Βιβλία και Μελετήματα για τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

 

ΟΥΙΛΛΙΑΜ  ΣΑΙΞΠΗΡ- WILLIAM SHAKESPEARE (1564-1616)

                   Μνήμη Γιάννη Σιδέρη

      «Μετά την Αγία Γραφή, ο Σαίξπηρ είναι ένας από τους πιο πολυμεταφρασμένους συγγραφείς του κόσμου. Τα έργα του κυκλοφορούν σήμερα σε περισσότερες από 90 γλώσσες και, όπως αναφέρει ένας μελετητής του, κανένα σπίτι στην Αγγλία δεν πρέπει να θεωρείται επαρκώς επιπλωμένο, αν δεν υπάρχει σ’ αυτό ένα αντίτυπο των έργων του. (1).

     Υπολογίζεται ότι τα βιβλία που έχουν γραφεί μέχρι σήμερα και ασχολούνται με τον Σαίξπηρ και το έργο του ξεπερνούν τις 100.000 χιλιάδες. Πραγματικά, κανένας άλλος συγγραφέας δεν έχει κάνει να χυθεί τόση πολλή τυπογραφική μελάνη.

     Και αναρωτιέται κανείς: Πού να οφείλεται άραγε η μεγάλη αυτή δημοτικότητα του Σαίξπηρ; Αναμφίβολα στην παγκοσμιότητα του πνεύματος του μεγάλου αυτού ανατόμου της ανθρώπινης ψυχή, που ερεύνησε όλα τα βάθη της και με την απαράμιλλη γλώσσα του φώτισε όλες τις πτυχές της. Ο αυτοδίδακτος αυτός δραματουργός, πού ήξερε «λίγα Λατινικά και λιγότερα Ελληνικά», σε αντίθεση με τους συγχρόνους του συγγραφείς που είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση, ήταν πνεύμα πολύπλευρο και, «κρατώντας τον καθρέφτη μπροστά στη φύση», έπλασε αδρούς και αληθινούς χαρακτήρες, όπως τον Άμλετ, τον Μάκβεθ, τον Οθέλλο, τον Ιάγο, τον Σάυλοκ, την Οφηλία τη Δυσδαιμόνα και άλλους….»

(1)., G. B. Harrison, Introducing Shakespeare. London, 1963, σ. 11.

               ΠΑΝΟΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ, Ph. D. ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ. Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1992, σ. 78, δρχ. 728 παλαιές δραχμές. (από τον ΠΡΟΛΟΓΟ, σ. 5).(*)

 

          «Ένας λαοφιλής θεατρογράφος» παντός καιρού και εποχής

       Η τεράστια οικουμενική δημοτικότητα του άγγλου δραματουργού Ουϊλλιαμ Σαίξπηρ διαχρονικά στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού και γραμμάτων, αποτελεί πραγματικά έκπληξη, για μα μην γράφαμε ένα συγγραφικό «θαύμα». Όπως μας λέει ένας από τους σύγχρονους έλληνες Σαιξπηριστές μελετητές του ο συγγραφέας κύριος Πάνος Καραγιώργος στις δικές του ερευνητικές εργασίες, «υπολογίζονται πάνω από 100.000» τα βιβλία που έχουν γραφτεί για τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ παγκοσμίως και οι μεταφράσεις των έργων του υπερβαίνουν τις 90  γνωστές μας γλώσσες. Ενώ άγγλοι βιογράφοι του, μελετητές και ερευνητές της θεατρικής και ποιητικής του παραγωγής παγκοσμίως τον συγκρίνουν και τον κατατάσσουν ισότιμα και ισάξια δίπλα σε προφήτες συγγραφείς της Βίβλου, των Αρχαίων Ελλήνων Τραγωδών και Κωμωδιογράφων και των Ρωμαίων. Τα έργα του Σαίξπηρ σε όποια θεατρική σκηνή και σε όποια χώρα και τόπο ανεβάζονται κατά κοινή ομολογία αποθεώνονται, προκαλούν «οργασμούς» συζητήσεων επί συζητήσεων, δημιουργικούς διαξιφισμούς, καλλιεργούνται αναθεωρήσεις προσεγγίσεών των, όχι μόνο από το θεατρόφιλο κοινό και τους συντελεστές και υπηρέτες της θεατρικής τέχνης αλλά και τους ακαδημαϊκούς και φιλολογικούς κύκλους, τις κοινότητες των λογίων και διανοουμένων. Το δαιμόνιο συγγραφικό του ταλέντο, ο πολύχρωμος κόσμος των ιδεών του, η ξεχωριστή ευφυΐα του, το πολύπτυχο των ιδεών του, το άπλωμα της σκέψης του, το διαρκές φτερούγισμα της φαντασίας του και άλλες του δημιουργικές αρετές, κατέστησαν τον επαγγελματία αυτόν ηθοποιό, ελισαβετιανό δραματουργό και ποιητή όχι απλά έναν «γοτθικό κολοσσό» όπως τον αποκάλεσαν γερμανόφωνοι μεταφραστές του αλλά, έναν διεθνή βάρδο της παγκόσμιας γραμματείας και πολιτισμό. Η ανάγνωση των έργων του είναι ένα διαρκές ταξίδι εξερεύνησης της ανθρώπινης προσωπικότητας, της συνείδησης και των λαβυρίνθων της ψυχή του ανθρωπίνου όντος μέσα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό. Είναι έργα υψηλού γούστου και ποιότητας ακόμα και αν εικονογραφούν σκοτεινούς χαρακτήρες και δολοπλόκες συμπεριφορές και δημόσιες άγριες αντιδράσεις ηρώων και ηρωίδων του. Είναι οι λεγόμενοι Κακοί της δραματουργίας του. Η γραφή του Σαίξπηρ μέσα από τις ευθυγραμμίσεις και λοξοδρομήσεις της, ανιχνεύσεις δρόμων, κρυφών μονοπατιών και περιβάλλοντα της αγγλικής ιστορίας κατόρθωσε να αναδείξει την καθολικότητα των συμπεριφορών και αντιδράσεων, εσωτερικών συλλογισμών και σκέψεων του ανθρώπου σε όλη του την εξωτερική και εσωτερική γυμνότητα, του πολύπλοκου και πολύστροφου χαρακτήρα της νέας του ανθρώπου ατομικότητας που η εποχή του και οι ανάγκες της γεννούσαν και απαιτούσαν. Σφράγισε την θεατρική τέχνη της εποχής του με τα αντιθετικά ζεύγη των ηρώων του, των κάθε κατηγορίας και ύφους λεκτικών αντιπαραθέσεών τους και γλωσσικών αναμετρήσεών τους πάνω στην σκηνή ή πίσω από τις κουΐντες. Με τον Σαίξπηρ γεννιέται η πολυπολιτισμική κοινωνία του δυτικού ανθρώπου παράδοση, η οποία χαρτογραφήθηκε αργά και σταθερά και από τις άλλες πνευματικές και καλλιτεχνικές δυνάμεις των άλλων κρατών και εθνών της ευρωπαϊκής γηραιάς ηπείρου. Γεννιέται ο νέος κόσμος μέσα από πολεμικές συρράξεις, νέες γεωγραφικές και ηπείρων ανακαλύψεις, επιστημονικές εφευρέσεις και αρκετά πισωγυρίσματα. Ο Σαίξπηρ διέσωσε με τα έργα του την λαϊκή και λόγια κληρονομιά της εποχής του, την «άυλη» και συμβατική εικόνα της θεατρικής παράδοσης των χρόνων του. Οι ήρωές του πάνω στο θεατρικό σανίδι θέτουν διαρκώς ερωτήματα. Ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την θεατρική τέχνη και την λειτουργία της, τον ρόλο του ερμηνευτή. Πρόβαλε ερωτήματα και έδωσε τις δικές του απαντήσεις ή της κοινής γνώμης της εποχής του για ζητήματα αισθητικής και γλωσσικής έκφρασης. Ανέδειξε το πολιτικό στοιχείο και τον πολιτικό προβληματισμό, μίλησε για τους μηχανισμούς της κυβερνητικής εξουσίας, την οικονομική απληστία, την ωμότητα των ανθρώπινων συμπεριφορών αλλά και την ελεήμονα πλευρά του ανθρώπου. Έθεσε ζητήματα της αδελφοκτόνας διχόνοιας των κληρονομικών δυναστειών, των βασιλικών έριδων και της βίας στην επιθυμία τους αναρρίχησης και διεκδίκησης του θρόνου, αλλά και της συμβουλευτικής ενότητας στην διατήρηση των βασιλικών οίκων. Έχουμε την πολιτική πλευρά των έργων του, της κοινωνικής κριτικής του, σε πρόσωπα, σύμβολα, θεσμούς. Με την δύναμη της φαντασίας και της οξείας παρατηρητικότητάς του πέτυχε να κάνει με την γραφή του το αόρατο σκηνικά ορατό. Να φέρει στην επιφάνεια την μεταφυσική αντίληψη των αιώνων στο παρόν του ατομικού χρόνου της ζωής του. Ο Κόσμος του πλημμυρίζει από «φαντάσματα»,  λαϊκές προφητείες και δεισιδαιμονίες, μαγικές φωνές και όντα που κατοικούν στην ύπαιθρο διαβιούν μέσα στην Φύση, ξωτικά, φοβίζοντας, τρομοκρατώντας ή παίζοντας με τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή. Ο κάτω κόσμος συνυπάρχει με τον πάνω και οι δυό φιλοτεχνούνται πάνω στο θεατρικό σανίδι ως προτάσεις παιδαγωγίας και ψυχαγωγίας κατανοητής από όλους. Σε μικρούς και μεγάλους σε μυημένους στην θεατρική τέχνη και σε μη. Οι κωμωδίες του ιδιαίτερα, έχουν το στοιχείο του λαϊκού πανηγυριού όπως οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη. Η ωμότητα της σεξουαλικής και ερωτικής του έκφρασης παραπέμπουν στις βωμολοχικές εκφράσεις και εικόνες του παππού Αριστοφάνη. Όπως αντίστοιχα τα αντιθετικά δίπτυχα των ιστορικών του δραμάτων προέρχονται από την συγγραφική φόρμα του Πλουτάρχου. Πολλά από τα συγγραφικά και των ιδεών, της σκέψης του στίγματα και αναγωγές ιχνών του, προέρχονται τόσο από την αρχαία ελληνική κληρονομιά όσο και από την ρωμαϊκή. Εικόνες τολμηρές απαράμιλλης ομορφιάς έχουν οι Κωμωδίες, οι Τραγωδίες και τα Ιστορικά του δράματα. Γλώσσα με ισχυρή δισημία στους συμβολισμούς της και αινιγματικότητας, στοχασμού και φιλοσοφικών σημάνσεων. Ιδιοφυής συγγραφέας ή ρεαλιστής θεατρέμπορος ο Σαίξπηρ με τις δουλειές του πέτυχε ότι δεν κατόρθωσαν άλλοι άγγλοι θεατρογράφοι και ποιητές της εποχής του με μεγάλη επιτυχία και θαυμασμό για το πρόσωπό του, την προσωπικότητά του την ικανότητα και δεξιοτεχνία της τέχνης της γραφής του. Όπως μας λένε οι ειδικοί μελετητές των έργων του οι ανά καιρούς, περίοδο και χώρα μεταφραστές του Σαιξπηρολόγοι, πολλές από τις άγριες και θεσπέσιες ιστορίες του προέρχονται από προγενέστερα Έργα άλλων ομοτέχνων του. Έχει το γεγονός αυτό καμία σημασία στο τελικό αποτέλεσμα της Εικόνας και προβολής του διεθνώς; Θεωρώ πώς όχι, σημασία έχει στο πώς επεξεργάστηκε, μεταποίησε, μετέπλασε το παλαιό αυτό υλικό και το έφερε στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας της εποχής του και κρατά ακόμα και σήμερα μετά τόσους αιώνες αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών και αναγνωστών του. Και ας μοχθούν οι αρμόδιοι να εντοπίσου πηγές και αναφορές του, για το ποια είναι τα πρόσωπα που αφιερώνει τα καταπληκτικά του Σονέτα ή αν τα έγραψε ο ίδιος, ο εκδότης του ή είναι μία ανθολογία άγγλων Σονετογράφων με την συμμετοχή και του ιδίου ή αν προέρχονται πολλά του έργα από άλλες της εποχής του γραφίδες, δεν τα έγραψε ο ίδιος. Πολύ ορθά γράφει σε άρθρο του στην πρωινή εφημερίδα «Η Καθημερινή» της 23 Οκτωβρίου 1988 ο Δημ. Γ. Γεωργοβασίλης, «Ο λυρικός ποιητής Ουϊλλιαμ Σαίξπηρ» «Η γλώσσα της λυρικής ποίησης, της ποίησης του θρήνου ελήφθη απ’ ευθείας από το στόμα του πλήθους και δεν παρουσιάζει επιτήδευση και προσποίηση». Και ο λόγος, η φωνή του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ τα γραπτά του, μας δηλώνουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο ότι η περίπτωση του μέσα στην αγγλική και παγκόσμια γραμματεία και πολιτισμό δεν υπήρξε ένα στιγμιαίο πυροτέχνημα αλλά ένας αναμμένος φάρος. Και το γεγονός αυτό είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση είτε είναι κανείς ακραιφνώς Σαιξπηριστής ή Αντί- Σαιξπηριστής. Μιά και ούτε ο λόγος, η γραφή, οι ιδέες του Ουϊλλιαμ ξέφυγαν από το ρεύμα της αποδόμησης των σύγχρονων ημερών μας. 

    Ο άγγλος λυρικός ποιητής και δραματουργός ευτύχησε να αναγνωριστεί στην εποχή του, απόχτησε φήμη, δόξα, οικονομική άνεση, από τους κατοίκους της γενέτειράς του, το Στράτφορντ όπου διέμενε με την οικογένειά του τα τελευταία χρόνια της σύντομης ζωής του. Με την οικονομική άνεση που απόκτησε αγόρασε το μεγάλο του σπίτι το επονομαζόμενο "New Place". Υπήρξε συνέταιρος και συνιδιοκτήτης σε δύο θέατρα, το “Globe” και το “Blackfriars” στα οποία ανεβάζονταν με μεγάλη επιτυχία τα έργα του. Η φήμη του υπήρξε μεγάλη αλλά και σημαντικές ήσαν και οι ατυχίες της ζωής του. Το 1596 πεθαίνει ο μοναχογιός του Χάμνετ σε ηλικία μόλις 11 ετών, το 1601 φεύγει από την ζωή ο πατέρας του Τζον Σαίξπηρ, το 1608 πεθαίνει η μητέρα του, το 1613 καταστρέφεται από πυρκαγιά το θέατρο "Globe", ο ίδιος φεύγει από την ζωή στις 23 Απριλίου του 1616 σε ηλικία μόλις 52 ετών. Ο ενταφιασμός της σορού του έγινε στο παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδας στη γενέτειρά του. Το γεννημένο στις 26 Απριλίου του 1564 τριτότοκο παιδί του έμπορου και γαντοποιού Τζον Σαίξπηρ και της Μαίρη Άρνεντ (ο πατέρας του για ένα διάστημα ανέβηκε στον Δημαρχιακό θώκο του Στράτφορντ) όπως φαίνεται είχε αυτό που ο λαός αποκαλεί "άστρο", αν και οι Μοίρες δεν του επεφύλασσαν πάντα ευνοϊκή τύχη, όπως και νάχει, όπως γράφει ένας σύγχρονος μελετητής του από τον Πειραιά ο πανεπιστημιακός καθηγητής Βρασίδας Καραλής στο αφιέρωμα του περιοδικού "Διαβάζω" βλέπε σ. 100: "Μαζί με τον Όμηρο και τους ευαγγελιστές, ιδιαίτερα μάλιστα τον Ιωάννη, ο Σαίξπηρ είναι ο μεγαλύτερος μυθουργός της δυτικής λογοτεχνίας, ο πραγματικός ευαγγελιστής της νεωτερικότητας. Και ο Άμλετ μαζί με τον Οδυσσέα αποτελούν τις μόνες φαντασιακές αποτυπώσεις των κινημάτων της ανθρώπινης ζωής, μέσα σε όλη την πολυδιάστατη και απροσδιόριστη πολυμορφία της. Ο Άμλετ καταγράφει το τέλος του θρησκευτικού ανθρώπου και καταστρέφει την ψευδαίσθηση της ενότητας που δίνει μια έξωθεν αποστολή για την ενότητα του ανθρώπινου υποκειμένου. Η τραγωδία του πρίγκηπα της Δανιμαρκίας είναι το πρώτο μετά-χριστιανικό κείμενο της δυτικής λογοτεχνίας, το μεγάλο σκάνδαλο της νεοπαγανιστικής εποχής που ζούμε μέχρι σήμερα.".

Μετά τον θάνατό του τα έργα του δεν έγιναν μόνο απαραίτητη διδακτέα ύλη στα ανώτατα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τις ανά την υφήλιο Θεατρικές Σχολές και Θεατρικά Σπουδαστήρια αλλά αποτελούν μέχρι σήμερα μοντέλα μαθημάτων διδασκαλίας και μέθοδος ερμηνείας για ηθοποιούς, σκηνοθέτες και άλλους συντελεστές της θεατρικής τέχνης, τους μύστες του Θεού Διονύσου. Τόσο οι τραγωδίες όσο και οι κωμωδίες του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ αποτελούν ένα διαχρονικό εργαστήρι όχι μόνο θεατρικής αγωγής μας αλλά και κοινωνικής και πολιτικής παιδείας μας. Οι Σαιξπηρολόγοι μελετητές και φιλόλογοι ανιχνευτές της συγγραφικής του διαδρομής χωρίζουν σε τέσσερεις περιόδους την παραγωγή του. Την περίοδο (1590-1594), ο έλληνας συγγραφέας της «Ιστορίας της Αγγλικής Λογοτεχνίας» Γ. Γεωργιάδης- Αρνάκης, Αθήνα 1945, στην σελίδα 69 του βιβλίου κάνει λόγο για «το μαθητικό στάδιο του Σαίξπηρ». Για την δεύτερη περίοδο (1594-600) μας λέει ότι «Τώρα ο Σαίξπηρ ξεπερνάει τους συγχρόνους του στη ρομαντική κωμωδία και στο ιστορικό δράμα. Τα έργα αυτής της εποχής τα χαρακτηρίζει το πνεύμα, το βαθύ αίσθημα, η ομορφιά του στίχου, η ζωντάνια των προσώπων, η χάρη και ο ρεαλισμός των ηρωίδων τους. Τα διαπνέει μια διονυσιακή χαρά της ζωής…». Στην τρίτη περίοδος (1601-1609) «Η τραγική τέχνη του Σαίξπηρ φθάνει τώρα στο ύψος της. Με την οξύτατη διάνοιά του αναλύει την ανθρώπινη ψυχή και παρακολουθεί τους αγώνες της γνωρίζοντας ότι όλα οδηγούν στην καταστροφή…». Τέλος, έχουμε την τέταρτη περίοδο (1609-1613) όπου όπως σημειώνει ο Αρνάκης: «Και τώρα έρχεται η εποχή της συμφιλίωσης με τη ζωή και της ισορροπίας. Ο ποιητής δεν δημιουργεί πιά τραγωδίες και οι τρείς κωμωδίες, που έγραψε στα στερνά του, τελειώνουν ευχάριστα…..». Στις σελίδες της παλαιάς αυτής "Ιστορίας της Αγγλικής Λογοτεχνίας" υπάρχουν και σελίδες που ο Αρνάκης μας μιλά για τα Σονέτα του και τα ζητήματα που γεννά το συγγραφικό τους υλικό και τα πρόσωπα που αφιερώνονται.

 Ένας τεράστιος πολυπολιτισμικός πολυπρισματικός καθρέφτης τα έργα και η γραφή του που ο άνθρωπος κάθε εποχής και κάθε αιώνα, φυλής, φύλου, χρώματος, θρησκείας και εθνικής παράδοσης μπορεί να δει τον εσώτερο εαυτό του, ολόκληρο, αυθεντικό ή θρυμματισμένο. Τα έργα του, οι Ήρωές του φέρουν μέσα τους μεγάλη δύναμη, ενέργεια, βούληση, είναι σχεδιασμένοι οι Ήρωες και Ηρωίδες του αριστοτεχνικά και στην παραμικρή τους λεπτομέρεια τόσο στις αρετές και τα ανδραγαθήματά τους όσο και στα πάθη και τις σκοτεινές πτυχές της συνείδησής τους, τις κρυφές ανατροπές των ψυχικών τους συναισθηματικών και δημόσιων επιλογών. Εμφορούνται από δυνατά πάθη στην ακρότητα των εκδηλώσεών τους. Οι χαρακτήρες του είτε έχουν φωτεινότητα είτε είναι σκοτεινοί και ραδιούργοι ακόμα και οι πιο δευτερεύοντες,- οι δορυφόροι γύρω από τους κεντρικούς άξονες των Ηρώων του που πλέκεται ο ιστορικός και μυθοπλαστικός καμβάς προκαλούν το ενδιαφέρον είτε των θεατών όταν τους βλέπουν να δρουν πάνω στο θεατρικό σανίδι, είτε των αναγνωστών όταν κρατούν στα χέρια τους τα βιβλία του και τα διαβάζουν, ανοίγουν συνομιλία μαζί τους, προσπαθούν να ερμηνεύσουν τον κόσμο της φαντασίας τους, να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά των ιδεών τους, τα οράματα και τα αξιακά της ζωής τους πρότυπα και συνήθειες. Τα κείμενά του διαθέτουν οργάνωση, η γραφή του έχει δομή, συνέχεια και εξέλιξη, είναι κείμενα που έχουν την δική τους αυτοτέλεια και προφορικότητα λόγου που αποδίδονται, στις μεταγενέστερες εκδοχές της συνέχειάς του, στις διαφορετικές προσλήψεις και επεξεργασίες των ιστοριών που μας αφηγούνται. Πολλές οι εκδοχές ερμηνείας των γραπτών του διαχρονικά, διαθέτουν όπως έχει επισημανθεί έναν πλούτο αναφορών, συγγραφικές παραδόσεις και συγγραφικές φωνές προερχόμενες πέραν της αγγλοσαξονικής επικράτειας και ιστορίας της Αγγλίας. Η στρωματογραφία της φωνής του αγγίζει και τις φιλοσοφικές θεωρήσεις της εποχής και την λαϊκή θυμοσοφία της καθημερινότητας, το τραγικό στοιχείο και το κωμικό εναλλάσσονται με μεγάλη ευκολία. Ο λόγος του είναι η λαλιά, οι ιδιωτικές στιχομυθίες, οι ψιθυρισμοί, τα μισόλογα, το κουτσομπολιό του καθημερινού ανθρώπου στην δημόσια αγορά, στην οικογενειακή του εστία, στις μεταξύ τους συναναστροφές και συνομιλίες, στις σκοτεινές αίθουσες των παλατιών. Η γλώσσα του έχει μία δισημία πολλές φορές ανεξήγητη, έχει μεγάλα φορτία αινιγματικότητας, ενίοτε αναγνωρίσιμη τόσο από μορφωμένα μέλη της κοινωνίας όσο και σε απαίδευτα στρώματα του λαού. Τα λαϊκά στρώματα που κατανοούσαν τα λεγόμενα πάνω στο θεατρικό σανίδι, των συμβολισμών και απεικονίσεων τους, στους τύπους των Ηρώων του αναγνώριζαν τον εαυτό τους. Η σκέψη και η γραφή του πατάει σε δύο θα σημειώναμε βάρκες της ανθρώπινης μεταφυσικής παράδοσης, αυτήν του αρχαίου των Εθνικών παγανιστικού κόσμου και εκείνη των μεταγενέστερων χριστιανικών αιώνων, των θρησκευτικών δοξασιών, μονοθεϊστικών αντιλήψεων και λαϊκών θρησκευτικών προλήψεων. Οι Ήρωές του είτε προέρχονται από τις δεξαμενές του Καλού και του ειδυλλιακού είτε αναδύονται από τα πηγάδια του Κακού και της αβύσσου, οι ζωές και οι πράξεις τους οι ενέργειές τους ορίζονται, καθοδηγούνται από μιά παγκόσμια αρχέγονη Μοίρα η οποία είναι πάνω από Θεούς και Ανθρώπους, Στοιχειά και Δαίμονες. Είναι το στέγαστρο της Ειμαρμένης που σκέπει όλους μας Η φωνή και οι ιδέες του Ουϊλλιαμ Σαίξπηρ θα τολμούσαμε να σημειώναμε ότι είναι ο λόγος ενός μύστη ιερέα, (ενός Σαμάνου μιάς παγκόσμιας ανθρωπότητας) και παράλληλα, ο λόγος ενός αιρεσιάρχη, διασαλευτή της παγκόσμιας τάξης και ισορροπίας, υβριστή των καθιερωμένων κοινωνικών συμβάσεων και μεταφυσικών πιστεύω. Είναι η Εικόνα του νέου ανθρώπου στην σπαργανική μορφή της διαμόρφωσης της ατομικότητάς του, της ιχνομύθησης της ετερότητάς του στους Νέους Χρόνους που έρχονται. Τα έργα του, αυτές οι μικρές και μεγάλες πολυσύνθετες και πολυπρόσωπες ιστορίες του που υφαίνονται στον αργαλειό της γραφής του τόσο αρμονικά μεταξύ τους δεν μπορούμε να τα κρίνουμε και να τα εξετάσουμε με τα μέτρα και τα σταθμά που εξετάζουμε τους άλλους κλασικούς άγγλους ομοτέχνους του και παγκόσμιους συγγραφείς του αιώνα του. Είναι τέτοιο το εύρος και το πλάτος του πλούτου της ριζοσπαστικότητας της γλώσσας του που αυτός ο επαγγελματίας ηθοποιός και ταλαντούχος ευφυής γραφιάς  δεν έχει όμοιό του. Ενδέχεται αν δεν λαθεύω, μετά τον θείο Πλάτωνα να είναι ο μόνος (;) παγκοσμίως δημιουργός ο οποίος κατασκευάζει τον Κόσμο από την αρχή, αναμειγνύοντας τα παλαιά υλικά του με καινούργια που εφευρίσκει ή παρατηρεί γύρω του. Και ίσως είναι ο μόνος δημιουργός πριν από την έλευση του Φρειδερίκου Νίτσε ο οποίος αρχιτεκτονεί ένα «θεολογικό σύμπαν» της ανθρωπότητας δίχως Θεό και το σχεδιαστικό του Πνεύμα. Μηχανορράφος και πανούργος, κοινότοπος ή καινοτόμος, γλωσσοπλάστης ή ξενιστής εκφράσεων, αντιγραφέας άλλων γλωσσικών παραδόσεων και ιστοριών, παρεξηγημένος στις επιλογές του ιδιωτικού του βίου, τυχοδιώκτης θεατρίνος ή προφητικός πέρα και πάνω από την εποχή του ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είναι η ίδια η φύση του Ανθρώπου στο μεγαλείο και την πτώση της στην πολυσημία και πολλαπλότητά της, την περιπλοκότητά της μέσα στις λευκές σελίδες των βιβλίων του που πλημμυρίζουν από την πολυχρωμία και αινιγματικότητα του θορυβώδους ωκεανού των λέξεών του. Είναι η εξεικόνιση της ανθρώπινης μορφής στην ελαφρότητα και την σοβαρότητά της, στην ψυχογραφία και διακωμώδησή της, στην γκροτέσκα εικόνα της και την αθωότητά της. Ο λόγος και τα έργα του ελισαβετιανού δραματουργού είναι ένας «αποστακτήρας» της ανθρώπινης φύσης και σοφίας όταν εγκατέλειψε τον Κήπο της Εδέμ και περπάτησε μονάχος πάνω σε αυτό το πυρακτωμένο τόπι που ονομάζουμε πλανήτη Γη. Είναι ο ελεύθερος και παράλληλα σκλάβος Άνθρωπος στην ακατέργαστη ή την κατεργασμένη συνείδησή της ερημιάς του και των θαυμαστικών αποριών του απέναντι στα φυσικά φαινόμενα. Το πρώτο θάμβος της αποκάλυψης των θαυμάτων της φύσης που προκαλούν δέος και τρόμο. Το υψηλό και το χθόνιο μαζί, το τραγικό και το κωμικό, το υψιπετές και το χαμερπές. Είναι η αποφλοιωμένη από τα πολυπλουμισμένα ενδύματα του πολιτισμού Ανθρώπινη ύπαρξη στην μορφολογική της εκλέπτυνση και στην χοντράδα και αγριάδα των συμπεριφορών της. Η κάμπια που γίνεται πεταλούδα και πετά στα ουράνια στο στιγμιαίο που της αναλογεί χρόνου ζωής της. 

Η πινακοθήκη του κύκνου της Αβινιόν ξεπερνά ακόμα και αυτή των Αρχαίων Ελλήνων Τραγικών και Κωμωδιογράφων. Τίποτα το Ανθρώπινο δεν του είναι ξένο και αδιάφορο, τίποτα δεν ξεφεύγει από την ματιά και την αντίληψη του, όπως θα έλεγε ο Μένανδρος. Και οι πέντε αισθήσεις του είναι πάντα σε εγρήγορση. Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είναι πέρα και πάνω από το Καλό και το Κακό που ο ίδιος καθρεφτίζει και σχεδιάζει με αδρές και έντονες πινελιές στα έργα του. Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (που ακόμα και το όνομά του γράφεται και ερμηνεύεται με διαφορετικές εκδοχές) κινείται, δρα και γράφει μέσα στην ροή του Χρόνου που αγωνίζεται να «σταματήσει» με τις ακανθώδεις και λάμπουσες σαν εξωτικά πετράδια λέξεις του. Είναι μέλος και κατασκευαστής της παγκόσμιας φιλολογικής δραματουργικής παράδοσης και γραμματείας,  είναι ο συγκεφαλαιωτικός Ήρωας των Ηρώων και Ηρωίδων του.

     Ένας από τους έλληνες μεταφραστές των Σονέτων του ο Βάσος Χανιώτης, κλείνοντας τον Πρόλογό του στο βιβλίο του, ΣΑΙΞΠΗΡ, ΤΑ ΣΟΝΝΕΤΑ, μετάφραση ΒΑΣΟΥ ΧΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1970, σ.96, μας μεταφέρει τις απόψεις του γάλλου συγγραφέα Γκούσταβ Φλομπέρ σε γράμματα του στην Γεωργία Σάνδη. Γράφει ο Β. Χανιώτης: «Κλείνω τούτες τις γραμμές με τα λόγια του Φλωμπέρ: «Δεν διαβάζω πιά τίποτε άλλο παρά Σαίξπηρ. Τον ξαναπερνώ από τη μιά άκρη ως την άλλη. Σας δίνει νέα δύναμη και σας βάζει καθαρό αέρα μέσα στους πνεύμονες σαν να βρίσκεσθε πάνω σ’ ένα ψηλό βουνό. Κάθε τί φαίνεται μέτριο πλάϊ σ’ αυτόν τον θαυμαστό άνθρωπο.»., σελ. 9. Λόγια ίσως με μεγάλη δόση υπερβολής από έναν στυλίστα γάλλο μυθιστοριογράφο που κρύβουν μέσα τους σημαντική αλήθεια και αφήνουν πίσω τους τα αρνητικά λόγια του λεπτεπίλεπτου Βολταίρου που αρνιόταν την Σαιξπηρική γραφή γιατί δεν πήγαινε στα «αριστοκρατικά» γούστα του.

     Στην σειρά των Σαιξπηρικών Σημειωμάτων μας στα Λογοτεχνικά Πάρεργα αποφασίσαμε να αναρτήσουμε έναν ενδεικτικό κατάλογο μεταφρασμένων Έργων του Σαίξπηρ στα Ελληνικά και μια μικρή βιβλιογραφία αυτοτελών μελετημάτων που κυκλοφορούν για θεατρόφιλους Σαιξπηριστές και όχι μόνο. Ο δάσκαλος και δεύτερος ιστορικός του Ελληνικού Θεάτρου, είναι από τους πρώτους και σημαντικότερους Σαιξπηριστές που άνοιξαν τον δρόμο στην πρόσληψη των έργων του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στις ελληνικές σκηνές ανά την επικράτεια εδώ και τρείς αιώνες. Στην δεύτερη δεκάδα του περιοδικού «Θέατρο» τεύχος 13 του 1963 και μεταγενέστερα ο Γιάννης Σιδέρης μας καταθέτει σε συνέχειες την δική του καταγραφική μαρτυρία για την πορεία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στην χώρα μας είτε στην παραστασιογραφική του πλευρά είτε στις μεταφραστικές εκδοχές και αποδόσεις του στην ελληνική γλώσσα. Από το 16^ο τεύχος του Ιουλίου-Αυγούστου 1964 και σχετικό σχόλιο της σελίδας 7 ερανίζομαι τον τίτλο «ένας λαοφιλής θεατρογράφος». Εκείνο που παρατηρούν οι αναγνώστες είναι το γεγονός ότι δημοσιεύονται στο περιοδικό «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου και αρνητικές κρίσεις ξένων μελετητών για τον Σαίξπηρ. Επίσης να διευκρινίσουμε για την ιστορία ότι στην Σύνταξη της ύλης του περιοδικού της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» αφιερωμένο στον Σαίξπηρ, το όνομα που διαβάζουμε Νάσος Γκολέμης, είναι το ίδιο πρόσωπο που στις μέρες μας έχει το παλαιοπωλείο «ΕΡΑΤΩ» στο Μοναστηράκι, και είχε επιμεληθεί πλείστα των περιοδικών της δημοκρατικής εφημερίδας. Τέλος, τα Σαιξπηρικά σημειώματα θα συνεχιστούν όσο μας το επιτρέπουν οι σωματικές και άλλες δυνάμεις σαν μια ευχαριστήρια προσφορά σε όσους και όσες άντρες και γυναίκες συγγραφείς τίμησαν τα Λογοτεχνικά Πάρεργα με αγγλικές μεταφράσεις τους, όπως είναι η πεζογράφος Νατάσα Κεσμέτη και ο ποιητής Άγγελος Σ. Παρθένης τους οποίους και ευχαριστούμε όπως και όλους τους υπόλοιπους που δημοσίευσαν άρθρα και κείμενά τους στην μικρή αυτή ιστοσελίδα πολιτισμού από τον Πειραιά. Και συμπληρωματικά αναζητήσαμε καθυστερημένα και δεν το βρήκαμε στο εμπόριο το έργο "ΆΜΛΕΤ" σε μετάφραση του επτανήσιου συγγραφέα Κωνσταντίνου Θεοτόκη που κυκλοφόρησε το 1977 από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη. Και ασφαλώς, χρειάζεται μεγάλη έρευνα για να καταγραφούν οι λαϊκές μεταφράσεις των Σαιξπηρικών Έργων που, ήταν αρκετά διαδεδομένες τα πρώτα χρόνια μετά την μεταπολίτευση του 1974. Οι μεταφράσεις αυτές προέρχονται από τα βιβλία των εκδόσεων "Δαρεμά". Αυτά τα λαϊκά αναγνώσματα με "κουτσουρεμένο" λεξιλόγιο για όλα τα μέλη της οικογένειας.    

            ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΕΣ ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΣΕΙΣ

ΕΡΓΑ ΤΟΥ

     ΤΑ  ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΤΟΥ

     Τ Ρ Α Γ Ω Δ Ι Ε Σ

ΤΙΤΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ (1593-1594)

ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΤΑ (1594-1595)

ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡ (1599-1600)

ΤΡΩΙΛΟΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΗΙΔΑ (1601-1602)

ΑΜΛΕΤ (1600-1601)

ΟΘΕΛΛΟΣ (1604-1605)

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ (1605-1606)

ΜΑΚΒΕΘ (1605-1606)

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΙ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ (1606-1607)

ΤΙΜΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (1607-1608)

ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ (1607-1608)

     Κ Ω Μ Ω Δ Ι Ε Σ

Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΩΝ.- (Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΜΕ ΠΛΑΝΕΣ) (1592-1593)

ΤΟ ΗΜΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΣΤΡΙΓΚΛΑΣ (1593-1594)

ΔΥΟ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΕΡΟΝΑ (1593-1594)

ΑΓΑΠΗΣ ΑΓΩΝΑΣ ΑΓΟΝΟΣ (1594-1595)

ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΑΣ (1595-1596)

Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (1596-1597)

ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙΠΟΤΑ (1598-1599)

ΟΠΩΣ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ (ΑΓΑΠΑΤΕ) (1599-1600)

ΟΙ ΕΥΘΥΜΕΣ ΚΥΡΑΔΕΣ ΤΟΥ ΓΟΥΙΝΔΣΟΡ (1600-1601)

ΤΡΩΙΛΟΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΙΔΑ (1601-1602)

ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΝΥΧΤΑ (1599-1600)

ΤΕΛΟΣ ΚΑΛΟ, ΟΛΑ ΚΑΛΑ (1602-1603)

ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΜΕΤΡΟ (1604-1605)

ΠΕΡΙΚΛΗΣ (1608-1909)

ΚΥΜΒΕΛΙΝΟΣ (1609-1610)

ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΜΑΥΘΙ (1610-1611)

Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ (1611-1612)

     Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Α   Δ Ρ Α Μ Α Τ Α

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΤ΄ (1Ο -2Ο- 3Ο μέρος)

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΤ΄ 1Ο μέρος(1591-1592)

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΤ΄ 2Ο μέρος (1590-1591)

ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΤ΄3Ο μέρος (1590-1591)

ΡΙΧΑΡΔΟΣ ο Β΄ (1592-1593)

ΡΙΧΑΡΔΟΣ ο Γ΄ (1592-1593)

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (1596-1597)

ΕΡΡΙΚΟΣ Δ΄ (1Ο -2Ο μέρος) (1597-1598)

ΕΡΡΙΚΟΣ Ε΄ (1598-1599)

ΕΡΡΙΚΟΣ Η΄ (1612-1613)   

Α Μ Λ Ε Τ- HAMLET, PRINCE OF DENMARK

1., ΑΜΛΕΤ. Μετάφραση: Εμμ. Ι. Βικέτου, εκδόσεις Εκδοτικός Οίκος  Βιβλιοθήκη Ι. Γ. Βασιλείου, Αθήνα 1965.

2., ΑΜΛΕΤ. Το βασιλόπουλο της Δανίας. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 10, Αθήνα 7, 1974, σ. 152

3., ΑΜΛΕΤ (HAMLET, PRINCE OF DENMARK). (Δράμα σε πέντε πράξεις και είκοσι σκηνές). Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 5, 1998, σ. 204.

4., ΑΜΛΕΤΟΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΑΙΚΣΠΕΙΡΟΥ. ΕΜΜΕΤΡΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ: ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΑ ΓΙΑΝΝΗ. ΠΡΟΜΕΤΩΠΙΔΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ, εκδόσεις ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑ,  Αθήνα 9, 2000, σ.354.

[Περιλαμβάνει: -Μάρα Γιαννή: Σημείωμα της επιμελήτριας. –Δημήτρης Πολυχρονάκης: Η Μεταφραστική Ηθική του Ιακώβου Πολυλά.- Ιάκωβος Πολυλάς: (Προοίμιον).- Ιάκωβος Πολυλάς: Μελέτη εις τον Αμλέτον. –ΑΜΛΕΤΟΣ, Πρόσωπα του Δράματος. Πράξεις 5. – Σημειώσεις. Ο Μύθος του Αμλέτου. Αποσπάσματα Κριτικών.- Γεώργιος Καλοσγούρος: Κριτικαί Παρατηρήσεις.].

Μ Α Κ Β Ε Θ- MACBETH

1.,ΜΑΚΒΕΘ. Τραγωδία. Εισαγωγή: W. ROLFE. Μετάφρασις: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ, εκδόσεις: Εκδοτικός Οίκος «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ», Αθήνα 1923, σ. 214

2., ΜΑΚΒΕΘ. Μετάφραση: Κ. ΚΑΡΘΑΙΟΥ, εκδόσεις Εκδοτικός Οίκος Βιβλιοθήκη Ι. Γ. Βασιλείου, Αθήνα 1962.

3., ΜΑΚΜΠΕΘ (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 12, Αθήνα 4, 1978, σ. 102

4., ΜΑΚΒΕΘ. Δράμα σε πέντε πράξεις και είκοσι οκτώ σκηνές. Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 11, 1996, σ. 172.

Ο  Β Α Σ Ι Λ Ι Α Σ  Λ Η Ρ-  KING LEAR

1., ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 5 Αθήνα 7, 1974, σ. 142

2., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ, Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Ύψιλον/ βιβλία, Αθήνα 7, 1996, σ. 166.

Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ  Κ Α Ι Σ Α Ρ Α Σ- JULIUS CAESAR

1., ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ. ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 8, Αθήνα 6, 1969, σ. 112.

2., ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ, Μετάφραση: Κ. ΚΑΡΘΑΙΟΣ, εκδόσεις Εκδοτικός Οίκος Βιβλιοθήκη Ι. Γ. Βασιλείου, Αθήνα χ.χ.

3., ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ, Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 5, 1997, σ. 136.

Κ Ο Ρ Ι Ο Λ Α Ν Ο Σ- CORIOLANUS

1., ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 21, Αθήνα 2, 1979, σ. 144

2., ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ, Μετάφραση: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1990, σ.234.

3., ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ, Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 10, 2002, σ. 192

Τ Ι Τ Ο Σ   Α Ν Δ Ρ Ο Ν Ι Κ ΟΣ - TITUS ANDRONICUS

1., ΤΙΤΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ. ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 30 Αθήνα 6, 1970, σ. 110.

2., ΤΙΤΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ, Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 4, 1998, σ. 126.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ  ΡΙΧΑΡΔΟΣ Ο Β΄- RICHARD II

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΡΙΧΑΡΔΟΣ Ο Β΄. (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 25, Αθήνα 9, 1978, σ. 110

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ  ΡΙΧΑΡΔΟΣ Ο  Γ΄- RICHARD III

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΡΙΧΑΡΔΟΣ Ο Γ΄, Εισαγωγή- μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 17 Αθήνα 4, 1973, σ. 152

Κ Υ Μ Β Ε Λ Ι Ν Ο Σ- CYMBELINE

1., ΚΥΜΒΕΛΙΝΟΣ. ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Μετάφραση: Κ. ΚΑΡΘΑΙΟΣ. Εισαγωγή: ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ, εκδόσεις, Εκδοτικός Οίκος Ι. Γ. Βασιλείου, Αθήνα χ.χ. σ. 164.

[ στις δύο τελευταίες σελίδες δημοσιεύονται δύο φωτογραφίες Σαιξπηρικών θεατρικών έργων που κυκλοφόρησαν από την «Θεατρική Βιβλιοθήκη των εκδόσεων Βασιλείου. Ο «ΜΑΚΒΕΘ» σε μετάφραση Κλέων Καρθαίου και «ΑΜΛΕΤ» σε μετάφραση Εμμαν. Ι. Βικέτου.].

2., ΚΥΜΒΕΛΙΝΟΣ, Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 31, Αθήνα 11, 1970, σ. 142

ΤΟ ΗΜΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΣΤΡΙΓΚΛΑΣ- THE TAMING OF THE SHREW

1., ΤΟ ΗΜΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΣΤΡΙΓΓΛΑΣ, Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 9 Αθήνα 11, 1973, σ. 108.

2., ΤΟ ΗΜΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΣΤΡΙΓΚΛΑΣ. Διασκευή: ΜΑΙΡΗ ΛΑΜ. Εικονογράφηση: ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΟΥΡΝΤΙΑΛΕΣ ΒΑΛΙΕΝΤΕ. Μετάφραση: ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ, εκδόσεις Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2005, σ. 48. (παιδική βιβλιοθήκη)

Δ Ω Δ Ε Κ Α Τ Η   Ν Υ Χ Τ Α- TWELFTH NIGHT

1., ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΝΥΧΤΑ ή Ο,ΤΙ ΘΕΛΕΤΕ (Κωμωδία). Μετάφραση ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ. Εισαγωγή: ARTHUR SEWELL., εκδόσεις Ίκαρος, Νο, 1, Αθήνα 6, 1978, σ.110

2., ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΝΥΧΤΑ, Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2, 1997, σ. 142

3., ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΝΥΧΤΑ ή Όπως ορίζετε, Μετάφραση- Εισαγωγή: ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΙΑΣ, εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 9, 1999, σ.160. (η έκδοση συνοδεύεται με φωτογραφίες από παραστάσεις του έργου).

ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙΠΟΤΑ -MUCH ADO ABOUT NOTHING

1., ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ ΓΙΑ ΤΙΠΟΤΑ ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Εισαγωγή και  μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 13 Αθήνα 6, 1970, σ. 112

2., ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙΠΟΤΑ. Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2, 1996, σ. 126

ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ- THE WINTER’ S TALE

1., ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ (Κωμωδία) Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 7, Αθήνα 7, 1972, σ. 128

2., ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ (Δράμα σε πέντε πράξεις), Μετάφραση: ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1995, σ. 144 (β΄ έκδοση 1996).

3., ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ. Μετάφραση: ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2004

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΙ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ - ANTONY AND CLEOPATRA

1., ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΙ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ (Τραγωδία) Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 18 Αθήνα 4, 1974, σ. 150

2., ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΙ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ (Antony and Cleopatra). Μετάφραση- Σημείωμα του Μεταφραστή: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 12, 1997, σ. 456 (δίγλωσση έκδοση)

Η  Τ Ρ Ι Κ Υ Μ Ι Α- THE TEMPEST

1., Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ- ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΕΙΣ 5 ΠΡΑΞΕΙΣ, Εισαγωγή: R. W. ROLF. Μετάφρασις: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ, εκδόσεις Εκδοτικός Οίκος «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ», Αθήνα 1930, σ. 174.

2., Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ. ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 3 Αθήνα 6, 1985, σ. 104.

3., Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ, Μετάφραση- Πρόλογος- Εισαγωγή: ΤΑΣΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ, εκδόσεις Δωδώνη Νο 117, Αθήνα 9, 1993, σ. 174.

 [περιλαμβάνει: «Μελέτη εις την «ΤΡΙΚΥΜΙΑΝ» του Σαίξπηρ. Απόσπασμα από το βιβλίο: «Πολυλάς. Άπαντα τα λογοτεχνικά και κριτικά». Αναστύλωσε Γ. Βαλέτας, Εκδόσεις Ν.Δ. Νίκα, Αθήνα 1959.- Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ του Άγγελου Σικελιανού. Από 1η Απριλίου 1949. Διάλεξη του Άγγελου Σικελιανού. «Άγγελου Σικελιανού: Πεζός λόγος Ε΄». Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία.-  Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ Στο πρόγραμμα του έργου «Τρικυμία», περίοδος 49-50. Από το βιβλίο: «Πρίν από την αυλαία» εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1989].

4., Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ, Μετάφραση: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ. εκδόσεις στιγμή, Αθήνα 10, 1998, σ. 92. (διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων Μαρία Ιωάννου. Την έκδοση σχεδίασε και επιμελήθηκε ο Αιμίλιος Καλιακάτσος).

5., Η ΤΡΙΚΥΜΙΑ. Μετάφραση: ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2008

Τ Ρ Ω Ι Λ Ο Σ  Κ Α Ι  Χ Ρ Υ Σ Η Ι Δ Α- TROILUS AND CRESSIDA

1., ΤΡΩΙΛΟΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΙΔΑ, (Κωμωδία), Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 6, Αθήνα 9, 1972, σ.148

2., ΤΡΩΙΛΟΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΗΙΔΑ. Μετάφραση- Πρόλογος: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ. Εκδόσεις στιγμή, Αθήνα 10, 1998, σ. 136.  (διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων Μαρία Ιωάννου. Την έκδοση σχεδίασε και επιμελήθηκε ο Αιμίλιος Καλιακάτσος).

 ΟΙ  ΠΡΟΣΧΑΡΕΣ  ΚΥΡΙΕΣ  ΤΟΥ  ΓΟΥΙΝΔΣΟΡ- THE MARRY WIVES OF WINDSOR

1., ΟΙ ΕΥΘΥΜΕΣ ΚΥΡΑΔΕΣ ΤΟΥ ΟΥΙΝΖΟΡ (Κωμωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 14 Αθήνα 12, 1977, σ. 116

2., ΟΙ ΠΡΟΣΧΑΡΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΓΟΥΪΝΔΣΟΡ. Μετάφραση: ΠΑΥΛΟΣ ΜΑΤΕΣΙΣ, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 10, 1998, σ. 160. (επιμέλεια Στέλλα Τσάμου. Μακέτα Εξωφύλλου Αντώνης Αγγελάκης).

 Ρ Ω Μ Α Ι Ο Σ  Κ Α Ι  Ι Ο Υ Λ Ι Ε Τ Τ Α- ROMEO AND JULIET

1., ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΤΑ. Κατά Μετάφρασιν ΜΙΧΑΛΗ Ν. ΔΑΜΙΡΑΛΗ, Έκδοσις Εικονογραφημένη, Εκδότης Ι. Ν. Σιδέρης, Αθήνα χ.χ., σ. 160

2., ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ. (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 2, Αθήνα 4, 1978, σ. 128

3., ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΤΑ, Μετάφραση-Εισαγωγή- Σημείωση για το Κείμενο: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ. Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κυρτζάκη εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 9, 1996, σ. 168. (Ναυτίλος- Αναγνώσματα Ν.3. διευθυντής σειράς Τάκης Καγιαλής).

Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ- THE MERCHANT O VENICE

1., Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (Κωμωδία). Μετάφραση: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΛΛΗ. Εισαγωγή: ΦΩΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 15 Αθήνα 1, 1972, σ. 100

Ο  Β Α Σ Ι Λ Ι Α Σ   Ι Ω Α Ν Ν Η Σ- KING JOHN

1., ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 28 Αθήνα 3, 1969, σ. 110

2.,  ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (KING JOHN), Μετάφραση- Εισαγωγή: ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2005, σ. 160.

Ο Θ Ε Λ Λ Ο Σ- OTHELLO, THE MOOR OF VENICE

1., ΟΘΕΛΟΣ (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 4 Αθήνα 7, 1978, σ.132

2., [Μετάφραση: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ, Αθήνα 2006. Θέατρο του Νέου Κόσμου. στο Πρόγραμμα της παράστασης].

ΑΓΑΠΗΣ ΑΓΩΝΑΣ ΑΓΟΝΟΣ- LOVER’S LABOUR’S LOST

1., ΑΓΑΠΗΣ ΑΓΩΝΑΣ ΑΓΟΝΟΣ. ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ, Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 4, 1966, σ. 110

2., [Μετάφραση: ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ, Έκδοση Εθνικού Θεάτρου (Πειραματική Σκηνή. Αθήνα 2000- 2001)]

ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΑΣ- A MIDSUMMER NIGHT’S DREAM

1., ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΑΣ (Κωμωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 11, Αθήνα 6, 1973, σ. 98.

ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΜΕΤΡΟ- MEASURE FOR MEASURE

1., ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΜΕΤΡΟ (Κωμωδία) Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 16 Αθήνα 7, 1976, σ. 112

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Δ΄.- HENRY IV Part I

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Δ΄. ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ. Μετάφραση ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΛΛΗΣ. Με συμπλήρωμα και εισαγωγή; ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 22, Αθήνα 3, 1961, σ. 112

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Δ΄.- HENRY IV. Part II

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Δ΄. ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ. Μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 23, Αθήνα 12, 1961, σ. 126.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Ε΄.- HENRY V.

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Ε΄ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Μετάφραση και εισαγωγή: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 19 Αθήνα 6, 1958, σ. 136

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο  ΣΤ΄.- HENRY VI part I

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο ΣΤ΄ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ. HENRY VI part I. Εισαγωγή και μετάφραση : ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 32, Αθήνα 2, 1971, σ. 118

1α., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο ΣΤ΄ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ.- HENRY VI part II. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 33, Αθήνα 4, 1971, σ. 134

1β., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο ΣΤ΄ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ.- HENRY VI part III. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 34, Αθήνα 6, 1971, σ. 130

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο  Η΄.- HENRY VIII

1., Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΡΙΚΟΣ Ο Η΄, Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 35 Αθήνα 4, 1972, σ. 130

Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΜΕ ΠΛΑΝΕΣ-(ΤΩΝ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΩΝ).-THE COMEDY OF ERRORS

1., Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΜΕ ΠΛΑΝΕΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος, Νο 37 Αθήνα 6, 1973, σ. 76

ΟΙ  ΔΥΟ  ΑΡΧΟΝΤΕΣ  ΤΗΣ  ΒΕΡΟΝΑΣ- THE TWO GENTLIEMEN OF VERONA

1., ΟΙ ΔΥΟ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΑΣ (Κωμωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 36 Αθήνα 12, 1972, σ. 92

ΤΕΛΟΣ  ΚΑΛΟ  ΟΛΑ  ΚΑΛΑ- ALL’S WELL THAT ENDS WELE

1., ΤΕΛΟΣ ΚΑΛΟ ΟΛΑ ΚΑΛΑ. ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΕ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΞΕΙΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ- ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 29 Αθήνα 10, 1969, σ. 120

ΟΠΩΣ ΑΓΑΠΑΤΕ- AS YOU LIKE IT

1., ΟΠΩΣ ΑΓΑΠΑΤΕ. (Κωμωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 20, Αθήνα 4, 1977, σ. 112

ΠΕΡΙΚΛΗΣ- PERICLES, PRINCE OF TYRE

1., ΠΕΡΙΚΛΗΣ. Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 27 Αθήνα 3, 1967, σ. 104

ΤΙΜΩΝ  Ο  ΑΘΗΝΑΙΟΣ- TIMON OF ATHENS

1., ΤΙΜΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ. (Τραγωδία). Εισαγωγή και μετάφραση: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ, εκδόσεις Ίκαρος Νο 24, Αθήνα 10, 1978, σ. 98

ΜΕΛΕΤΕΣ  ΞΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ

1., Β. ΓΚΑΙΤΕ- J. W. GOETHE: ΣΑΙΞΠΗΡ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. Μτφ. ΑΡΗΣ ΔΙΚΤΑΙΟΣ, εκδόσεις Γεωργίου Φέξη, Αθήνα, 1961, σ. 40.

2., ΓΙΑΝ  ΚΟΤΤ, Σαίξπηρ ο σύγχρονός μας. Πρόλογος ΠΗΤΕΡ ΜΠΡΟΥΚ. Μετάφραση: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ, εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα, 1970, σ. 420

3., PAUL N. SIEGEL (Shakespeare in his time and ours) ΠΩΛ ΣΗΓΚΕΛ,  Ο Σαίξπηρ στην εποχή του και τη δική μας. Μετάφραση: ΦΩΝΤΑΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ, εκδόσεις Θεωρία, ζητήματα αισθητικής και σημειωτικής, Αθήνα, 1983, σ. 264

4., LOUIS B. WRIGHT, Ο Σαίξπηρ και η Εποχή του. Μετάφραση: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ, εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα, 1990, σ. 184

5., MARTIN LINGS, (The Secret of Shakespeare). ΜΑΡΤΙΝ ΛΙΝΓΚΣ, Το Μυστικό του Σαίξπηρ. Μετάφραση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΟΥΛΤΑΝΗΣ, εκδόσεις Πεμπτουσία, Αθήνα, 1991, σ. 174

6., RENE GIRARD, (Shakespeare –Les Feux de l’ Envie). ΡΕΝΕ ΖΙΡΑΡ, Σαίξπηρ Οι φλόγες της ζηλοτυπίας, μετάφραση ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ,  εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1993, σ. 542

7., GERMAINE GREER (Shakespeare) ΖΕΡΜΕΝ ΓΚΡΗΡ, ΣΑΙΞΠΗΡ. Μετάφραση: ΙΩΑΝΝΑ ΜΟΥΖΑΚΙΤΟΥ, Επιμέλεια Νέστορας Χούνος, εκδόσεις Αποσπερίτης, Αθήνα 1994, σ.170

8., JULES LAFORGUE, (“Hamlet ou les suits de la piete filiale). ΖΥΛ ΛΑΦΟΡΓΚ, Αμλέτος ή Οι συνέπειες της υιικής στοργής. Μετάφραση: ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΡΙΔΗ. Εισαγωγή: Μάριος Μαρκίδης, εκδόσεις Έρασμος, Νούμερο 15 Αθήνα 2, 1999, σ. 64

9., MYRON STAGMAN, Ph. D., (“Shakespeare’s Ancient Greek  Secret”). ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ. Μετάφραση: ΑΝΑΔΡΙΑΝΑ ΧΑΧΛΑ, Πρόλογος: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ε. ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ, Επιμέλεια: ΚΩΣΤΑΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ, εκδόσεις Λ. Γεωργιάδη- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Αθήνα 2000, σ. 278.

10., ΤΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ ΤΟΥ ΜΑΚΒΕΘ. –THOMAS DE QUINCEY, ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΤΥΠΟ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ ΣΤΟΝ ΜΑΚΒΕΘ. -STEPHANE MALLARME, Η ΨΕΥΔΗΣ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΩΝ ΜΑΓΙΣΣΩΝ ΣΤΟΝ ΜΑΚΒΕΘ.  -GERARD MACE, ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ. Εισαγωγή- Μετάφραση: ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΒΕΛΕΝΤΖΑΣ, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2001, σ. 72.

11., GERMAINE GREER (Shakespeare. A. Very Short Introduction). ΖΕΡΜΕΝ ΓΚΡΙΡ, ΣΑΙΞΠΗΡ Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. Μετάφραση: ΒΑΣΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ- Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ.184. [OXFORD UNIVERSITY PRESS. Υπεύθυνος σειράς Θεοδόσης Πελεγρίνης, Επιμέλεια Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης, Επιμέλεια Έργου Μαρία Αποστολοπούλου].

12., GERMAINE GREER, (Shakespear’s wife). ΖΕΡΜΕΝ ΓΚΡΙΡ, Η γυναίκα του Σαίξπηρ. Μετάφραση: ΕΛΕΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΥ. Γλωσσική επιμέλεια: Έλενα Μαρτζούκου. Μακέτα εξωφύλλου: Ευδοκία Στιβακτάκη. εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2008, σ.418.

13., PETER ACKROYD, (Shakespeare, The biography). ΠΗΤΕΡ ΑΚΡΟΥΝΤ, Σαίξπηρ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, Μετάφραση: ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΟΥΓΚΟΣ. Επιμέλεια: Γιώτα Καραγιάννη. Σχεδιασμός έκδοσης, Ανδρέας Γεωργιάδης- Παναγιώτης Σπηλιώτης. Εκδόσεις μικρή άρκτος, Αθήνα 2010, σ.624

14.,  FRANK KERMODE (The Age of Shakespeare). ΦΡΑΝΚ ΚΕΡΜΟΝΤ, Η Εποχή του Σαίξπηρ. Όλος ο Κόσμος μια σκηνή. Μετάφραση: ΛΗΔΑ ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΥΛΟΥ, εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2, 2011, σ. 282. [Επιστημονική επιμέλεια: Διονύσης Καψάλης].

15., NICK GROOM & PIERO, Ανακαλύψτε ΣΑΙΞΠΗΡ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΟΔΗΓΟΣ, Μετάφραση: ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΝΤΟΥΜΗ. Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Άννα Αστρινάκη. Εικονογράφηση και σχεδιασμός εξωφύλλου: Edward Bettison. Εκδόσεις Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Αθήνα 2011, σ. 176.

16., STEPHEN GREENBLATT (Tyrant: Shakespeare on Politics). ΣΤΗΒΕΝ ΓΚΡΗΝΜΠΛΑΤ, ΤΥΡΑΝΝΟΣ. Ο ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ, Μετάφραση- Πρόλογος: ΒΑΪΟΣ ΛΙΑΠΗΣ, εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 6, 2021, σ. 270.

17., HAROLD BLOOM (Shakespeare. The Invention of the human).  ΧΑΡΟΛΝΤ ΜΠΛΟΥΜ, ΣΑΙΞΠΗΡ. Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, Απόδοση: Α. ΜΠΕΡΛΗΣ- Θ. ΓΛΥΝΑΤΣΗΣ. Επιμέλεια- Σχόλια-Μετάφραση Παραθεμάτων: Κ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ- Σ. ΚΕΦΑΛΑΣ- Γ. ΜΠΑΡΤΣΩΚΑΣ. Απόδοση-Εισαγωγή. Γενική Διαφρόντιση- Σχόλια: ΗΡΚΟΣ Ρ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ εκδόσεις: Gutenberg, Αθήνα, 4, 2023, σ. 992.

18., ΤΖΕΝΙΦΕΡ ΛΙ ΚΑΡΕΛ (JENNIFER LEE CARRELL, Interred with their bones), ΤΟ ΑΠΟΚΡΥΦΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ, Μετάφραση: ΕΦΗ ΤΣΙΡΩΝΗ, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 9, 2008, σ. 574. (Μυθιστόρημα).

ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ

1., ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ. ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ, Αθήνα (1945;). [

2., Διασκευές έργων του Σαίξπηρ για παιδιά και νέους. Θέατρο- Λογοτεχνία. Επιμέλεια: ΘΟΔΩΡΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑΣ Φιλολογική Επιμέλεια: ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ. Σύνθεση εξωφύλλου: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΣΑΡΗΣ, εκδ. Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, 2006, σ. 254.

3., ΒΟΥΛΑ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ,

-ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ. Εκφραστής της Αναγέννησης στην Αγγλία. Τόμος Α΄. εκδόσεις Επικαιρότητα, 11, 1994, σ. 294.

-ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ, Από τον Προμηθέα Δεσμώτη στον Άμλετ. Τόμος Β΄. εκδόσεις Επικαιρότητα, 11, 1994, σ. 316

-ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ. Από τη Λυσιστράτη στις Εύθυμες Κυράδες. Τόμος Γ΄. εκδόσεις Επικαιρότητα, 11, 1994, σ.288

-ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ. Κορυφαία έκφραση του Νεοελληνικού Δραματικού Λόγου. Εκδόσεις Επικαιρότητα, 11, 1994, σ. 440

4., ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΔΟΥΚΑ- ΚΑΜΠΙΤΟΓΛΟΥ, ΔΥΟ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΣΑΙΞΠΗΡ, εκδόσεις Κωνσταντινίδη, Θεσσαλονίκη, 2, 1977, σ. 112

5., ΠΑΝΟΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ, ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1992, σ. 78.

6., ΠΕΛΟΥ ΚΑΤΣΕΛΗ, ΚΡΙΤΙΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠ’ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ. ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ. Ο ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΩΜΩΔΙΟΓΡΑΦΟΣ. Ξυλογραφίες: ΤΑΣΣΙΟΥ, εκδ. Αριστείδης Μαυρίδης, Αθήνα 12, 1943, σ. 160.

7., ΤΙΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΗ, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Αντώνιος και Κλεοπάτρα. ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000, σ. 124. [ ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ στην Σειρά Μελετών για τον Σαίξπηρ, το έργο του και την εποχή της Αναγέννησης.]

8., ΤΙΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΗ, Μακμπέθ. ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2001, σ.120. [ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ στην Σειρά Μελετών για τον Σαίξπηρ, το έργο του και την εποχή της Αναγέννησης]

9., ΤΙΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΗ, Ο ΣΑΙΞΠΗΡ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΙ ΕΜΕΙΣ, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002, σ. 254. [ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ στην Σειρά Μελετών για τον Σαίξπηρ, το έργο του και την εποχή της Αναγέννησης]

10., ΤΙΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΗ: Επιμέλεια. Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ. Συλλογή Δοκιμίων. Εκδόσεις Ergo, Αθήνα 5, 2005, σ.208

11., ΤΙΝΑ ΚΡΟΝΤΗΡΗ, Ο ΣΑΙΞΠΗΡ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1950, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1, 2007, σ. 222

12., ΒΑΙΟΣ ΠΑΓΚΟΥΡΕΛΗΣ, ΕΝΑ ΚΡΑΝΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΟΡΙΚ. Ανθρώπινο αίμα και θεία νέμεση στο πατάρι ενός λονδρέζικου θεάτρου στα του κυρ-Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2006, σ. 272. (Μυθιστόρημα).

13., ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ, εκδόσεις «Όμπερον», Λευκωσία, Κύπρος 1986, σ.40

14., ΕΥΗ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ, Από το υποκείμενο στη μηχανή. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΑΜΛΕΤ ΤΟΥ WILLIAM SHAKESPEARE ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΗΧΑΝΗ ΑΜΛΕΤ ΤΟΥ     HEINER MULLER, Τυπογραφική επιμέλεια και διορθώσεις, ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ εκδόσεις Τυπωθήτω/ παραφερνάλια, 2005, σ. 108.

15., ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ, Ο πολιτικός Σαίξπηρ. Η τραγωδία της εξουσίας, εκδ. Καστανιώτη, 5,2002, σ. 400

16., ΜΥΡΤΩ ΡΗΓΟΥ, Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΑΜΛΕΤ, εκδόσεις Πλέθρον, 12, 2000, σ.310.

Α. ΠΟΙΗΜΑΤΑ- / Β. ΣΟΝΕΤΑ

1., ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Εισαγωγή-Μετάφραση- Σημειώσεις: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ-ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ. Εξώφυλλο: Γιώργος Πάτσας. Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 8, 1977, σ. 152.

[Περιλαμβάνει: -Αφροδίτη και Άδωνης –Ο Βιασμός της Λουκρητίας- Ο Ποθοπλάνταχτος Προσκυνητής- Σονέτα σε διάφορες Μουσικές Νότες- Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα].

2., Ποιήματα του Σαίξπηρ. ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ.- ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΚΑΙ ΑΔΩΝΗΣ.- ΦΟΙΝΙΚΑΣ ΚΑΙ ΤΡΥΓΟΝΑ. Πρόλογος- Μετάφραση με Ομοιοκαταληξία. ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, εκδόσεις Αθήνα-  Λευκωσία, 1999, σ. 96

[ στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου και στο οπισθόφυλλο παρουσιάζονται φωτογραφίες εξωφύλλων βιβλίων και ενδεικτικές κριτικές για Σαιξπηρικούς τίτλους που ο Κύπριος Θ. Μ. Πανταζής έχει γράψει, μεταφράσει ή διασκευάσει. Όπως «ΆΜΛΕΤ», «ΟΘΕΛΛΟΣ», «ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ», «ΟΝΕΙΡΟ ΘΕΡΙΝΗΣ ΝΥΧΤΟΣ» «Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΟΥΚΡΗΤΙΑΣ», «ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ», «Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΩΝ», «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΑΙΞΠΗΡ», «ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ: Η Ζωή και το έργο του»]

3., Ποιήματα του Σαίξπηρ. Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΟΥΚΡΗΤΙΑΣ. Μετάφραση με ρίμα (Με βάση το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο): ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1998, σ. 60.

4., ΤΑ ΣΟΝΝΕΤΑ. Μετάφραση ΒΑΣΟΥ ΧΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1970, σ. 96.

[Περιλαμβάνει τα 154 Σαιξπηρικά Σονέτα, δίφυλλο Πρόλογο και Σημειώσεις].

5., ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ. Εισαγωγή-Μετάφραση- Σημειώσεις: ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ-ΒΟΥΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ. Εξώφυλλο: Γιώργος Πάτσας. Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1, 1978, σ. 176.

[Η έκδοση περιλαμβάνει και τα 154 Σονέτα]

6., ΣΟΝΕΤΑ. Εισαγωγή-Επιλογή- Μετάφραση: ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΙΟΥ, εκδόσεις Στιγμή *, Αθήνα 3, 1989, σ.54.

[Η έκδοση περιλαμβάνει 26 Σονέτα. *Το βιβλίο εκδόθηκε εκ νέου, β΄ έκδοση 5, 1989, σ. 50, με Πρόλογο στην β΄ έκδοση και σε μεγαλύτερο σχήμα. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο].

7., 25 ΣΟΝΕΤΑ. Μετάφραση-Επίμετρο: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 11, 1998, σ. 64.

8., ΣΟΝΕΤΑ. Μετάφραση- Εισαγωγή: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΑΜΠΟΥ- ΠΑΓΚΟΥΡΕΛΗ, εκδόσεις αΝεΜοΔείΚΤηΣ, Αθήνα 12, 2005, σ. 110. (δίγλωσση έκδοση)

[Περιλαμβάνει τα Νούμερα: 1, 2, 8, 15, 18, 23, 27, 28, 30, 31, 35, 36, 39, 40, 41, 42, 47, 55, 56, 57, 58, 61, 62, 64, 71, 87, 89, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 104, 107, 109, 113, 116, 117, 120, 129, 130, 132, 137,138, 144, 147, 151, 154] 

9., WILLIAM SHAKESPEARE, SONNETS, ΤΑ ΣΟΝΕΤΑ. Εισαγωγή- Μετάφραση: ΛΕΝΙΑ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ, (δίγλωσση έκδοση), εκδόσεις Gutenberg, 2016, σ. 344.

10., ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ, ΣΟΝΕΤΑ. Μετάφραση- Σημείωμα: ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΟΦΡΑΣ, σχεδιασμός εξωφύλλου: Μάρω Κατσίκα, γ΄ έκδοση, εκδ. αντίποδες, 2021, σ. 80. (α΄ 2018).

[Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν- πέρα από την μετάφραση- τα Σημειώματα σ. 61-75 του μεταφραστή Ερρίκου Σοφρά. Η έκδοση είναι δίγλωσση. Στις πρώτες σελίδες έχουμε την ελληνική μετάφραση των Σονέτων, και έπονται τα Σονέτα στην αγγλική γλώσσα. Τα Νούμερα είναι τα εξής: 1, 18, 20, 29, 30, 34, 55, 57, 60, 61, 66, 71, 73, 87, 90, 94, 97, 107, 116, 121, 126, 129, 130, 138.].

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ  ΓΙΑ  ΤΟΝ  ΟΥΙΛΛΙΑΜ  ΣΑΙΞΠΗΡ

1.,  ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ περιοδική έκδοση. Εκδότης Γιώργος Κάτος. Διευθυντής Νικηφόρος Παπανδρέου ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ- 1. Αριθμός τεύχους 1. Φθινόπωρο 1979.

Αφιέρωμα στον Σαίξπηρ

-Εισαγωγικά, 2

Ο ΣΑΙΞΠΗΡ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ

-Henri Fluchere, Βίος και πολιτεία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ 1564-1616.Μετάφραση-σύντμηση κειμένου: Λίζυ Τσιριμώκου, 4-7

-ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ, 8-9

-Felix Carrere, Ο Σαίξπηρ τεχνίτης του θεάτρου. Μετάφραση: Λίζυ Τσιριμώκου, 10-15

-Robert  Weimann, Η λαϊκότητα του Σαίξπηρ, Μετάφραση-σύντμηση κειμένου: Δ.Δ., 16-20

- Henri Fluchere, Ο Σαίξπηρ σύγχρονός μας;. Μετάφραση: Μιράντα Μουλλά, 21-24

-Bernard Dort, Ο Μπρέχτ μπροστά στον Σαίξπηρ. Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης, 25-32

-Henri Fluchere, Παρατηρήσεις πάνω στη σαιξπηρική κωμωδία. Μετάφραση: Μιράντα Μουλλά, 34-37.

-Βασίλης Ρώτας (Από την εισαγωγή στην έκδοση του Ίκαρου), Εικόνα της ερωτικής μέθης, 38-39

-Colin Harris, Ανεβάζοντας το «Όνειρο». Σκόρπιες σημειώσεις από το ημερολόγιο του σκηνοθέτη.  Μετάφραση: Ν.Π., 40-43*

*Σημείωση: Στις σελίδες του Αφιερώματος και σε αυτές του Κόλιν Χάρρις, αναφέρονται οι ημερολογιακές σημειώσεις του σκηνοθέτη για την διδασκαλία του έργου και το σκηνικό του ανέβασμα. Οι Ημερομηνίες είναι 27/6/1979, 30/6, 2/7, 9/7, 27/7, 28/7, 5/8/, 7/8/, 14/8, 2/10, και 11/8. Διαβάζουμε:

30 Ιουνίου .…… Σ’ αυτό το έργο ο Σαίξπηρ μας δείχνει αδιάκοπα τη βασική σχέση του θεάτρου, δηλαδή τη σχέση ανάμεσα σ’ εκείνον που δρα και σ’ εκείνον πού βλέπει, βλέποντας σ’ αυτήν μιά υποτύπωση της ζωής εν κοινωνία: ο καθένας παίζει ένα ρόλο για κάποιους θεατές. Ο Σαίξπηρ κάνει μάλιστα τα πράγματα πιό σύνθετα, δηλαδή όχι μόνο μιά σχέση ανάμεσα σε δύο: παίζω για σένα, παίζεις για μένα, αλλά και ανάμεσα σε τρείς: παίζω για σένα, παίζεις για μένα, κι ένας τρίτος είναι μάρτυρας του παιχνιδιού μας. Κάποτε αυτός ο τρίτος είναι αθέατος (Όμπερον, Πούκ), κάποτε ορατός (Θησέας). Έτσι, οι εραστές παίζουν συχνά νομίζοντας πως είναι μόνοι, ενώ κάποιος τους παρατηρεί, λες κι ο Σαίξπηρ θέλει να μας θυμίσει αδιάκοπα ότι το θέατρο είναι  ο προνομιακός χώρος όπου βλέπουμε, αλληλοκοιταζόμαστε, μας παρατηρούν.

7 Αυγούστου Δεν πρέπει να φοβόμαστε τις λέξεις, ακόμα και τις κάπως ασυνήθιστες, ποιητικές. Χρειάζεται να παλεύουμε με το κείμενο του Σαίξπηρ σώμα με σώμα.

11 Οκτωβρίου Το θέατρο είναι η τέχνη του ατελούς που γίνεται τέλειο. 

-ΣΗΜΕΙΩΣΗ, 43

          Κείμενα

-Τα κείμενα του Ανρί Φλυσέρ είναι αποσπάσματα από την εισαγωγή του στον πρώτο τόμο των Απάντων του Σαίξπηρ στη Βιβλιοθήκη της Pleiade.

-Το κείμενο του Φελίξ Καρρέρ έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Europe, αφιέρωμα στον Σαίξπηρ.

-Το κείμενο του Ρόμπερτ Βάιμαν έχει δημοσιευτεί στο τεύχος Σαίξπηρ του περιοδικού Recherches Internationales

-Το κείμενο του Μπερνάρ Ντόρτ θα δημοσιευτεί σε τόμο δοκιμίων του συγγραφέα, στη σειρά «Θεατρικές δοκιμές» των εκδόσεων Κέδρος.

-Το κείμενο του Βασίλη Ρώτα αποτελεί εισαγωγή στη μετάφραση της κωμωδίας του Σαίξπηρ, εκδόσεις Ίκαρος.

Εικονογράφηση

 2., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- Ε/ ΙΣΤΟΡΙΚΑ. ΘΕΑΤΡΟ Οι πρωτοπόροι. ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ. Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ (1564- 1616).

-ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ 1564-1616. Η ζωή και το έργο του, 3

-ΣΕΞΠΙΡ, Η ζωή του, 4-8

-ΣΕΞΠΙΡ, Το έργο του, 9-17

-ΣΕΞΠΙΡ. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ [Η ΕΠΟΧΗ/ Η ΖΩΗ/ ΤΟ ΕΡΓΟ/ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ], 18-19

Σέξπιρ και Τζόις, 20

-Γιώργος Αριστηνός, Σέξπιρ και Τζόις, 21-23

Ο Σέξπιρ στην ελληνική σκηνή (1), 24

-Δημήτρης Σπάθης του ομότιμου καθηγητή Ιστορίας Θεάτρου, Ο Σέξπιρ στην ελληνική σκηνή, 25-30

3., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. ΑΦΙΕΡΩΜΑ. Σάββατο 20 Μαϊου 2000. ΣΕΞΠΙΡ. Το ραντεβού με το ελληνικό θέατρο. [Υπεύθυνος Βαγγέλης Παναγόπουλος./ Σύνταξη Ύλης Νάσος Γκολέμης/ Γραφήματα Πάνος Κωνσταντόπουλος/ Εξώφυλλο Βαγγέλης Μαλαξιανάκης./ Παραγωγή ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.]

ΟΥΛΛΙΑΜ ΣΕΞΠΙΡ. ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ: Επιμέλεια- συντονισμός: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ

-Ελένη Παπασωτηρίου, Η πρόσκληση του μεγάλου ελισαβετιανού, 3

-Ελένη Παπασωτηρίου, ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ, 4

-Ερρίκου Μπελιέ, μεταφραστής. «Έρωτας και ανάπλαση», 5

-Χριστίνα Μπάμπου- Παγκουρέλη, μεταφράστρια. «Να ελευθερωθεί ο στίχος για να αποδοθούν τα νοήματα», 5

-Εύα Γεωργοσοπούλου, Ο Ρομαντισμός των πρώτων χρόνων, 6-7

-ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ, Ο Άμλετ του Μινωτή γράφει Ιστορία./ Θρίαμβος και στην Αγγλία, 8-9

-Ε. Παπασωτηρίου, Το 1946 ο νεαρός Χορν ξεχωρίζει ως Βενέδικτος, 9

-Νίκος Καζαντζάκης, Η συγκινητική ανταπόκριση του Νίκου Καζαντζάκη, 10

-Αλέξης Σολομός, Η νέα πνοή στο Εθνικό, 10-11

-Ε. Παπασωτηρίου, ΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ. Ο Κάρολος Κουν και ο Σέξπιρ, 12-13

-Η επιτυχία της «Δωδέκατης νύχτας». Αγγελίδου, Ζαβιτσιάνου, Κωνσταντάρου θυμούνται, 13

-Ρένη Πιττακή, Η ανάγκη μιάς ανακάλυψης, 14

-Ι. Παπαντωνίου, Τι για τον Σέξπιρ;, 15

-Σκηνογραφία: Η μεγάλη πρόκληση, 15

-Ε. Παπασωτηρίου, ΣΠΥΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ, Είκοσι χρόνια, δέκα παραστάσεις, 16-17

-Ελένη Παπασωτηρίου, ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΘΕΑΤΡΟ. Από το φεστιβάλ του Χατζίσκου στο σήμερα, 18-19

-Μαριέττα Ριάλδη, Μια ανατρεπτική πράξη, 19

-Νικηφόρος Παπανδρέου, ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Ευκαιρίες για πρωτότυπες προτάσεις, 20-21

-Ε. Παπασωτηρίου, ΣΤΑ ΔΗΠΕΘΕ. Οι «ηρωικές» προσπάθειες, 22-23

-Νίκος Χαραλάμπους, «Θυμάμαι με συγκίνηση τη λαϊκή απήχηση του Άμλετ», 22-23

-Κωστής Κολωτάς, Ο Σέξπιρ στην Κύπρο, 23  

4., περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση βιβλίου τχ. 449/ 3, 2004

Επιμέλεια Αφιερώματος ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΑΡΚΙΔΟΥ, 72

-Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616), 73

      Η έκδοση ενός αφιερώματος για τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ από το περιοδικό διαβάζω υπήρξε «διακαής πόθος» για το διευθυντή του. Η συγκεκριμένη επιλογή του Ηρακλή Παπαλέξη υπαγορευόταν από μια αίσθηση αναγκαιότητας να «αφουγκραστεί» το περιοδικό το λογοτέχνη εκείνον που εδώ και τριακόσια χρόνια θεωρείται ευρέως όχι μόνο ο κορυφαίος εκπρόσωπος της αγγλικής αναγεννησιακής λογοτεχνικής παραγωγής, αλλά και ένας από τους κολοφώνες της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας.

     Στο αφιέρωμα αναλύονται χαρακτηριστικά παραδείγματα του ογκώδους και ποικιλόμορφου έργου του αλλά και η λειτουργία του ως «πολιτιστικού κεφαλαίου», ενώ παράλληλα εξετάζεται το εξής επίκαιρο ερώτημα: Γιατί ο Σαίξπηρ εξακολουθεί, στο κατώφλι του 21^ου αιώνα- και ιδιαίτερα μετά τον «εκθρονισμό» του από τη θέση της de facto αυθεντίας μέσα από πληθώρα μεταδομικών κριτικών κυρίως των δύο τελευταίων δεκαετιών του 20^ου αιώνα- να είναι τόσο σημαντικός; Στην ενασχόλησή του με το καίριο αυτό ζήτημα, το αφιέρωμα «αγγίζει» τις τρείς μεγάλες περιόδους της δραματικής δημιουργίας του Σαίξπηρ: την πρώιμη, που περιλαμβάνει τις ερωτικές κωμωδίες’ την δεύτερη, ώριμη περίοδο των μεγάλων τραγωδιών του’ και την Τρίτη, που χαρακτηρίζεται από τις περιπέτειες και τα «θαύματα» του λογοτεχνικού είδους romance. Επίσης, ανιχνεύει βασικές πτυχές της ιδιοποίησης τόσο της Ελλάδας από τον Σαίξπηρ όσο και  του Σαίξπηρ από την Ελλάδα.

Συγκεκριμένα, η Αφροδίτη Παναγή μελετά το Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας ως το σαιξπηρικό έργο στο οποίο ο δραματουργός μέσω της φαντασίας αναπτύσσει τη θεωρία του περί καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η Σοφία Παναγή εξετάζει την ανατρεπτική ανάλυση του ανδροκρατικού λόγου στην οποία προβαίνουν οι γυναικείοι χαρακτήρες του Αγώνα Αγάπης Άγονου. Η Ασπασία Βελισσαρίου αναδεικνύει την επικαιρότητα του Άμλετ η οποία επιτρέπει στους σύγχρονους θεατές-αναγνώστες να ανακαλύψουν τις δικές τους σημασιοδοτήσεις στην προβληματική αυγή του 21^ου αιώνα. Ο Βρασίδας Καραλής προσεγγίζει τον Άμλετ ως το σύμβολο του τέλους του θρησκευτικού ανθρώπου και της απαρχής μιάς ακραιφνώς νεοπαγανιστικής νεωτερικότητας. Η Βασιλική Μαρκίδου εξετάζει τη σαιξπηρική ιδιοποίηση της κλασικής αλλά και πρώιμα μοντέρνας Ελλάδας στο Χειμωνιάτικο παραμύθι. Τέλος, η Μαρία Γιαννή αναλύει την ιδιοποίηση του Σαίξπηρ από την Ελλάδα του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα στο πλαίσιο μιας προσπάθειας συγκρότησης της νέας εθνικής ταυτότητάς της.

-Βασιλική Μαρκίδου, Χρονολόγιο, 74-76

-Σοφία Παναγή, Εγγράφοντας το γυναικείο σώμα: γλώσσα, φύλο και εξουσία στην κωμωδία Αγάπης Αγώνας Άγονος. Μετάφραση από τα αγγλικά: Βασιλική Μαρκίδου, (Καθηγήτρια στο διδασκαλείο του Πανεπιστημίου Αθηνών), 77-84

-Αφροδίτη Παναγή, Η μαγεία της φαντασίας στο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας του Σαίξπηρ. Μετάφραση από τα αγγλικά: Βασιλική Μαρκίδου (Καθηγήτρια στο τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών), 85-90

-Ασπασία Βελισσαρίου, Ο Άμλετ και γιατί ακόμα μας αφορά, 91-96

-Βρασίδας Καραλής, Η νεοπαγανιστική νεωτερικότητα των συμβόλων στον Άμλετ, 97-100

-Βασιλική Μαρκίδου, Η σαιξπηρική ιδιοποίηση της Ελλάδας στο Χειμωνιάτικο παραμύθι, 101-106

-Μάρα Γιαννή, Η «εθνικοποίηση» του Σαίξπηρ, 107-112

(*) Το βιβλίο του κύριου Πάνου Καραγιώργου αποτελείται από 10 μελετήματα και είναι αφιερωμένο «Στη μνήμη του Δασκάλου μου Terence Spencer». Τα κεφάλαια είναι: 1., Οι πηγές της βιογραφίας του Σαίξπηρ, 7-12. 2., Τα σονέτα του Σαίξπηρ, 13-16. 3., Ένα ‘απόκρυφο’ έργο του Σαίξπηρ, 17-21. 4., Η πρώτη έκδοση των έργων (1623), 23-27. 5., Ο ελληνικός κόσμος στον Σαίξπηρ, 29-35. 6., Ο Σαίξπηρ και η κριτική, 37-43. 7., Μεταφράσεις και επιδράσεις του Σαίξπηρ στην Ευρώπη, 45-52. 8., Η πρώτη ελληνική μετάφραση έργου του Σαίξπηρ, 53-59. 9., Η παρουσία του Σαίξπηρ στα έργα του Καβάφη, του Παλαμά και του Καζαντζάκη, 61-66. 10., Αθάνατα λόγια του Σαίξπηρ, 67-71. Σημειώσεις, 73-77. Από τις σελίδες των «Σημειώσεων» του συγγραφέα και τις ξενόγλωσσες και ελληνόγλωσσες αναφορές του πληροφορούμαστε ότι μελέτες του για τον Σαίξπηρ έχει δημοσιεύσει στους τόμους της «ΔΩΔΩΝΗΣ» (1976) της Επιστημονικής Επετηρίδας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και στον τόμο του (1977). Έχει επίσης μεταφράσει το βιβλίο «Ο Αγγλικός Φιλολογικός Φιλελληνισμός. Από τον Σαίξπηρ ως τον Μπάυρον», έκδοση Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1990.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

Πρωτομαγιά του 2025