Ομπρεϊ Μπίρντσλι Φαντασία και Αισθησιασμός

 

Ομπρεϊ Μπίρντσλι –Aubrey Vincent Beardsley

(21 Αυγούστου 1872- 16 Μαρτίου 1898)

Άγγλος σκιτσογράφος, εικονογράφος, καρικατουρίστας, ποιητής

ΜΠΙΡΝΤΣΛΙ: ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΣΙΑΣΜΟΣ

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον πρώιμο θάνατο του Άγγλου εικονογράφου

Δύο νέες βιογραφίες και αναλύσεις του έργου του «αλλόκοτου» εικονογράφου.

     «Μου είναι αδιάφορη η οργή του καλλιτεχνικού Λονδίνου… η τύχη βρίσκεται στα πόδια μου», ανέκραξε σε ένα φίλο του ο 20χρονος Όμπρι Μπίρντσλι, προδικάζοντας το μέλλον του. Η έπαρση κατανοείται. Μόλις είχε πάψει να είναι ένας από τα μιλιούνια των ανωνύμων υπαλλήλων της υστεροβικτωριανής εποχής που αργόσβηναν μέσα στα γραφεία του Σίτι. Οι εικονογραφήσεις του είχαν κινήσει την περιέργεια και η εμπειρία του να κερδίζει τη ζωή του κάνοντας τα πράγματα που αγαπά, τον ώθησε στην ίδια απόφαση που παίρνουν πολλοί επίδοξοι καλλιτέχνες. Να παρατήσει τη δουλειά του. Αυτό που θα γινόταν γνωστό ως το «φαινόμενο Μπίρντσλι» μόλις άρχιζε. Μετά πέντε χρόνια, ο καλλιτέχνης ήταν νεκρός. Ενδιαμέσως είχε δώσει στο fin de siècle τη φυσιογνωμία του. Το στιλ του έγινε το στιλ της δεκαετίας του 1890 και τα επιμηκυμένα κορμιά και πρόσωπά του και οι απερίφραστα ερωτικές του φαντασιώσεις έγιναν το λογότυπο της «αγγλικής παρακμής». Ένα μικρό κοινό εξετίμησε τη δεξιότητα και τη φαντασία του και ένα μεγαλύτερο γοητεύτηκε από τον συνδυασμό του ερεθιστικού με το περιθωριακό.

Ο Μπίρντσλι πέθανε πριν από 100 χρόνια, στις 16 Μαρτίου του 1898 και τα εκατό χρόνια σημειώνουν φέτος δύο εκδόσεις, το «Όμπρι Μπίρντσλι. Μια βιογραφία», του Μάθιου Στέρτζις (Χαρπερκόλινς, 19,99 λίρες, 404 σελ.) και το «Όμπρι Μπίρντσλι» του Στέφεν Καλογουέι (V εντ A Παμπλικέσιονς, 25 λίρες, 224 σελ.).

          Η βιογραφία του Μάθιου Στέρτζις ανήκει στο σύγχρονο είδος της πολύ προσεκτικής συγγραφής φημών και στοιχείων η οποία πότε-πότε κινδυνεύει να γίνει αφήγημα περιοδικών ποικίλης ύλης, όπως π.χ. σε φράσεις «η Έλεν και η Μέιμπελ γύρισαν από τη Γαλλία στις αρχές του Σεπτεμβρίου, γεμάτες ενθουσιασμό και καινούργιες ιδέες». Στο μεγαλύτερο μέρος του όμως το βιβλίο είναι, όπως γράφει «Ομπζέρβερ», αυτό που θα περίμενε κανείς από έναν συγγραφέα βαθύ γνώστη της δεκαετίας του 1890, δηλαδή βασισμένο σε ενδελεχή έρευνα, καλογραμμένο και ταυτισμένο με την περίοδο που αφηγείται.

          Το βιβλίο Στέφεν Καλογουέϊ, ωραία εικονογραφημένο, μοιάζει με κατάλογο έκθεσης αλλά στην πραγματικότητα είναι μιά διεισδυτική μονογραφία που έχει τη μορφή βιογραφίας (παρόλο που η λέξη δεν αναφέρεται στον τίτλο». Ο Καλογουέϊ εντρυφεί περισσότερο από τον Στέρτζις στην εξέλιξη του ύφους του Μπίρντσλι από τον πρώιμο Προραφαηλιτισμό του ως τα ιαπωνικά μοτίβα και την ροκοκό γαλλική τέχνη του 18^ου αιώνα που του ενέπνευσε τα τελευταία και καλύτερά του έργα. Ταυτόχρονα, ο βιογράφος ξετυλίγει και το νήμα της ζωής του καλλιτέχνη.

          Ο Μπίρντσλι γεννήθηκε στο Μπράιτον το 1872. Οι γονείς του ήταν δυστυχείς γιατί οι ευγενείς φιλοδοξίες τους είχαν θυσιαστεί στο βωμό της επιβίωσης. Ο νεαρός έφυγε από το σχολείο στα 16 του και άρχισε να ζει σαν κάποιος ήρωας του Χ. Τζ. Ουέλς.

          Την ημέρα είλωτας του βιοπορισμού και το βράδυ σκυμμένος κάτω από το φώς δύο αναμμένων κεριών, πάνω στο τραπέζι του, ένα φωτισμό που τον προτιμούσε από αυτόν του γκαζιού, άφηνε ελεύθερη την πλούσια φαντασία του και το απαίδευτο μεν αλλά εξαιρετικά σίγουρο χέρι του και δημιουργούσε σχέδια τέτοια που δεν είχε ξαναδεί ο αιώνας. Η εικονογράφηση βιβλίων και περιοδικών έφερε στον Μπίρντσλι φήμη αλλά όχι και πλούτο.

          Η «Γυναίκα αλά Μπίρντσλι», έγινε η θηλυκή εικόνα της δεκαετίας του 1890, μολονότι ελάχιστοι είχαν δει τα πρωτότυπα σχέδια του καλλιτέχνη. Το 1894 βγήκε το πολυτελές , τριμηνιαίο περιοδικό, «Κίτρινο βιβλίο», στα εξώφυλλα του οποίου και στις εικονογραφήσεις, η τέχνη του Μπίρντσλι έφθασε σε εντυπωσιακά ύψη, δίνοντας και μιά πατίνα χρόνου στον εξαρχής φανερό αισθητισμό της. Έγινε μια ήσσων διασημότης και αναλόγως φερόταν ντυμένος ως δανδής και μιλώντας με αποστροφές τύπου Όσκαρ Ουάϊλντ.

          Όμως στη σύντομη πτήση του κομήτη Μπίρντσλι έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο δύο παράγοντες. Ο πρώτος της είναι η εξέλιξη της τεχνολογίας. Ως το τέλος της δεκαετίας του 1880, ο συνηθέστερος τρόπος αναπαραγωγής εικόνων ήταν με την εγχάραξη του πρωτοτύπου, από το χέρι σε ξύλινες ή μεταλλικές πλάκες που χρησιμοποιούσαν κατόπιν για την εκτύπωση.

          Μιά διαδικασία βραδεία και δαπανηρή όπου η αναπαραγωγή γινόταν από άλλα, αδιεξιότερα χέρια, ενώ το πρωτότυπο χανόταν . Στο τέλος της δεκαετίας του 1880 αναπτύχθηκε η μέθοδός της φωτογραφικής μεταφοράς της εικόνας σε τσίγκινη πλάκα απ’ όπου τυπωνόταν απευθείας, κρατώντας έτσι όλες τις λεπτομέρειες και τις αποχρώσεις του πρωτοτύπου. Η τεχνική αυτή πρωτοχρησιμοποιήθηκε ευρέως στις αρχές της δεκαετίας του 1890 στην εικονογράφηση βιβλίων και περιοδικών με μαυρόασπρα σχέδια. Έτσι, ο Μπίρντσλι, και η εποχή του συνέπεσαν απολύτως.

          Ο δεύτερος παράγοντας ήταν πολιτιστικός. Στις δεκαετίες του 1880 και 1890, οι σημαντικότερες φυσιογνωμίες του αγγλικού αισθητισμού, κυρίως ο Όσκαρ Ουάϊλντ, έγιναν αυτό που οι λογοτεχνικοί πράκτορες και διαφημιστές επιδιώκουν για όλους τους πελάτες τους Διάσημοι.

          Από τη διασημότητα αυτή ωφελήθηκε και ο Μπίρντσλι. Στην πραγματικότητα ο Ουάϊλντ ουδέποτε συνεργάσθηκε με το «Κίτρινο βιβλίο» και ελάχιστη επαφή είχε με τον Μπίρντσλι. Για το κοινό όμως ο Μπίρντσλι ήτανε ο Ουάϊλντ των εικαστικών τεχνών, μια ταύτιση που έγινε αξεχώριστη μετά την εικονογράφηση από τον Μπίρντσλι της «Σαλώμης» του Ουάϊλντ.

          Η δεκαετία του 1890 τέλειωσε στις 6 και δέκα το πρωί, της 5^ης Απριλίου του 1895 στο ξενοδοχείο Κάντογκαν του Νάιτσμπριτζ, όταν η αστυνομία συνέλαβε τον Όσκαρ Ουάϊλντ με κατηγορίες προσβολής της δημοσίας αιδούς, μετά την αποτυχία της μήνυσής του για συκοφαντία κατά του μαρκησίου του Κουίνσμπερι, πατέρα του Μπόζι. Μολονότι ο Μπίρντσλι δεν ανήκε στον κύκλο του Ουάϊλντ και, όπως δείχνουν τα στοιχεία ήταν ετεροφυλόφιλος, θεωρήθηκε ότι συνέβαινε το αντίθετο. Τέσσερεις μέρες αργότερα ο Μπίρντσλι απολύθηκε από το «Κίτρινο βιβλίο».

          Άρχισε κατόπιν ο αγώνας για ένα σταθερό εισόδημα και ενάντια στη φθίνουσα υγεία του. Το 1896, ο Αρθούρος Σάιμονς έβγαλε ένα άλλο περιοδικό, το «Σαβόϊ», πιο συγκρατημένο και συμβατικό από το «Κίτρινο βιβλίο» και λιγότερο επιτυχημένο.

                   Στολισμένα άσπρα χαρτιά

          Το εικονογραφούσε ο Μπίρντσλι συχνά με εμπύρετη φαντασία. Τα σχέδιά του για το «Βολπόνε» του Μπεν Τζόνσον, που δημοσιεύθηκαν μετά θάνατον, θεωρούνται οι ωραιότερες συλλήψεις του. Η δύναμή του όμως τον εγκατέλειπε και αναγκαζόταν να μετακινείται από τόπο σε τόπο αναζητώντας τον αέρα εκείνο που θα έκανε καλό στα χαλασμένα του πνευμόνια. Η ζωή του ήταν σαν του συμπατριώτη του ποιητή και επίσης φυματικού, Τζον Κιτς. «Ένα καπρίτσιο στο πρόσωπο της αιωνιότητας». Το καλύτερο επιτύμβιο του είπε ο φίλος του Ρόμπερτ Ρος: «Στόλισε άσπρες κόλλες χαρτί όπως ποτέ δεν έχουν ξαναστολιστεί».

Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΚΥΡΙΑΚΗ 12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1998, σ.32. [Αποκλειστικότης THE OBSERVER- Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ].

ΥΓ. Ακούσθηκε στις ειδήσεις: -Ορισμένοι Καρδινάλιοι της Καθολικής Εκκλησίας ζήτησαν να παρακολουθήσουν την ταινία «ΚΟΝΚΛΑΒΙΟ» για να μάθουν τις διαδικασίες ψηφοφορίας για την εκλογή του νέου Πάπα. Ας τους ευχηθούμε να ενημερωθούν και για το πώς θα συμβάλλουν δραστικά και αποτελεσματικά και όχι με ευχολόγια και ροζάρια στην καταπολέμηση της φτώχειας και της οικονομικής εκμετάλλευσης στις πέντε ηπείρους και στον τερματισμό των πολέμων που, σκοτώνονται αθώοι πολίτες για τα συμφέροντα άλλων.- Ελέχθει ότι ο πρώην έλληνας πρωθυπουργός και πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς κύριος Γιώργος Α. Παπανδρέου παρακολουθεί μαθήματα Τεχνητής Νοημοσύνης. Όπως φαίνεται, θα τέλειωσε τα μαθήματα οδήγησης ποδηλάτου και θα έλαβε το δίπλωμα οδήγησης δίχως βουλευτικό «βύσμα». Που σημαίνει ότι δεν θα είναι τεχνολογικά αναλφάβητος και δεν θα ξανά πέσει. -Είπαν στις ειδήσεις: «Τρείς Βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου πιάστηκαν να προσπαθούν να φωτογραφήσουν με το κινητό τους σελίδες από την δικογραφία του δυστυχήματος των Τεμπών με τους 57 Νεκρούς, από τους δέκα ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους σταμάτησαν οι επιτηρητές». Άραγε, σε ποιά μέσα μαζικής ενημέρωσης σκόπευαν να δώσουν τις πληροφορίες και σε ποιες δημοσιογραφικές γραφίδες; –Οι σελίδες της δικογραφίας που κλήθηκαν να δουν και να διαβάσουν οι 300 Βουλευτές μας είναι 60.000. Θα αναρωτηθούμε εύλογα πόσα δέντρα χρειάστηκε να κοπούν για να παραχθεί το αντίστοιχο χαρτί; και όπως ανέφερε έγκριτος δικηγόρος-ποινικολόγος σε πρωινή εκπομπή, μπορεί να πιστέψει κανείς ότι θα κάτσουν να διαβάσουν 60.000 σελίδες; Και συλλογιζόμαστε, εδώ σύμφωνα με δηλώσεις τους οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί μας δεν προλαβαίνουν να διαβάσουν τα Νομοσχέδια που ψηφίζουν και νομοθετούν και τα ψηφίζουν αδιάβαστα γιατί είναι λένε πολυσέλιδα και με άπειρες εμβόλιμες διατάξεις που έρχονται νύχτα, και θα κάτσουν να διαβάσουν αυτόν το δυσθεώρητο όγκο, ωκεανό λέξεων νομολογίας και ερωτοαπαντήσεων του ελληνικού αλφαβήτου; Και άραγε, αν  για τα Τέμπη χρειάστηκαν (μέχρι σήμερα) 60.000 σελίδες για την πυρκαγιά και τις καταστροφές στο Μάτι με τους 104 νεκρούς πόσες σελίδες δικογραφίας χρειάζονται; Ποιοί αλήθεια παρωδούν ποιούς; Το “GRAND HOTEL” της Ελληνικής Δικαιοσύνης και Πολιτικής Σκηνής.

Εκ Πόλεως Πειραιώς η αντιγραφή και ο σχολιασμός

8 Μαϊου 2025