RENE CHAR

μνήμη ελληνικού ήθους ηθοποιού Μηνά Χατζησάββα

RENE CHAR

ΤΟ ΑΔΕΣΠΟΤΟ ΣΦΥΡΙ

Εισαγωγή-Μετάφραση: Σωκράτης Κ. Ζερβός

Διόρθωση: Γιώργος Κοροπούλης

Εκδ. Βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, 1992, σ.126 διαστάσεις 11Χ19,5

Rene Char, Le marteau sans maitre

Librairie Jose Corti 1934 and 1945

    Στο προηγούμενο σημείωμα, αναφέρθηκα εν συντομία, στην φιλική εφηβική μου γνωριμία με τον ποιητή και μεταφραστή Σωκράτη Κ. Ζερβό που χάθηκε τόσο πρόωρα, κάποια σκόρπια κιτρινισμένα μουτζουρωμένα χαρτιά του ίσως υπάρχουν ακόμα στην βιβλιοθήκη μου, να μου υπενθυμίζουν τις μεταφράσεις του, η φωνή του όμως, να μου διαβάζει Αρθούρο Ρεμπώ και Αντρέ Μπρετόν, ηχεί ακόμα μέσα μου, καθώς και η μορφή του.

    Σωκράτης Κ. Ζερβός, αυτό το σγουρομάλλικο αγόρι, με το τσιγάρο διαρκώς αναμμένο στο στόμα και τα σκουρόχρωμα πάντοτε χρώματα των ενδυματολογικών του προτάσεων, που από πολύ νωρίς, έπαιζε την εφηβική του ερωτική λεβεντιά ζαριά στα χέρια του μαύρου καβαλάρη, μειδιώντας και σαρκάζοντας όλους εμάς τους βολεμένους, ψιθυρίζοντας ότι: «εδώ είναι ο παράδεισος και η κόλαση εδώ…».

Στο σημείωμα αυτό, κάνω μια μικρή αναφορά στην μετάφρασή του Γάλλου ποιητή Rene Chair, που ο ποιητής Σωκράτης Κ. Ζερβός μετέφρασε και θα παραθέσω ορισμένα στοιχεία για τον Γάλλο ποιητή που κατόρθωσα να συγκεντρώσω.

Και πάλι, αφιερωμένο στην μνήμη του παλαιού φίλου και της εφηβικής τρελοπαρέας, που κάποτε γέμιζε το σπίτι και τους γύρω δρόμους, την πόλη του Πειραιά ολάκερη, με ερωτικές ιαχές, τραγούδια ρεμπέτικα, φεγγαρίσια ασημένια καθαρότητα, ατέλειωτα φλερτ της παθιασμένης νιότης μας, ποιητικές φωνές, κολασμένες ζωγραφιές του Ιερώνυμου Μπος, μεθύσια τέχνης πρωτοφανέρωτης, άγνωστες τότε σε εμάς ποιητικές φωνές από όλον τον κόσμο, που μας δίδαξαν-όσο μας δίδαξαν, τότε-τι σημαίνει να κρατάς τα όνειρά σου ζωντανά, τα οράματά σου μακριά από βέβηλα μάτια, και την ερωτική σου ματιά λαμπερή, μέσα στον ζοφερό κήπο των ηδονών που κυλιόμασταν με αχαλίνωτη επιθυμία και πάθος. Ορισμένοι, χτύπησαν πρώτοι το ρόπτρο της σκοτεινής θύρας, άλλοι, έμειναν πίσω αργοπορημένοι, κρατώντας στα χέρια όχι τον οβολό τους, αλλά τα  ακροκέραμα της ζωής των, σαν προσφορά στην μνήμη όλων μας, σαν προσφορά σε αυτούς και αυτές που μας λησμόνησαν και σε αυτούς που μας θυμούνται ακόμα, μα και σε αυτούς, που κάποια αμυδρή μαβιά σκιά γύρω από τα μάτια τους θυμίζει τα ίχνη της δικής μας γνωριμίας.

    Γράφει στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ του για τον Γάλλο ποιητή, ο ποιητής και μεταφραστής Σωκράτης Κ. Ζερβός:

Ο Rene Char γεννήθηκε το 1907στο Isle-sur Sorgue και πέθανε το 1988. Εμφανίζεται στα γαλλικά γράμματα το 1928 με την ποιητική συλλογή Cloches sur le coeur και τον επόμενο χρόνο γνωρίζει τον Μπρετόν, τον Αραγκόν και τον Κρεβέλ, εντάσσεται στο κίνημα των υπερρεαλιστών και συνεργάζεται με το περιοδικό La Revolution Surrealiste. Το 1930 εκδίδει τη συλλογή Ralentir travaux, η οποία περιλαμβάνει ποιήματα γραμμένα σε συνεργασία με τον Μπρετόν και τον Ελυάρ. Από το 1934 και μετά αρχίζει η απομάκρυνσή του από τον υπερρεαλισμό, είναι η χρονιά που εκδίδονται συγκεντρωμένα τα ποιήματα του Marteau sans maitre, ορισμένα από τα οποία θα μελοποιηθούν το 1955 από τον Πιέρ Μπουλέζ. Το 1938 κυκλοφορεί το βιβλίο του Placard pour un chemin des ecolieres, αφιερωμένο στα παιδιά-θύματα του ισπανικού πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο ποιητής πήρε μέρος στη γαλλική αντίσταση με το ψευδώνυμο «Αλέξανδρος». Μετά την απελευθέρωση δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Feuillets d’ Hypnos, «σημειώσεις» από την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Η γνωριμία του ποιητή με τον Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγγερ, το 1955, σημαδεύει τη μεταπολεμική δημιουργία του. Μέχρι το θάνατό του θα εκδοθούν οι συλλογές: Lex Matinaux(1947-1949)

La parole en archipel(1952-1960), Le nu perdu(1964-1970), Chants de la Balandrane(1975-1977), Fenetres dormantes et porte sur le toit(1973-1979) κ. ά.

    Το βιβλίο Αδέσποτο Σφυρί περιλαμβάνει τις πρώτες ποιητικές συλλογές του Rene Char (Οπλοστάσιο, Αρτίνη, Η νομική διαδικασία δεν κινείται πλέον, Αγωνιστικά ποιήματα, Αφθόνιος Βιεντρά), που γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν ανεξάρτητα κατά την περίοδο 1927-1933, για να εκδοθούν συγκεντρωμένες, τον Ιούλιο του 1934, από τον παρισινό εκδότη των υπερρεαλιστών Jose Corti. Οι επόμενες εκδόσεις, εκτός από μικρές παραλλαγές των κειμένων, περιλαμβάνουν μια ακόμη μικρή ποιητική συλλογή με τίτλο Μύλος ο πρώτος, οριστική έκδοση θα πρέπει να θεωρηθεί η σχετικά πρόσφατη δημοσίευσή του στα Άπαντα του ποιητή στη σειρά της «Πλειάδος» των εκδόσεων Γκαλλιμάρ(1983). Η μετάφραση αυτή έγινε από την τελευταία έκδοση, οι σημειώσεις της οποίας ήταν μοναδικό βοήθημα για την προσέγγιση του έργου.

    Το βιβλίο αυτό συγκεντρώνει την πρώιμη παραγωγή του Char και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο ως αποτέλεσμα της θητείας του ποιητή στον υπερρεαλισμό όσο και ως προαναγγελία της ιδιόμορφης στάσης του απέναντι στο κίνημα αυτό και των μεταλλαγών της έκφρασης του στα επόμενα έργα του. Γιατί θα αδικούσαμε σίγουρα το Αδέσποτο Σφυρί αν το εντάσσαμε ανεπιφύλακτα στα καθαρά προϊόντα του υπερρεαλισμού. Το Σημείωμα για τη δεύτερη έκδοση μαρτυρεί, εκ των υστέρων, για τις απαρχές της έμπνευσης και για τις προθέσεις του ποιητή. «Σε ποια λυσσασμένη θάλασσα, που την αγνοούσαν ακόμη και οι ποιητές, μπορούσε να χυθεί, γύρω στα 1930, αυτό το ακαθόριστο ποτάμι που διέσχιζε χώρες όπου εξέπνεαν ήδη οι συμφωνίες της γονιμότητας, όπου η αλληγορία του τρόμου άρχιζε να παίρνει μορφή, αυτό το ακτινοβόλο κι αινιγματικό ποτάμι που λεγόταν Αδέσποτο Σφυρί. Στη φανταστική εμπειρία του ανθρώπου συνδεδεμένη με το Κακό, του σφαγιασμένου κι όμως νικητή ανθρώπου. Το κλειδί του Αδέσποτου Σφυριού περιστρέφεται γύρω από την προαίσθηση της πραγματικότητας της περιόδου 1937-1944. Η πρώτη ακτίνα που ελευθερώνει διστάζει ανάμεσα στην κατάρα του μαρτυρίου και τον υπέροχο έρωτα»(1945). Η ένταξη του Rene Char στη γαλλική αντίσταση, η φρίκη του πολέμου, τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις των φίλων του, ο τραυματισμός του(1944) από τους Γερμανούς, εξηγούν ίσως την αλλαγή του χρώματος και της έντασης της φωνής του ποιητή, πιστεύω όμως πως η άποψη του Ιταλού μεταφραστή του Char, ο οποίος θεωρεί «μηδενιστική, κατά βάθος, την υπερρεαλιστική περίοδο, σαν μια εποχή ¨κατά μέρος¨, η οποία έτσι κι αλλιώς τερματίστηκε και την οποία ακολούθησε η θερινή άνθιση του σημερινού τραγουδιού του…», είναι υπερβολική (βλ. G. Carponi, “Char comme source et invention de vie”, L’ Herne-Rene Char, Παρίσι 1971, σ. 134). Η απόσταση των ποιημάτων του Οπλοστασίου από την αυτόματη γραφή και την μονοτονία των δαιδάλων της είναι εμφανής. Ο ρυθμός, ο παροξυσμός συχνά, της γλώσσας και η αφοριστική ακολουθία των συνδέσεων με τη γενική πτώση, η όλη οικονομία του ποιητικού λόγου είναι κοινή στο σύνολο του έργου του Rene Char.

    Πιστεύω πως μ’ αυτό το έργο θα έπρεπε να αρχίσει η συστηματική γνωριμία του ελληνικού κοινού με μια από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της γαλλικής ποίησης. Οι δεσμοί του Rene Char με την αρχαιοελληνική σκέψη, και ιδιαίτερα τους προσωκρατικούς(βλ. τα κείμενα των Y. Battistini και J. Beaufret, στον τόμο L’ Herne, όπ,, σς40 και 152), αποτελούν έναν πρόσθετο λόγο που επιβάλλει μια τέτοια γνωριμία.

         Σωκράτης Κ. Ζερβός, σ. 9-11

    Το Αδέσποτο Σφυρί του Rene Char, που εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά ολοκληρωμένο και μεταφρασμένο από τις καλαίσθητες και κλασικές εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της «ΕΣΤΙΑΣ» πριν 23 χρόνια, είναι αφιερωμένο στην GEORCETTE CHAR, «που προστάτεψε τα πιο πολλά από τα ποιήματα του Αδέσποτου Σφυριού και τους επέτρεψε να φθάσουν στην ασφαλή επαρχία όπου ήθελα να ξέρω πως βρίσκονται» (1945), όπως αναφέρει ο Char, σ. 13.

Στην σελίδα 14 δημοσιεύονται δύο μικρές ρήσεις ελλήνων προσωκρατικών, του Ηράκλειτου «μεμνήσθαι δε και του επιλανθανομένου ή η οδός άγει», και του Εμπεδοκλή «κλαύσά τε και κώκυσα ιδών ασυνήθεα χώρον».

Ακολουθεί σ. 15 μικρό «Σημείωμα για την 2η έκδοση, 1945) του γάλλου ποιητή και ακολουθούν οι συλλογές με τα εξής ποιήματα:

ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΟ (1927-1929), σ.17-35

Ο Αφειδής Πυρσός

Συνεχής Αλήθεια

Πιθανόν

Διαλυτικό του Κλαδευτή

Στιβαρά Μετέωρα

Λιποτάκτες

Σιδηρούν Προσωπείο

Μια Βάρβαρη Ζύμη

Στον Αξιοθαύμαστο Ορίζοντα

Περίεργο

Αυστηρό Μάθημα

Ωραίο Οικοδόμημα και τα Προαισθήματα

Το Βίαιο Ρόδο

Ο Έρωτας

Σωσίας

Δαντελωτή

Οι Πνεύμονες

ΑΡΤΙΝΗ (1930), σ. 39-41

Στη σιγή εκείνης που με κάνει να ονειροπολώ

Η ΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΝ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΠΛΕΟΝ, (1931) σ.45-58

Ποίημα

Μοιραίος Ύπνος

Ο Χρησμός της Μεγάλης Πορτοκαλιάς

Το Μάννα της Λόλας Άμπα

Το Χέρι του Λάσενερ

Ποιητές

Η έξαλλη Χειροτεχνία

Οι Μαντατοφόροι της Φρενιτιώδους Ποίησης

Οι Τραγουδιτές Ήλιοι

Το Κλίμα Κυνηγιού ή η Εκπλήρωση της Ποίησης

Ο Ανακληθείς Δημοδιδάσκαλος

Ανοίγεις τα Μάτια…

ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, (1932), σ. 61-79

Η Λαγνεία

Ψυχρά Μέταλλα

Αλυσίδα

Οι Ασκιοι

Ζωντανοί Αύριο

Οι Παρατηρητικοί και οι Ονειροπόλοι

Η Πεδιάδα

Αντιπαραθέσεις

Η Ιστορικός

ΣΑΝΤ, Ο Έρως επιτέλους διασωθείς από το βόρβορο του ουρανού, Η Κληρονομιά αυτή θα αρκέσει στους ανθρώπους εναντίον της πείνας

Το Αυτοσχέδιο Μαρτύριο

Σκληρότητα

Επιτομή

Για τη Μαμουκα

Κροίσος

Δήμιος Μοναξιάς

Κλιτυς

ΑΦΘΟΝΙΟΣ ΕΡΧΟΜΕΝΟΣ (1933), σ. 83-95

Διαφυγή

Νερομάνες

Σχέσεις Παρασιτων

Αποδημία

Χώρος

Ενσωμάτωση;

Μπροστά του

ΜΥΛΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ (1934-1935), σ. 98-120

Δημοσιεύεται το εξής απόσπασμα:

Εδώ χρειάζεται, αντίφαση που μοιάζει αδιέξοδη, χρειάζεται εδώ, επειγόντως, η ακινησία του θανάτου και η δροσιά των σπλάχνων της ζωής.

         J.-H-FABRE

Η παραγωγική γνωριμία του Πραγματικού

I.- LXX

Κοινή Παρουσία Ι, ΙΙ

Ακολουθούν οι ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ σ. 123 και τα Περιεχόμενα σ. 125-126

    Αυτή είναι η ταυτότητα της ελληνικής έκδοσης του Αδέσποτου Σφυριού, του Rene Char (Παρίσι 14/6/1907-Παρίσι 19/2/1988). Οι τίτλοι των ποιημάτων είναι με κεφαλαία γράμματα, εδώ προτίμησα τα μικρά.

Αν διαβάσει ο αναγνώστης τις ποιητικές συλλογές του μεταφραστή και ποιητή Σωκράτη Κ. Ζερβού, θα διακρίνει τις εκλεκτικές συγγένειες του ποιητικού του λόγου με εκείνες του Γάλλου ποιητή, που σίγουρα υπήρξε και η γενεσιουργός αιτία της μετάφρασής του στα ελληνικά. Ο Ζερβός δεν σχολιάζει τα ποιήματα, δεν τα παραλληλίζει με τις ποιητικές καταθέσεις άλλων γάλλων ή μη υπερρεαλιστών, απλά καταθέτει την μεταφραστική του προσπάθεια χρησιμοποιώντας ένα γλωσσικό ιδίωμα από όλο το φάσμα της ελληνικής γλωσσικής επικράτειας. Τίτλοι κεφαλαιογράμματοι που ηχούν παράξενα, στίχοι συνεχόμενοι χωρίς σημεία στίξεως, στίχοι με στεγνή και ορισμένες φορές αποξηραμένη ρυθμική ποιητική ενέργεια, και μικρές πρόζες κομματιασμένης σύλληψης, μικρές ποιητικές ρήσεις χωρίς τίτλο που ολοκληρώνουν μια εικόνα, μια σύλληψη του κόσμου, μια ποιητική αίσθηση, μια φιλοσοφική κοινωνική αντίληψη, στίχοι που εκφράζουν τις απόψεις του Rene Char, για την λειτουργία και την ουσία της Ποίησης του Ποιητικού λόγου και το ρόλο του Ποιητή, με τον τρόπο των αρχαίων ελλήνων προσωκρατικών, σε μια σύγχρονη γλώσσα θρυμματισμένη από φρικτά πολεμικά γεγονότα, ακόμα πιο τραγικές μεταπολεμικές περιπέτειες, ακανθώδεις κοινωνικές εξελίξεις, βασανιστικές εμπειρίες που σπονδυλώνουν τα ποιητικά του Μίνιμα Μοράλια, όχι των ηθικών απόψεών του, αλλά μιας οντολογίας της ύπαρξης διαλυμένης των ατόμων αλλά και του κοινωνικού περίγυρου.

Η ποίηση του Rene Char, δεν είναι εύκολη, δεν ξεκλειδώνει τα μυστικά της με την πρώτη ανάγνωση, δεν αφήνεται σε εύκολες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, είναι μια ποίηση ερμητική, σκοτεινή, παραληρηματική, χωρίς αρχή και τέλος, είναι πολλά στιγμιότυπα της φαντασίας περιπεπλεγμένα με έναν στεγνό κυνικό αλλά καθαρό ποιητικό λόγο, είναι μια οραματική συνέχεια μαγευτικών ερωτικών στιγμών και παράδοξων εικόνων που έρχονται από άγνωστες ψυχικούς αβύσσους και αποτυπώνονται σε μια κατακερματισμένη σειρά εικόνων και συλλήψεων. Λέξεις ισχυρές, λέξεις γεμάτες δόνηση τριγμών, που δεν θέλουν να ξεδιπλώσουν το νόημά τους, διστάζουν να φανερώσουν τα μυστικά τους, αποτυπώνουν μια τρανταχτή επιφύλαξη ελπίδας βίου, αλλά ταυτόχρονα, εκφράζουν και μια οντολογία ζωής, δίνουν μια αίσθηση παραμυθίας μέσα στην σκοτεινή τους σημαντική, στην σκληραγωγημένη τους στιλπνάδα, λέξεις αγκάθια που διαλαλούν τον ποιητικό οραματισμό ενός κόσμου που στροβιλίζεται μέσα στην φιλονικία και το ερεβώδες τέλμα, την μωρία των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων και την αποξήρανση του πνεύματος, σίγουρα, σε πολλά της σημεία η ποίηση του Char είναι μηδενιστική, φοβερά απαισιόδοξη, σκοτεινή ακόμα και μέσα στην σκοτεινότητά της, ορισμένες φορές οι εικόνες είναι σαν να στέκονται αποτραβηγμένες από το ίδιο το γενικό ποιητικό κάδρο, σαν να είναι ο αντίλαλος της εικόνας που αποτυπώνουν, είναι ασυντρόφευτες αλλά όχι κατάκοπες, όχι λαχανιασμένες, όχι εξουθενωμένες, λέξεις που μοιάζουν με επιτομή ενός βίου χωρίς αρχή και χωρίς τέλος. Λέξεις τεχνάσματα μιας φαντασίας τόσο πραγματικής, όσο η ίδια η γενεσιουργός γέννησής της, λέξεις τεμαχισμένες πτερύγια ονείρων, αδιάφορες για το τι θα προκαλέσουν καθώς μας πυροβολούν κατά εξακολούθηση και με σίγουρη πιθανότητα επιτυχίας. Λέξεις που καραδοκούν μέσα στην φωτεινότητα της μέρας, να μας δωρίσουν την ποιητική τους ορθοφροσύνη.

    Η ποίηση του Rene Char, που τόσο αξιοθαύμαστα μετέφρασε ο ποιητής Σωκράτης Κ. Ζερβός, συνδέει το ποιητικό παρελθόν της Ευρώπης μάλλον με το αβέβαιο ποιητικό της μέλλον, μια και ο Ποιητής, ναρκοθετεί το ποιητικό του πεδίο εν γνώσει του με νάρκες νοημάτων, μιας ίσως, αδιάφορης πλέον για εμάς ερωτικής ποιητικής αφύπνισης.

ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑ

Ο καινοτόμος του ρήγματος

Τραβά την τριχιά της ταραχής

--

Το βάθος μετρούν

Στο ανήσυχο περίγραμμα του μηρού

--

Το βουβό αίμα που ελευθερώνει

Γυρνά ανάποδα τους δείχτες

Τον έρωτα ανασύρει αδιάβαστο.

ΠΙΘΑΝΟΝ

Όταν σιγουρεύτηκε

Σφίγγοντας το λαιμό

Την ομιλία ευκόλυνε

--

Έπαιζε σε εικονογραφημένα της πεντάρας

--

Μίλησε όπως σκοτώνουν

Το θηρίο

Ή τη συμπόνια

--

Τα δάχτυλά της άγγιξαν την άλλη όχθη

--

Μα ο ήλιος υποχώρησε

Τόσο γρήγορα

Που ο αετός πάνω στο βουνό

Αποκεφαλίστηκε.

ΔΙΑΛΥΤΙΚΟ ΤΟΥ ΚΛΑΔΕΥΤΗ

Γιατί ο ήλιος έκανε το παγώνι στον τοίχο

Αντί να ταξιδεύει στη ράχη του δέντρου.

ΣΙΔΗΡΟΥΝ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ

Στο χέρι δεν είναι του καθενός να συγκρατήσει

την κρυφή του λύσσα

Χωρίς διπλωματία.

ΣΤΟΝ ΑΞΙΟΘΑΥΜΑΣΤΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑ

Οι μεγάλοι δρόμοι

Κοιμούνται στον ίσκιο των χεριών της

--

Βαδίζει στο μαρτύριο

Αύριο

Σαν μια γραμμή μπαρούτι.

ΑΥΣΤΗΡΟ ΜΑΘΗΜΑ

Εκπληρωθέντος του ειλεακού άλματος

Η έλξη εγκαταλείπει την ονειροπόληση

Ο μαγνήτης βουτηγμένος στην τρυφερότητα είναι ένας

μοχλός νεκρός

Οι παιδικοί αγώνες

Βυθίζονται στη γιορτή της λίγδας

Η σκυτάλη της αναπνοής

--

Ο αέρας ήταν μητρικός

Οι ρίζες αναπτύσσονταν

--

Ένας μικρός αριθμός

Άγγιξε τη μέρα

Στην πρώτη τάξη

Να σχηματίσει ο έρωτας το άστρο της κόλασης

Μ’ ένα αίμα πάντα ακατάληπτο.

Ο ΕΡΩΤΑΣ

Είναι

Ο πρώτος τυχών.

ΣΩΣΙΑΣ

Ζώο

Με πέτρες

Σβήσε το μακρύ μου τρίχωμα

--

Άνθρωπος

Δεν τολμώ να πάρω

Τις πέτρες που σου μοιάζουν

--

Ζώο

Ξύσε με τα νύχια σου

Είναι σκληρή της σάρκας μου η φλούδα

--

Άνθρωπος

Φοβάμαι τη φωτιά

Όπου κι αν βρίσκεσαι

--

Ζώο

Σαν άνθρωπος

Μιλάς

--

Μη γελιέσαι

Μέχρι το πέρας δεν πάω της επίλυσής σου

ΔΑΝΤΕΛΩΤΗ

Λουομένη λησμόνησέ με στη θάλασσα

Που παραληρεί και τα πλήθη ηρεμεί.

ΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ

Η εμφάνιση του πυροβόλου όπλου

Η ευγνωμοσύνη του στομάχου

Από την Αρτίνη

…Ο ανυπόμονος καταλάβαινε εντελώς την τάξη των ονείρων που θα στοίχειωναν από εδώ και στο εξής το μυαλό του, ιδίως στον ερωτικό τομέα όπου η αδηφάγος δραστηριότητα εκδηλωνόταν συχνά εκτός του γενετήσιου χρόνου. Η αφομοίωση αναπτυσσόταν, τη μαύρη νύχτα, μέσα σε αεροστεγή θερμοκήπια.

Η Αρτίνη διασχίζει χωρίς δυσκολία το όνομα μιας πόλης. Είναι η σιωπή που αποσπά τον ύπνο…..

Κι αν ακόμη μέσα στην πιο έντονη κατάπτωση αναδύεται η εξάρτυση της ομορφιάς της Αρτίνης, τα περίεργα πνεύματα παραμένουν πνεύματα παράφορα, τα αδιάφορα πνεύματα πνεύματα άκρως περίεργα.

Ο ΧΡΗΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑΣ

Ο άνθρωπος που παίρνει το αυτονόητο στους ώμους του

Κρατά την ανάμνηση των κυμάτων στις αλαταποθήκες.

ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΛΑΣΕΝΕΡ

Οι εύγλωττοι κόσμοι χάθηκαν

ΠΟΙΗΤΕΣ

Η θλίψη των αγραμμάτων στα ερέβη των

μπουκαλιών

Η ανεπαίσθητη ανησυχία των αμαξοποιών

Τα νομίσματα στο βαθύ βόρβορο

--

Στις καρίνες του αμονιού

Ζει ο μοναχικός ποιητής

Μεγάλη χειράμαξα των βάλτων.

ΔΗΜΙΟΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Το βήμα απομακρύνθηκε ο διαβάτης έσβησε

Στον πίνακα της Μιμήσεως

Ο Ζυγός εκσφενδονίζει το φορτίο του γρανίτη αντίδραση

Ι

Κάτοικος πλανητών. Η παιδική φιλοδοξία του ποιητή είναι να γίνει κάτοικος του διαστήματος. Αντιθέτως προς τον ίδιο του προορισμό. Η πρώτη ποιητική του πράξη: να υποστεί την κατάκτησή του, να συνδυάσει τις συγκινήσεις του, τις ερωτικές του ηδονές του εντεύθεν των περιττωμάτων που κρύβει το αντικείμενό τους, να ξεφύγει από τις αμνηστίες του θείου δικαίου, να κρημνισθεί χωρίς να καταστραφεί.

ΙΙ

Γη, γίγνεσθαι της αβύσσου μου, είσαι το λουτρό διαλογισμού μου.

VII

Προ των ευθυνών του ποιήματος, δίχως ιλαρότητα, μου αρέσει να πιστεύω τον ποιητή ικανό να επιβάλλει το στρατιωτικό νόμο για να θρέψει την έμπνευσή του. Η σπίθα καταθέτει.

VIII

Απελπισμένοι απαισιόδοξοι μια λέξη επικρουστήρας: άεργος. Πολυάριθμοι άλλοι σκλάβοι λαμβάνουν τη μερίδα μαστιγίου τους.

XIV

Τα καταστατικά του ερωτισμού.

ΧΧΙΙ

Ο ποιητής ξεπερνά τον άνθρωπο της δράσης, κι έπειτα συναντώντας τον του κηρύσσει τον πόλεμο. Ο άξεστος τουλάχιστον είχε υποσχεθεί στον εαυτό του να τον βοηθήσει στους επικίνδυνους αγώνες του.

ΧΧΙΧ

Το πνεύμα υποφέρει, το χέρι διαμαρτύρεται. Το χιούμορ μεταξύ τους είναι σαν γδαρμένος εξάντας.

ΧΧΧΙ

Το αίμα είναι στην αποβάθρα. Κάθε εποχή και τους αναγνώστες της.

ΧΧΧΙΙΙ

Η ταλάντευση του συγγραφέα πίσω από το έργο του είναι καθαρός υλιστικός καλλωπισμός.

ΧΧΧΙΧ

Ο ποιητής, επιπλέον της ιδέας του θανάτου, κρατά μέσα του όλο το βάρος αυτού του θανάτου. Αν δεν το κατηγορεί είναι γιατί κάποιος άλλος του το κουβαλάει. Ο ποιητής έχει τις προτιμήσεις του.

XLI

Άρχισε να πιστεύεις πως η νύχτα σε περιμένει πάντα.

XLVII

Η ποίηση σάπισε από αποψιλωτές της κάμπιας, γανωτές αντιλάλων, χαϊδευτικούς γαλατάδες, κατάκοπους ναζιάρηδες, από πρόσωπα που εμπορεύονται το ιερόν, ηθοποιούς βρωμερών μεταφορών κ.λ.π.

Θα ήταν υγιές να αποτεφρωθούν άνευ καθυστερήσεως όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες.

LXIX

Η ιδέα του θανάτου υποχρεώνοντάς μας να αναμετρήσουμε την ταχύτητά μας, ευκολύνει και γλυκαίνει τις μεταλλαγές μας.         

    Παρακάτω παραθέτω ελληνικές ανθολογίες που γνωρίζω οι οποίες συμπεριλαμβάνουν ποιήματα του Rene Char:

• Ανθολογία της Ευρωπαϊκής και Αμερικανικής Ποιήσεως

  Εκλογή και Επιμέλεια Κλέωνος Β. Παράσχου

  Εκδότης Σίμος Συμεωνίδης, Αθήνα 1962

Δημοσιεύεται το ποίημα Χωρίς Τίτλο, (Θήλυ επίφοβο, μέσα στη δαγκωνιά της βασιλεύει η λύσσα κι ένα θανάσιμο ψύχος στα λαγόνια της,….), σ.186

η μετάφραση είναι του ποιητή Τάκη Σινόπουλου. Ιωλκός Γενάρης 1961

• Σταύρος Καρακάσης,

   Ανθολογία Γαλλικής Ποιητικής Πρόζας 1753-1929

   Επιμέλεια: Ιάσων Δεπούντης

   Εκδόσεις Δίφρος 1967, σ.123

   Δημοσιεύεται το ποίημα «Οι Εφευρέτες» (Ήρθαν από την άλλη πλαγιά, οι δασικοί, οι άγνωστοι σε μας, οι ανυπότακτοι στις προσπάθειές μας…)

• Χριστόφορος Λιοντάκης,

   Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης. Από τον Μπωντλαίρ ως τις μέρες μας.

   49 Γάλλοι Ποιητές και 16 Ζωγράφοι

    Εκδόσεις Καστανιώτη 1988, σ. 232-238

    Δημοσιεύονται τα ποιήματα:

    Bora (Αλεπού μου, βάλε το κεφάλι σου στα γόνατά μου. Δεν είμαι πια ευτυχισμένος κι όμως μου φτάνεις….)

    Το Υαλοστάσιο της Βαλανζολ(Θυμάσαι πως έχεις ένα πρόσωπο…)

   Το Φανέρωμα (Δεν είδα κανένα άστρο ν’ ανάβει στο μέτωπο των ετοιμοθάνατων, αλλά τη σκιαγραφία από ένα παραθυρόφυλλο….)

   Το Σκαλοπάτι (Μέσα στο συνειδητό σου σώμα, η πραγματικότητα….)

   Η Ανθέμιδα (Προστάτεψα την τύχη ενός ζευγαριού. Το ακολούθησα….)

   Το Ανατίναγμα (Η καινούργια ειλικρίνεια παραδέρνει μες στην πορφύρα της γέννησης…)

   Ψίθυρος (Το πρωί ακλούθησα τα μάτια της Φλωράνς που ξαναγύριζε…)

    Ο Χάρτης της Εσπέρας (Μια ακόμα φορά ο καινούργιος χρόνος….)

Τα ποιήματα του Σαρ είναι μεταφρασμένα από τον ποιητή Γιώργο Θέμελη.

    Χωρίς Τίτλο(Θήλυ επίφοβο, μέσα στη δαγκωνιά της βασιλεύει….)

    Για να ‘ναι το δάσος(Για να ‘ναι το δάσος περήφανο….)

    Μολύβι του Φυλακισμένου( Μια αγάπη που το στόμα της είναι…)

Τα ποιήματα του Σαρ είναι μεταφρασμένα από τον ποιητή Τάκη Σινόπουλο

    Η Εύθραυστη Ηλικία (Γεννήθηκα όπως ο βράχος, με τις πληγές μου….)

Η μετάφραση του ποιήματος του Σαρ, είναι του εκδότη, επιμελητή και ποιητή Θανάση Νιάρχου

    Είμαστε τόσο Εύθραυστοι;(Ηδύς ο Βίος, αν μπορούσε να υπόσχεται…)

    Απερισκεψία( Κυνηγημένοι εραστές, πιστεύοντας ότι θ’…)

Τα δύο ποιήματα του Σαρ, είναι σε μετάφραση του ποιητή Χριστόφορου Λιοντάκη  

• Μαρία Λαϊνά,

  Ξένη Ποίηση του 20^ου αιώνα. Επιλογή από Ελληνικές Μεταφράσεις

  Εκδόσεις Λωτός 1989, σ.266-268

  Πρόλογος Μαρία Λαϊνά

  Επιμέλεια έκδοσης: Ανθή Μαρωνίτη

   Είμαστε τόσο Εύθραστοι (Ηδύς ο Βίος, αν μπορούσε….)

   Απερισκεψία(Κυνηγημένοι εραστές, πιστεύοντας ότι θ’…)

   Οι μεταφράσεις των δύο ποιημάτων είναι του ποιητή Χριστόφορου Λιοντάκη

   Χωρίς Τίτλο (Θήλυ επίφοβο, μέσα στη δαγκωνιά της βασιλεύει….)

Το ποίημα είναι σε μετάφραση του ποιητή Τάκη Σινόπουλου

    Το Υαλοστάσιο της Βαλανζολ(Θυμάσαι πως έχεις ένα πρόσωπο….)

    Ψίθυρος (Το πρωί ακολούθησα τα μάτια της Φλωράνς….)

     Το σκαλοπάτι(Μέσα στο συνειδητό σου σώμα….)

Τα ποιήματα του Σαρ είναι σε μετάφραση του ποιητή Γιώργου Θέμελη 
• Αντώνης Ζέρβας,
   ΕΚ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ, εκλογή μεταφράσεων,
   εκδ. Μελάνι 2003, σ. 81-86
  μεταφράζονται τα εξής ποιήματα:
Κοινή παρουσία (Presente commune)
Το ταίρι του κοφίνα (La compagne du vannier)
Απόσκιο (Penombre)
Εκείνος ο καπνός που μας έπαιρνε (Cette fumee qui nous portait)
(Ξαναδώστε τους... (Redonnez-leur)
Πες...(Dis)
Μάρθα (Marthe)
Χρονικό (Fastes)
Το πετροχελίδονο (Le martinet)
Σε μια πολεμόχαρη ευλάβεια (A une ferveur belliquese)
Ορκοπιστία (Allegeance)
Οι θεοί ξαναγύρισαν (Les dieux sont de retour)
• Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου,
  ...δεν άνθησαν ματαίως ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
   εκδ. Νεφέλη 1980
  Bora
  Το υαλοστάσιο της Βαλανζόλ
  Ψίθυρος
   Το σκαλοπάτι
   Η ανθεμίδα
   Το ανατίναγμα
   (τα ποιήματα είναι σε μετάφραση του ποιητή Γιώργου Θέμελη)       

     Αυτά είναι μερικά ενδεικτικά στοιχεία για τον Γάλλο ποιητή Rene Char

που ο παλαιός φίλος ποιητής και μεταφραστής Σωκράτης Κ. Ζερβός μετέφρασε, ακόμα, στο περιοδικό «Διαβάζω» τεύχος 310/28-4-1993 που είναι αφιερωμένο στην Γαλλική Ποίηση τα 60 τελευταία χρόνια, υπάρχει το κείμενο του Ζαν Ρουντάν "Προσεγγίζοντας τον Ρενέ Σαρ, σ.64-65 σε μετάφραση Κλημεντίνης Βουνελάκη, και, το λογοτεχνικό περιοδικό "η λέξη" τχ. 69-70/11,12, 1987, που είναι αφιερωμένο στην "σύγχρονη γαλλική λογοτεχνία" υπάρχει το κείμενο του germaine bree, "Η Σύγχρονη ποίηση στη Γαλλία" σε μετάφραση Θωμά Σκάσση και αναφέρεται στον Σαρ σ.885 και ακόμα, ο ποιητής και μεταφραστής Χριστόφορος Λιοντάκης, μεταφράζει τα ποιήματα "Είμαστε τόσο Εύθραυστοι" και "Απερισκεψία" σ.900 και η Κυβέλη Μαλαμάτη μεταφράζει το "Ύμνος σε χαμηλό τόνο" σ.901. Σκόρπιες πληροφορίες συναντά κανείς και σε αφιερώματα για την Γαλλική Ποίηση τόσο στα παραπάνω περιοδικά όσο και σε διάφορα άλλα. 

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Πέμπτη, 3 Δεκεμβρίου 2015

Πειραιάς, 3/12/2015