίτος, Ο λιμήν του Πειραιώς μέχρι του 1929. Πειραιάς 1929

10. Θ. Δ. Ματαράγκας, Μελέτη περί διαρρυθμίσεως και συμπληρώσεως του λιμένος Πειραιώς. Πειραιάς 1914

11. Γεώργιος Γρ. Παπαδόπουλος, Λιμενικά Έργα. Πραγματεία περί των δυνατών επινείων της πόλεως Αθηνών και ιδιαιτέρως περί της διαρρυθμίσεως του λιμένος Πειραιώς. Αθήνα 1913

12. Μιχάλης Λ. Πολέμης, Η Οικονομική θέση του λιμανιού του Πειραιά στη Μεσόγειο.(μέρος 2^ον) Αθήνα 1989

13. Ηρακλής Γ. Σακαλής, Η Πόλη και το Λιμάνι του Πειραιώς. Πειραιάς 1977    

14. Αθανάσιος Χατζηδήμος, Το λιμάνι του Πειραιά από ανέκδοτο χειρόγραφο του 18^ου αιώνα και όπως το παρουσιάζουν οι περιηγητές και οι πορτολάνοι τον καιρό της Τουρκοκρατίας. Συλλέκτης αρ.3-5/Αθήνα 1949

15. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Το λιμάνι του Πειραιά στη διαδρομή των αιώνων. Πειραιάς 1989/ 6^η  Πειραιάς 2001

16. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Τοπωνύμια της περιοχής λιμένος Πειραιώς. στο Δελτίον ΟΛΠ αρ.16/1978 και αρ.17/1979

17. Εσωτερικός Κανονισμός ΟΛΠ. Πειραιάς 1961

18. Ο Λιμήν του Πειραιώς κατά τα έτη 1930-1970. Πειραιάς 1970

19. Η Δημόσια συζήτησις περί του Μείζονος Λιμένος Πειραιώς. Ειδικές Εκδόσεις-Δελτίο ΕΒΕΠ 1970

ΕΜΠΟΡΙΟ-ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ-ΝΑΥΤΙΛΙΑ

1. Γ. Ν. Αλεξάκης, Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907. Ερμής-Πειραιάς 1906/β΄ Εμπορικός Σύλλογος Πειραιά 1990

2. Γεώργιος Αγγελόπουλος, Στατιστική Πειραιώς. Αθήνα 1852/β΄ Ελεύθερη Σκέψις-Αθήνα 2006

3. Γ. Π. Βλάχος: επιστημονικός υπεύθυνος, Οι ιδιομορφίες του προβλήματος των οφειλών των Ναυπηγοεπισκευαστικών επιχειρήσεων της περιοχής, Πειραιά-Δραπετσώνα-Κερατσινίου-Ικονίου και Περάματος προς το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. ΕΒΕΠ Απρίλιος 1998

4. Γ. Βώκος, Οδηγός του Πειραιώς του 1901. Εμπόριον-Εμπορική Ναυτιλία-Βιομηχανία-η πόλις του Πειραιώς. Πειραιάς 1901

5. Γεώργιος Βλάχος-Χ. Βορδόκας, Μελέτη επί της Ναυπηγικής κατασκευαστικής και επισκευαστικής Βιομηχανίας της περιοχής Πειραιώς, Πέραμα, Σκαραμαγκά. Αθήνα 1982

6. Ελευθέριος Α. Γεωργαντόπουλος, Η Ελληνική Ναυτιλιακή Πολιτική 1931-1961. Πειραιάς 1962

7. Δημήτριος Α. Ζώτος, Η Οργάνωσις της Επαγγελματικής και Βιοτεχνικής τάξεως εν Ελλάδι. Πειραιάς 1925

8. Ηλίας Κ. Ηλιάδης, Εμπορικός και Βιομηχανικός Σύλλογος Πειραιώς.Εικοσιπενταετηρίς1900

   1925. Πειραιάς 1925

9. Π. Ι. Ηλιόπουλος, Το Εμπόριον της Ελλάδος. Πειραιάς 1952

10. Ν. Ιγγλέσης, Εμπορικός και Βιομηχανικός Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς-Προαστείων. Αστήρ-      Παπαδημητρίου-Αθήνα 1939  

11. Νικόλαος Μ. Καλαμίτσης, Η Βιομηχανία του Πειραιώς-από το 1835μέχρι σήμερον-και η συμβολή    της εις την οικονομικήν και κοινωνικήν ανάπτυξιν του Πειραιώς. Πειραιάς 1960

12. Μαριάνθη Γ. Κοτέα, Η Βιομηχανική Ζώνη του Πειραιά 1860-1900. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Παντείου Πανεπιστημίου-Αθήνα 1997

13. Μανώλης Κουλουκουντής, Εις την υπηρεσίαν της Ναυτιλίας 1960-1984. Πειραιάς 1984

14. Σπύρος Κυπριώτης, Ο θεσμός των Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων. Πειραιάς 1953 

15. Παύλος Κυριαζής: επιμέλεια, Δέκα οικοδόμοι της Ελληνικής Προόδου. εκδ. των Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων Αθηνών-Πειραιώς. Φεβρουάριος 1966

16. Le Piree, Εμποροβιομηχανικόν Επιμελητήριον Πειραιώς. Πειραιάς 1925

17. Γεώργιος Λέων, Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία(1453-1850). ΕΤΕ-Αθήνα 1972

18. Πάνος Λώζος, Πειραϊκά και Οικονομικά θέματα. Πειραιάς 1984

19. Χαράλαμπος Π. Δ. Μάσταλος, Περί Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων. τύπ. Κ. Σπυράκου και Ι. Χαντζάρα-Πειραιάς 1923 

20. Ιωάννης Δ. Μητρόπουλος, Γενικά και Πειραϊκά θέματα 1951. Πειραιάς 1951

21. Μανώλης Α. Μπεντενιώτης, Η Κοινωνική Ασφάλιση των Ναυτικών. Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο Τζέϊ και Τζέϊ Ελλάς Πειραιάς 2001

22. Αριστείδης Κ. Οικονόμου, Χρηματιστήριον Πειραιώς. Αθήνα 1875

23. Χρήστος Θ. Πανάγος, Ένας Πειραιώτης θυμάται. επιμέλεια: Ευαγγελία Μπαφούνη. ΙΜΤΙΙΕ 1999

24. Θεόδωρος Α. Παπαδόπουλος: επιμέλεια, Πεπραγμένα 1953-1960-Χρηματιστήριον Εμπορευμάτων Πειραιώς. τυπ. Κ. Σπανώδης Πειραιάς Μάρτιος 1961

25. Νίκος Παπαμανώλης, Η Ελληνική εμπορική ναυτιλία και η πόλη του Πειραιά. Η εξέλιξη του Πειραιά ως ναυτιλιακού κέντρου την περίοδο 1880-1914.(διπλωματική εργασία). Τμήμα Ιστορίας- Αρχαιολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης-Ρέθυμνο 2003

26. Λήδα Παπαστεφανάκη, Εργασία, Τεχνολογία και Φύλο στην Ελληνική Βιομηχανία. Η κλωστοϋφαντουργία του Πειραιά 1870-1940. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης-Αθήνα 2009

27. Δ. Πετρόπουλος, Οδηγός Επιστημόνων-Εμπορικών Εταιρειών-Εμπόρων-Ατμοπλ. Εταιρειών-Δημοσίων Γραφείων-εν γένει Καταστημάτων Αθηνών –Πειραιώς 1922. εκδ. Σφαίρα-Πειραιάς1922  

28. Παύλος Θ. Σαρλής, Ο νέος θεσμός της Ναυτικής Εταιρείας και η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία. Πειραιάς 1980

29. Νικόλαος Σπανδωνής, Πειραιεύς-Ιστορία, Εμπόριον, Ναυτιλία, Βιομηχανία, Λιμήν. Σφαίρα- Πειραιάς 1898

30. Μ. Συναρέλλη, Δρόμοι και λιμάνια στην Ελλάδα 1830-1880. Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ-Αθήνα 1989

31. Γεώργιος Τσιρίδης, Διερευνώντας τη δυνατότητα για Ναυτιλιακό κέντρο στον Πειραιά. Πανεπιστήμιο Πειραιά 2009

32. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Ιστορία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς. ΕΒΕΠ-Πειραιάς 2004

33. Νικόλαος Γ. Σιδέρης- Π. Κ. Φλώρος, Η Βιομηχανία της περιοχής Αθηνών-Πειραιώς κατά τα έτη 1955-1957. Εμπορικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών. Αθήνα 1958

34.Ευαγγελία Μπαφούνη-Νίκος Μέλιος, Γεώργιος Στρίγκος. ΙΜΤΙΙΕ 2006

35. Νίκος Μέλιος-Ευαγγελία Μπαφούνη, ΕΛΑΪΣ. Α. Ε.1920-1997. ΕΛΑΪΣ-Νέο Φάληρο 1997

36. Νίκος Μέλιος-Ευαγγελία Μπαφούνη- Γεώργιος Σταϊνχάουερ, Εμπόριο και Τράπεζες στον Πειραιά (Φωτογραφικό Οδοιπορικό από την αρχαιότητα στους νεότερους χρόνους). ΙΜΤΙΙΕ 2002

37. Νίκος Μέλιος-Ευαγγελία Μπαφούνη, Αφοι Πανάγου Α.Β.Ε.Ν.Υ. Το μετέωρο βήμα από το εμπόριο στη βιομηχανία (1872-1981)-Ημερολόγιο Θεόδωρου και Άγγελου Πανάγου. ΙΜΤΙΙΕ 2002

38. Ο Νομός Πειραιώς, Συμβολή εις την έρευναν δια την οικονομικήν και πολιτιστικήν του ανάπτυξιν. Νομαρχία Πειραιά 1966

39. Οικονομικές επιπτώσεις από την κυκλοφορία και στάθμευση στον Πειραιά και το Λιμάνι του. Α΄ Ημερίδα Οικονομικής των Μεταφορών. Πανεπιστήμιο Πειραιά-τμήμα Ναυτιλιακών, (συλλογικό), Πανεπιστήμιο Πειραιά 1994

40. Βιομηχανικός Πειραιάς η Πόλη μας. Ημερολόγιο 2005-το λιμάνι της αγωνίας. Πειραιάς 2005

41. Λεύκωμα 25 ετηρίδος 1900-1925 του Εμπορικού και Βιομηχανικού Συλλόγου Πειραιώς. Πειραιάς 1925

42. Αναμνηστικόν Λεύκωμα του πρώτου Πανεμπορικού Συνεδρίου Πειραιώς. (ΕΒΕΠ)-Αθήνα1924

ΔΗΜΑΡΧΟΙ-ΤΟ ΡΟΛΟΙ-ΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ

1. Πέτρου Σ. Ομηρίδου, Βιογραφία Αυτοσχέδιος. Υπό Αριστείδου Σκυλίτζη. Αθήνα 1871

2. Διονύσης Πανίτσας, Ο άρχοντας του Πειραιώς. Πειραϊκαί εκδόσεις-Σ. Κουσουρής 1978

3. Δημήτριος Θ. Σπηλιωτόπουλος, Ο Πειραιάς και οι Δήμαρχοι της Α΄ Εκατονταετηρίδος. εφημ. Χρονογράφος- Πειραιάς 1939

4. Ηλίας Ν. Στρούμπος, Τα πεπραγμένα υπό των Δημάρχων Πειραιώς από της συστάσεως του Δήμου μέχρι της ληξάσης τελευταίας περιόδου 1903… Αθήνα 1907

5. Γεώργιος Ν. Σαχίνης, Κυριάκος Αντ. Σερφιώτης, Πρώτος Υδραίος Δήμαρχος Πειραιώς. Υδραϊκός Σύνδεσμος-Πειραιάς 1986

6. Γεώργιος Β. Χαραλαμπόπουλος, Πεπραγμένα Μάιος1946-Ιανουάριος1950. Δήμος Πειραιά 1949

7. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Οι Δήμαρχοι του Νεότερου Πειραιά. Πειραιάς 1999/β΄ 2002

8. Βασίλης Π. Πισιμίσης, Το ρολόι του Πειραιά, το παλιό Δημαρχείο. Συλλογές-Αθήνα 2003

9. Πολιτεία Δημάρχου Πειραιώς 1914-1921. Αθήνα 1923

10. Χρυσούν Έτος, του Δήμου Πειραιώς το 1969. εφημ. «Κοινωνική»-Πειραιάς 1970

11. Ο Πειραϊκός Λαός προς τον Δήμαρχό του Αριστείδη Σ. Σκυλίτση. Πειραϊκαί Εκδόσεις-Σ. Κουσουρής 1993

12. 1835-2005 από τον Κυριάκο Σερφιώτη στο Χρήστο Αγραπίδη. Δήμαρχοι Πρόεδροι και Δημοτικοί Σύμβουλοι Δήμου Πειραιά. Δήμος Πειραιά ΔΕΠΕΠ 2005

13. Γιάννης Γιαννιτσιώτης, «Η μνήμη της Πόλης ως πολιτικό επιχείρημα. Δημοτικές εκλογές στον Πειραιά 1895». στο Πρακτικά του Β Διεθνούς Συνεδρίου, Η πόλη στους νεότερους χρόνους. Μεσογειακές και βαλκανικές όψεις. 19^ος-20^ος αιώνας. ΕΜΝΕ-Αθήνα 2000

14. Βάννα Πανδή-Αγαθοκλή, Η Ιστορία του Νέου Φαλήρου μέσα από τους δρόμους του. Ομβρος-Αθήνα 2001

15. Γιώργος Σκαρδιάκος, Το Νέο Φάληρο(Μνήμες). Καλλέντης-Αθήνα 1990

16. Νίκος Μέλιος-Λίτσα Μπαφούνη, Νέο Φάληρο(Φωτογραφικό Οδοιπορικό). ΙΜΤΙΙΕ 1998

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

1. Μιχαήλ Επιφάνους, Τα δικαιώματα του εν Πειραιεί καθεδρικού ναού της Αγ. Τριάδος επί του περιβόλου της. Πειραιάς 1962

2. Ευάγγελος Δαλέζος, Ο ναός του αποστόλου Παύλου εν Πειραιεί-ο εν Αθήναις καθεδρικός ναός του Αγ. Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Αθήνα 1965

3. Γεώργιος Ντόκος: επιμέλεια, ιερός ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Πειραιώς 1879-2009, 130 χρόνια ιστορίας. Ιερά Μητρόπολη Πειραιά χ.χ.

4. Ιγνάτιος Ι. Παπασπηλιόπουλος πρωτοπρεσβύτερος, Άγιος Βασίλειος Πειραιώς-Η ιστορία του Ναού σε συμπορεία με την ιστορία της Πόλης. Πειραιάς 2000

5. Εμμανουήλ Ραπτάκης πρωτοπρεσβύτερος, ιερός ναός Προφήτου Ηλιού Καστέλλας.-το ιστορικό του ναού. Καστέλλα 1996

6. Δημήτριος Σ. Φερούσης, Ο καθεδρικός Ναός της Αγίας Τριάδας στον Πειραιά. Πειραιάς 2007

7. Η Πειραϊκή Εκκλησία (χθες-σήμερα-αύριο). Ιερά Μητρόπολη Πειραιά.Πειραιάς 1988

8. Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καλλίνικος, 25 χρόνια στον Πειραιά. (συλλογικό). Metropolitan Hospital-Φάληρο 2003                   

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

1. Γεώργιος Ανδρικόπουλος, Πειραϊκά θέματα. Πειραιάς 1978

2. Ιάκωβος Γ. Βαγιάκης, Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς. Συλλογές-Αθήνα 2005

3. Κώστας Ε. Βλάχος, Πειραιάς…εκείνα τα χρόνια. Πειραϊκαί εκδόσεις-Σ. Κουσουρής 1989

4. Σπεράντζα Βρανά, Η Τρούμπα. Αθήνα 2003

5. Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης, Η ζωή μου(1853-1933). τυπ. Χ. Αρνάκη-Αθήνα 1933

6. Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλου, Απομνημονεύματα, Μιας μακράς ζωής 1852-1932. Δ. Καραβίας-Αθήνα αρ.200/1985

7. Άγγελος Α. Κοσμής, Περασμένα κι Αλησμόνητα-Πειραϊκαί Αναμνήσεις. Μ. Ι. Σαλίβερος-Αθήνα 1938

8. Δημήτρης Π. Λιάτσος, Κοκκινιά(χρονικό 1934-1944) Αθήνα 1986

9. Σπύρος Μελάς, 50 χρόνια Θέατρο, Φέξη-Αθήνα 1960

10. Μελίνα Μερκούρη, Γεννήθηκα Ελληνίδα. Ζάρβανος-Αθήνα 1995

11. Σίμος Επ. Μιχαηλίδης, Η Γέννηση της Κοκκινιάς, απ’ όσα έζησα και θυμάμαι. Πειραιάς 1993   

12. Ηλίας Πετρόπουλος, Μικρά κείμενα 1949-1979. Γράμματα-Αθήνα 1980

13. Γιώργος Μ. Πολιτάρχης, Γνώρισα τον Πειραιά. Το Ελληνικό βιβλίο-Αθήνα 1969

14. Πάνος Σπάλας, Πειραιώτικες ειδήσεις. Πειραιάς 1932

15. Γιάννης Γ. Σωτηρίου, Πειραϊκές και φυσιολατρικές μνήμες. Φ. Σ. Π. Ο Ζήνων. Πειραιάς 1994

16. Γιάννης Γ. Σωτηρίου, Η Γειτονιά μου, Η Γειτονιά του κόσμου. Πειραιάς 2000

17. Παναγιώτης Τέτσης, Β Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς. στο Περιοδικό η λέξη τχ. 175/5,6,2003

18. Παύλος Τσαρόπουλος, Πειραϊκές εικόνες, μνήμες και νοσταλγίες. 25 χρόνια τριγυρνώντας στο πόρτο Λεόνε. Αθήνα 1982

19. Φιλόθεος Φάρος ιερέας, Συγκυρίες και επιλογές-Αυτοβιογραφία. Αρμός-Αθήνα 2005

20. Ευαγγελία Μπαφούνη-Νίκος Μέλιος, Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια- η ιστορία μιας γειτονιάς. ΙΜΤΙΙΕ 2005

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

1. Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Οδοιπορικό στην Ελλάδα. Εστία-Αθήνα χ.χ.

2. Μπάμπη Άννινου, Αι Αθήναι του 1850 (ιστορικά σημειώματα) Γαλαξία-Αθήνα αρ.292/1971

3. Όλγα Αυγουστίνου, Ιδανικά Ταξίδια. Η Ελλάδα στη γαλλική ταξιδιωτική λογοτεχνία 1550-1821. ΜΙΕΤ-Αθήνα. 2003

4. Henri Belle, Ταξίδι στην Ελλάδα1861-1874 Μέρος Α΄ Ύδρα-Πειραιάς-Αθήνα-Αττική-Βοιωτία-Εύβοια. Εισαγωγή.σχόλια: Γιάννης Γρυντάκης. Ιστορήτης-Αθήνα 1993

5. Ζαν Κοκτώ, Ελληνικό ημερολόγιο. Πρόλογος Γιάννης Τσαρούχης. Καστανιώτης-Αθήνα 1986

6. Λόρδου Μπάϋρον, Επιστολές από την Ελλάδα (1809-1811/1823-1824). επιμέλεια-εισαγωγή-σχόλια: Leslie A. Marchand.Ιδεόγραμμα-Αθήνα 1996

7. Μυρτώ Γεωργίου-Νίλσεν, Η Ελλάδα του Άντερσεν. Από το ημερολόγιο του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Πατάκη-Αθήνα 1997

8. Σατωβριάνδου, Οδοιπορικόν εκ Παρισίων εις Ιεροσόλυμα και εξ Ιεροσολύμων εις Παρισίους.

τόμος Α΄ Αθήνα 1860/β΄ Αφοι Τολίδη-Αθήνα 5/1979

9. Γουσταύος Φλωμπέρ, Το ταξίδι στην Ελλάδα. Δεκέμβριος 1850-Φεβρουάριος 1851. πρόλογος Κ. Θ. Δημαράς. Ολκός-Αθήνα 1989

10. Βασιλική Κολοκοτρώνη-Ευτέρπη Μήτση: επιλογή και επιμέλεια κειμένων. Στην χώρα του φεγγαριού-Βρετανίδες περιηγήτριες στην Ελλάδα (1718-1932). Εστία-Αθήνα 2005

11. Παναγιώτης Μουλλάς-Βάσω Μεντζού: επιμέλεια. Σελίδες για την Ελλάδα του 20^ου Αιώνα. Κείμενα Γάλλων Ταξιδιωτών. Ολκός-Αθήνα 1995

12. Richard Stoneman: επιμέλεια. Φιλολογικές Διαδρομές στην Ελλάδα. Πατάκη-Αθήνα 1998

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

1. Τάκης Βεντίκος, Μισός αιώνας στίβος-είκοσι χιλιάδες μέρες δόξας του θρύλου στο στίβο. Λογοσοφία-Κ. Σμπίλια-Αθήνα 2002

2. Νίκος Δελαγραμμάτικας, Οι θρυλικές εποχές (1953-1959)(1996-2003), Οι Πρωταγωνιστές. Ελληνικά Γράμματα-Αθήνα 2003

3. Δημήτρης Α. Καπράνος, Ο τελευταίος των πέντε. Ο Λεωνίδας Ανδριανόπουλος αφηγείται. Καστανιώτης-Αθήνα 2004

4. Γιώργος Κεντρωτής, Το αλφαβητάρι του Ολυμπιακού (Όλα όσα πρέπει να ξέρεις και δεν σου έχουν πει για τον Ολυμπιακό). Δίαυλος-Αθήνα 2005

5. Α. Μπόμπη, Γκολ 2000-ένας αιώνας ποδόσφαιρο. Πελεκάνος-Αθήνα 2000

6. Βάσιας Τσοκόπουλος, Η Ομάδα και η Πόλη. Ο Ολυμπιακός και ο Πειραιάς του μεσοπολέμου μέσα από ιστορικά τεκμήρια. Πολύτροπο-Αθήνα 2008

7. Γιώργος Αρκουλής-Δημήτρης Καπράνος, Το στάδιο Καραϊσκάκη αφηγείται. Ελληνικά Γράμματα- Αθήνα 2004

8. Ολυμπιακός. Σ. Φ. Π.(1988-1989). Πειραιάς 1989

9. Ελένη Δημοπούλου-Αγγελική Φωτοπούλου: επιμέλεια κειμένων, Ο Πειραιάς αθλείται και θυμάται. Ημερολόγιο,(συλλογικό). Το λιμάνι της αγωνίας-Πειραιάς 2010

10. Ιστορικοί Αθλητικοί Σύλλογοι Πειραιά. Αφιέρωμα. Περιοδική έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά «Sant Paul» τχ.4/12,2009

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. Μιχάλης Βουδούρης, Θέματα της πνευματικής ζωής του Πειραιώς. Ελληνοσύνη 1979

2. Μόσχος Κεφάλας, Οι δικηγόροι λογοτέχνες του Πειραιά. Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά 1990

3. Γιώργος Κόμης, Ο Πειραιάς και οι Άνθρωποί του (1901-2001). Ιωλκός-Αθήνα 2002

4. Έλλη Λυκούρη-Λαζάρου, Δημήτριος Στ. Μαυροκορδάτος. Ο ιδρυτής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιώς 1821-24 Αυγούστου1873. Πειραιάς 1973

5. Έλλη Λυκούρη-Λαζάρου, Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιώς. «Δημότης»-Πειραιάς 1973

6. Χρήστος Λεβάντας, Εν ώρα λυκόφωτος. Πειραιάς 1974

7. Αντώνης Σ. Μαρμαρινός, Η Πειραϊκή Παιδεία μετά το 1836. Πειραιάς 1963

8. Κάτια Ι. Μητροπούλου, Πειραιάς ένα σεργιάνι. Ι. Σιδέρης-Αθήνα 2008

9. Γιώργος Μπαλούρδος, Πειραϊκό Πανόραμα-Πνευματικό και Καλλιτεχνικό Χρονολόγιο του Πειραϊκού χώρου 1784-2005. Α. Τσαμαντάκης-Πειραιάς 2006

10. Νικόλαος Σ. Ντόριζας, Τα κτίρια του Πειραιά κατά τον 19^ο αιώνα-Δημόσια Κτίρια και Κατοικία. Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, Αστήρ-Αθήνα 1997

11. Στέλιος Σκοπελίτης, Νεοκλασσικά σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά. κείμενα: Γιάννης Τσαρούχης-Χρήστος Ιακωβίδης. Δωδώνη 1975/β΄ Ολκός-Αθήνα 2001

12. Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, Χρονικό της Πειραϊκής Πνευματικής ζωής (1835-1973). Πειραιάς 1973

13. Συλλογή Ιωάννου Αλ. Μελετόπουλου: επιμέλεια, Ελένη Αναγνωστοπούλου-Ευαγγελία Μπαφούνη. Πειραιάς 1992

14. Ελένη Αναγνωστοπούλου-Ευαγγελία Μπαφούνη, Νεοκλασικά δημοτικά κτήρια στον Πειραιά: Δημοτικό Θέατρο, Παλαιό Ταχυδρομείο, Ρολόι. Δήμος Πειραιά-Ιστορικό Αρχείο 2004

15. Νίκος Μέλιος-Ευαγγελία Μπαφούνη: επιμέλεια, Τόποι και φορείς πολιτισμού και αθλητισμού στον Πειραιά.(φωτογραφικό οδοιπορικό).(συλλογικό) ΙΜΤΙΙΕ 2003

16. Στρατής Μαϊστρέλλης-Άννα Φλωροπούλου: επιμέλεια, Ο Πειραιάς μέσα από την ιστορία και τη λογοτεχνία-Οδηγός της Πόλης για παιδιά και μεγάλους. Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά-Πειραιάς 2007

17. Εγκαίνια Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιώς. Πειραιάς 1927

18. Κατάλογος συλλογής Π(έτρου) Ομηρίδου Σκυλίτση. Πειραιάς 1974

19. Κατάλογος Ιστορικού Αρχείου-Δημοτική Βιβλιοθήκη-Ιστορικό Αρχείο. Δήμος Πειραιά 1986

20. Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος. Ναυτικό Μουσείο-Πειραιάς 1984/2005

21. Πειραιάς, Ιστορία και Πολιτισμός. Επιστημονικό Συμπόσιο 10-11/11/2000. Πανεπιστήμιο Πειραιά (Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης). Πειραιάς 2009 

22. Η Έκθεσις του Ιστορικού Πειραϊκού Αρχείου. (εντυπώσεις, γνώμαι και κρίσεις). επιμέλεια: Γ. Ε. Χατζημανωλάκης. «Πλάτων». Φυσιολατρικός και Μορφωτικός Όμιλος Π. Πειραιάς 1960

23. Πειραιάς 1835-1985-Δήμος 150 χρόνια. Αφιέρωμα. Φυσιολατρικός Σύνδεσμος Ο Ζήνων. Πειραιάς 1985

24. Αφιέρωμα στους ιδρυτάς,1931-1971. 40 χρόνια. Φυσιολατρικός Σύνδεσμος Ο Ζήνων. Πειραιάς 1972

25. 17 χρόνια Πολιτισμός-Κοινωνική προσφορά. Εταιρία Φίλων Δημοτικού Θεάτρου. Πειραιάς 2007

26. Πολυχώρος Απόλλων, κύτταρο ζωής και δημιουργίας. Νομαρχία Πειραιά. Πειραιάς 2008

27. Ποίημα-Παραμύθι-Διήγημα. Β΄ Πανελλήνιος Διαγωνισμός Λογοτεχνίας για παιδιά και εφήβους στη μνήμη του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου. Νομαρχία Πειραιά- Εταιρία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά. Πειραιάς 2008

28. Μίνως Αργυράκης, Πως βλέπουν τον Πειραιά οι μη Πειραιώτες. σ.181-182 στο Λεύκωμα Πειραιώς 1958 του Διονύση Πανίτσα

ΣΧΟΛΕΙΑ

1. Το Σχολείο μου. 33^ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά. Ιστορικό Λεύκωμα 100 χρόνων (1898-1998) Πειραιάς 1998

2. 6^ο Λύκειο Πειραιά. Τα αντιπροσωπευτικά νεοκλασσικά κτίρια του Πειραιά από το 1880 έως το 1928. Πειραιάς 1997

3. Ραλλείου Γυμνασίου Θηλέων Πειραιώς. Σχολικό έτος 1995-1996.(Περιβαλλοντική ομάδα Γ’ 6). Το Λιμάνι του Πειραιά-Ιστορία, Πολιτισμός, Ακτοπλοΐα. Πειραιάς 1996

4. Πειραιάς…Ταξίδι στο χρόνο. 4^ο Γυμνάσιο Πειραιά(Γ’ τάξη, ομάδα τοπικής ιστορίας).Πειραιάς 2004

5. Νομαρχία Πειραιά. Πειραματικό Γυμνάσιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Το Σχολείο μας και η περιοχή γύρω από αυτό. Πειραιάς 2005

6. Χρονικά της Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής Πειραιώς. εποπτεία Ιωάννου Κουσκουνά-διευθύνοντος Χρ. Μ. Κεφάλα. Πειραιάς 1969

7. Εικοσιπενταετηρίς Σχολής Παναγιωτόπουλου 1904-1929. τύποις «Πυρσού»-Αθήνα 1928

8. Ελληνογαλλική Σχολή “Jeanne d’ Arc”, Γνώση και ήθος στον Πειραιά 1859-2009.(Αναμνηστική έκδοση για τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την ίδρυση της Σχολής). Πειραιάς 2009

9. Επετηρίδα 2008-2009. 150 χρόνια Ελληνογαλλικής Σχολής. Υπεύθυνος Νικόλαος Πρίντεζης. Ετήσια Έκδοση της “Jeanne d’ Arc” Πειραιάς 2009

10. Μάρκος Ν. Ρούσσος-Μηλιδώνης, Ιωάννης-Βαπτιστής Δελασάλ-Πρόταση Αγωγής των Νέων. Πειραιάς 2002 (διάθεση: Ελληνογαλλική Σχολή «Ο Άγιος Παύλος»)

11. Άγιος Ιωάννης-Βαπτιστής Δελασάλ (1651-1719). Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιώς «Ο Άγιος Παύλος»-Πειραιάς 1997

12. Γιάννης Πανούσης-Παντελής Μπουκάλας-Νίκος Σαλτερής, αναζητώντας πρότυπα. Saint-Paul-Παιδαγωγική-Birds Πειραιάς 2009

13. Ο ανθρώπινος παράγοντας στη διαμόρφωση της σημερινής και της μελλοντικής βιβλιοθήκης. (περιλήψεις εισηγήσεων) και (πρακτικά) τόμοι 2. Πανεπιστήμιο Πειραιώς 2007

14. Ο Ελύτης κοντά μας. Επιμέλεια: Παρασκευάς Ευαγγέλου. Βιβλιοθήκη 6^ου Λυκείου Πειραιά. Πειραιάς 1980

15. Η αμοιβαία ενημέρωσις σχολείου και οικογένειας(ομιλίαι και συζητήσεις). Δημοσιεύματα τ. Α. Α΄ Πρότυπον Γυμνάσιον Αρρένων Πειραιώς. Αθήνα 1959

16. Κανονισμός Σχολής, Αρ. 1. Παιδαγωγικές εκδόσεις Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής Πειραιά. Πειραιάς 1964

17. Διημερίδα-«Η εικόνα του ξένου», η πρόσληψη και η προβολή της στη σχολική και κοινωνική πραγματικότητα. Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά. (συλλογικό) Πειραιάς 2006

18. «Άνοιξη της Ευρώπης 2007». Επίσκεψη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πειραματικό Γυμνάσιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Σχολικό έτος 2006-2007. Πειραιάς 2007

19. Η δύναμη της προσευχής, Διευθυντής Δημήτρης Αναγνωσταράς. Παιδαγωγική Ημερίδα. (συλλογικό) Πειραματικό Γυμνάσιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά. Πειραιάς 12/5/2007  

ΔΗΜΟΤΙΚΟ-ΘΕΑΤΡΑ-ΗΘΟΠΟΙΟΙ

1. Νίκος Αξαρλής, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Θέατρο και Πόλη. Οδός Πανός-Αθήνα 2001

2. Ιορδάνης Ι. Δημακόπουλος, Ο Ιωάννης Λαζαρίμος και το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά.. (Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου Νεοκλασικής Πόλης και Αρχιτεκτονικής). Θεσσαλονίκη1983

3. Νίκος Αξαρλής-Κατερίνα Μπρεντάνου: επιμέλεια, Ο Πειραιάς και το Δημοτικό Θέατρο. Α. Τσαμαντάκη-Πειραιάς 2008

4. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά 1894-1994.100 χρόνια ζωής και πολιτιστικής δημιουργίας. 1. Γυμνάσιο Καλλίπολης Πειραιά. Πειραιάς1995

5. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Χθες, σήμερα, αύριο; Ημερολόγιο-Το λιμάνι της αγωνίας-Πειραιάς 2008

6. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά-Η Αναγέννηση ενός Μύθου. Αφιέρωμα. Περιοδικό Πειραϊκά τόμος 3^ος εκδ. ΙΜΤΙΙΕ Δεκέμβριος 2009

7. Ευδοκία Παπουλή-Δημητροπούλου: επιμέλεια, Μουσείο Σκηνογραφίας Πάνου Αραβαντινού. Δήμος Πειραιά-Θεατρικό Μουσείο-Δημοτικό Θέατρο. Πειραιάς 1990

8. Ο Πάνος Αραβαντινός και το έργο του. Θεατρικό Μουσείο Σκηνογραφίας και ζωγραφικής Πάνου Αραβαντινού. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά 2000

9. Αιμίλιος Βεάκης, Παρασκήνια, Το Θέατρο στις αρχές του 20^ου αιώνα. Γαβριηλίδης-Αθήνα 2005

10. Σπεράντζα Βρανά, τα μπουλούκια, το θέατρο κι εγώ. Εξάντας-Αθήνα1982

11. Ιάκωβος Χ. Δραγάτσης, Τα Θέατρα του Πειραιώς και ο κωφός λιμήν. Αθήνα 1882

12. Γεώργιος Γ. Δρόσος, Ο Μένανδρος και η ονομασία του θερινού Δημοτικού Θεάτρου Καστέλλας. Πειραιάς 1976

13. Δημήτρης Μποσνάκης-Δημήτρης Γκαγατζής: κείμενα, Αρχαία Θέατρα…θέατρα θέας άξια…. ΙΤΑΝΟΣ-Αθήνα χ.χ.

14. Δημήτριος Καλλόνας, Ο Πάνος Αραβαντινός. Αθήνα 1946

15. Γκίκας Μπινιάρης, Εκατό Χρόνια Θεατρικής Πειραϊκής Ζωής, Πειραϊκός Σύνδεσμος-Πειραιάς 1976

16. Αλέκος Χρυσοστομίδης, Αναμνήσεις ενός θεατρίνου. ΔΕΠΑΚ-Κερατσινίου 2005

17. Δημήτρης Ροντήρης, Σελίδες αυτοβιογραφίας, επιμέλεια-σχόλια: Δηώ Καγγελάρη. Καστανιώτης-Αθήνα 1999

18. Δημήτριος Α Χ. Ροντήρης, ο Μεγάλος Δάσκαλος του Θεάτρου. Ε΄ Πολιτιστική Συνάντηση Ναυπακτιακών Μελετών. Αθήνα 2005

19. Τιμής και Αγάπης, Κατίνα Παξινού-Αλέξης Μινωτής. Τετράδια Ευθύνης τόμος 32^ος Αθήνα 1992

20. Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας. Παξινού Κατίνα-Μινωτής Αλέξης. ΜΙΕΤ-Αθήνα 1997

21. Ισμήνη Αντωνούλα: έρευνα και σύνθεση, Κατίνα Παξινού-Αλέξης Μινωτής. Επικαιρότητα-Αθήνα 1989

22. Μάκης Δελαπόρτας, Δημήτρης Παπαμιχαήλ. Ένας μύθος, μια ιστορία. Άγκυρα-Αθήνα 2002

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

1. Μανόλης Βλάχος, Ο Ζωγράφος Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907. Ολκός-Αθήνα 1974

2. Μανόλης Βλάχος, Ιωάννης Κούτσης, ο θαλασσογράφος. Ολκός-Αθήνα 1978

3. Μανόλης Βλάχος, Η Ελληνική Θαλασσογραφία. Ολκός-Αθήνα 1993

4. Κώστας Θεοφάνους, Πειραιώτες καλλιτέχνες. Φιλολογική Στέγη Πειραιά 1961

5. Κώστας Θεοφάνους, Οι Εικαστικές Τέχνες στον Πειραιά. Πειραιάς 1963

6. Κώστας Θεοφάνους, Η Καλλιτεχνική Ιστορία του Πειραιά. Πειραιάς 1966

7. Κώστας Θεοφάνους, Η Καλλιτεχνική Ιστορία του Πειραιά(1884-1984).Πειραιάς 1985

8. Κώστας Θεοφάνους, Παλαιοί Πειραιώτες ζωγράφοι. Νώε-Πειραιάς 1973

9. Κώστας Θεοφάνους, Οι Εικαστικές Τέχνες στον Πειραιά 1884-2004. Νομαρχία Πειραιά 2006 10. Κώστας Θεοφάνους, Ο λαϊκός ζωγράφος Σταμάτης Λαζάρου. Αθήνα 2005

11. Βασίλης Θεοχαράκης, Λεύκωμα. Αθήνα χ.χ.

12. Κατάλογος Έκθεσης, Ο ποιητής της θάλασσας Κ. Βολανάκης. επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη.   Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη-Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Πειραιάς 2010

13. Γιάννης Κουνέλλης, Λιμναία Οδύσσεια. Άγρα-Αθήνα 1990

14. Ζήσης Κοτιώνης, Το ερώτημα της καταγωγής στο έργο του Δ. Πικιώνη. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-Αθήνα 1998

15. Στέλιος Λυδάκης, Βολανάκης. Αδάμ-Αθήνα 1997

16. Γιάννης Δ. Μίχας, Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα. Καμπύλη-Αθήνα 2004

17. Αλέξανδρος Βενέτας-Παπαγεωργίου, Δημήτρης Πικιώνης. Α. Λιβάνη-Αθήνα 2001

18. Δημήτρης Πικιώνης, Ζωγραφικά, τόμοι 2. Ίνδικτος-Αθήνα 1998

19. Δημήτρης Πικιώνης, Κείμενα. ΜΙΕΤ-Αθήνα 1987

20. Αλέξης Σαββάκης, Ιωάννης Τσαρούχης. Καστανιώτης-Αθήνα 1993

21. Μάνος Στεφανίδης, Μικρή Πινακοθήκη-Πρόσωπα, κρίσεις και αξίες της νεοελληνικής τέχνης. Καστανιώτης-Αθήνα 2002

22. Κυριακή Τρακάδα, Πειραιάς…στων ονείρων το λιμάνι βασισμένο στα έργα του Γιάννη Μίχα. Nostalgia-Αθήνα 2005

23. Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989. Ζωγραφική. Ίδρυμα Τσαρούχη-Μαρούσι 1990

24. Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989. Αναδρομική Έκθεση. Μουσείο Μπενάκη-Αθήνα 2009

25. Γιάννης Τσαρούχης, Αγαθόν το Εξομολογείσθαι. Καστανιώτης-Αθήνα 1986

26. Γιάννης Τσαρούχης, Ως στρουθίον μονάζον επί δώματος. Καστανιώτης-Αθήνα 1987

27. Γιάννης Τσαρούχης, Εγώ ειμί πτωχός και πένης. Καστανιώτης-Αθήνα 1988

28. Ειρήνη Φλώρου, Γ. Τσαρούχης. Η ζωγραφική και η εποχή του. Α. Λιβάνη-Αθήνα 1999

29. «ΝΩΕ» 1972-1974, Χρονικό. Αθήνα 1974

30. Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, Ο ζωγραφικός Πειραιάς σ. 14. Στο Παρά δήμον ονείρων. Καστανιώτης-Αθήνα 1991

31. Τέχνη Δημοσία-Η Εικαστική όψη του Πειραιά. Αφιέρωμα. Περιοδική έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά Ο Άγιος Παύλος τχ. 3/12,2008   

ΜΟΥΣΙΚΗ

1. Μιχάλης Γενίτσαρης, Μάγκας από μικράκι-αυτοβιογραφία. Δωδώνη-Αθήνα 1992

2. Γιάννης Ζουγανέλης, Με δύο απλές γραμμές. τόμοι 2. Γαβριηλίδης-Αθήνα 2004

3. Αγγέλα Βέλλου-Κάϊλ: εισαγωγή-παρουσία, Μάρκος Βαμβακάρης-Αυτοβιογραφία. Παπαζήσης-Αθήνα 1978

4. Νίκος Καραντής, Νίκος Μάθεσης, ο θρυλικός τρελάκιας του Ρεμπέτικου. Στοχαστής-Αθήνα 1999

5. Γιώργος Κουσουρής, Έλληνες Αρχιτραγουδιστές του Μελοδράματος. Πειραϊκαί Εκδόσεις-Σ. Κουσουρής 1978

6. Δημήτρης Λιάτσος, Οι πρόσφυγες της Μικρασίας και το ρεμπέτικο τραγούδι. Πειραιάς 1982/΄β Στ. Βασιλόπουλος-Αθήνα1986

7. Γιάννης Μουφλουζέλης, Όταν η λήγουσα είναι μακρά. Καταγραφή Φ. Μεσθεναίου. Δωδώνη-Αθήνα 1979

8. Γιώργης Παπάζογλου, Ονείρατα της άκαυτης και της καμμένης Σμύρνης-Αγγέλα Παπάζογλου, Τα χαΐρια μας εδώ. Επτάλοφος-Αθήνα 2003

9. Γιάννης Παπαϊωάννου, Ντόμπρα και σταράτα-Αυτοβιογραφία. Κάκτος-Αθήνα 1982

10. Σπύρος Παπαϊωάννου, Ο Πειραιάς και το Ρεμπέτικο τραγούδι. Ημερολόγιο-Το λιμάνι της αγωνίας Πειραιάς 2006

11. Ηλίας Πετρόπουλος, Ρεμπέτικα Τραγούδια. Κέδρος-Αθήνα 1979/6^η 1996

12. Τάσος Σχορέλης, Ρεμπέτικη Ανθολογία. Τόμοι 4. Πλέθρον-Αθήνα1977-1987

13. Σάββας Ταούκης, Ιωάννης Καραγιάννης, ο ιδρυτής του πρώτου Ελληνικού Μελοδράματος. Πειραιάς 2005

14. Γκαίη Χολστ, δρόμος για το ρεμπέτικο. Ντενίζ Χαρβεύ-Αθήνα 1977/γ΄1983

15. Στάθης Αρφάνης, Δισκογραφία Γιάννη Αγγελόπουλου σ.(356-362) στο Επίλογος 11/11, 2002

16. Γιώργος Λεωτσάκος, Ο βαρύτονος Γιάννης Αγγελόπουλος (1881-1943) ο «αφανής» ισότιμος της Μαρίας Κάλλας σ.(331-356) στο Επίλογος χρόνος11/11,2002

ΠΕΙΡΑΙΚΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

1. Στέλιος Γεράνης, Ο Πειραιάς και οι ποιητές του. Στοά-Πειραιάς 1971

2. Γιώργος Μπαλούρδος: επιμέλεια-ανθολόγηση, Ανθρωπογεωγραφική Πειραιογνωσία. Κιβωτός-Πειραιάς 2008

3. Νίκος Αξαρλής-Βάσιας Τσοκόπουλος: επιμέλεια, Πειραιάς-Ανθολόγιο αφηγήσεων. Α. Τσαμαντάκης-Πειραιάς 2009

4. Στρατής Μαϊστρέλλης: εισαγωγή, επιλογή κειμένων, Ο Πειραιάς στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά.Πειραιάς 2009

ΓΕΝΙΚΉ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ

Α. Πειραιώτες δημιουργοί

1. Νότης Ανανιάδης, Το Νησί μου, ο Πειραιάς. Synergie-Αθήνα 2007

2. Ανδρέας Αγγελάκης, Η Μεταφυσική της μιας νύχτας. Γνώση-Αθήνα 1982

3. Μαρία Αδάμ, Μέτεστι, Διογένης-Αθήνα1977

4. Ειρήνη Αλιφέρη, Ιουλιανή η Παραβάτισσα. Πειραιάς 1985

5. Ειρήνη Αλιφέρη, Φωτοσκιάσεις. Πειραιάς 2003

6. Ελένη Αργέστη, Καϋμοί στα Μουράγια. Δωδεκάτη Ώρα-Αθήνα.1969

7. Κώστας Ε. Βλάχος, Στους χτύπους του Παλιού Ρολογιού. Ζαχαρόπουλος-Αθήνα 1993

8. Νίκος Βελιώτης, Ολαρία-Ολαρά (σκηνές και επεισόδια από την περίοδο της Κατοχής) Πειραιάς 1948

9. Όλγα Βότση, Τα Ποιήματα. τόμοι 4 Α(1951-1973) Β(1976-1988)Γ(1993-1997)Δ(1960-1993) Εκδόσεις των Φίλων-Αθήνα 1989/1991/2000/2002

10. Δημοσθένης Βουτυράς, Άπαντα(επιλογή πρώτη) τόμοι 2. εισαγωγή: Βάσου Βαρίκα. Δίφρος-Αθήνα 1958

11. Δημοσθένης Βουτυράς, Άπαντα τόμοι 5. εισαγωγή-επιμέλεια: Βάσιας Τσοκόπουλος. Δελφίνι-Αθήνα 1994

12. Κώστας Γαρίδης, Ο Χρόνος και η διάσταση. Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά 1976

13. Νίκη Κακαβά-Γαρίδη, Προ των πυλών. Ιωλκός-Αθήνα β΄/1997

14. Στέλιος Γεράνης, Ποίηση(1943-1960),(1960-1991) τόμοι 2. φιλολογική επιμέλεια: Θεοδόσης Πυλαρινός. Σοκόλης-Αθήνα 1998

15. Δημήτρης Γιατράκος, Στις γειτονιές του Πειραιά. Αθήνα 1988

16. Ανθή Γουρουντή, Κόκκινο καλοκαίρι συγκαταβατικό. Σύγχρονη Εποχή-Αθήνα 2004

17. Αντώνης Ζαρίφης, Γεγονότα ερήμην μας. Φιλολογική Στέγη Πειραιά 2008

18. Τάσος Ζερβός, Τα Ποιήματα. Το Ροδακιό-Αθήνα 2004

19. Παναγιώτης Μ. Ζερβός, Ανάμεσα. Αθήνα 2007

20. Νίκος Καββαδίας, Βάρδια. Α. Καραβίας 1954/β΄ Κέδρος-Αθήνα 1975

21. Νίκος Καββαδίας, Μαραμπού. Κύκλος 1933/δ΄ Άγρα-Αθήνα 1989

22. Νίκος Καββαδίας, Πούσι. Α. Καραβίας 1947/δ΄ Άγρα-Αθήνα 1989

23. Νίκος Καββαδίας, Τραβέρσο. Κέδρος 1975/β΄ Άγρα-Αθήνα 1990

24. Νίκος Καββαδίας, Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη-Αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα. επιμέλεια: Guy (Michel) Saunier. Άγρα-Αθήνα 2005

25. Έκτωρ Κακναβάτος, Ποιήματα τόμοι 2.(1943-1974)(1978-1987) Άγρα-Αθήνα 1990

26. Γιάννης Κακουλίδης, Ελληνικός Θάνατος. Περίπλους-Αθήνα 1996

27. Γιάννης Κακουλίδης, Αναφορά στον Κύριο Κωστάκη Πρου. Καστανιώτης-Αθήνα 2009

28. Ρούλα Κακλαμανάκη, Ποιήματα 1967-1977. Εστία-Αθήνα 1983

29. Τάσος Π. Καραντής, Παραμύθια από τη Σαλαμίνα. Θάμυρις-Αθήνα 1997

30. Γιώργος Καρατζάς, Εσπερινά. Πειραιάς 1940

31. Μαντώ Κατσουλού, Η άνθρωπος γυναίκα. Πειραιάς 1992

32. Γιάννης Κολλινιάτης, Τα δώδεκα επαγγέλματα. Α. Λιβάνη-Αθήνα 2010

33. Κούλα Βεν. Κότσαπα, Νυχτερινό(αφιέρωμα με λύδιο τρόπο). Δωδώνη-Αθήνα 2004

34. Δημήτρης Κρασονικολάκης, Φύλλα και λιθάρια. Σελάνα-Πειραιάς 2003

35. Περσεφόνη Α. Κωστέα, Ταλασίφρων. Τα Πειραϊκά Χρονικά-Πειραιάς 2008

36. Αργύρης Κωστέας, Εφήμερα-χρονογραφήματα. Τα Πειραϊκά Χρονικά. Πειραιάς 1965

37. Σταύρος Λαγκαδιανός, Τσαλακωμένο φουστάνι. Ίκαρος-Αθήνα 2003

38. Βασίλης Λαμπρολέσβιος, Πειραϊκοί παλμοί. Πειραιάς 1943

39. Βασίλης Λαμπρολέσβιος, Μοιρίντζο-Πειραϊκά αφηγήματα(σειρά πρώτη 1937-1940). Περγαμηνή Αθηνά 1982

40. Βασίλης Λαμπρολέσβιος, Ναυτοπειραιώτικα τραγούδια. Πειραιάς 1976

41. Βασίλης Λαμπρολέσβιος, Μεγάλοι καημοί(πειραϊκά αφηγήματα). Αθήνα 1986

42. Χρήστος Λεβάντας, Ιστορίες του Πόρτο Λεόνε. Δίφρος-Αθήνα 1960

43. Ελευθέριος Μάϊνας, Τα Ποιήματα(επιλογή). Ακρίτας-Αθήνα 2001

44. Ελευθέριος Μαρματσούρης, Αλίκμητα. Πειραιάς 2008

45. Τάκης Μενδράκος, Τα τετράστιχα της πικρής βροχής. Άγρα-Αθήνα 2001

46. Παναγιώτης Μέντης, Άπαντα τα Θεατρικά. τόμοι 3. Αιγόκερως-Αθήνα 2007

47. Κωστούλα Μητροπούλου. Αφιέρωμα-Το χρονικό μιας ανυπότακτης ζωής. Άγκυρα-Αθήνα 2006

48. Φάνης Μούλιος, Πράσινο Γκρίζο. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος-Αθήνα 2009

49. Φάνης Μούλιος, Οι Σχοινοβάτες. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος-Αθήνα 2009

50. Κώστας Μουρσελάς, Βαμμένα κόκκινα μαλλιά. Κέδρος-Αθήνα 1989

51. Νίκος Μπελαβίλας, Τόποι Ανθρώπων. Σχόλια για τον χώρο και την πολιτική. Η Αυγή-Ο Πολίτης-Αθήνα 2005

52. Τούλα Σουβαλιώτη-Μπούτου, Χάι Κου-Πολύ μέσα στο λίγο. ΙΜΤΙΙΕ-Πειραιάς 2006

53. Παύλος Νιρβάνας, Τα Άπαντα τόμοι 5. αναστύλωση Γιώργ. Βαλέτας. Χ. Γιοβάνη-Αθήνα 1968

54. Τέτα Παπαδοπούλου, Μια άλλη Ευρώπη. Υψιλον-Αθήνα 1993

55. Αλέξης Πάρνης, Η Οδύσσεια των Διδύμων. Καστανιώτης-Αθήνα 2009

56. Κ. Περοδασκαλάκης, Με τους ψαράδες στην Φρεαττύδα. Πειραιάς 1949

57. Κατερίνα Πιπεροπούλου, Αναζητώντας την Ευρυδίκη. Νέα Σύνορα-Αθήνα 1998

58. Δημήτρης Πιστικός, Τα Υφαντά της Νύχτας. Δωδώνη-Αθήνα 2006

59. Λάμπρος Πορφύρας, Τα Ποιήματα(1894-1932), φιλολογική επιμέλεια-εισαγωγή: Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού. Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη-Αθήνα 1993

60. Άννα Ποταμιάνου, Τα παιδιά της τρέλας. Νεφέλη-Αθήνα 1988

61. Χρήστος Ρούσσος, εγώ ο άγγελος που σκότωσα τον εραστή μου… Οδυσσέας-Αθήνα1987

62. Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης, Το δέντρο και ο άνεμος. Πλανόδιο-Αθήνα 2004

63. Κώστας Σούκας, Θάλασσα. α΄/1943,β΄/ Γαλαξία-Αθήνα 1971

64. Κώστας Σούκας, Το ποινικό μητρώο μιας εποχής. Πρωτεύς-Πειραιάς 1956

65. Γεώργιος Στρατήγης-Πενήντα Χρόνια. πρόλογος Κωστής Παλαμάς. Αθήνα 1927

66. Ευαγγελία Σολωμού, Μπατιρομαγειρική. Περίπλους-Αθήνα 2009

67. Χαρά Εvjen-Τζαβέλλα, Μαρτυρίες. Νέα Σκέψη-Αθήνα 1977

68. Κωνσταντίνος Τζούμας, Ως εκ θαύματος. Καστανιώτης-Αθήνα 2008

69. Βασίλης Τσιάτης, Πειραιώτικοι Παλμοί(αναφορές στην κοσμοαγάπητη πολιτεία).Πειραιάς 1982

70. Βασίλης Ε. Τσιάτης, Χαροκόπια στο Χατζηκυριάκειο κι άλλα οκτώ διηγήματα. Δωδώνη-Αθήνα 1992

71. Γιάννης Φύτρας, Αποστασία νεκρών. Το ελληνικό βιβλίο-Αθήνα 1961

72. Γιάννης Φύτρας, Το ρεπορτάζ της ζωής μου. Οδός Πανός-Αθήνα 2009

73. Νίκος Ι. Χαντζάρας, Ειδύλλια. Μουσικά Χρονικά-Αθήνα 1931

74. Διονύσης Χαριτόπουλος, Τη νύχτα που ‘φυγε ο Μπούκοβι. Καστανιώτης-Αθήνα 1989

75. Διονύσης Χαριτόπουλος, Γραπτά 1976-1996. Εξάντας-Αθήνα1997

76. Γιώργος Χρονάς, Τα ποιήματα 1973-2008. Οδός Πανός-Αθήνα 2008

77. Χάρης Χρόνης, Επί Χάρτου. Πειραιάς 1986

Β. Μελετήματα για Πειραιώτες δημιουργούς

1. Χρήστος Αδαμόπουλος, Ένας διάλογος για τον άνθρωπο.(Δέκα αναφορές στον ψυχισμό και τα οράματα του Νικηφόρου Βρεττάκου) Οι Εκδόσεις των Φίλων-Αθήνα 1986

2. Αφιερωματικός τόμος στην Σοφία Αντωνιάδου-Μνημόσυνο. Βενετία-Αθήνα1974

3. Κώστας Αγγελόπουλος, Νίκος Χαντζάρας-Ένας ειδυλλιακός ποιητής. Νεοελληνική Μούσα-Πειραιάς 1944

4. Άγγελος Βογάσαρης, Ν. Καββαδίας-ο ποιητής των μακρινών θαλασσινών δρόμων. Σαμουράϊ-Αθήνα 1979

5. Άγγελος Βογάσαρης, Ν. Καββαδίας-ο μεγάλος εραστής της θάλασσας. Ιωλκός-Αθήνα 2002

6. Στέλιος Γεράνης, Σαράντα χρόνια ποίηση και δράση 1944-1984. Εργογραφία και Ανθολόγιο. Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά 1985

7. Αντώνης Ζαρίφης, Ο Πειραιάς και η θάλασσα στην ποίηση του Βασίλη Λαμπρολέσβιου. Φιλολογική Στέγη Πειραιά 1973

8. Βρασίδας Καραλής, Για τον Ανδρέα Αγγελάκη. Οδός Πανός-Αθήνα 2003

9. Μόσχος Κεφάλας, Πότης Κατράκης-Μια άλλη φωνή. Αθήνα 2000

10. Φρόσω Κλαμπινιστή, Χώρος και λόγος στο δικαστικό δράμα του Δ. Πιστικού. Ίβυκος-Αθήνα 2000

11. Τάσος Κόρφης, Ν. Καββαδίας-Συμβολή στη μελέτη της ζωής και του έργου του. Κέδρος-Αθήνα 1978

12. Βασίλης Α. Κύρκος, Ευάγγελος Π. Παπανούτσος, ο φιλόσοφος. Φιλιππότης-Αθήνα 1989

13. Χρήστος Λεβάντας, Δύο Μορφές-Δημοσθένης Ν. Βουτυράς-Νίκος Ι. Χαντζάρας, μελέτη βιβλιογραφία. Τα Πειραϊκά Χρονικά-Πειραιάς 1952

14. Δημήτρης Π. Λιάτσος, Κοκκινιά, ένα όνομα, μια πολιτεία, η πολιτιστική και πνευματική πορεία της. Νίκαια-Πειραιάς 1960

15. Αντώνης Σ. Μαρμαρινός, Ν. Χαντζάρας-Η ζωή και το έργο του. Χρονογράφος-Πειραιάς 1956

16. Γιώργος Μετσόλης, Εργογραφικά στοιχεία. Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά 1988

17. Κάρολος Μητσάκης, Το φιλολογικό έργο του Βασίλη Λαούρδα (1912-1971). Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου-Θεσσαλονίκη 1976

18. Βασίλης Μοσκόβης, Η ποιήτρια και πεζογράφος Τούλα Μπούτου. Μαυρίδης-Αθήνα 1988

19. Ευάγγελος Ν. Μόσχος, Βιοχρονολόγιο και Εργογραφία. Αθήνα 1998

20. Μιχάλης Μερακλής- Ευάγγελος Ν. Μόσχος, για την Όλγα Βότση. Ευθύνη-Αθήνα 1998

21. Μιχάλης Γ. Μπακογιάννης, «Το Περιοδικόν μας»(1900-1901), University Studio Press-Θεσσαλονίκη 1994

22. Γιώργος Μπαλούρδος, Μαρία Περικλή Ράλλη. Κιβωτός-Πειραιάς 2006

23. Αλεξάνδρα Κ. Μπουφέα, Τα Λογοτεχνικά Περιοδικά της Κατοχής.  Σοκόλης-Αθήνα 2006

24. Δημήτρης Νικορέτζος, Νίκος Καββαδίας-ο τελευταίος αμαρτωλός. Εντός-Αθήνα 2001

25. Κυριάκος Ντελόπουλος, Νίκος Καββαδίας-βιβλιογραφία 1928-1982. ΕΛΙΑ-Αθήνα 1983

26. Γιώργος Σταυρόπουλος, Λάμπρος Πορφύρας. Τα Πειραϊκά Χρονικά-Πειραιάς 1949

27. Γιώργος Σταυρόπουλος, Νίκος Χαντζάρας. Πειραιάς 1961

28. Κώστας Σταυρόπουλος, Δημήτρης Δ. Λέος, ο συγγραφέας της παγκόσμιας διασποράς. Σμυρνιωτάκης-Αθήνα 1989

29. Γεράσιμος Ι. Τράνακας, Θεόδωρος Βελλιανίτης και Γεώργιος Σουρής. Πολιτικά και Φιλολογικά Χρονικά (1892-1934). Αθήνα 1980

30. Γιώργος Τράπαλης, Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία. Άγρα-Αθήνα1992

31. «Το Περιοδικόν μας» 1900-1901 του Γεράσιμου Βώκου

32. «Το Περιοδικό μας» ( Πειραιάς1958-1960). (τεύχη 1-24) Διευθυντής: Νίκος Βελιώτης, επί της ύλης: Στέλιος Γεράνης, επιμέλεια Πειραϊκής παράδοσης: Χρήστος Λεβάντας.

33. «Πνευματική Πορεία» 1953-1955 (τεύχη 1-13). Πειραιάς, εκδότης Δημήτρης Γιατράκος

34. «Πειραϊκά Γράμματα»1942-1943,«Γράμματα»1943-1947 των Ισιδώρα Καμαρινέα-Κλέαρχου Μιμίκου 

35. Νίκος Καββαδίας, Αφιέρωμα. Περιοδική Έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Ο Άγιος Παύλος τχ.1/10,2006

36. Νίκος Καββαδίας, Αφιέρωμα. Περιοδικό η λέξη τχ.202/10,12,2009

37. Αργύρης Κωστέας, Αφιέρωμα. Περιοδικό Φιλολογική Στέγη τχ.16/10,1966

38. Χρήστος Λεβάντας, Αφιέρωμα. Περιοδικό Φιλολογική Στέγη τχ.32/6,1985

Γ. Ο Πειραιάς σε βιβλία μη Πειραιωτών συγγραφέων

1. Μέλπω Αξιώτη, Εικοστός Αιώνας. τόμος Δ΄ Αθήνα 1946/Κέδρος-Αθήνα 1982

2. Βασίλης Βασιλικός, Οι Ρεμπέτες. Χιωτέλλη-Αθήνα1977

3. Ηλίας Βενέζης, Ώρα Πολέμου. Αθήνα 1969/Εστία-Αθήνα 1978

4. Δημήτριος Βικέλας, Λούκης Λάρας και Διηγήματα. Ίδρυμα Κώστα-Ελένη Ουράνη-Αθήνα 2000

5. Ελένη Βλάχου, Πενήντα και κάτι. Τόμος 4^ος Ζήδρος-Αθήνα 1991

6. Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα Ποιήματα τόμος Α. Τρία Φύλλα-Αθήνα 1981

7. Γεράσιμος Βώκος, Η Κατοχή. Βασίλειος Τσαγγάρης-Αθήνα 1905

8. Δημήτρης Γαλάνης, «Είναι ωραίος ο Πειραιάς», στο Δημήτρης Μαλακάσης- Τσέκος, Εκλεκτά Σύγχρονα Ελληνικά Ποιήματα. Δωδώνη-Αθήνα 1993

9. Περικλής Γιαννόπουλος, Η ελληνική γραμμή. Γαλαξία-Αθήνα 1961

10. Πηνελόπη Σ. Δέλτα, Τρελαντώνης. Αθήνα 1932/ Εστία-Αθήνα 1985

11. Όθων Δέφνερ, Ένα νυχτολούλουδο για τον Μορφέα. Οδός Πανός-Αθήνα 1993

12. Χρύσα Δημουλίδου, Τα δάκρυα του Θεού. Α. Λιβάνη-Αθήνα 2005

13. Άρης Δικταίος, Τα Ποιήματα 1934-1965. Δωδώνη-Αθήνα 1974

14. Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Ο κατακαημένος τόπος-χρονικό μιας οικογένειας στον 19^ο αιώνα. Εστία-Αθήνα 1982

15. Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Οι Μαυρόλυκοι-Το χρονικό της Τουρκοκρατίας 1565-1799. τόμος 2^ος Εστία-Αθήνα 1981

16. Γεώργιος Δροσίνης, Σκόρπια φύλλα της ζωής μου. Τόμος Γ΄ Φιλολογική επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας. ΣΠΔΩΒ-Αθήνα 8/1983

17. Χρήστος Ζαλοκώστας, Το Χρονικό της Σκλαβιάς. Εστία-Αθήνα χ.χ.

18. Γιώργης Ζάρκος, Η τρέλα σ’ όλα τα στάδια. Κάλβος-Αθήνα1981

19. Γιώργης Ζάρκος, Γιατί άλλαξα ιδέες και άλλα διηγήματα. Κάλβος-Αθήνα1981

20. Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια ημερολογίου (1939-1953). Εισαγωγή-επιμέλεια: Δημήτρης Τζιόβας. Εστία-Αθήνα 1987

21. Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ. 7^η έκδοση Εστία-Αθήνα χ.χ.

22. Ιουλία Ιατρίδη, Τα πέτρινα λιοντάρια. Αθήνα 1964

23. Μαρία Ιορδανίδου, Λωξάνδρα. Εστία-Αθήνα 1963

24. Νίκος Καζαντζάκης, Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. 7^η/ Ελένη Καζαντζάκη-Αθήνα 1973

25. Γιάννης Καιροφύλλας, Η Αθήνα του ’40 και της Κατοχής. Φιλιππότης-Αθήνα 1985

26. Γιάννης Καιροφύλλας, Η Αθήνα στη δεκαετία του ’70. Φιλιππότης-Αθήνα 2006

27. Παύλος Καλαντζόπουλος, Μια κατεδάφιση-23 ιστορίες με πρώτο πρόσωπο τον Δημήτρη Πικιώνη. Πλέθρον-Αθήνα1988

28. Γιώργος Καλός, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα πλοία να περνούν. Κέδρος-Αθήνα 2010

29. Μ. Καραγάτσης, Το 10. Αθήνα 1964/Εστία-Αθήνα 1989

30. Μ. Καραγάτσης, Ο Γιούγκερμαν και τα στερνά του. Αθήνα 1940/Εστία-Αθήνα 1990

31. Αντρέας Καραντώνης, Ελληνικοί χώροι. Εστία-Αθήνα 1979

32. Νατάσα Κεσμέτη, Ο εραστής μου ο Ερρίκος. Αλεξάνδρεια-Αθήνα 2005

33. Γιώργος Κιτσόπουλος, Εκλογή 15 Διηγήματα. Θεσσαλονίκη 2003

34. Καδιώ Κολύμβα, Η πάνω μεριά του κόσμου. Αρμός-Αθήνα 2000

35. Ιωάννης Κονδυλάκης, Άπαντα τόμος Β΄ εισαγωγή: Νικόλαος Τωμαδάκης. Π. Οικονόμου-Αθήνα χ.χ.

36. Φώτης Κόντογλου, Θάλασσες, Καΐκια και Καραβοκύρηδες. Εστία-Αθήνα 1978

37. Μένης Κουμανταρέας, Η φανέλα με το εννιά. Κέδρος-Αθήνα 1986

38. Νίκος Β. Λαδάς, Άπαντα τόμος Β Τα Πεζά. Καστανιώτης-Αθήνα 1994

39. Ναπολέων Λαπαθιώτης, Το τάμα της Ανθούλας. Α. Λιβάνη-Αθήνα 2006

40. Νίκος Λεβέντης, Ποίηση 1971-2007. Ίνδικτος-Αθήνα 2008

41. Βασίλης Λούλης, Λυσίκομος Εκάβη και άλλες ιστορίες. Διογένης-Αθήνα 1971

42. Μενέλαος Λουντέμης, Λύσσα. Δωρικός-Αθήνα γ΄1977

43. Εμμανουήλ Σ. Λυκούδης, Διηγήματα. Ι. Ν. Σιδέρης-Αθήνα 1920

44. Γιώργος Μαρκόπουλος, Ποιήματα 1968-1987. Νεφέλη-Αθήνα 1992

45. Βασίλης Μοσκόβης, Περαίας. Εστία-Αθήνα 1979

46. Λένα Μερίκα, Νόστος γι’ αλλού. Ergo-Αθήνα 2000

47. Μιχαήλ Μητσάκης, Αφηγήματα και Ταξιδιωτικές Εντυπώσεις. Ιδρυμα Κώστας-Ελένης Ουράνη-Αθήνα 2006

48. Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, Τα Διηγήματα. Τόμος Β, Γ. Στιγμή-Αθήνα 1990/1993

49. Λιλίκα Νάκου, Χρονικό μιας δημοσιογράφου. Δωρικός-Αθήνα 1980

50. Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει, θα δεις. Πόλις-Αθήνα 2010

51. Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Χαμοζωή. Χρονικό του παλιού καιρού. Αστήρ-Αθήνα 1992

52. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Αλληλογραφία. Δόμος-Αθήνα 1992

53. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Πασχαλινά Διηγήματα. Εστία-Αθήνα 1997

54. Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Ο Μικρός Περιηγητής. τόμος Γ΄ Καστανιώτης-Αθήνα 1981

55. Έλλη Παπά, Το Ημερολόγιο ενός φυλακισμένου. Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις-Αθήνα 1961

56. Έλλη Παπαδημητρίου, Ο Κοινός Λόγος. τόμοι 3. Ερμής-Αθήνα 2003

57. Μάτα Παπανικολάου, Μη δεις το μάραθο για άνιθο. Κέδρος-Αθήνα 2001

58. Λεωνίδας ντε Πιαν, Εμένα Κοιτάνε (Αυτοβιογραφία). Καστανιώτης-Αθήνα 1997

59. Παντελής Πρεβελάκης, Μοναξιά. Οι εκδόσεις των Φίλων-Αθήνα 1981

60. Γιάννης Ρεμούνδος, Δυτικές συνοικίες. Οδυσσέας-Αθήνα 2000

61. Γιάννης Ρίτσος, Πέρα απ’ τον ίσκιο των κυπαρισσιών. Κ. Νίτσος-Αθήνα 1990

62. Γιάννης Ρίτσος, Τέταρτη Διάσταση-Ποιήματα (1956-1972). Κέδρος-Αθήνα 1982

63. Γιώργος Σαραντάρης, Η Θάλασσα στην ποίηση του Γ. Σαραντάρη. Σικυώνιος-Αθήνα 1993

64. Γιώργος Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων(1928-1937). Τα Ποιήματα. Ίκαρος-Αθήνα 1972

65. Γιώργος Σεφέρης, Πολιτικό Ημερολόγιο τόμος Α (1935-1944). Ίκαρος-Αθήνα 1979

66. Γεώργιος Σουρής, Τα Άπαντα τόμος 4^ος Χρ. Γιοβάνη-Αθήνα 1966

67. Αλέξανδρος Σούτσος, Άπαντα. Μπούρα-Κοσμαδάκη-Αθήνα 1963

68. Τατιάνα Σταύρου, Οι πρώτες ρίζες. Κύκλος-Αθήνα 1936

69. Διδώ Σωτηρίου, Μέσα στις Φλόγες. Κέδρος-Αθήνα 1982

70. Νίκος Τσιφόρος, Τα παιδιά της πιάτσας. Ερμής-Αθήνα 1971

71.Κώστας, Δ. Χατζηαργύρης, Η Παληά Αυλή. Αθήνα 1948/Εστία-Αθήνα 1978

72. Γιάννης Ψυχάρης, Το ταξίδι μου. Μακεδονικαί εκδόσεις-Θεσσαλονίκη χ.χ.

Ο Πειραϊκός χώρος και ο ελληνικός Κινηματογράφος-Ντοκιμαντέρ

1. Μαρίνα, 1947 σκ. Αλέκος Σακελλάριος

2. Η Αγνή του λιμανιού, 1952 σκ. Γιώργος Τζαβέλλας

3. Το κορίτσι της ταβέρνας, 1952 σκ. Γιάννης Τριανταφύλλης-Ιάσων Νόβακ

4.Στέλλα, 1955 σκ. Μιχάλης Κακογιάννης

5. Αλλού το όνειρο, κι αλλού το θαύμα (Οι δύο μάγκες του Πειραιά), 1957 σκ. Πέτρος Γιαννακός-Δημήτρης Λουκάκος

6. Το κορίτσι της αμαρτίας, 1958 σκ. Δημήτρης Αθανασιάδης

7. Ταξίδι με τον έρωτα, 1959 σκ. Ανδρέας Λαμπρινός

8. Ποτέ την Κυριακή, 1960 σκ. Ζυλ Ντασσέν

9. Το κλωτσοσκούφι, 1960 σκ. Ντίνος Δημόπουλος

10. Η Αλίκη στο Ναυτικό, 1961 σκ. Αλέκος Σακελλάριος

11. Η αυγή του θριάμβου, 1961 σκ. Φίλιππος Φυλακτός

12. Ταξίδι, 1962 σκ. Ντίνος Δημόπουλος

13. Τα κόκκινα φανάρια, 1963 σκ. Βασίλης Γεωργιάδης

14. Το κάθαρμα (Η Μαρκησία του λιμανιού), 1963 σκ. Κώστας Ανδρίτσος

15. Λόλα (Η Λόλα της Τρούμπας), 1964 σκ. Ντίνος Δημόπουλος

16. Το κορίτσι της Κυριακής, 1964 σκ. Νέστορας Μάτσας

17. Σε ποιον να πω τον πόνο μου, 1964 σκ. Φίλιππος Φυλακτός

18. Το δόλωμα, 1964 σκ. Αλέκος Σακελλάριος

19. Το πιο λαμπρό αστέρι, 1967 σκ. Κώστας Καραγιάννης

20. Καλώς ήλθε το δολλάριο (Όταν ο στόλος βγήκε στην στεριά), 1967 σκ. Αλέκος Σακελλάριος

21. Ο μεθύστακας του λιμανιού, 1967 σκ. Χρήστος Κυριακόπουλος

22. Πειραιάς, ώρα 7: 30, 1967 σκ. Νίκος Αβραμέας

23. Τρούμπα ’67 (Αμαρτωλές γυναίκες στην Τρούμπα), 1967 σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου

24. Ο μοναχικός ναύτης και το κορίτσι, 1968 σκ. Herb Taylor

25. Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα, 1969 σκ. Νίκος Φώσκολος

26. Ορατότης μηδέν, 1970 σκ. Νίκος Φώσκολος

27. Πιο θερμή κι από τον ήλιο (Επιστροφή στη μοναξιά), 1972 σκ. Όμηρος Ευστρατιάδης

28. Οι Βάσεις κι η Βασούλα, 1975 σκ. Ντίνος Δημόπουλος

29. Πονηρό θηλυκό κατεργάρα γυναίκα, 1980 σκ. Κώστας Καραγιάννης

30. Άγγελος, 1982 σκ. Γιώργος Κατακουζηνός

31. Μην περνάς, ανάβει κόκκινο, 2003 σκ. Ισαβέλλα Μαυράκη

32. Αστέρω, 1929 σκ. Δημήτρης Γαζιάδης, σενάριο Παύλος Νιρβάνας

33. Η Μπόρα, 1930 σκ. Δημήτρης Γαζιάδης, σενάριο Παύλος Νιρβάνας

34. Έχει θείο το κορίτσι, 1957, σκ. Κώστας Ανδρίτσος, σενάριο Χρήστος Πύρπασος

35. Το καλοκαίρι της οργής, 1963 σκ. Ιάσων Γιαννουλάκης, σενάριο Κώστας Μουρσελάς

36. Πρόσωπο με πρόσωπο, 1966 σκ. Ροβήρος Μανθούλης, σενάριο Ρ. Μανθούλης-Κ. Μουρσελάς

37. Γιάννης Τσαρούχης-Σπουδή για ένα πορτραίτο, 1981 σκ. Δημήτρης Βερνίκος

38. Στον αστερισμό του Πόρτο Λεόνε, 1991 σκ. Διονύσης Γρηγοράτος

39. Το Δημοτικό μας Θέατρο, 1994 σκ. Διονύσης Γρηγοράτος

40. Η Τετράς, η ξακουστή του Πειραιώς, 1998 σκ. Διονύσης Γρηγοράτος

41. Μ’ αρέσουν οι καρδιές σαν τη δική μου-Μάρκος Βαμβακάρης, 2000 σκ. Γιώργος Χρ. Ζέρβας

42. Οι δρόμοι του Ρεμπέτικου, 2003 σκ. Τίμων Κουλμάσης-Ηρώ Σιαφλιάκη

    ΕΠΙΛΟΓΟΣ

     Οι εκδόσεις και τα βιβλιοπωλεία Τσαμαντάκη, πιστοί στην αγάπη τους στον κόσμο και την πόλη του Πειραιά, αποφάσισαν να προσφέρουν στους Πειραιώτες φιλαναγνώστες αλλά και σε κάθε άλλον ενδιαφερόμενο, μία ενδεικτική βιβλιογραφία για την Πόλη μας. Όπως είναι εύλογο, οι βιβλιογραφικές αναφορές για το πρώτο Λιμάνι της χώρας, την γεωγραφική οριοθέτησή του-και των όμορων Δήμων-καθώς και των Πειραιωτών δημιουργών, είναι πάμπολλες και διάσπαρτες. Επιλέξαμε τα κυριότερα και σημαντικότερα βιβλία που αναφέρονται στη συνολική ιστορία της Πόλης. Καθώς επίσης επιλεκτικά, ορισμένων Πειραιωτών-και μη-συγγραφέων και μελετητών, χωρίς να εξαντλούμε την εργογραφική τους καταγραφή. ‘Ώστε, μαζί με τις εκδόσεις μας, το πληροφοριακό αυτό υλικό να αποτελέσει την αναγκαία αναγνωστική και ερευνητική βάση για την ιστορική και πνευματική κίνηση του Πειραιά, την ορθότερη κατανόηση των θεμάτων που τον απασχολούν, τη συγκέντρωση στοιχείων για μια σύγχρονη και ερευνητικά αρτιότερη καταγραφή της ιστορικής του ταυτότητας σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Όχι μόνο από την ίδρυσή του σε αυτόνομο Δήμο, αλλά από την αρχαιότητα και εντεύθεν και φωτίζουν την όχι πάντα ευτυχή διαχρονική του διαδρομή. Θεωρώντας ότι τα βιβλιογραφικά αυτά στοιχεία υποδομής που παραθέτουμε, αποτελούν την απαραίτητη μαγιά για μια μελλοντική πληρέστερη και πιο διευρυμένη βιβλιογραφία και κινηματογραφία της Πειραϊκής ιστορίας.

     Οφείλω να ευχαριστήσω τους βιβλιοπώλες-εκδότες Γιώργο Σωτηρόπουλο και Σπύρο Κουσουρή,  την ποιήτρια Περσεφόνη Κωστέα και τους αρμόδιους υπαλλήλους της Βιβλιοθήκης του Δήμου Πειραιά, τους συγγραφείς Γιάννη Χατζημανωλάκη, Δημήτρη Κρασονικολάκη, Ηλία Λάσκαρη, καθώς και την Μαίρη Επιτροπούλου υπεύθυνη της βιβλιοθήκης του ΕΒΕΠ, για τις πληροφορίες που μου προσέφεραν.  

Επίσης, ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω, στον κύριο Γιάννη Παπαθανασίου, της εταιρείας Drytank για τη βοήθεια του προς το πρόσωπό μου.     

Την επιλογή συνέταξε ο Γιώργος Χ. Μπαλούρδος. 

Από το βιβλίο του Γιώργου Χ. Μπαλούρδου "Βιβλιογραφία για τον Πειραιά" εκδόσεις Τσαμαντάκη 2010 σελίδες 64.

ΥΓ. 

Συμπληρώνω πέντε τίτλους βιβλίων που κυκλοφόρησαν μετά το 2010, και γνωρίζω-μετά την έκδοση της ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ, που εξέδωσα και τα βιβλία που κατέγραψα και αποδελτίωσα. Τίτλοι που έχω διαβάσει και συνεχίζουν την γνωριμία μας με την πόλη του Πειραιά. Από σποραδικές πληροφορίες τρίτων, γνωρίζω ότι, τα τελευταία χρόνια, έχουν εκπονηθεί από διάφορους πανεπιστημιακούς δημόσιους φορείς, διδακτορικές εργασίες κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος για το λιμάνι και την πόλη του Πειραιά. Οι μυθιστορηματικές εφηβικές αναμνήσεις του κυρίου Διονύση Χαριτόπουλου φωτίζουν και φωτογραφίζουν με νοσταλγία την πόλη πριν την επτάχρονη δικτατορία. Μιά περίοδος και εικόνα της πόλης που δυστυχώς εμείς οι νεότεροι πειραιώτες δεν γνωρίσαμε. 

α) Πειραϊκό Λεύκωμα, γενική επιμέλεια ύλης Γ. Χ. Μπαλούρδος, έκδοση εφημερίδας Κοινωνική, Πειραιάς 2010., σ. 448. Το Λεύκωμα κυκλοφόρησε μετά την έκδοση της Βιβλιογραφίας.

β) Παναγιώτης Εμμ. Δέγλερης, ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ. Μιά νομική πρόταση για το θεσμικό πλαίσιο της νέας περιόδου λειτουργίας του. πρόλογος Γιώργος Κουρουπός, συνθέτης, ομότιμος καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2012, σ. 194.

γ) Διονύσης Χαριτόπουλος, Εκ Πειραιώς, Διαδρομή 1947-1967, μυθιστόρημα, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2012, σ. 418

δ) Διονύσης Χαριτόπουλος, Πειραιώτες, Ιστορίες και Ειδήσεις 1947-1967. εκδόσεις Τόπος- Αθήνα 2016, σ. 172. 

ε) Πέτρος Κυρίμης, Κάποτε στον Πειραιά. μυθιστόρημα, εκδόσεις Κλειδάρυθμος-Αθήνα 2019, σ. 276.