PAUL ELUARD

ΕΥΚΟΛΟ

ΠΟΙΗΜΑΤΑ PAUL ELUARD

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ MAN RAY

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΜΑΤΣΗ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ

Σελίδες 24, διαστάσεις 18Χ24, δραχμές 150

Τζιόρτζιο Ντε Κύρικο

Ένας τοίχος καταγγέλλει ένα άλλον τοίχο.

Και η σκιά με υπερασπίζεται απ’ τη δειλή σκιά μου,

Ω πύργε της αγάπης μου τριγύρω απ’ την αγάπη μου

Οι τοίχοι έγνεθαν λευκό τριγύρω απ’ τη σιωπή μου.

--

Εσύ τι υπερασπιζόσουν; Αναίσθητε και καθαρέ ουρανέ

Τρέμοντας μ’ εστέγαζες. Ανάγλυφο το φως

Στον ουρανό που δεν είναι πια καθρέφτης του ήλιου.

Τ’ αστέρια της μέρας ανάμεσα στα πράσινα φυλλώματα

--

Η μνήμη εκείνων που μιλούσαν χωρίς να ξέρουν,

Δυνάστες της αδυναμίας μου και παίρνω τη θέση τους

Με μάτια γεμάτα έρωτα και χέρια πάρα πολύ πιστά

Για να ερημώσω έναν κόσμο απ’ όπου απουσιάζω.

μτφ. Γιώργος Καραβασίλης, σ. 17

    Βρισκόμενος μέσα στο κλίμα της Γαλλικής ποιητικής παράδοσης, σκέφτηκα να μεταφέρω στο μπλοκ μου, την μετάφραση της ποιήτριας Μάτση Χατζηλαζάρου, του ποιήματος του Γάλλου υπερρεαλιστή ποιητή Πωλ Ελυάρ. Ο Γάλλος κομουνιστής και υπερρεαλιστής ποιητής, αν και φυματικός στα 1917 παρουσιάζει τους πρώτους του στίχους σε μια πλακέτα με τον τίτλο «Το χρέος κι’ η ανησυχία», έκτοτε, και μέχρι τον θάνατό του, δεν έπαψε να παραμένει ένας εν δράση πολιτικός ποιητής και δραστήριος δημιουργός, να μετέχει δυναμικά στα πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα της χώρας του και της εποχής του, και κενά να εκδίδει το ποιητικό του έργο. Ο Πωλ Ελυάρ μαζί με τους συμπατριώτες του, Λουϊ Αραγκόν και Αντρέ Μπρετόν, υπήρξε από τους πρωτεργάτες του διεθνούς υπερρεαλιστικού κινήματος. Υπήρξε ακόμα, ένας πολυταξιδεμένος ποιητής, ο οποίος ανάμεσα στις χώρες που επισκέφτηκε ήταν και η χώρα μας. Ο Ελυάρ επισκέφτηκε το 1946 την Ελλάδα και συμπαραστάθηκε με την παρουσία και τον λόγο του, στους τότε αγωνιστές της Εαμικής Αντίστασης, εκτός από το ποίημα «Αθήνα» που αφιέρωσε στον ελληνικό λαό, το 1949 εξέδωσε ένα τόμο ποιημάτων αφιερωμένο στην Ελλάδα. Οφείλουμε να σημειώσουμε, ότι ο Γάλλος ποιητής, ήταν ένας από τους διανοούμενους που συμπαραστάθηκαν στο παγκόσμιο ειρηνικό κίνημα αλληλεγγύης για την απελευθέρωση του κομμουνιστή πολιτικού κρατούμενου Νίκου Μπελογιάννη.

Ένας ζωντανός μιλά για τους νεκρούς

Μέλλον γλυκό, αυτό το κατάκοπο μάτι είμαι εγώ,

Αυτή η ανοιγμένη κοιλιά αυτά τα κουρελιασμένα νεύρα

Είμαι εγώ, υπόθεση των σκουληκιών και των κοράκων,

Της ανυπαρξίας γόνος όμοια όπως σαν είσαι γιος βασιλιά.

--

Θα έχω χάσει σε λίγο τη μορφή μου:

Είμαι μες στη γη αντί να είμαι πάνω στη γη,

Η τσακισμένη μου καρδιά πετά με τον κονιορτό,

Νόημα έχω μόνο σαν απουσία πλέρια.

              23 Νοεμβρίου 1946

μετάφραση Ελένη Κόλλια, σ. 73  

    Τον Γάλλο ποιητή Πωλ Ελυάρ(Σαιν-Ντενί, Παρίσι 14/12/1895-Γαλλία 18/11/1952), το πραγματικό του όνομα ήταν Eugene Grindel, η γενιά μου, τον γνώρισε από τις μεταφράσεις και τον δοκιμιακό λόγο του ηλιοπότη νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, αλλά όχι μόνο η δική μου γενιά. Ο Γιάννης Ρίτσος, στην μελέτη του για τον Πωλ Ελυάρ, αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Και πρέπει να αναφέρω πως ο Ελύτης είναι εκείνος που πρώτος παρουσίασε τον Ελυάρ στην Ελλάδα με μεταφράσεις καμωμένες με αγάπη και γνώση».Το1976 από τις γνωστές καλαίσθητες και σημαντικές εκδόσεις «ΙΚΑΡΟΣ», εκδόθηκε το βιβλίο του «ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΡΑΦΗ» με μεταφράσεις στα ελληνικά από τον ποιητή των εξής ποιητών: Arthur Rimbaud, Comte de Lautreamont, Paul Eluard, Pierre Jean Jouve, Giuseppe Ungaretti, Federico Garcia Lorca, Vladimir Maiakovski. Οι σελίδες 69 έως 113 αφιερώνονται στον Πωλ Ελυάρ. Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1974, κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Αστερίας» τα «Ανοιχτά Χαρτιά» του ποιητή,-ένας ογκώδης τόμος με μελέτες του-στο Επίμετρο του τόμου στις σελίδες 476 έως 480, δημοσιεύεται η μελέτη του Οδυσσέα Ελύτη για τον Πωλ Ελυάρ, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέα Γράμματα» τεύχος 3/1936, πληροφοριακά, και σε άλλες σελίδες των «Ανοιχτών Χαρτιών» αναφέρεται ο Γάλλος ποιητής. Οι μεταφράσεις του Οδυσσέα Ελύτη και οι μελέτες του, μας γνώρισαν τον κομμουνιστή ποιητή της Γαλλικής Αντίστασης και έγιναν η αφορμή στους τότε νέους, να διαβάσουμε το έργο του και να αναζητήσουμε στοιχεία για την ζωή του, και τον ρόλο που διαδραμάτισε μέσα στην ευρωπαϊκή υπερρεαλιστική παράδοση.

Μεταγενέστερα, το 1978, ο ποιητής και μεταφραστής Γιώργος Καραβασίλης, σε δική του απόδοση από τις εκδόσεις «Σπηλιώτη» μας δίνει τον τόμο με τα «Ποιήματα» του Πωλ Ελυάρ. Το1983, οι εκδόσεις Καστανιώτη σε δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη, και σε μετάφραση του Σπύρου Α. Γκίνη, μας γνωρίζει και πάλι τα «Ποιήματα» του Ελυάρ. Έκτοτε, ο ελληνικός εκδοτικός και μεταφραστικός δρόμος για τον Γάλλο ποιητή ήταν ελεύθερος, για όσους ήθελαν να γνωρίσουν το έργο του και ν’ απολαύσουν τον ποιητικό του λόγο.

ΧΑΡΑΜΑΤΑ ΠΩΣ Σ’ ΑΓΑΠΩ

Χαράματα πως σ’ αγαπώ στις φλέβες μου όλ’ η νύχτα ρέει

Που την πέρασα να σε κοιτώ

Ανεξήγητα μου φαίνονται όλα

Ξέρω μόνον τα σκοτάδια

Είναι αυτά που μου δίνουν τη δύναμη

Να σε κρατάω στο στήθος μου σφιχτά

Στο στήθος μου το ασάλευτο να σε τραντάζω

Να σ’ αποκαλύπτω

Να σ’ ελευθερώνω να σε χάνω

Φλόγα μέσα στο φως αόρατη

Κι αν κάνεις ότι φεύγεις να: που η θύρα βγάζει μες στο φως

Κι αν κάνεις ότι φεύγεις να: που η θύρα βγάζει επάνω μου.

μτφ. Οδυσσέας Ελύτης σ. 85  

    Η τρίτη μου επαφή με τα ποιήματα του Πωλ Ελυάρ, ήρθε από την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου με το «ΕΥΚΟΛΟ» μια ενδιαφέρουσα έκδοση χωρίς αρίθμηση, η οποία αναφέρει στον κολοφώνα της:          

ΤΟ ΕΥΚΟΛΟ ΤΟΥ PAUL ELUARD

ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ MAN RAY

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ

ΜΑΤΣΗ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ

ΕΙΝΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ GLM 1935

ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1987 ΣΤΙΣ

ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ Ι. ΜΑΚΡΗΣ Α.Ε.

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΑΝ

ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΜΕ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΧΙΛΙΑ ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΜΕΤΟΧΩΝ 140 Gr 2.

Η ΣΥΜΠΝΟΙΑ

Ι

Στην καρδιά της πόλης το κεφάλι μες στο κενό μιας πλατείας

Μη ξέροντας κείνο που σε σταματάει ω εσύ πιο δυνατή κι από ένα άγαλμα

Δίνεις της μοναξιάς μια πρώτη εγγύηση

Κι όμως είναι για να την απαρνηθείς καλύτερα

--

Πιάστηκες ποτέ σου ως τώρα απ’ το χέρι

Άγγιξες ποτέ σου ως τώρα τα χέρια σου

Είναι μικρά και απαλά

Αυτά είναι τα χέρια όλων των γυναικών

Και τα χέρια των αντρών τους πάνε γάντι

--

Τα χέρια αγγίζουνε τα ίδια πράματα.

Άκου τον εαυτό σου να μιλάει μιλάς για τους άλλους

Και αν απαντάς στον εαυτό σου είναι οι άλλοι που σ’ ακούνε

Κάτω απ’ τον ήλιο στα ύψη τ’ ουρανού που σ’ ελευθερώνει απ’ τη σκιά σου

Παίρνεις τη θέση του καθένα και η πραγματικότητά σου είναι ατελεύτητη

--

Πολλαπλά τα μάτια σου ποικίλα και ταραγμένα

Κάνουν τους καθρέφτες ν’ ανθίζουν

Τους σκεπάζουν με δρόσο με πάχνη με γύρη

Τους αυθόρμητους καθρέφτες όπου οι αυγές οδεύουνε

Όπου οι ορίζοντες συνταιριάζουν

--

Η κοιλότης του κορμιού σου μαζεύει τις χιονοστιβάδες

Γιατί πίνεις στον ήλιο

Διαλύεις τον μείζονα ρυθμό

Τον ξαναδίνεις του κόσμου

--

Περιτυλίγεις τον άντρα

--

Πάντα είσαι με το γέλιο

Μικρή μου σάρκινη φωτιά

Πάντα έτοιμη για τραγούδι

Διπλό μου χείλι φλογισμένο

--

Οι τρυφεροί δρόμοι που χαράζει το λαγαρό σου αίμα

Ενώνουνε τα πλάσματα

Είναι η μούσκουλη που σκεπάζει την έρημο

Χωρίς να μπορέσει ποτέ η νύχτα ν’ αφήσει εκεί αποτυπώματα ούτε και τροχιές

--

Ωραία για ύπνο παντού για όνειρο ανταμωμένη σε κάθε στιγμή διάφανου αέρα

Τόσο πάνω στη γη όσο και ανάμεσα από τα φρούτα στα χέρια στα πόδια το κεφάλι

Ωραία με πόθους ανανεωμένους όλα είναι καινούργια όλα είναι μέλλον

Χέρια που σφίγγουνται δε ζυγίζουνε καθόλου

Ανάμεσα στα μάτια που κοιτάζουνται το φως ξεχειλίζει

Η πιο μακρινή ηχώ πάλλεται ανάμεσά μας

--

Ήσυχος χυμός γυμνός

Περνάμε μέσα από τους όμοιους μας

Δίχως να χαθούμε

--

Σε τούτη την άφρονη πλατεία δεν είσαι πια περισσότερο μονάχη

Από ένα φύλλο μέσα σ’ ένα δέντρο απ’ ένα πουλί μες στους αιθέρες

Από ένα θησαυρό απολυτρωμένο.

ΙΙ

Ή τότε μαζί να γελάμε μες στους δρόμους

Κάθε βήμα πιο λαφρύ πιο γρήγορο

Είμαστε δυό που πιά δε λογαριάζουμε τη φρόνηση

--

Δέξου το ο ουρανός δεν είναι σοβαρός

Σήμερα το πρωί δεν είναι άλλο από ‘να παιχνίδι

Πάνω στο στόμα σου της χαράς

Ο ήλιος πιάνεται μες στον ιστό του

--

Οδηγούμε το άσπιλο νερό και κάθε τελειότητα

Προς το κατακλυσμιαίο καλοκαίρι

Πάνω σε μια θάλασσα που έχει το σχήμα και το χρώμα του κορμιού σου

Ενθουσιασμένη από τις καταιγίδες της που τη ντύνουνε καινούρια

Ιδιότροπη και ζεστή

Άστατη σαν και μένα

--

Ω! κείνο το ζωάκι έχει περισσότερους λόγους

Να βυθίζεται σε χειμέρια νάρκη

Από με για ν’ ανακαλύψω τ’ αξιόλογα της ζωής

Εκτός αν αγαπώ

--

Λίγο θέλουν να γίνουν χάδια

Τα γέλια σου οι χειρονομίες σου που ρυθμίζουν την περπατησιά μου

Θα γυαλίζανε τα λιθόστρωτα

Και γελάω μαζί σου και σε νομίζω ολομόναχη

--

Όλο τον καιρό ενός δρόμου που δε λέει να τελειώσει.

ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΑΠΟ ΜΕΡΑ ΣΕ ΜΕΡΑ ΠΙΟ ΧΑΜΗΛΑ, ΑΥΤΟΣ ΚΑΤΑΧΩΝΙΑΖΕΙ ΤΗ ΖΕΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΑΝ ΕΝΑ ΣΠΟΡΟ

Ι

Εμείς προχωρούμε πάντα

Ένας ποταμός πιο πηκτός από ‘να γόνιμο λιβάδι

Εμείς ζούμε σε μια ριπή μονάχα

Εμείς είμαστε του αίσιου λιμανιού

--

Το ξύλο σαν πηγαίνει πάνω στο νερό το δέντρο σαν κυλάει ολόϊσα

Όποια συναλλαγή λογική αποφασίστηκε στα γρήγορα ξεχνιέται

Που θα σταματήσουμε

Το βάρος μας ακίνητο σκάβει το δρόμο μας

--

Μακριά τα μαραμένα άνθη από τις διακοπές των αλλονών

Ένα τόσο δα τοπίο να φτάνει

Οι φυλακές της ελευθερίας σβήνουνε

Έχουμε για πάντα

Αφήσει πίσω μας την ελπίδα που φθείρεται

Μέσα σε μια πόλη ζυμωμένη με σάρκα και με ένδεια

Με τυραννία

--

Το βλέφαρο του ήλιου χαμηλώνει πάνω στο πρόσωπό σου

Μια κουρτίνα τρυφερή σαν το δέρμα σου

Μια υγιεινή φτερούγα μια βλάστηση

Πιο διάφανη απ’ το πρωινό φεγγάρι

--

Τα φιλιά μας και τα χέρια μας στη δική μας στάθμη

Όλα τα πέρα ερειπωμένα

Η νιότη σε σχήμα αμύγδαλου ξεγυμνώνεται και ρεμβάζει

Το χόρτο ορθώνεται ξανά σιωπηλά

Πάνω σε αθώες στρώσεις από αδύναμο χώμα

--

Πρώτο τελευταία πλάκα και κιμωλία

Σίδερο και σκουριά μόνος με μόνη

Αγκαλιασμένοι με την ακτίνα κάθετοι

Που μοιάζει εξομολόγηση

Φλούδα και πηγή ανασηκωμένη

Ο ένας για τον άλλον μες στο παρόν

Κάθε ομίχλη διωγμένη

Δυό γύρω από το πάθος τους

Ενωμένοι με τόπους και χρόνια

--

Η σκιά μας δε σβήνει τη φωτιά

Εμείς διαιωνιζόμαστε.

ΙΙ

Κάτω από τις κορυφές

Τα μάτια μας κλείνουν τα παράθυρα

Δε μας τρομάζει η γαλήνη του χειμώνα

--

Οι τέσσερις τοίχοι σβησμένοι απ’ την τρυφερή οικειότητα μας

Τέσσερις τοίχοι πάνω στη γη

Το πάτωμα το ταβάνι

Είναι στόχοι εύκολοι κερματισμένοι

Για τη ζωηρή εικόνα σου που σκόρπισα

Και που πάντα μου ξαναγύρισε

--

Μια μονότονη σκέπη

Μια διακόσμηση από παντού

--

Όμως εδώ είναι που σ’ αυτή τη στιγμή

Αρχίζουν και τελειώνουν τα ταξίδια μας

Οι καλύτερες τρέλες

Εδώ είναι που υπερασπιζόμαστε τη ζωή μας

Που αναζητάμε τον κόσμο

--

Μια κορφή ξεμυαλισμένη όλο σύννεφα φευγαλέα με αιώνιο χαμόγελο

Μες στα κλουβιά τους οι λίμνες κατάβαθα στις τρύπες η βροχή

Ο άνεμος η μακριά του γλώσσα κι οι κρίκοι της δροσιάς

Η χλόη και η σάρκα των γυναικών την άνοιξη

Η πιο όμορφη είναι βάλσαμο τείνει προς την ανάπαυση

Μέσα σε ολοκαίνουριους κήπους που τρυφερές σκιές αμβλύνουν

Η μάνα τους είναι ένα φύλλο

Γυαλιστερή και γυμνή σαν πανί βρεμμένο

--

Οι πεδιάδες και οι στέγες από χιόνι

Και η πολυτέλεια της βλάστησης των τροπικών

Το είναι του ουρανού άστατο

Στο νήμα κάθε μιας κόμης

Και πάντα ένα μόνο ζευγάρι ενωμένο από ένα μόνο ρούχο

Από τον ίδιο πόθο

Ξαπλωμένο στα πόδια της αντανάκλασής του

Ένα ζευγάρι δίχως όρια.

ΕΥΚΟΛΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΑ

Εύκολο είναι ωραίο κάτω απ’ τα βλέφαρά σου

Όπως η ομήγυρη της ηδονής

Χορός και η συνέχεια

--

Είπα ο πυρετός

--

Το καλύτερο επιχείρημα της φωτιάς

Να ‘σαι χλωμή και φωτεινή

--

Χίλιες στάσεις πρόσφορες

Χίλιες περιπτύξεις λυμένες

Ξαναγίνονται και πάνε σβήνοντας

Σκοτεινιάζεις αποκαλύπτεσαι

Μια μάσκα την εξημερώνεις

Σου μοιάζει έντονα

Κι έτσι ακόμα πιο καλά φαίνεται γυμνή

--

Γυμνή στη σκιά μέσα και γυμνή θαμπωμένη

Σαν ουρανός με ρίγη από αστραπές

Παραδίνεσαι στον εαυτό σου

Για να παραδοθείς στους άλλους.

--

Φκιάσαμε τη νύχτα κρατάω το χέρι σου ξαγρυπνώ

Σε στηρίζω με όλες μου τις δυνάμεις

Χαράζω πάνω σ’ έναν βράχο το άστρο με τις δικές σου δυνάμεις

Βαθιά αυλάκια όπου η καλοσύνη του κορμιού σου θα βλαστήσει

Λέω του εαυτού μου την κρυφή φωνή σου τη δημόσια φωνή σου

Ακόμα γελάω με κείνη την αγέρωχη

Πού τη μεταχειρίζεσαι σα ζητιάνα

Τους τρελούς που σέβεσαι τους απλούς που συγχρωτίζεσαι

Και μες στο κεφάλι μου όταν σιγά σιγά συμφωνεί με τον δικό σου με τη νύχτα

Θαυμάζω την άγνωστη που γίνεσαι

Μια άγνωστη όμοια με σένα όμοια με ό,τι αγαπώ

Πού είναι πάντα καινούριο.     

    Γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης για τον ποιητή, μεταξύ άλλων:

Πώλ Ελυάρ

«Όταν έβγαλε το πρώτο του βιβλίο στα 1917, ο Paul Eluard, νέος 22 χρονών ακόμα, το κανόνι δεν είχε πάψει να βροντά στο μέτωπο κι η πνευματική Ευρώπη, κουρασμένη και παραζαλισμένη, έπεφτε σε μια περιπέτεια όπου η οξύτατη ανησυχία και η μηδενιστική αναρχία κυριαρχούσαν. Ένα χρόνο πρωτύτερα, είχε γεννηθεί στη Ζυρίχη, από μια ομάδα νέων επαναστατημένων, ο Ντανταϊσμός, μια σχολή που δεν σήμαινε τίποτε, δεν είχε κανένα θετικό περιεχόμενο, ζητούσε μόνο ν’ ανατρέψει και να ποδοπατήσει τα πάντα. Με σπασμωδικές εκδηλώσεις η κίνηση αυτή κάνει κέντρο της το Παρίσι, αναπτύσσεται αρκετά, γνωρίζει μερικές μέρες δόξας και σβήνει από την άρνηση του ίδιου της εαυτού, στα 1921. Σήμερα, που η προοπτική του χρόνου μας επιτρέπει να κρίνουμε ψυχραιμότερα τις εκρηκτικές αυτές εκδηλώσεις των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, ο Ντανταϊσμός, όσο κι αν στάθηκε στείρος και θορυβοποιός, δε μένει χωρίς κάποια ιστορική δικαίωση. Έπρεπε να φανερωθεί στα χρόνια ακριβώς που φανερώθηκε για ν’ ανασκάψει τα κορεσμένα εδάφη της λογοτεχνίας, να διαλύσει τις αράχνες των κάθε είδους ακαδημαϊσμών και να διανοίξει το δρόμο σε κάτι εντελώς καινούργιο και δημιουργικό. Έτσι μπορούσε να γεννηθεί ο Υπερρεαλισμός. Μα και γενικότερα η Ποίηση, ο Πεζός λόγος και η Ζωγραφική, έτσι μόνο μπορέσανε να κάνουνε προς τα εμπρός ένα τεράστιο βήμα, βήμα που τη σημασία του, δυστυχώς, δε νιώσαμε, δεν πήραμε καν είδηση, παραδομένοι καθώς ήμαστε σε μιάν ασυγχώρητη πνευματική νωθρότητα.

    Ζώντας λοιπόν μέσα σ’ ένα τέτοιον επαναστατικό οργασμό, στην καρδιά του Παρισιού που ήτανε (και είναι άλλωστε)η πρωτεύουσα της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας όλου του κόσμου, ο Paul Eluard, νέος εξαιρετικά ευαίσθητος και ανήσυχος, δεν μπορούσε να μείνει με σταυρωμένα χέρια. Μέλος στην αρχή της μικρής ομάδας Litterature που για κάμποσο διάστημα συνεργάστηκε με τους Ντανταϊστές, παίρνει μέρος σε μερικές εκδηλώσεις της, δημοσιεύει, ρίχνεται στη δράση. Αργότερα, είναι από τους πρώτους που μαζί με τον Andre Breton και το Louis Aragon, βάζουν τα θεμέλια του Υπερρεαλισμού. Μελετητής του Freud, θαυμαστής του Rimbaud και του Lautreamont, θέλησε να βοηθήσει μ’ όλες τις πνευματικές δυνάμεις του την κίνηση αυτή που είχε αρχές με σαφήνεια καθορισμένες και πρόγραμμα δημιουργικό βασισμένο επάνω σε μια θεωρία που άνοιξε καινούργιους εντελώς ορίζοντες μες στον κόσμο της Τέχνης. Από τότε, η σταδιοδρομία του Eluard, ακολουθεί μια συνεχή άνοδο και τα δεκαεπτά ίσαμε σήμερα βιβλία του, που κλείνουν έναν αφάνταστο πλούτο ποιημάτων, κειμένων και ονείρων (σύμφωνα με τη διαίρεση που ο ίδιος τους έκανε) γνώρισαν μια καταπληκτική διάδοση και απήχηση.

    Γι’ αυτό και η θέση που κατέχει σήμερα δεν είναι μόνο σημαντική μέσα στα πλαίσια του Υπερρεαλισμού αλλά και έξω απ’ αυτά. Όλοι αναγκάστηκαν (ακόμη κι οι πιο δεινοί πολέμιοι της Σχολής όπου ανήκει) να τον αναγνωρίσουν και να τον θαυμάσουν. «Από την εποχή του Baudelaire, έγραφε ο κριτικός των Annales, Benjamin Cremieux, είχανε ν’ ακουστούν στίχοι ερωτικοί μ’ έναν τόνο τόσο πλούσιο και δυνατό».

Η ποίηση είναι μεταδοτική

    Το δράμα όμως βρίσκεται στους ποιητές που λένε «εμείς» αυτούς που παλεύουν, που ανακατεύονται με τους συνανθρώπους τους, και μάλιστα, και προπάντων, αν είναι ερωτευμένοι, θαρραλέοι. Η ποίηση είναι αγώνας.

   Οι αληθινοί ποιητές ποτέ τους δεν πίστεψαν ότι η ποίηση τους ανήκει, δίκην ιδιοκτησίας. Στα χείλη των ανθρώπων ο λόγος δεν στέρεψε ποτέ: σε λέξεις, τα τραγούδια, οι κραυγές, αλληλοδιαδέχονται το ένα το άλλο αέναα, διασταυρώνονται, συγκρούονται, μπερδεύονται. Η παρόρμηση της λειτουργίας της γλώσσας έφτασε ως υπερβολή, ως τον πλεονασμό, ως την ασυναρτησία. Οι λέξεις λένε τον κόσμο και οι λέξεις λένε τον άνθρωπο, ότι ο άνθρωπος βλέπει και αισθάνεται ότι υπάρχει, ότι υπήρξε, την αρχαιότητα του χρόνου, και το παρελθόν και το μέλλον του αιώνια και της στιγμής, τη θέληση, το αθέλητο, τον φόβο και τον πόθο αυτού που δεν υπάρχει, αυτού που θα υπάρξει. Οι λέξεις καταστρέφουν, οι λέξεις προλέγουν, συναρμολογημένες ή ασυνεχείς, δεν οφελεί σε τίποτα να τις αρνιόμαστε. Μετέχουν όλες σε επεξεργασία της αλήθειας. Τα αντικείμενα, τα γεγονότα, οι ιδέες που αυτές περιγράφουν, μπορεί να σβήσουν γιατί τους λείπει το σθένος, είμαστε βέβαιοι ότι θα αντικατασταθούν από άλλα που θα έχουν συμπτωματικά προκαλέσει, και που, αυτά, θα διαγράψουν την πλήρη τους εξέλιξη.

    Λίγες λέξεις μας χρειάζονται για να εκφράσουμε το ουσιώδες, μας χρειάζονται όμως όλες οι λέξεις για να το καταστήσουμε πραγματικό. Οι αντιφάσεις, οι δυσκολίες βοηθούν στην πόρευση του σύμπαντός μας. Οι άνθρωποι έχουν καταβροχθίσει ένα λεξικό και ότι ονοματίζουν υπάρχει. Το ακατανόμαστο, το τέλος του παντός δεν αρχίζει παρά στα σύνορα του αδιανόητου θανάτου.

Τα Μονοπάτια και οι Δρόμοι της Ποίησης, μτφ. Γιώργος Σπανός, σ.122

  

Μεταφραστικές  πληροφορίες για τον ποιητή Πωλ Ελυάρ

• Πωλ Ελυάρ, Ποιήματα,

   εκδ. Σπηλιώτη1978, β΄ έκδοση, απόδοση Γιώργος Καραβασίλης,σ.96

   (στις σελίδες 7-8 υπάρχει «Το χρονικό μιας γνωριμίας» του Γ. Κ.)

• Paul Eluard, Ποιήματα,

   εκδ. Καστανιώτη 1983, μτφ. Σπύρος Αλ. Γκίνης, σ. 158

   Δεύτερη Έκδοση συμπληρωμένη.

   (υπάρχει Πρόλογος του μεταφραστή και Σημείωση στη β΄ έκδοση)

• ΕΥΚΟΛΟ

   Ποιήματα Paul Eluard, φωτογραφίες Man Ray,

   μετάφραση Μάτση Χατζηλαζάρου, εκδ. Κείμενα 1987, σ. 24

   (μάλλον μια σύνθετη φωτογραφική και ποιητική έκδοση)

• Paul Eluard, Έντεκα Ποιήματα,

   εκδ. Γαβριηλίδης 2001, μτφ. Χριστόφορος Λιοντάκης, σ. 54

  (η έκδοση είναι δίγλωσση, και περιέχει και το κείμενο του ποιητή

   Οδυσσέα Ελύτη για τον Π. Ε. από τα «Ανοιχτά Χαρτιά»)

• Πωλ Ελυάρ, Ποιήματα,

   εκδ. Ιωλκός 2003, επιλογή-μετάφραση Σπύρος Τζούβελης, σ.150

   (υπάρχει Εισαγωγή του μεταφραστή σ.7-13)

• Πωλ Ελυάρ, Τελευταία Ποιήματα του Έρωτα

   εκδ. Ηριδανός 2006, μετάφραση Ελένη Κόλλια, σ.126

   (υπάρχει και δισέλιδη Εισαγωγή της μεταφράστριας)

• Αντρέ Μπρετόν-Πωλ Ελυάρ, Η Άμωμος Σύλληψις,

   εκδ. Ύψιλον 1984, μτφ. Στέφανος Ν. Κουμανούδης, σ. 100

   (Andre Breton Et Paul Eluard, L’ Immaculee Conception)

• Andre Breton- Paul Eluard,

   Ο ΆΝΘΡΩΠΟΣ,

   εκδ. παραλληλόγραμμες εκδόσεις 1981, μτφ. Ισμήνη Κάνση,

   εικονογράφηση Salvador Dali, χωρίς σελιδαρίθμηση

• Πώλ Ελυάρ,

   ΤΩΝ ΑΛΓΗΔΟΝΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ,

   εκδ. Ύψιλον 2007, μτφ. Γιώργος Κεντρωτής, σ. 152

   (δυό λόγια του μεταφραστή σ, 7-8)

• Paul Eluard,

   εκλογή ποιημάτων,

   εισαγωγή-μετάφραση: Τάκη Βαρβιτσιώτη, εκδ. Αρμός 2007

   (υπάρχει το ποίημα «Πένθιμη ωδή για το θάνατο του Πώλ Ελυάρ»,

    σ.8-9, ακολουθεί «Σύντομο βιογραφικό του Paul Eluard σ.13-15, έπονται ο κύριος κορμός των επιλεγμένων ποιημάτων σ. 17-138, και, το Προσάρτημα σ. 139-144)

• Γιώργος Καραβασίλης: απόδοση,

   Ποιήματα του Πωλ Ελυάρ,

   εκδ. Εκάτη 1996, σ. 100

   (το βιβλίο είναι ανατύπωση της δεύτερης έκδοσης του Σπηλιώτη 1978)
• ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ,
   Γράμματα στην Γκαλά(1924-1948), "Lettres a Gala"
έκδοση διαμορφωμένη και σχολιασμένη από τον Πιέρ Ντρεϋφυς, πρόλογος Ζαν-Κλωντ Καριέρ.
μετάφραση: Κάκιας Σακελλαρίου
μετάφραση ποιημάτων και γλωσσική επιμέλεια: Έλενας Πατρικίου
εκδ. Χατζηνικολή 1989 

Αθήνα

Ελληνικέ λαέ ρήγα λαέ λαέ απελπισμένε

Τίποτα πια δε σου ‘μεινε να χάσεις παρά μόνο

Τη λευτεριά τον έρωτα της λευτεριάς του δίκιου

Τον σεβασμό τον άπειρο που έχεις για τον εαυτό σου

--

Ρήγα λαέ δεν σ’ απειλεί ο φόβος του θανάτου

Είσαι παρόμοιος με τον έρωτα σου αγαθός

Και το κορμί σου κι η καρδιά σου έχουν την πείνα του αιώνιου

Ρήγα λαέ που πίστεψες πως το ψωμί σου το χρωστούσαν

--

Και πως σου δώσαν έντιμα τα όπλα να στηρίξεις

Ξανά το νόμο σου την τιμή σου να διασώσεις

Απελπισμένε συ λαέ πίστευε μόνο στ’ άρματά σου

Για ελεημοσύνη σου τα δώσανε κάνε τα σύ Ελπίδα

--

Όρθωσε την ελπίδα σου στο μαύρο φως ενάντια

Στον ανελέητο θάνατο που μπρος σου δεν αντέχει

Λαέ απελπισμένε μα ήρωα εσύ λαέ

Που ενώ λιμοκτονείς λιμάζεις για πατρίδα

--

Μεγάλος και μικρός μαζί στο μέτρο του καιρού σου

Ελληνικέ λαέ παντοτινέ των πόθων σου αφέντη

Η σάρκα και το ιδανικό της σάρκας συζευγμένα

Η λευτεριά και το ψωμί θελήματα της φύσης

--

Η λευτεριά σα θάλασσα που εκτείνεται στον ήλιο

Και το ψωμί σαν τους θεούς που σμίγει τους ανθρώπους

Αληθινά και φωτεινό και δυνατό αγαθό μας

Πιο δυνατό κι απ’ τους εχθρούς και από τον κάθε πόνο.

μτφ. Τάκης Βαρβιτσιώτης σ. 128-129      

Ποιήματα του ποιητή σε συλλογικές μεταφράσεις

• Οδυσσέας Ελύτης,

   Δεύτερη Γραφή, εκδ. Ίκαρος 1976, σ.69-113

• Νίκος Σπάνιας,

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ 1941-1971, έκδ. Νέα Υόρκη 1972, σ.9
• Γιώργος Σεφέρης,
  ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΣ, εκδ. Ίκαρος 1965, σ. 103-105
  (ο Σεφέρης ανάμεσα στους άλλους ποιητές στις σελίδες για τον Παύλο Ελυάρ, μεταφράζει το ποίημα "ΧΩΡΙΣ ΗΛΙΚΙΑ"
Πλησιάζουμε
Μέσα στα δάση
Πάρε το δρόμο του πρωινού
Ανέβα τα σκαλιά της πάχνης
Πλησιάζουμε
Είναι η καρδιά της γης σφιγμένη
Να ῤθει στον κόσμο μια μέρα ακόμη...) 
• Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου,

   … δεν άνθησαν ματαίως ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ,

   Εκδόσεις Νεφέλη 1980, σ. 264-268

• Βασίλειος Ι. Λαζανάς: επιλογή-ελεύθερη απόδοση,

   Τα ερωτικά των Γάλλων κλασικών ποιητών, εκδ. Ενάλιος 1997, σ.59

• Ευριπίδης Κλεόπας: επιλογή-μετάφραση,

   Στη Μοναξιά του Παρισιού, εκδ. Έψιλον 1994, σ.1523

• Γιώργος Ζ. Χριστοδουλίδης: εκλογή και επιμέλεια,

   Η Ελλάδα στην Ξένη Ποίηση, εκδ. Παρασκήνιο 2005, σ. 127

   (το γνωστό αντιστασιακό ποίημα του Ελυάρ «Αθήνα», είναι σε μετάφραση Γιώργου Σπανού, εκδ. Πλέθρον)
• Υπερεαλισμός, Απόδοση,
  εκδ. Γκοβόστη χ.χ. σ. 28-34, (η ελληνική απόδοση είναι του Οδυσσέα Ελύτη)

• Αρης Αλεξάνδρου,

  ΔΙΑΛΕΞΑ

  Συγκέντρωση υλικού-Βιογραφικά σημειώματα-Σχόλια Καίτη Δρόσου,

  Εκδ. Κείμενα 1984, σ. 101-102

• Σταύρος Καρακάσης,

  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΖΑΣ 1753-1929

  Επιμέλεια: Ιάσων Δεπούντης, εκδ. Δίφρος 1967, σ. 97

• Κλέωνος Β. Παράσχου: εκλογή και επιμέλεια,

   ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ της Ευρωπαϊκής και Αμερικάνικης Ποιήσεως, εκδ. Σίμος

   Συμεωνίδης 1963, σ. 165-170

   (τα ποιήματα είναι μεταφράσεις των: Τάκη Βαρβιτσιώτη, Ελένη Γ. Βακαλό, Νάσος Δετζώρτζης)

• Μαρία Λαϊνά,

   ΞΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20^ου ΑΙΩΝΑ. Επιλογή από Ελληνικές μεταφράσεις, εκδ. Λωτός 1989, σ. 171-174

   (οι μεταφράσεις είναι των: Ελένη Γ. Βακαλό, Άρη Αλεξάνδρου, Οδυσσέα Ελύτη)

• Χριστόφορος Λιοντάκης,

  Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης. Από τον Μπωντλαίρ ως τις μέρες μας

  49 Γάλλοι Ποιητές και 16 Ζωγράφοι, εκδ. Καστανιώτη, σ. 167-175

   (οι μεταφράσεις των ποιημάτων είναι των: Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, Ελένη Βακαλό)

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΥΜΝΗ

              «Το ξέρω καλά»

Η ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ δεν έχει φτερά-άπτιλη

Ούτε ο έρωτας πλέον-άπτερος

Μήτε όψη΄

Δε μιλανε΄

Δεν κουνάω ρούπι΄

Δεν τους κοιτώ καν

Ούτε τους μιλάω-

Μα είμαι το ίδιο ζωντανός

Όσο ο έρωτας και η απελπισιά μου.

              Nudite de la verite

μτφ. Γιώργος Κεντρωτής, σ. 73   

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• PAUL ELUARD,

   Μετάφραση Γιώργος Σπανός, εκδ. Πλέθρον 1984

   (περιέχει εισαγωγή του Λουϊ Παρό,σ.7-59.Επιλογή Κειμένων σ.83-129

    Επίμετρο του Ζαν Μαρσενάκ σ. 131-158, Γαλλόφωνη βιβλιογραφία των έργων του Πωλ Ελυάρ)

• Οδυσσέας Ελύτης,

   Ανοιχτά Χαρτιά, εκδ. Αστερίας 1974, σ.104,105,108,115,148,268,269,

   278,296,300,302,305,318,332,345,364,367,368,372,393,394,397,399,

   406,476-480,499

• Ελένη Σκούρα,

   Ρίτσος-Αραγκόν-Ελυάρ. Ένα ποιητικό ανθρωπιστικό όραμα, σ.509-516,

   Στο ΠΡΑΚΤΙΚΑ Α΄ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ. Σχέσεις της Ελληνικής με τις Ξένες Λογοτεχνίες, εκδ. Δόμος 1995

• Αλίκη Τσοτσορού,

   Οι Ελληνικές μεταφράσεις των ποιημάτων του Paul Eluard, σ. 147-166

Στο «Ταυτότητα και Ετερότητα στη λογοτεχνία, 18^ος -20^ος  αιώνας», Μετάφραση και διαπολιτισμικές σχέσεις 3, Πρακτικά Β΄ Διεθνές Συνέδριο Αθήνα 8-11 Νοεμβρίου 1998, επιμέλεια:  Άννα Ταμπάκη-Στέση Αθήνη.

Εκδόσεις Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, Δόμος 2001 

• Ευάγγελος Ν. Μόσχος,

   Το μεταφραστικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη, σ. 510-514,

   Στο Αφιέρωμα του περιοδικού «Νέα Εστία» Στον ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ (1911-1996), ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ.

Περιοδικό Νέα Εστία τχ. 1674-1675/1-15/4/1997

• Γιάννης Ρίτσος,

   ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ

  (Μαγιακόβσκη/Χικμέτ/Έρενμπουργκ/Ελυάρ/«Μαρτυρίες»/ «Θυρωρείο»)

   Σκέψεις για την ποίηση του Ελυάρ, σ.77-94.
• Φιλίπ Οντουάν,
  ΟΙ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΤΕΣ, μτφ. Δημήτρης Δημούλης-Βασιλική Παπαοικονόμου, επιμέλεια: Μπάμπης Γεωργαντίδης, εκδ. Θεμέλιο 1990
• Maurice Nadeau,
   Η Ιστορία του Σουρρεαλισμού, μτφ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, επιμέλεια:Αλέξης Ζήρας, εκδ. πλέθρον 1978.
• ΤΑ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ,
Αρχεία Γάλλων Υπερρεαλιστών Μάρτιος 1921-Σεπτέμβριος 1962,
παρουσίαση-σημειώσεις: Εμμανουέλ Γκαρίγκ
μτφ. Δημήτρης Χορόσκελης,
επιμέλεια-θεώρηση μετάφρασης: Γιώργος Ξενάριος
εκδόσεις Καστανιώτη 1996
• Ελένη Απ. Στεργιοπούλου,
  ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ-Μια Εισαγωγή,
εκδ. Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα 2005

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΥΑΡ

     Μια φωτιά. Η ποίηση. Η φωτιά η ρητή και θεμελιακή που κραυγάζει πάνω απ’ όλες τις στέγες, πάνω απ’ όλα τα σύνορα: Στη φωτιά ο θάνατος. Τέτοια η ζωή κ’ η ποίηση, ένα και τα δύο, του Ελυάρ. Μια φωτιά που καίει το θάνατο κι απομένει η φωτιά να ζεσταίνει, να φωτίζει, μια φωτιά που επανορθώνει τις καταστροφές της φωτιάς. Πίσω από τη φωτιά του Ελυάρ καταφτάνουν:

     η δροσιά

Ξωπίσω της η άνοιξη

Ξωπίσω της τα παιδιά

Που σε κάνουν να πιστεύεις σ’ όλους τους ανθρώπους

Στην αδιαίρετη καρδιά τους

Στην άχραντη καρδιά τους

Αίθρια φωτιά ως τα κατάβαθα

Όλων των γυμνών μορφών

Αίθρια φωτιά μέσα στο δίχτυ

Των λάμψεων και των χρωμάτων

Φωτιά από όραση και λόγο

Αέναο χάδι,

Αγάπη, ελπίδα από τη φύση

Γνώση από την ελπίδα

Όνειρον όπου τίποτα δεν είναι εφευρεμένο

Όνειρο ακέριο αρετή φωτιάς.

Το στοιχείο της φωτιάς παρουσιάζεται στην ποίηση του Ελυάρ, απ’ τα πρώτα του κιόλα τραγούδια-όχι, βέβαια, έτσι ξεκαθαρισμένο, συνειδητό, λαμπερό,-και από συλλογή σε συλλογή, κι από ποίημα σε ποίημα, πάει να γίνει από λέξη-έννοια, λόγος-αίσθημα και τέλος σύμβολο….

• Γιάννης Ρίτσος,

   ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Αφιέρωμα στα 40 χρόνια του ΕΑΜ, εκδ. Σύγχρονη Εποχή 1981. σ. 59-60

   (Στα Συντροφικά Τραγούδια, ο Ρίτσος γράφει το ποίημα «ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ», που είχε πρωτοδημοσιευθεί στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα» αρ. 44/1-6-1946

ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ

Έτσι που  σμίξαν τα σπαθιά και τα χαρτιά, δυό στίχοι στο ίδιο το τραγούδι,

Μετράει κι ο στίχος του λαού μπόι, όπως μετράει το μπόι της ομορφιάς κι η σπάθα…..

…………………

μ’ ένα φεγγάρι σαν ξερό παξιμάδι στην τσέπη σου

με το μολύβι σου καρφωμένο στην καρδιά του χάρου

με το φιλί του λαού σου στ’ αψηλό σου κούτελο

ξάγρυπνος πάντα ανάβοντας στου γαλαξία τη φλόγα το τσιγάρο σου

……….

ένα ψωμί σταρένιο στο τραπέζι του φτωχού

ένα σπαθί στης λεβεντιάς το χέρι.

{TA CHEVELURE D’ ORANCES}

Ta chevelure d’ oranges dans le vide du monde

Dans le vide des vitres Lourdes de silence

Et d’ ombre ou mes mains nues cherchent tous tes

Reflets.

--

La forme de ton Coeur est chimerique

Et ton amour ressemble a mon desir perdu.

O soupies d’ amber, reves, regars.

--

Mais tu n’ as pas toujours ete avec moi. Ma memoire

Est encore obscurcie de t’ avoir vu venire

Et partir. La temps se sert de mots comme l’ amour.

 [ΠΟΡΤΟΚΑΛΕΝΙΑ Η ΚΟΜΗ ΣΟΥ]

Στου κόσμου το κενό πορτοκαλένια η κόμη σου

Στα έρημα τζάμια που τα βαραίνει η σιωπή

Και η σκιά, τα γυμνά μου χέρια αναζητούν τα

είδωλά σου

--

Χιμαιρική της καρδιάς σου η μορφή

Κι ο έρωτας σου μοιάζει με το χαμένο πόθο μου

Ω κεχριμπαρένιοι στεναγμοί όνειρα βλέμματα.

--

Όμως δεν ήσουν πάντοτε μαζί σου. Η μνήμη μου

Θολώνει ακόμα καθώς σε βλέπει να ‘ρχεσαι,

Και να φεύγεις. Ο χρόνος χρησιμοποιεί λέξεις

Όπως και ο έρωτας.

μετάφραση Χριστόφορος Λιοντάκης σ. 33

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα,10 Δεκεμβρίου 2015

Πειραιάς, Πέμπτη, 10 Δεκεμβρίου 2015             

ΥΓ.

J’ aimais hier et j’  aime encore

Jen e me derobe a rien

Mon passé m’ est fidele

Le temps court dans mes veines.