Lord Gordon Byron

                                                          Λόρδος Μπάιρον

               (Ντόβερ 22/1/1788-Μεσολόγγι 19/4/1824)

«Δεν αγάπησα τον κόσμο, ούτε κι αυτός με θέλησε.

Δε λάτρεψα τις ιεραρχίες του, ούτε λύγισα

το γόνατο υπόμονα μπροστά στα είδωλά του.

Δε χαμογέλασα ψεύτικα, ούτε κραύγασα

μια ηχώ για να λατρέψω’ ανάμεσα στα πλήθη

δεν ήμουν άλλος ένας αριθμός ήμουν μαζί τους

μα δεν ήμουνα δικός τους.

Ήμουν και θα ΄μαι μόνος, ζωντανός στη μνήμη τους ή ξεχασμένος»

                                              Από το Τσάιλντ Χάρολντ  

Στις 22 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους 2015 συμπληρώθηκαν 227 χρόνια από την γέννηση του Λόρδου Τζόρτζ Γκόρντον Βύρων(George Gordon Byron) στο Ντόβερ 22 Ιανουαρίου 1788, και στις 19Απριλίου κλείνουν 191 χρόνια από τον θάνατό του στο Μεσολόγγι 19/4/1824.

         Ωραίος σαν αρχαίος Θεός, ριψοκίνδυνος σαν τον πολυμήχανο και αριβίστα Οδυσσέα, ερωτικά ενδοτικός και προς τα δύο φύλλα όπως ταιριάζει στην αρχαία ελληνική πολιτιστική παράδοση του Έρωτα, αγωνιστής μέχρις εσχάτων σαν τους δαίμονες ήρωες της επανάστασης του 1821, τρελός λάτρης των Ελλήνων και της φημισμένης αντρικής και γυναικείας ομορφιάς τους, δοξασμένος ποιητής από τα πρώτα του ποιητικά βήματα, αριστοκράτης μποέμ που δεν δίστασε να ξοδέψει με συνειδητή ανεμελιά την σύντομη ζωή του, αυτός ο ωραίος σαν έλληνας Άγγλος ρομαντικός ποιητής έγινε εν ζωή ακόμα θρύλος και μύθος μετά τον θάνατό του και όχι άδικα.

Δον Ζουάν και αγωνιστής, γόης και τρυφερά μελαγχολικός, ίνδαλμα και ίσως άγγλος «πράκτορας», σπατάλησε την ζωή και την περιουσία του για την Ελευθερία των Ελλήνων, έδωσε ότι πολυτιμότερο υπάρχει σε αυτόν τον μάταιο και πολύμορφα ωραίο κόσμο, την ίδια του την ζωή τα πλούσια νιάτα του, χωρίς να σκεφτεί το τίμημα, δίχως τσιγκουνιές και μεμψιμοιρίες πέρα από οικονομικές επιβραβεύσεις, αγνόησε τις κακουχίες και μονομάχησε με την ίδια του την Μοίρα, παθιασμένος θιασώτης της Ελληνικής Ανεξαρτησίας έγινε ο Ευρωπαίος προπομπός του αγώνα των Ελλήνων για την Ελευθερία τους μέσα στο διάβα της ιστορικής τους πορείας, κορυφαίος φιλέλληνας μεταξύ των άλλων Ευρωπαίων νέων της εποχής του που συνέγραψαν μαζί με τους Έλληνες την Ελληνική Ιστορία του 19^ου αιώνα. Αυτός ο Άγγλος ρομαντικός Ήφαιστος, (είχε εκ γενετής παραμορφωμένο το ένα του άκρο), τεχνούργησε με τον προσωπικό του αγώνα και την ατομική του θυσία την δόξα του επάξια, σμίλεψε με τον θάνατό του το άγαλμα της φήμης του, έπλεξε με την θυσιαστική προσφορά του το δάφνινο στεφάνι που τον στεφάνωσε η Ιστορία.

Ο George Gordon Byron, που έγινε Έλληνας το φρόνημα με τα προσωπικά και ιστορικά του ανδραγαθήματα, «ήταν ο πρώτος συγγραφέας που έγινε διασημότητα. Ο Τζορτζ Γκόρντον Βύρων έγινε σουπερστάρ μόλις κυκλοφόρησαν τον Μάρτιο του 1812 τα δύο πρώτα Κάντο από το «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ. Ο ίδιος μάλιστα έλεγε πως ξύπνησε ένα πρωί και ανακάλυψε ξαφνικά ότι έγινε πασίγνωστος και από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της εποχής του…» γράφει μεταξύ άλλων σε άρθρο του στην εφημερίδα «Το Βήμα» 11/6/2006 «Η διάρκεια του Βυρωνισμού» ο καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham Δημήτρης Τζιόβας.

         Και πράγματι, δεν υπάρχει μάλλον ξένος ποιητής ανά την υφήλιο καθόλη την διάρκεια της νεότερης ελληνικής ποίησης και λογοτεχνίας που να επηρέασε τόσο τους έλληνες ποιητές και δημιουργούς, μπορεί ορισμένες Ιστορίες της Ελληνικής Επανάστασης και διάφοροι ιστορικοί να τονίζουν τα μελανά σημεία της προσωπικότητάς του, όμως η συνολική του εικόνα, το καθόλου πορτρέτο του μέσα στην τοιχογραφία της Ελληνικής Ιστορίας δεν αμαυρώθηκε.

Ο ρομαντικός αυτός ποιητής και φιλέλληνας αγωνιστής της ελληνικής ανεξαρτησίας ίσως με την θυσιαστική του προσφορά να «ξεπλένει» την εμπορική αρπαγή των Μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν.

Σίγουρα πάντως, όσοι έχουν το χρόνο και την διάθεση να μελετήσουν τα Απομνημονεύματα των Αγωνιστών του 1821, των ηρωικών αυτών ανδρών και γυναικών που πάλεψαν και θυσιάστηκαν για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι και να αποχτήσουμε μια πατρίδα, εύκολα θα διαπιστώσουν ότι και οι ήρωες αυτοί, οι ένδοξοι αγωνιστές είχαν ατομικά μελανά σημεία, τα οποία όμως δεν αμαύρωσαν τα ιστορικά τους πορτρέτα.

Ο Λόρδος Βύρων,(Bayron) αυτός ο φιλόδοξος νέος ερωτιδεύς και ποιητής στην διαχρονική επικράτεια των ελληνικών γραμμάτων, είναι πιο γνωστός και από τον ποιητή Percy Bysshe Shelley, και από τον πρόωρα χαμένο John Keats,  και από τον πιο σοφιστικέ William Butler Yeats, και από τον λυρικό Alfred Lord Tennyson, και ακόμα, από τον μεταγενέστερα νομπελίστα άγγλο ποιητή Τόμας Στερν Έλιοτ. Η πνευματική του φήμη στον ελληνικό ποιητικό και όχι μόνο χώρο, συναγωνίζεται εκείνη του σημαντικού Oscar Wild,(αν και ο Ουάιλντ είναι γνωστότερος σαν θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος) και του μεγάλου ελισαβετιανού δραματουργού και ποιητή του 17 αιώνα William Shakespeare.

         Το ιστορικό και ποιητικό φαινόμενο που λέγεται Λόρδος Μπάιρον, δεν θα ήταν άστοχο αν σημειώναμε ότι διατηρείται στην επικαιρότητα την ελληνική και την διεθνή πάνω από διακόσια χρόνια. Εκατοντάδες βιβλία γράφτηκαν για το έργο και την ζωή του, οι επανεκδόσεις των έργων του συνεχίζονται ακόμα και πλουτίζουν τις βιβλιοθήκες, αμέτρητα τα δοκίμια και τα άρθρα στις εφημερίδες και τα περιοδικά που αναλύουν, συσχετίζουν, αναθεωρούν, σχολιάζουν, υμνούν ή στέκονται κριτικά στο έργο του στην ζωή και την θυσία του, ο ηρωικός θάνατός του στο Μεσολόγγι γεννά ακόμα πολλά σχόλια και μελέτες.

         Στην Ελλάδα, υπάρχουν αρκετοί οδοί που φέρουν το όνομά του, έχουν στηθεί αρκετά αγάλματα στην μνήμη του, πραγματοποιούνται συνέδρια, τιμάται η επέτειος του θανάτου του, γράφονται μελέτες, μεταφράζονται δοκίμια ξένων μελετητών για τον ίδιο και το έργο του, δημοσιεύονται οι επιστολές του, ο προσωπικός του αγώνας και η συμβολή  του στην ελληνική ανεξαρτησία διδάσκεται στα σχολικά ιστορικά εγχειρίδια, η μορφή του δεσπόζει μέσα στην ιστορική εικονοποιία, εκφωνούνται επικήδειοι από την εποχή του Σπυρίδωνος Τρικούπη έως σήμερα που τονίζουν την ανιδιοτελή προσφορά του, έλληνες δημιουργοί γράφουν βιβλία γιαυτόν του αφιερώνουν ποιήματά τους ή βιβλία τους, Ανθολογίες συμπεριλαμβάνουν αποσπάσματα από τα μεγάλα του έργα, κινηματογραφικοί σκηνοθέτες γυρίζουν ταινίες για την ζωή και το έργο του, με δυό λόγια, η μνήμη του ποιητή και αγωνιστή Λόρδου Βύρωνα, παραμένει ακόμα ζωντανή και ίσως και επίκαιρη στις συνειδήσεις των ελλήνων. Σαν ένα ακόμα ηρωικό Φαγιούμ της Ελληνικής αιματοβαμμένης ιστορικής μνήμης.

         Δεν γνωρίζω αν κυκλοφόρησε στο εμπόριο, όμως έχω την βιβλιογραφική πληροφορία(δες Ελένη Ε. Κούκου, περιοδικό Νέα Εστία τχ. 1702/1-6-1998) ότι το 1988 χρονιά που διοργανώθηκε 22/1/1988 στο κτήριο Κωστή Παλαμά του Δήμου Αθηναίων η έκθεση «ο λόρδος Βύρων στην Ελλάδα», εγκρίθηκε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών η διδακτορική διατριβή της Ευγενίας Κεφαλληναίου με θέμα «Ο Byron στην Ελλάδα. Η παρουσία του στην Νέα Ελληνική Πνευματική ζωή κατά τον 19^ο αιώνα».

Στο κείμενο αυτό που συντάσσω στο bloc μου, καταγράφω ενδεικτικά τα έργα του Μπάιρον που εγώ γνωρίζω και έχω διαβάσει μεταφρασμένα στα Ελληνικά, τις διάφορες μελέτες που συνάντησα στις προσθήκες των βιβλιοπωλείων και τα κατά καιρούς άρθρα που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες και τα περιοδικά και έτυχε να τα αποδελτιώσω χωρίς φυσικά να εξαντλώ το θέμα Bayron. Χρησιμοποιώ και τις δύο ορθογραφίες του ονόματός του που συνάντησα στην διαδρομή της αποδελτίωσης.

Ένα από τα πρώτα βιβλία που αγόρασα κάποτε από το παλαιο-βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις «Παρουσία» που βρίσκονταν στο υπόγειο στην διασταύρωση με την οδό Σόλωνος στο πλάι του ιστορικού βιβλιοπωλείο της Εστίας, ήταν και «Τα Άπαντα του Βύρωνα» εκδόσεις Κωνσταντινίδη 1895. Τα Άπαντα αυτά ήταν μια τρίτομη έκδοση σε μετάφραση Γ. Πολίτη, σε μια γλώσσα δυσκίνητη και πεζολογική, μια καθαρεύουσα γλώσσα που για να πω την αλήθεια δεν με ενθουσίασε, διάβασα τους δύο πρώτους τόμους με αρκετές δυσανασχετήσεις και χωρίς να σκεφτώ ή να δώσω σημασία στα χρήματα που είχα δώσει για να τα αγοράσω στον κύριο Παύλο-τον ιδιοκτήτη του παλαιοβιβλιοπωλείου, τα χάρισα σε φίλο. Κατόπιν διάβασα το μελέτημα του ιστορικού και πολιτικού Παναγιώτη Κανελλόπουλου «λόρδος Βύρων» εκδ. Γιαλλέλης 1983 και του Θεσσαλονικιού ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου «Ο Θρύλος του Μπάιρον», εκδ. Ροές 1988, έκτοτε, αγόραζα τις ελληνικές μεταφράσεις των ποιημάτων του και τις διάφορες μελέτες που έγραφαν για αυτόν καθώς αποδελτίωνα τα διάφορα σκόρπια άρθρα. Ας αρχίσω την δική μου ενδεικτική αποδελτίωση.

«Τα νησιά της Ελλάδας! Ω νησιά βλογημένα,/

Που με αγάπη και φλόγα μια Σαπφώ τραγουδούσε,/

Που πολέμων κ’ ειρήνης δώρα ανθίζαν σπαρμένα./

Που το φέγγος του ο Φοίβος απ’ τη Δήλο σκορπούσε!/

Αχ, ατέλειωτος ήλιος σας χρυσώνει ως τα τώρα,/

Μα βασίλεψαν όλα, όλα τ’ άλλα σας δώρα!»

                    Από τα νησιά της Ελλάδας, μτφ. Αργύρης Εφταλιώτης

ΤΑ ΕΡΓΑ-ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

•Τα Άπαντα του Βύρωνα, τόμοι 3, μτφ. Γ. Πολίτης, Κωνσταντινίδης 1895

•Ποιητικά Έργα, έμμετρη απόδοση Μαρία Κεσίση, Κ. Σπανός 1974

 (περιλαμβάνει τα: Γκιαούρ/Πολιορκία της Κορίνθου/Παρισίνα/Νύφη της Αβύδου/Κατάρα της Αθηνάς/Μαζέππας/Κουρσάρος)

•Τσάιλντ Χάρολντ-Ποιητικό Έργο, μτφ. Μαρία Κεσίση, Κ. Σπανός 1977

•Ο φυλακισμένος του Σιγιού, μτφ. Θανάσης Γιαπιτζάκης, Μπουκουμάνης 1988

•Επιλογές από Επιστολές, Ημερολόγια και Ποιήματα, μτφ.-σημειώσεις Ειρήνη Βρης, Οδός Πανός 1993

•Ένα Απόσπασμα. Λόρδος Βύρων, μτφ. Λίλιαν Stead-Δασκαλοπούλου,/ John William Polidori, Ο Βρυκόλακας, Άγρα 1994

(Ελεύθερος Τύπος 25/9/1994)

(Το Βήμα 11/9/1994)

(περ. Αντί τχ.559/16-9-1994)

(περ. ΚΛΙΚ τχ. 91/11,1994)

(Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία 30/11/1994)

•Το Έπος-Η Πολιορκία της Κορίνθου, μτφ. Βασίλης Λαζανάς, Αθήνα 1995

•Ο Γκιαούρ, μτφ. Αικατερίνη Κ. Δοσίου, Φιλολογική επιμέλεια Ευγενία Κεφαλληναίου, Παρασκήνιο 1997

(Δημήτρης Χουλιαράκης, Το Βήμα 25/1/1998)

•Επιστολές από την Ελλάδα(1809-1811) και(1823-1824), μτφ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ιδεόγραμμα 1997

•ΚΑΙΝ, δραματικό μυστήριο σε τρεις πράξεις, με μεταφυσικά σχόλια του Φαμπρ ντ’Όλιβε, μτφ. Ελένη Αναστασάκη, Όμβρος-Τετρακτύς 2002

•Μάνφρεντ, μτφ. Αθανάσιος Δ. Οικονόμου, εισαγωγή Βαγγέλης Πέππας, Οδός Πανός 2006

ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ-ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

•Μιλτιάδης Ι. Δασκαλάκης,

«ο Λόρδος Βύρων»Εκ της ζωής και των έργων του, Μ.. Σαλίβερος 1910

•Καμπανές,

«Οι μεγάλοι Νευροπαθείς. Βύρων-Ουγκώ-Βάγνερ», Φάρος 1938

•Μανώλης Σκουλούδης,

«Η Τραγωδία του Λόρδου Βύρωνα»-Θέατρο, εκδ. Δίφρος 1964

•Κυριάκος Σιμόπουλος,

«Βύρων», Φυτράκης 1966

•Στέλιος Σπεράντσας,

«Ο Λόρδος Μπάυρον-Η ζωή του-το έργο του», Ι. Γ. Βασιλείου 1974

•Παναγιώτης Κανελλόπουλος,

«Λόρδος Βύρων»-Η ζωή και το έργο του, Διον. Γιαλλέλης 1983

•Γιώργος Θ. Βαφόπουλος,

«Ο Θρύλος του Μπάυρον», πρόλογος Μάριος Βύρων Ραίζης, Ροές 1988

(περιοδικό Περίπλους τχ. 24-25/1990

•Ανδρέας Αγγελάκης,

«Λόρδος Μπάιρον: Θύμα ρομαντικής περιπάθειας ή ακραιφνής φιλελληνισμός; Περίπλους αναδρομικός στην Ευρώπη του 19^ου αιώνα», Ανάτυπο από το περιοδικό «Διάλογος», τεύχος 7, Ηράκλειο Οκτώβρης 1989  

•Αλέκος Κουτσούκαλης,

«Η ζωή το έργο και η επαναστατική  δράση του», Ιωλκός 1992

•Αθηνά Γεωργαντά,

«Αιών Βυρωνομανής» Ο κόσμος του Byron και η νέα ελληνική ποίηση, Εξάντας 1992

(Αμάντα Μιχαλοπούλου, β/κη εφ. Η Καθημερινή 16/3/1993)

(ανωνύμως, β/κη εφ. Η Καθημερινή 19/3/1993)

(Γιώργος Π. Σαββίδης, β/κη εφ. Τα Νέα 9/3/1993)

•Δημήτρης Κακάμπουρας,

«Η Βρετανική Πολιτική, Ο Μπάιρον και οι Έλληνες του ΄21», Ιστορητής 1993

(ανωνύμως, β/κη εφ. Η Καθημερινή 29/5/1994)

(Ευγενία Ζωγράφου, β/κη εφ. Ο Ριζοσπάστης 8/9/1994)

(Νίκος Ντόκας, β/κη εφ. Ελευθεροτυπία 17/7/1994)

(ανωνύμως, β/κη εφ. Αυριανή 10/4/1994)

(ανωνύμως, β/κη εφ. Η Μεσημβρινή 3/3/1994 και Μεσημβρινή 10/3/1994)

(ανωνύμως, β/κη εφ. Ελεύθερος Τύπος 27/3/1994)

•Μάριος Βύρων Ραίζης,

«Η ποίηση του Μπάιρον»-Πανόραμα και Σχόλιο, Gutenberg 1994

(Δημήτρης Σταμέλος, β/κη εφ. Ελευθεροτυπία 24/5/1995

•Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλου,

«Αττικοί Έρωτες(Λόρδος Βύρων)», Σύγχρονη Εποχή 1995

•Πάνος Τριγάζης,

«Μπάιρον εναντίον Έλγιν», πρόλογος Ζυλ Ντασέν, Ταξιδευτής 2004

(με κείμενα των: Θόδωρου Καρζή/Χριστίνα Ντόκου/Ελένη Καρασαβίδου/ Πέπη Ρηγοπούλου/Ευγενία Κεφαλληναίου/Αικατερίνη Δούκα-Καμπίτογλου/ Μάριος Βύρων-Ραϊζης/Ken Coates/Graham Binns/Πάνος Τριγάζης)

•Χρήστος Χαιρόπουλος,

«Ο Λόρδος Βύρων και η Κόρη των Αθηνών», Μοντέρνοι Καιροί 2005

• «ΕΛΛΑΣ και ΒΥΡΩΝ 1824-1924. Αναμνηστικόν Απάνθισμα δια την Εκατονταετηρίδα του θανάτου του ποιητού, Ι. Ν. Σιδέρης χ.χ.

•Ο Λόρδος Βύρων στην Ελλάδα, Lord Byron in Greece, Έκθεση στο Κτήριο Κωστή Παλαμά Αθήνα 22 Ιανουαρίου-22 Μαρτίου 1988. Κατάλογος του Υπουργείου Πολιτισμού-Βρετανικό Συμβούλιο.

(Επιστημονικός υπεύθυνος εκθέσεως και καταλόγου: Φάνη-Μαρία Τσιγκάκου.

Συγγραφείς Κειμένων: Νικηφόρος Βρεττάκος/Ευγενία Κεφαλληναίου/ Γιάννης Μαζαράκης-Αινιάν/Andrew Rutherford/Φάνη-Μαρία Τσιγκάκου) Ο 120 σελίδων αυτός κατάλογος, περιέχει και την σχετική βιβλιογραφία περί Μπάιρον.

• ΣΧΟΛΗ ΜΑΡΟΥΔΑ,

Αφιέρωμα στο Φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα από τους μαθητές του Γυμνασίου της Σχολής Μαρούδα, Μάιος 1974

(το 40 σελίδων δαχτυλογραφημένο αυτό μεγάλου σχήματος βιβλίο είναι γραμμένο από τους τότε μαθητές της ως άνω σχολής, με την ευκαιρία της Έκθεσης του Μουσείου Μπενάκη 19 Απριλίου αφιερωμένη στον φιλέλληνα ποιητή)
•Αναστάσιος Παπασταύρος,
Λόρδος Μπάυρον-Από τα Γιάννενα στην αθανασία, τόμοι 2, Δωδώνη-Οδυσσέας 2006

ΜΕΛΕΤΕΣ ΞΕΝΩΝ

•Αντρέ Μωρουά,

«Λόρδος Βύρων» Μορφωτική Εταιρεία 1980 και

«Λόρδος Μπάυρον», μτφ. Λήδα Παλλαντίου, Ωκεανίδα 1996

(ανωνύμως, β/κη εφ. Το Βήμα 14/12/1997)

(Ξ. Μ., β/κη εφ. Η Ναυτεμπορική 5/6/1997)

•Daniele Calvo Platero,

«Λόρδος Βύρων», μτφ. Γιώργος Λεβίδης, Νέα Σύνορα-Λιβάνη 1994

•Conte Pietro Gamba,

«ο Λόρδος Βύρων στην Ελλάδα», μτφ. Μπάμπης Άννινος, Δημιουργία 1995

•Πωλ Γουέστ,

«Ο Γιατρός του λόρδου Βύρων», Αλεξάνδρεια 1999

(ανωνύμως, εφ. Τα Νέα 15/9/1990 και Έφη Φαλίδα Τα Νέα 11/3/2000)

•Γκαμπριέλ Μάτζνεφ,

«Η διαιτητική του λόρδου Βύρωνα», μτφ. Γιώργος Ράϊκος, Καστανιώτης 1999

(Έφη Φαλίδα, β/κη εφ. Τα Νέα 11/3/2000)

(ανωνύμως και προδημοσίευση, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 5/9/1999)

(ανωνύμως, παρουσίαση, εφ. Το Βήμα 12/10/1999)

•Φεντερίκ Πρόκος,

«Μπάυρον. Τα χειρόγραφα του Μεσολογγίου», μτφ. Παναγιώτης Σκονδράς, Αστάρτη 2003

(Ο Κόσμος του Επενδυτή 28/6/2003)

•Catherine Peters,

«BYRON, Ποιητής, Εραστής ή Επαναστάτης, μτφ. Κώστας Παπαδόπουλος, Νεφέλη 2003

•Χάρολντ Νίκολσον,

«Μπάιρον. Το τελευταίο ταξίδι, μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης, πρόλογος Σώτη Τριανταφύλλου, επιμέλεια Αχιλλέας Κυριακίδης, Μελάνι 2004

•Fiona Mac Carthy,

«ΒΥΡΩΝ ο βίος και ο θρύλος, μτφ. και σχόλια Δημήτρης Κίκιζας, Ποταμός 2005

(Μαίρη Σιάνη-Davies, β/κη εφ. Τα Νέα 29/3/2003)

•Κόμης Πέτρος Γκάμπα,

«Ο Βύρων εν Ελλάδι», Έκθεσις των κατά την μετάβασιν του Βύρωνος εν Ελλάδι, μτφ. Μπάμπη Άννινου, Γαλαξίας 1968/ Εκάτη 2005

«Το χρονικό του τελευταίου ταξιδιού του λόρδου Μπάυρον στην Ελλάδα», μτφ. Μπάμπης Άννινος, μεταγραφή στη δημοτική Ευάγγελος Χεκίμογλου, Το Βήμα 2010

•Tom Holland,

«Το Μυστικό του Λόρδου Μπάϊρον», μτφ. Σπύρος Πιέρρης, Δέκα 2005

•Έντνα Ο΄ Μπράιεν,

«Λόρδος Μπάιρον» Οι έρωτές του, μτφ. Σοφία Σκουλικάρη, Μεταίχμιο 2009

•Έντουαρντ Τρελώνη,

«Με τον Βύρωνα και τον Ανδρούτσο», μτφ.-επιμέλεια Σπύρος Μαρκέτος, εκδ. Θύραθεν 2010

------

•Κυριακούλης Σολωμού,

«Byron and Greek poetry», Saripolos  Libres x.x.

•Harold Spender,

“Byron and Greece”, New York- USA. 1924

•Robert Gollagher,

“Byron’s journal of his Circumnavigation”, Gambrigde 1962

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ή ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΒΙΒΛΙΑ

-Το Βήμα 21/11/1999, για Benita Eisler, Byron, Dild of passion, fool of fame

- Claude Rawson, Το Βήμα 27/6/1999, για Benita Eisler

-Ανωνύμως, Τα Νέα 8/9/1998, για David Crane, Lord Byron’s Jackal

-Ανωνύμως, Η Καθημερινή 20/3/1997, για Φίλις Γκρόσκερθ, Μπάιρον, ο ραγισμένος άγγελος

-Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου, β/κη εφ. Εξουσία 28/8/1999 για Βίλχεμ Μίλμαν, Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία και Παγκόσμιος Πολιτισμός, και Ντάνιελ Μπελ, Ο Πολιτισμός της μεταβιομηχανικής Δύσης. Και τα δύο κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νεφέλη

-Ανωνύμως, Τα Νέα 22/5/1974, Μπάιρον, Βιβλιογραφικά και άλλα

-Ανωνύμως, Τα Νέα 10/3/1980, για Κέβιν Άντριους, Byron in a capsule for a coffe break

-Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, Το Βήμα 4/10/1992, για Fred Rosen, Byron and Greece

-Ανωνύμως, Η Ακρόπολις 13/6/1999, για την Αμερικανίδα Μπενίτα Άισλερ, Λόρδος Βύρων: μεγάλος φιλέλλην αλλά και ερωτύλος

-Ανωνύμως, Το Βήμα 28/7/1985, για Louis Crompton, Byron and Greek Love    

ΤΡΙΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΜΠΑΙΡΟΝ

•Αθανάσιος Αβέλλιος,

«Τύχη του Μπάιρον», περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 32/1975

•Γιάννης Γουδέλης,

«Byron ante pugnam», περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 20/1963

•Τάκης Μπουγιούκος (Έρμη Φενεάτη),

«Γαλάζιοι Δρόμοι», Αθήνα 1958, («Ο Μπάυρον στο Σούνιον»)

•Κάρολος Ε. Μωραίτης,

«Μεγάλη Ανθολογία Ελληνικού Σονέτου», Αθήνα 1987, το («Ο Μπάυρον» του Γιώργου Μαρτινέλη)

•Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη,

«Στον Βύρωνα», περ. Ο Νουμάς τχ. 781/3,4,1924

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕ ΕΝΤΥΠΑ

-περιοδικό Γράμματα, τχ. 4/4.1945

-περιοδικό Γράμματα, τχ, 7/7,1945

-περιοδικό Φιλολογική Πρωτοχρονιά, τόμος 17/1960

-περιοδικό Φιλολογική Πρωτοχρονιά, τόμος 30/1973

-περιοδικό Ομπρέλα, τχ. 25/1994  

Άρθρα σε Βιβλία

•Αντρέας Καραντώνης,

«Ξένη Λογοτεχνία-Φυσιογνωμίες», τόμος τρίτος, Δημ. Ν. Παπαδήμα 1979

•Μερόπη Οικονόμου,

«Ανθολογία Άγγλων Ποιητών Εμπνευσμένων από την Ελλάδα», ΣΠΔΩΒ 1986

•Παναγιώτης Κανελλόπουλος,

«Τα Δοκίμια», τόμος Γ, εκδόσεις Εταιρείας Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου 2002

Άρθρα και μελέτες σε Περιοδικά και Εφημερίδες

•Ο Ανιχνευτής,

Μεσολογγίτικο αφιέρωμα στον Μπάιρον, εφ. Η Πρώτη 1989

•Ιάκωβος Ζ. Ακτσόγλου,

Τζορτζ Γκόρντον Νόελ Μπάιρον, εφ. Τύπος της Κυριακής 7/4/2002

•Τάσος Βουρνάς,

Ο περιπαθής προσκυνητής της ποίησης, εφ. Τα Νέα 7/1/1989

•Νίκος Βαρδιάμπασης,

Μικρέ μου Λόρδε… να φοβάσαι τα 37 σου χρόνια, εφ. Ελευθεροτυπία 23/4/1998

•Βαγγέλης Βαγγελάτος,

Ο Μπάιρον, ο Αλή Πασάς και τα ωραία αγόρια, εφ. Ελευθεροτυπία 2/10/2009

•Μάγια Κουμούλου-Γαλανού,

Τζορτζ Γκόρντον Μπάυρον: Ένας ρομαντικός, περ. Αντί τχ. 488/6-3-1992

•Κώστας Γεωργουσόπουλος,

Βυρωνικά, εφ. Τα Νέα 24/6/1994

•Άγγελος Δόξας,

-Το τελευταίο τραγούδι του Λόρδου Μπάυρον και οι Τελευταίες του μέρες στην Ελλάδα, περ. Παρνασσός τόμος ΚΘ, τ.1/1,1987

-Το Κύκνειο Άσμα του Μπάυρον, περ. Επίκαιρα(;) 12/4/1974

•Άννα Δαμιανίδη,

«Σε κλίμα βυρωνικό, εφ. Η Αυγή της Κυριακής 24/1/1988

•Κώστας Δημόπουλος,

Το τελευταίο ταξίδι του Μπάυρον, εφ. Η Καθημερινή 25/12/1988 και 28/12/1988 και 29/12/1988

(το τρίτο μέρος σαν συγγραφέα αναφέρει Π. Α. Δημόπουλου)  

•Γεωργία Δάμα,

«Ανέστιο» ο λόρδος Βύρωνας;, εφ. Ελευθεροτυπία 1/10/1997

•Κωνσταντίνος Δημόπουλος,

Διαχρονικός Βύρων και πρότυπα ζωής. Με αφορμή το 25 συνέδριο για τον φιλέλληνα λόρδο, εφ. Τα Νέα 26/8/1999

•Π. Κ. Ενεπεκίδης,

Στο πένθιμο Μεσολόγγι του ’24, εφ. Η Καθημερινή 12/9/1999

•Αναστασία Ζενάκου,

Λατρεία και ανάθεμα για έναν ποιητή, εφ. Το Βήμα 24/1/1988

•Γεράσιμος Γ. Ζώρας,

Η επιστολή του Λόρδου Βύρωνα, εφ. Η Καθημερινή 16/10/1988

•Κώστας Καιροφύλας,

Η Τουρκοπούλα του Μπάυρον, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 15/1958

•Peter Quennell,

Τζώρτζ Γκόρντον Λόρδος Μπάυρον. Ο άνθρωπος και ο μύθος, εφ. Το Βήμα 28/4/1974

•Γρηγόρης Κασιμάτης,

Ο Λόρδος Βύρων σαν πολιτικός, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 32/1975

•Π. Κ.,

Λόρδος Βύρων: Αυτός ο γνωστός άγνωστος, εφ. Η Αυγή 24/1/1988

•Γρηγόρης Φιλ. Κωσταράς,

Δρόμος αληθινής δόξας, εφ. Εβδόμη 17/4/1988

•Ευγενία Κεφαλληναίου,

-Ακμή και παρακμή του βυρωνισμού στην Ελλάδα, εφ. Η Καθημερινή 20/11/1988

-Άγνωστο ποίημα του Αχιλλέα Παράσχου για το Λόρδο Βύρωνα, περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τόμος 46/1989

•Γ. Κουρνούτος,

Lord Byron, περ. Νεοελληνικά Γράμματα τχ. 25-29/9,1989

•Δημήτριος Κουκουλομμάτης,

Ο ποιητής Βύρων στην Ελληνική λογοτεχνία, περ. Παρνασσός τόμος ΛΓ/1,2,1991

•Δημήτρη Κουμάνταρου,

Αφιέρωμα-Λόρδος Μπάιρον. «Φιλέλληνες» και «ανθέλληνες», σήμερα, με συνεντεύξεις του καθηγητή Πέτρου Πεζάνια και του σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου, εφ. Ελευθεροτυπία 24/3/1993

•Ευγενία Κεφαλληναίου,

Λόρδος Βύρωνας και Μεσολόγγι, εφ. Η Καθημερινή 24/4/1994

•Αντώνης Κοκκίνης,

Βύρωνες, Πολύδωροι-Βρυκόλακες και Δολοπλοκίες, περ. Εικονογραφημένη Ιστορία τχ. 364/10,1998

•Γ. Ε. Καρουζάκης: επιμέλεια,

Άνθρακες-θησαυρός κάτω από το σπίτι του Μπάιρον, εφ. Ελευθεροτυπία 12/1/1999

•Ζέφη Κληρονόμου,

Βύρων, ένας ποιητής για όλες τις εποχές, εφ. Ελεύθερος Τύπος 29/8/1999

•Νίκος Καραντηνός,

Ο Λόρδος Μπάιρον(κι οι πράκτορες του Μέτερνιχ),εφ. Ριζοσπάστης 21/4/2002

•Ελένη Καρασαββίδου,

Αξίζει να θυμόμαστε τον Βύρωνα σήμερα…, περ. Αντί τχ. 891/23-3-2007

•Διονύσης Λιάρος,

Προμηθέας-Κιχώτης ή Αρχάγγελος; εφ. Η Αυγή 3/4/1988

•Θεόφιλος Λαμπός,

Τιμή στον λόρδο Βύρωνα, εφ. Η Καθημερινή 9/5/2002

•Λίζα Μιχελή,

«Κλείνω σήμερα τα τριάντα έξι μου χρόνια…», εφ. Εξόρμηση 12/4/1987

•Σ. Μπακογιαννοπούλου,

Στα βήματα του Βύρωνα, εφ. Το Βήμα 5/7/1987

•Ανωνύμως,

Τζον Μάρεϊ. Πέθανε ο κληρονόμος του λόρδου Βύρωνα, εφ. Τα Νέα 27/7/1993

•Δημήτρης Μητρόπουλος,

Άντριου Ράδερφοντ, Ο φιλελληνισμός δεν είναι πια της μόδας…, εφ. Το Βήμα 25/9/1994

•Μάκρος Ν. Ρούσσος-Μηλιδώνης,

Ο Τελευταίος Καπουκίνος στην προεπαναστατική Αθήνα και ο λόρδος Βύρων, περ. Εικονογραφημένη Ιστορία τχ. 335/5,1996

•Νίκος Μπακουνάκης,

Αιών βυρωνομανής, εφ. Το Βήμα 31/8/1999

•Πέτρος Μανταίος,

Στη βροχή, παρέα με τον Μπάυρον…, εφ. Ελευθεροτυπία 20/4/2000

•Γιάννη Μητσάκου.

Νύχτα Βρυκολάκων, εφ. Τα Νέα-Πρόσωπα τχ. 68/20-5-2000

•Κυριάκος Χ. Μεταξάς,

Ο Λόρδος Βύρωνας-ο λαμπρότερος των φιλελλήνων, εφ. Η Καθημερινή 13/6/2000

•Ελένη Μπίστικα,

Στην επικαιρότητα πάντα το μήνυμα και η πνευματική κληρονομιά του Λόρδου Βύρωνα, εφ. Η Καθημερινή 18/4/2002

•Γιώργος Μπλάνας,

Ο ποιητής πολίτης του κόσμου. 200 χρόνια από την επίσημη εμφάνισή του στην ποίηση, εφ. Η Κυριακάτικη Αυτή 1/4/2007

•Σπύρος Ναουμίδης,

Ο λόρδος Βύρων και οι αφαιμάξεις, εφ. Η Καθημερινή 17/3/1988

•Σοφία Ντενίση: εισαγωγή-μτφ.,

Lord Byron, περ. η λέξη τχ. 154/11,12,1999

• Ρ. Γ. Ουίτλοκ,

(Πνευματική κίνηση του Εξωτερικού), περ. Ελληνική Δημιουργία τχ. 34/1-7-1949

•Κώστας Παρλάς.

«Ο Λόρδος Βύρων στην Ελλάδα»: Μια σημαντική έκθεση τον Απρίλιο στο Μουσείο Μπενάκη, εφ. Το Βήμα 20/3/1974

•Βασίλης Πλάτανος,

Εγκαινιάζεται η έκθεση «Ο Βύρων στην Ελλάδα», εφ. Τα Νέα 19/4/1974

•V. S. Pritchett,

Απ’ την αγκαλιά της λαίδης στη μαχόμενη Ελλάδα…, εφ. Το Βήμα 8/6/1980

•Robert Packard,

Το μακρύ ταξίδι του Μπάυρον μέσα στην Ευρώπη, εφ. Το Βήμα 30/11/1980

•Ισαβέλλα Παπαζήση,

Ξενάγηση στον κόσμο του Τζωρτζ Γκόρντον Νοελ Μπάυρον, περ. Επίκαιρα

τχ. 619/12-6-1980

•Κίκα Σιάκου-Πυρίλλου,

Λόρδος Βύρων, περ. Κυμοθόη τχ. 4/1994

•Γιώργος Παπαθανασόπουλος,

Μπάιρον: Άγγελος για τους Έλληνες, έκπτωτος για τους Άγγλους, εφ. Ελεύθερος Τύπος 20/4/1997

•Νίκος Παπαδόπουλος,

Ο Βύρων στο Τελεπενλή, περ. Ρέμβη τχ. 3/ 4,5,1991 και 4/ 6,7, 1991

•Ανωνύμως,

-Ο Μάριος Βύρων-Ραίζης, Διάλεξη για τον Βύρωνα, εφ. Εξόρμηση 20/1/1991

• Μάριος Βύρων-Ραίζης,

-Η ουσία του Μπάιρον, εφ. Το Βήμα 25/9/1994

-Η Ποίηση του Μπάυρον, περ. Ο Πόρφυρας τχ. 74/1995

•Γεράσιμος Ρηγάτος,

Από τι πέθανε ο Λόρδος Μπάιρον, εφ. Ελευθεροτυπία 10/12/1991

•Πέπη Ρηγοπούλου,

Βύρων, Φρόιντ, Σρέμπερ, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 1/4/2007

•Νίκη Στυλιανού,

Άγνωστοι έρωτες του Βύρωνα στην Ελλάδα, περ. Ο Ταχυδρόμος τχ. 39/ 9-10-1980

•Κυριάκος Σιμόπουλος,

-Ξενοκρατία Μισελληνισμός και Υποτέλεια, Αθήνα 1990

-Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμοι 4

-Πως είδαν οι Ξένοι την Ελλάδα του 1821, τόμοι 5

•Χρήστος Σιάφκος,

Στο βωμό του άνθρακα το αρχοντικό του Λόρδου Βύρωνα, εφ. Αδέσμευτος της Κυριακής 27/9/1998

•Μάνος Στεφανίδης,

Mad, Bad and Dangeroys, περ. Αντί τχ. 780/24-1-2003

•Ανωνύμως,

Πόσο ωφέλησε το ’21 ο Μπάιρον;

(από το βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου «Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα», περ. Επίκαιρα τχ;

• Ι. Σταμν,

Το νταραβέρι της καρδιάς, περ. Ο Νουμάς τχ. 781/3,4,1924

•Αναστάσιος Μιλάνος-Στρατηγόπουλος,

«Μάνφρεντ» και Μπάιρον, περ. Ο Νουμάς τχ. 781/3,4,1924

•Πάνος Ταγκόπουλος,

Γύρω στα Εκατόχρονα του Μπάυρον, περ. Ο Νουμάς 781/3,4,1924

•Nicholas De Jongh,

Η καρδιά του Μπάυρον τάφηκε στην Αγγλία μαζί με το σώμα του, εφ. Το Βήμα 8/4/1977

•Πάνος Τριγάζης,

-Λόρδος Βύρων, Επαναστάτης με αιτία!, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 3/5/1998

-Μπάιρον εναντίον Μπλερ, εφ. Η Αυγή 17/4/2003

-Ο Λόχος «Μπάιρον» έχασε τον Καπετάνιο του, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 1/4/2007

-Ένας «Τσε Γκεβάρα» της εποχής του, εφ.  Η Κυριακάτικη Αυγή 1/4/2007

•Β. Τσιμπίδαρος,

Η κηδεία του λόρδου Βύρωνα, εφ. Η Καθημερινή 31/3/1983

• Δημήτρης Τζιόβας,

Η διάρκεια του Βυρωνισμού, εφ. Το Βήμα 11/6/2006

•Μίλτος Φραγκόπουλος,

Επιστολές από την Ελλάδα. Μικρά σχόλια για ένα μεγάλο θέμα, εφ. Κυριακάτικη Αυγή 28/12/1997

•Βίκυ Φλέσσα,

Κινδυνεύει το σπίτι του Λόρδου Βύρωνα, εφ. Η Καθημερινή 2/11/1997

•Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

Μπάυρον: Από την ποίηση στην πράξη, περ. Πολιτιστική Πράξη τχ. 16/3,1994

•Ελένη Χωρεάνθη,

Βιβλιοκριτική για «Επιστολές από την Ελλάδα», περ. Νέα Εστία τχ. 1682/1-8- 1997

•Μικέλα Χαρτουλάρη,

-Οι εγγονοί του Βύρωνα, εφ. Τα Νέα 5/7/1995

-Φιλέλληνας ή άνθρωπος των Άγγλων;, εφ. Τα Νέα 6/3/1997

•Ρενάτα Χατζή,

Μπάιρον: ο γιος του πάθους, εφ. Ελεύθερος Τύπος 14/8/1999

Ανωνύμως,

-Βρέθηκαν και νέα άγνωστα ποιήματα του λόρδου Βύρωνα, εφ. Το Βήμα 3/6/1976

-Ο Βενιζέλος για τον Βύρωνα, εφ. Ακρόπολις 25/3/1979

-Ανωνύμως, Αιμομειξία ή Ομοφυλοφιλία; εφ. Το Βήμα 28/7/1985

-Έτος Μπάιρον 2010, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 6/12/2009

-Αγάπησε ο Μπάυρον την Κόρη των Αθηνών; περ. Εκλογή τχ. 65/3,1951

-Αυτός, μάλιστα είναι Θατσερισμός, περ. Αντί τχ. 313/28-3-1986

-«Ο Μπάιρον και η Ελλάδα». Πέμπτη 25/3/1999, περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 1518/20-3-1999

-Ο Μπάιρον και η Ελλάδα, περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 982/10-11-1988

-Θύμα της ένωσης ο «Μπάιρον», εφ. Ελευθεροτυπία 10/11/1990

-Κινδυνεύει το αρχοντικό του λόρδου Μπάιρον, εφ. Κυριακάτικη 18/4/1998

-Η Μπούκλα του Μπάυρον, εφ. Ελευθεροτυπία 23/6/1992

-Ο Λόρδος Βύρων επί τάπητος, εφ. Ελευθεροτυπία 23/8/1999

-Οι ανεκτίμητες… τρίχες του Λόρδου Μπάιρον, εφ. Ελευθεροτυπία 8/6/1994

-Ο Λόρδος Βύρωνας και οι Έλληνες, εφ. Η Καθημερινή 11/11/1997

-Κάλβος-Βύρων-Καρυωτάκης, εφ. Η Καθημερινή 7/4/1992

-«Ζωή μου σας αγαπώ», εφ. Το Βήμα 7/3/1982

-Η Έκθεση του Μουσείου Μπενάκη-«Ο λόρδος Βύρων στην Ελλάδα», εφ. Το Βήμα 19/4/1974

-Εγκαινιάσθηκε η έκθεση για τον λόρδο Βύρωνα, εφ. Το Βήμα 20/4/1974

-Πωλείται το σπαθί του Λόρδου Βύρωνα, εφ. Το Βήμα 27/9/1992

-«Όσοι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για…», εφ. Το Βήμα 28/6/1992

-Τα 150 χρόνια. Όλος ο κόσμος τιμά το Βύρωνα, εφ. Τα Νέα 20/4/1974

-Με τα μάτια του Βύρωνα, εφ. Τα Νέα 23/1/1998

-Το Μεσολόγγι και ο Βύρων, περ. Ελληνική Δημιουργία τχ. 29/20-4-1949

-περιοδικό Ελληνική Δημιουργία, τχ. 77/15-4-1951, Αφιέρωμα

-περιοδικό Αιολικά Γράμματα, τχ. 20/3,4,1974, Αφιέρωμα

•Αλέκος Λιδωρίκης, Λόρδος Βύρων, Θέατρο

-περ. ΈΝΑ τχ. 31/28/7/1993

-εφ. Ελευθεροτυπία 21/7/1993

-Άλκ. Μαργαρίτης, εφ. Τα Νέα 13/11/1993

Και Άγγελος Δόξας, περ. Καινούργια Εποχή τχ. 28-29-30-31/1983,1984 για το ανέβασμα σε σκηνοθεσία Γιώργου Μεσσάλα

Και Νίκου Φενεκ Μικελίδη, εφ. Ελευθεροτυπία 4/12/1993 για Τομ Στόπαρντ, «Αρκαδία». Το φάντασμα του Βύρωνα.

• Πέπη Ρηγοπούλου, Ο Βύρων εν Ελλάδι

-Μαρία Αδαμοπούλου, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 23/6/1996

-Γιάγκος Ανδρεάδης, εφ. Η Κυριακάτικη Αυγή 23/6/1996, Ο Μπάιρον στην Ελλάδα

-Γιώργος τζεδάκης: επιμέλεια, εφ. Ελευθεροτυπία 24/6/1996

•ΚΑΙΝ,

-σκηνοθεσία Τζον Μπάρτον, εφ. Η Καθημερινή 4/1/1996

-σκηνοθεσία Μίνως Βολανάκης, εφ. Τα Νέα 12/5/1993

-σκηνοθεσία Μίνως Βολανάκης, Σπύρος Παγιατάκης, εφ. Η Καθημερινή 29/6/1997

•ΜΑΝΦΡΕΝΤ,

-Ματίνα Καλτάκη, Μάνφρεντ του Μπάιρον, συγγενής του Φάουστ. Ο Κόσμος του Επενδυτή 16/9/2000

-Κυριάκος Λουκάκος, Η Ελληνική πρεμιέρα του Μάνφρεντ, Η Αυγή 1/10/2000

-Γιώργος Λεωτσάκος, Βυρώνειος Μάνφρεντ με τη μουσική του Σούμαν, Η Ημερησία 30/9/2000

-Νίκος Δοντάς, Μια ενδιαφέρουσα πανελλήνια πρώτη, Η Καθημερινή 1/10/2000

-Κώστας Γεωργουσόπουλος, Διπλό κατόρθωμα, Τα Νέα 2/10/2000

-Ανωνύμως, συνάντηση μεγάλων ρομαντικών, περ.Αθηνόραμα τχ.17/8-9-2000

•ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ,

-Ο Βέρντι και ο Μπάιρον, περ. Αθηνόραμα τχ. 43/9-3-2001

• ΟΙ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ,

-Το Βήμα 31/5/1981, Ο λόρδος συμφιλιωτής

-Το Βήμα 14/2/1974, Walter Clemons, Ένας παράφορα ζωντανός Βύρων. Για το Leslie A. Marchand, Byron’s Letters and Joyrnals.

•ΛΟΡΔΟΥ ΜΠΑΥΡΟΝ, Επιστολές από την Ελλάδα(1809-11 και 1823-4)

Επιμέλεια, εισαγωγή, σχόλια: Leslie A. Marchand.

Μετάφραση: Δημοσθένης Κούρτοβικ.

-Στάντης Αποστολίδης,

Βύρωνας: Δικός τους ή δικός μας; Ελευθεροτυπία 20/9/1997

-Μικέλα Χαρτουλάρη: ρεπορτάζ,

Φιλέλληνας ή Άνθρωπος των Άγγλων; Τα Νέα 6/3/1997

-Κώστας Γεωργουσόπουλος,

Τέρψη, Τα Νέα 7/3/1997

-Νίκος Βατόπουλος,

Οι επιστολές του Μπάιρον, Η Καθημερινή 1/1/1997

-Βασίλης Κ. Καλαμαράς,

Έτσι μας έβλεπε ο λόρδος Μπάιρον, Ελευθεροτυπία 30/8/1997

-Παντελής Μπουκάλας,

Επιστολές ενός πολίτη της ποίησης, Η Καθημερινή 23/3/1997

-Δημήτρης Αναστασόπουλος,

Περιοδικό ΕΨΙΛΟΝ τχ. 277/13-7-1997 και για το βιβλίο του Αντρέ Μωρουά.

-Η Αυγή 11/5/1997

-Η Καθημερινή 5/12/1993 για την έκδοση της Οδού Πανός

• ΕΥΓΕΝΙΑ ΚΕΦΑΛΛΗΝΑΙΟΥ,

-Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα και το κατηγορώ του Μπάιρον εκδ. Ολκός2003, δες Η Καθημερινή 1/4/2003, παρουσίαση του βιβλίου.

- Ο Lord BYRON στην Ελλάδα. Η Παρουσία του στη Νεοελληνική πνευματική ζωή κατά τον ΙΘ αιώνα. Διδακτορική Διατριβή.

δες βιβλιοκριτική της Ελένης Κούκου περιοδικό Νέα Εστία τχ. 1702/1-6-1998

και αναφορά του Δημήτρη Κουκουλομμάτη για την Διδακτορική Διατριβή, στο περιοδικό Παρνασσός τόμος ΛΓ/1,2,1991.

• Η ΤΑΙΝΙΑ του Νίκου Κούνδουρου,

«ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΔΑΙΜΟΝΑ»

-Πρόγραμμα της 13/3/1993 του κινηματογράφου ΑΠΟΛΛΩΝ στον Πειραιά.

-Ο Κόσμος του Επενδυτή 21/3/1998, στην ΕΤ-1.

-Ηλίας Κανέλλης, περ. Αντί τχ. 508/27-11-1992

-Χρήστος Τελίδης, Έθνος 16/11/1992

-Δημήτρης Δανίκας, Τα Νέα 14/11/1992 και 12/3/1993

-Γιώργης Πελαντάκης, περ. Ο Πολίτης 119/9,1992, (συνέντευξη με Ν. Κ.)

-Β. Γεωργακοπούλου, Ελευθεροτυπία 8/7/1992

-Μαρία Κατσουνάκη, περιοδικό ΕΝΑ τχ. 19/6-5-1992

-Φρίξος Ηλιάδης, Δημοσιογράφος 17/6/1990

-Γιάννης Φλέσσας, Έθνος 10/10/1990

-Έλενα Δ.Χατζηιωάννου, Τα Νέα 2/11/1991 (συνέντευξη με Ν. Κ.)

-Φώτης Απέργης, περιοδικό ΈΨΙΛΟΝ τχ. 34/1-12-1991

-Φώτης Απέργης, Ελευθεροτυπία 1/11/1991 και 17/1/1993

-Φ. Α. Ελευθεροτυπία 12/1/1993

-Ελευθεροτυπία 14/11/1992

-Η Καθημερινή 14/11/1992 (μαζί με την ταινία του Σταύρου Τσιώλη)

-Μαρία Κατσουνάκη, Η Καθημερινή 8/5/1988 και 3/11/1991

-Βένα Γεωργακοπούλου, Ελευθεροτυπία 11/3/1991 και 19/4/1991

-Παύλος Κάγιος, Τα Νέα 19/4/1991

-Σάντυ Τσαντάκη, Η Καθημερινή 12/1/1993

-Φωφώ Βασιλακάκη, Ελευθεροτυπία 21/2/1993

-Γ. Μπακ., Η Καθημερινή 12/3/1993

-Ελένη Μάρα, Η Εποχή 14/3/1993

-Γιώργος Μπράμος, Η Καθημερινή 16/3/1993

-Σάββας Μιχαήλ, Νέα Προοπτική τχ. 74/20-3-1993

-Βασίλης Ραφαηλίδης, Έθνος 28/3/1993

-Μελίνα Αδαμοπούλου-Κωστάκη, περιοδικό Elle τχ. 24/9,1990

- Η Καθημερινή 19/4/1991

-Τα Νέα 6/2/1993

-Το Βήμα 14/1/1993

-Ελευθεροτυπία 12/3/1993

-περιοδικό Διπλό Τηλέραμα 27/3/1993

Υ. Γ.

Εδώ τελειώνει το σύντομο ταξίδι μου στον ποιητή, αγωνιστή, φιλέλληνα, άγγλο αριστοκράτη και ερωτική ύπαρξη (όπως θα έλεγε και ο Μάνος Χατζιδάκις) Λόρδο Μπάιρον.

Από τον Άγγλο ιστορικό της Δυτικής Φιλοσοφίας και ηγέτη στην εποχή του, του κινήματος της Ειρήνης Μπέρναντ Ράσσελ, έως τον θεατρικό Αμερικανό συγγραφέα Τέννεσυ Ουίλλιαμς (δες το Καμίνο Ρεάλ), το Αρχείο της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ και τα πάμπολλα Λεξικά της Ελληνικής Λογοτεχνίας και, τις Ιστορίες της Ελληνικής Επανάστασης και τις εκατοντάδες μελέτες, και από τον ποιητή Διονύσιο Σολωμό, τον Ανδρέα Κάλβο έως τον Κώστα Καρυωτάκη και, έως την ερευνήτρια Αθηνά Γεωργαντά και φυσικά την Ευγενία Κεφαλληναίου και, από τον σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο έως σήμερα, οι αναφορές στην ζωή και το έργο του σημαντικού αυτού φιλέλληνα αγωνιστή και ρομαντικού ποιητή είναι χιλιάδες τόσο στην Ελλάδα όσο και σ’ ολόκληρο τον Κόσμο.

Επειδή δεν έχω στην κατοχή μου τη Διδακτορική διατριβή της κυρίας Ευγενίας Κεφαλληναίου, δεν θεώρησα σκόπιμο να αποδελτιώσω τις Ανθολογίες και τις ελληνικές μελέτες που συναντάμε ποιήματα του Μπάιρον, ποιητικές αφιερώσεις σε αυτόν ή αναφορές, διότι η έρευνα ούτως ή άλλως θα ήταν λειψή. Εύχομαι άλλοι πιο έμπειροι και με περισσότερα εφόδια να ολοκληρώσουν το πέρασμα του Βύρωνα στην Ελλάδα, πέρα από προσωπικές μικρότητες ή και ίσως ορθές ιστορικές πληροφορίες.

Τι σημασία έχει τώρα πια, αν ήταν γνήσιος φιλέλληνας ή πράκτορας όπως ορισμένοι έγραψαν, μας έμεινε το σπουδαίο έργο του και οι εικαστικοί πίνακες που τον απεικονίζουν δοξασμένο και πανέμορφο.

«…όταν οι άλλοι στο κρεβάτι μένουν/

εσύ να στέκεις όρθιος, από ψηλά/

να βλέπεις/

το Σύμπαν κάτω σου, γεμάτος/

οίκτο…»

                από τον Δον Ζουάν

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Κυριακή, 1 Φεβρουαρίου 2015

Πειραιάς, Κυριακή, 1 Φεβρουαρίου 2015