Χρήστος Γιανναράς, Γόνιμος απελπισμός

 

Γ ό ν ι μ ο ς   α π ε λ π ι σ μ ό ς

Του Χρήστου Γιανναρά

Εφημερίδα Η Καθημερινή Κυριακή 16/6/1996

          Γενικές εκτιμήσεις μπορεί να απηχούν αυθαιρεσία και επιπολαιότητα. Μπορεί να υπηρετούν σκοπιμότητες, φανερές ή έμμεσες. Μπορεί και να προϋποθέτουν κριτική αφομοίωση πληροφοριών και σύνθεση συναγωγής συμπερασμάτων- διεργασίες δυσπρόσιτες στους πολλούς.

          Το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα έχει καταρρεύσει, τα κόμματα αυτοδιαλύονται: είναι αυτή μια συμπερασματική εκτίμηση που βεβαιώνεται όλο και πιο συχνά στις ιδιωτικές συζητήσεις, αλλά παρακάμπτεται ή αποσιωπάται στον δημόσιο λόγο. Είναι αυθαίρετη και επιπόλαιη κρίση; Υπηρετεί κάποιες σκοτεινές σκοπιμότητες; Ή απλώς προϋποθέτει απροκατάληπτη οξυδέρκεια, ψυχολογική αφοβία και συνδετικό συμπερασμό-διεργασίες δυσπρόσιτες στους πολλούς;

          Δύο συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες είναι φυσικό να εμφανίζουν ισχυρές αντιστάσεις στην παραδοχή μιάς τέτοιας γενικής εκτίμησης: οι επαγγελματίες της πολιτικής και η εμπορική δημοσιογραφία. Οι πρώτοι, για λόγους κυρίως ψυχολογικούς- είναι πολύ δύσκολο σε κάθε άνθρωπο να παραδεχτεί ότι απέτυχε στο επάγγελμά του, αποδείχθηκε ανίκανος ή μέτριος. Η δεύτερη κοινωνική ομάδα θα αρνηθεί μια τέτοια γενική εκτίμηση, γιατί αλλιώς «εκλείπει η ελπίς της εργασίας αυτών»: η εμπορική δημοσιογραφία συντηρείται με τη διαιώνιση της κατάρρευσης, τις εσωκομματικές ίντριγκες, τα συντροφικά αλληλομαχαιρώματα, τα σκάνδαλα, τη μικρόνοια και ανεπάρκεια στον πολιτικό χώρο.

          Τη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών δεν υπάρχει λόγος να τη φοβίζει η κατάρρευση του πολιτικού μας συστήματος, η αυτοδιάλυση των υπαρχόντων κομμάτων. Είναι οδυνηρή η διαπίστωση, αλλά μπορεί να αποδειχθή οδύνη τοκετού. Τα πολύ τελευταία χρόνια στην Ελλάδα-ιδίως μετά τη συντριβή των ισχυρών ιδεολογικών παραισθήσεων- μοιάζει να έχει συντελεστεί κάτι εξαιρετικά θετικό: Γίνεται συνειδητό στους πολίτες το ποιοτικό χάσμα που χωρίζει τις κοινωνικές δυνάμεις αυτού του τόπου από τις λεγόμενες πολιτικές δυνάμεις. Η ελληνική κοινωνία έχει αξιόλογο αποθεματικό ανθρώπινης ποιότητας, δοκιμασμένο στο στίβο του διεθνούς ανταγωνισμού- επιστημονικό, επιχειρηματικό, καλλιτεχνικό στίβο. Προσωπικότητες χαρισματικής οξύνοιας, ακέραιου ήθους, ανιδιοτελούς φιλοπατρίας. Πού απέχουν συνειδητά από την πολιτική, γιατί δεν διανοούνται το συμφυρμό με τα πλεονάζοντα στις κομματικές αυλές κωμικά αναστήματα και ευτελή συμφέροντα.

          Αν μπορούσε να γεφυρωθεί το ποιοτικό χάσμα κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, θα ζούσαμε πραγματική νεκρανάσταση. Αλλά ποιος καταλύτης μπορεί να επενεργήσει για να συσπειρώσει την ανθρώπινη ποιότητα του τόπου σε καινούργια σχήματα συγκροτημένων κομμάτων; Ούτε θεωρητικά κίνητρα, ούτε η οξύτητα των αναγκών, ούτε ο πόνος για τη δύσμοιρη πατρίδα αρκούν, αν λείπει ο συσπειρωτικός καταλύτης. Η δική του απουσία διαιωνίζει ανέλπιδα την πολιτική κρίση.

          Το ανέλπιδο των σημερινών πολιτικών προοπτικών μας ίσως να συγκροτεί μια κάποια ελπίδα. Αν η ανελπισία γίνει συνειδητή, μπορεί να είναι αφετηρία για μια απρόβλεπτη και απροκαθόριστη ενεργοποίηση της κοινωνικής δυναμικής- να λειτουργήσει σαν καταλύτης για τη συσπείρωση της ποιότητας. Γι’ αυτό και την καθολικευμένη επίγνωση της συντελεσμένης κατάρρευσης του πολιτικού μας συστήματος τη φοβούνται περισσότερο από καθετί άλλο, οι σημερινοί επαγγελματίες της πολιτικής και η εμπορική δημοσιογραφία.

          Μεταθέτουν την εκτίμηση της πραγματικότητας σε ψευτοδιλήμματα «απαισιοδοξίας» ή «αισιοδοξίας», δηλαδή στο επίπεδο άκριτων ψυχολογικών παρορμήσεων. Όσο ο λαός «αισιοδοξεί», συνεχίζει και να ψηφίζει τους ολοφάνερα αποτυχημένους, να επενδύει παραισθησιογόνες «ελπίδες» διαδοχικά από το ένα «κόμμα εξουσίας» στο άλλο. Σαν να μη βλέπει τα ολοφάνερα ο λαός: ότι το πολιτικό σύστημα έχει καταρρεύσει, ότι είναι ανίκανο να αυτοανανεωθεί, ανίκανο να ανταποκριθεί σε στοιχειώδεις καίριες ανάγκες άμυνας, διπλωματίας, οργάνωσης του κράτους, διαχείρισης της οικονομίας. Ποιος, στον κοινωνικό στίβο, θα εμπιστευόταν την ευθύνη έστω και του ελάχιστου μικρομάγαζου σε κραυγαλέα αποτυχημένους διαχειριστές; Όμως στην πολιτική τα κριτήριά μας αλλάζουν και αναθέτουμε σε αποδεδειγμένα ανίκανους τη ζωή μας και τη ζωή των παιδιών μας, τις τύχες μιας πατρίδας που σάρκωσε πανανθρώπινη πρόταση πολιτικού για τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια.

          Ζωτική ελπίδα είναι ο καθολικός συνειδητός απελπισμός των πολιτών από το σημερινό πολιτικό σκηνικό. Να διαλυθεί και η παραμικρή ψευδαίσθηση ότι από τα υπάρχοντα σήμερα κόμματα είναι δυνατό να προκύψει «αλλαγή» ή «ειρηνική επανάσταση». Ακόμη και αρχηγοί που ξεκίνησαν με τις αγαθότερες προθέσεις, ακόμη και τα αξιότερα στελέχη των κομμάτων, καταπόθηκαν στην χοάνη της φθοράς του συστήματος- εξουδετερώνονται και αχρηστεύονται μέσα στις ανίατα παγιωμένες νοοτροπίες και πρακτικές. Δεν κατορθώνουν, ούτε οι πιο προικισμένοι, όχι τη φορά της εσωκομματικής αποσύνθεσης να ανακόψουν, αλλά ούτε να αλλάξουν έστω την ξύλινη γλώσσα του πολιτικού τους λόγου, το κωμικό αρχηγικό ύφος, τον ψεύτικο στόμφο της φωνής, τη νηπιώδη λογική της αυτοδιαφήμισης.

          Να δείχνουμε με το δάχτυλο κάποια «στελέχη» και δελφίνους της εξουσίας, όταν εμφανίζονται στην τηλεόραση, και  να λέμε στα παιδιά μας: Πρόσεξε, μην καταντήσεις έτσι ποτέ, είναι ο έσχατος ευτελισμός του ανθρώπου. Αν οι Τούρκοι μας επιτεθούν, δεν θα πολεμήσεις γι’ αυτούς, αλλά για το αρχοντικό σου όνομα του Έλληνα, για τον πολιτισμό του Γένους σου. Η βλαχαδερή μας πολιτική τον αγνοεί, όμως, μπορεί να ξαναλειτουργήσει σαν πανανθρώπινη ελπίδα.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

  ΥΓ. Παρακολουθήσαμε όλοι μας στις ειδήσεις, τις πολυπληθείς συγκεντρώσεις την περασμένη Κυριακή σε όλη την Ελλάδα για το δυστύχημα των Τεμπών, 57 άτομα, και θυμηθήκαμε και τους νεκρούς της πυρκαγιάς στο Μάτι, πάνω από 100 έμψυχα σώματα, τους νεκρούς στις πλημμύρες στη Μάντρα, πάνω από 20, και ούτω κάθε εξής. Είδαμε τον πόνο και την θλίψη στα πρόσωπα των συγγενών και φίλων, την οργή και την έλλειψη εμπιστοσύνης των συγκεντρωμένων στους κρατικούς θεσμούς, και ιδιαίτερα την δικαιοσύνη. Χαρήκαμε γιατί πέρα από κομματικές τοποθετήσεις και ιδεολογικές του καθενός πεποιθήσεις, προθέσεις, ο κόσμος, οι νεότερες ηλικίες των πολιτών βγαίνουν ακόμα στους δρόμους και διαδηλώνουν ειρηνικά τα αυτονόητα σε άλλες αστικές δημοκρατίες δικαιώματά τους, την αγανάκτησή τους, τα πολιτικά ή κοινωνικά «θέλω» των ονείρων τους. Μια μεγάλη αλυσίδα Ελλήνων και Ελληνίδων διαφόρων ηλικιών που χάθηκαν και εξακολουθούν να χάνονται τόσο απρόσμενα και άδικα σε καιρό ειρήνης, σε αυτό το ανάλγητο και εχθρικό κράτος την Ελλάδα που όλοι μας ζούμε. Φορολογούμενοι Πολίτες κάθε ηλικίας και φύλου που φεύγουν από αυτήν τη ζωή αδικαίωτοι, ταλαιπωρημένοι, έρημοι, βασανισμένοι,  παντελώς αβοήθητοι. Και αρκετές φορές, στους αγώνες της πολιτικής περιπέτειάς τους σπιλωμένοι αρνητικά από την επίσημη όποια κρατική εξουσία. Το πολιτικό σύστημα ως κυβερνητικό και αντιπολιτευτικό σώμα, έρχεται και παρέρχεται, αλλάζει με τις νόμιμα εκλογές, τα προβλήματα όμως των Ελλήνων πολιτών και όσων διαμένουν και εργάζονται σε αυτήν την χώρα παραμένουν ως σκληρό παρόν.

     Διαβάζω συχνά τις πολιτικές επιφυλλίδες και τα δημοσιευμένα πολιτικά σχόλια του φιλόσοφου και διανοητή καθηγητή αείμνηστου Χρήστου Γιανναρά που έφυγε πριν σχεδόν έξι μήνες από κοντά μας, και διαπιστώνω για άλλη μία φορά την δική του αγωνία και έγνοια ως ενεργός πολίτης για αυτήν την δύσμοιρη πατρίδα και ακόμα πιο δύσμοιρους κατοίκους της. Προσπαθώ να απαντήσω στο ερώτημα-δίλημμα, αν ο πολιτικός λόγος ενός έλληνα διανοούμενου, λογίου και συγγραφέα πολίτη εκφράζει την ιστορική αλήθεια της δημοκρατίας των χρόνων που ζούμε, ή ο πολιτικός εξαγγελτικός λόγος των επαγγελματιών πολιτικών μας, και ο κυνικός ρεαλισμός τους.

Η επιφυλλίδα που αντιγράφω δίνει ίσως την απάντηση;