Τόμας Στερν Έλιοτ

Τόμας Στερν Έλιοτ, 
Ο Άμλετ, η Θρησκεία, η Λογοτεχνία, Αθήνα 1988

      

       Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για έναν  ποιητή και δοκιμιογράφο σαν τον Τόμας Στερν Έλιοτ. Ο Άγγλος Νομπελίστας συγγραφέας είναι ένας από τους μεγάλους εκείνους δημιουργούς που με οδηγό την Τέχνη κατέβηκαν στα υπόγεια της ανθρώπινης συνείδησης και από την μικρόψυχη αγωνία  του ατόμου υψώθηκαν στα ανώτερα δώματα της πνευματικής θεώρησης. Οτιδήποτε ο Σίγκμουντ Φρόϋντ ερμηνεύει μέσα από την επιστήμη της Ψυχανάλυσης ο Έλιοτ όπως και ο Σαίξπηρ ή ο Δάντης, το καταγράφει ερευνητικά μέσα από τα σκοτεινά ρουμάνια της Τέχνης. Η ποίησή του είναι επαρκώς κατανοητή, χωρίς να της λείπει και το στοιχείο της σκοτεινής ατμόσφαιρας. Η μυστική διάθεση κυριαρχεί σε αρκετές συλλογές του. Το θέατρό του επίσης είναι στοχαστικό, με έντονη ποιητική ατμόσφαιρα. Το κριτικό δοκιμιακό του σύστημα στηρίζεται πάνω στην αυστηρά επιλεγμένη γνώση και εμπειρία του Δυτικού ανθρώπου, που έχει για τη ζωή και την Τέχνη. Είναι το ασφυκτικά ορθολογικό σύστημα του ανθρώπου της Δύσης, που η ίδια η σκέψη του αποτελεί μία βιωματική εμπειρία. Στον Δυτικό άνθρωπο η καθαρή νόηση υπερέχει της μυστικής εμπειρίας. Το ερμηνευτικό μοντέλο του Άγγλου συγγραφέα καθώς και τις ποιητικές του αρχές μετέφερε κατά κάποιον τρόπο στην καθ' ημάς Ανατολή ο Έλληνας Νομπελίστας ποιητής και δοκιμιογράφος Γιώργος Σεφέρης.

         Στο πρώτο μέρος του δοκιμίου ο συγγραφέας με αντιρομαντικό και θετικιστικό πνεύμα αναλύει την Σαιξπηρική τραγωδία, και σφραγίζει με την προσωπική αναλυτική του ματιά το πρόσωπο και το ομώνυμο έργο του Ελισαβετιανού δραματουργού. Αξίζει να σταθούμε σε ένα απόσπασμα του συγγραφέα που φανερώνει τη οπτική με την οποία αντικρίζει τον Άμλετ:
"Αυτοί που θεωρούν τον Άμλετ έργο τέχνης επειδή τον βρίσκουν ενδιαφέροντα, είναι περισσότεροι από αυτούς που τον βρίσκουν ενδιαφέροντα επειδή είναι έργο τέχνης. Ο Άμλετ είναι η Μόνα Λίζα της Λογοτεχνίας".
Μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για ένα έργο που η θεατρική του αρτιότητα μπολιάζεται με πολλά ψυχαναλυτικά στοιχεία. Ο Άμλετ σαν ήρωας μέσα στο Σαιξπηρικό έργο κατέχει μια σημαντικότατη θέση. Ο χαρακτήρας του είναι από τους πιο δύσκολους όχι μόνο σαν θεατρική υφή αλλά και σαν σκηνική παρουσία.
    Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο Έλιοτ υποτάσσει την κριτική του οξυδέρκεια στον ρόλο του πιστού καθολικού. Ο πιστός καθολικός υπερτερεί του στοχαστή δημιουργού. Η λογοτεχνική δεινότητα του τεχνίτη υπερσκελίζεται από την προσωπική του πίστη. Η Τέχνη υποχωρεί χωρίς όμως να χάνεται η μαγεία του συγγραφέα η οποία παραμένει αλώβητη.

    Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,
περιοδικό Δαυλός, τεύχος 79/ Ιούλιος 1988