ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ

«Αναφορά στους Αρχαίους»,

     Ο κύριος Μαστροδημήτρης, αρκετά χρόνια τώρα διακονεί με συνέπεια και συστηματική εργατικότητα ως πανεπιστημιακός δάσκαλος τη Νεοελληνική φιλολογία.

Το ύφος του νηφάλιο και κατανοητό, η σκέψη του λαγαρή και εύστοχη, τα συμπεράσματά του καίρια και σαφή. Η δοκιμιακή του γλώσσα λιτή και απλή, χωρίς ρητορικά σχήματα και σκοτεινούς υφάλους, συντελεί στην ερμηνευτική ανίχνευση των εξεταζόμενων θεμάτων και την διακρίβωση της σκέψης του μελετητή, καθώς αποτυπώνει προβληματισμούς και θέτει ερωτήματα.

     Στο παρόν πόνημά του εξετάζει τους διάφορους σταθμούς –κατά χρονολογική σειρά- της δημιουργικής αρχαιογνωσίας, μέσα στην ιστορική διαδρομή της Νεοελληνικής ποίησης και Φιλολογικής σκέψης.

Συσσωματώνει αδημοσίευτα μη μακροσκελή κείμενα και ανακοινώσεις που αναφέρονται σε αξιοσημείωτες προσωπικότητες που σημάδεψαν την νεοελληνική πνευματική ζωή και διέπλασαν την φυσιογνωμία του Νέου Ελληνισμού.

Ασφαλώς δεν εξαντλεί το θέμα, και ούτε είναι μέσα στις προθέσεις του να μας προσφέρει μια «εγκυκλοπαιδική προσωπογραφία». Γιαυτό και απουσιάζουν από το βιβλίο ονόματα όπως αυτά των: Σικελιανού, Σεφέρη, Κουμανούδη, Δραγούμη, Άμαντου, Καζαντζάκη και άλλων., που η σχέση τους με την αρχαία σκέψη γονιμοποίησε το έργο τους.

     Το πρόβλημα που θέτει ο μελετητής και οι επισημάνσεις του είναι σημαντικές και πολύτιμες για την αναγνώριση και κατανόηση της ιδιοπροσωπίας μας ως συνεχιστές ενός ένδοξου παρελθόντος. Δεν μπορεί να υπάρξει Νεοελληνική σκέψη, χωρίς συνειδητοποίηση της προσφοράς των Αρχαίων αλλά και των Βυζαντινών.

Ο Νεοελληνικός πολιτισμός διαπλάθηκε και χρωστά την ύπαρξή του, σε αυτούς. Η διαλεκτική σχέση των Αρχαίων και Βυζαντινών, οι αναγκαίες διαφοροποιήσεις αλλά, και οι συμπληρωματικές συζεύξεις αρχιτεκτονούν τη σημερινή μας ταυτότητα, και οικοδομούν ότι ονομάζουμε Εθνική παρουσία μέσα στη χοάνη του πολυπολιτισμικού Ευρωπαϊκού χώρου. Η συνείδηση των Νεοελλήνων έστω και αν δεν είναι τόσο εμφανής στις μέρες μας, έλκει την καταγωγή της από τους αρχαίους προγόνους του τόπου αυτού.

Ελληνομάθεια σημαίνει Οικουμενισμός και ξεδίπλωμα της ψυχικής σου ευαισθησίας σου στον ξένο. Σημαίνει προσφορά και διακονία και όχι αποκλειστικότητα και Εθνικισμούς.

Η γνώση γεωργεί ότι η φυλετική απαίτηση καθορίζει και περιορίζει.

      Πρώτη κεντρική και δεσπόζουσα προσωπικότητα, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο ηγήτωρ της Νεοελληνικής μας παράδοσης, ο οριοθέτης της αυτοσυνειδησίας μας και της κατανοήσεως των αρχαίων διδαγμάτων. Ο δημιουργικός του κλασικισμός για ένα μεγάλο διάστημα πρότεινε, επέβαλε έναν μύθο, μια κοινή ερμηνευτική αντίληψη, προσδοκώντας να συνενώσει τις σκόρπιες δυνάμεις του νεογέννητου Έθνους. Υπήρξε ο ισορροπιστής των διαφόρων τάσεων και απόψεων και ο θεμελιωτής της αυτοσυνειδησίας των Νεοελλήνων, πέρα ασφαλώς από τις όποιες «αδυναμίες» του κοινωνικού του οράματος.

     Οι Χριστόπουλος και Βηλαράς, είναι οι δεύτερες προσωπικότητες που εξετάζονται και η επισήμανση του μελετητή ότι ο Βηλαράς είναι ο εισηγητής της «επιθετικής» προσέγγισης των Αρχαίων είναι εύστοχη. Όπως, και ότι με τη συμβολή και των δύο, η «αρχαία παράδοση μετουσιώνεται σε καθαρή πράξη και δεν παραμένει απλή παραπομπή ή στεγνό θεωρητικό επιχείρημα».

Ο Ανδρέας Κάλβος κατόπιν με την προδρομική αφαιρετικότητά του προαγγέλλει τον Οδυσσέα Ελύτη, καθώς εντάσσει επίσης ορισμένα σχήματα της παράδοσης μέσα σ’ ένα πολύ προσωπικό σύστημα κατανόησης και τέχνης, αλλά και της εποχής του.

Τα κεφάλαια για τον Διονύσιο Σολωμό και τον Κωστή Παλαμά, είναι μάλλον τα ποιο ουσιώδη του όλου έργου. Ο μελετητής όχι μόνο κατανοεί με ακρίβεια το έργο τους αλλά και θέτει ερωτήματα που χρειάζονται ειδική διερεύνηση.

Στο Δημοτικισμός και Μεταφράσεις, θέτει σοφά το πρόβλημα της μετάφρασης των Αρχαίων και ξεχωρίζει η διαπίστωση του της σελίδας 64, για τη σύζευξη της κριτικής απομυθοποιητικής σκέψης με την ευαίσθητη κατανόηση κάθε συγγραφέα.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης αναλύεται θεματικά και προβάλλει η ενιαία προσωπικότητα και ποιητική προοπτική του έργου του. Ο τρόπος της Ελληνογνωσίας του όπως επισημαίνει δες σελίδα 83.

     Ο Ιωάννης Συκουτρής, ο ,παραμελημένος από την διανόηση αυτός δάσκαλος ερευνάται με ευαισθησία και πόνο ψυχής.

Εύστοχη επίσης η επισήμανσή του για την έλλειψη ενασχόλησης με το έργο του Πλωτίνου, του Έλληνα Παύλου του Πολιτισμού. Το κοσμοείδωλο του Πλωτίνου και το όραμα περί αγάπης του εξελληνισμένου Εβραίου Παύλου, μάλλον σχημάτισαν την Ορθόδοξη παράδοση στις απαρχές της.

 Τέλος η μελέτη για το σοφό δάσκαλο, γέροντα Ιωάννη Θ. Κακριδή συμπληρώνει το πόνημα του συγγραφέα.

      Στο επιλογικό του σημείωμα, ο καθηγητής Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, συγκεφαλαιώνει τους επιμέρους προβληματισμούς του και εντοπίζει τα κομβικά σημεία που πρέπει να προσεχθούν για την σωστότερη κατανόηση του Νεοελληνικού πολιτισμού και την σχέση μας με τους Αρχαίους συγγραφείς.

Μας διδάσκει δηλαδή, μια μεθοδολογική ερμηνεία για την καλύτερη κατανόησή τους.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση,

εφημερίδα, «Η Φωνή του Πειραιώς» 29/4/1996

Πειραιάς 23 Αυγούστου 2013