ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ -ΠΕΙΡΑΙΑ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ

-ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΪΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

         Το φως των γραμμών και οι σκιές των ανασκαφών

           Η τέχνη της Αρχιτεκτονικής, είναι η πιο εξωστρεφής τέχνη του ανθρώπου, είναι μια δημιουργία που δεν βασίζεται μόνο σε μια ιδέα, ή σε έναν οραματισμό, ή το ταλέντο ενός καλλιτέχνη, αλλά βασίζεται σε πολλούς παράγοντες. Ένας καλλιτέχνης μπορεί να βασιστεί μόνο στο δικό του το όνειρο, μπορεί να κλειστεί και να περιγράψει το δικό του μόνο σύμπαν, αλλά ένας αρχιτέκτονας οφείλει πρωτίστως να σκεφτεί τις λειτουργικές ανάγκες των ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται το έργο του, να γνωρίζει επίσης τις ανάγκες και την λειτουργικότητα του χώρου πάνω στον οποίο θα οικοδομήσει το έργο του, και φυσικά να προβλέψει το αποτέλεσμά του-των αρχιτεκτονικών ιδεών και οραμάτων του-μέσα στον χρόνο, να προβλέψει την ανθεκτικότητα του αποτελέσματός του στο μέλλον. Η αρχιτεκτονική είναι μια πολύ εξωστρεφής τέχνη, δεν μπορεί να κρύψει τίποτα. Η αρχιτεκτονική τέχνη ενώ είναι μια επιστήμη που βασίζεται στα μαθηματικά και την γεωμετρία, μπορεί να μετατραπεί στα χέρια ενός μεγαλοφυούς αρχιτέκτονα καλλιτέχνη σε ποιητικό όνειρο, σε μαγεία του στίγματος σε ένα συγκεκριμένο χώρο, είναι αυτή που οργανώνει την ζωή των ανθρώπων και σχηματίζει τις πόλεις που θα εγκατασταθούν.

         Ο Πειραιάς, παρότι είναι μια κακοτράχαλη μικρή περιοχή ευτύχησε να έχει τέτοιου είδους κτηριακά αρχιτεκτονήματα που, ανεξάρτητα από τον «εκλεκτικιστικό μιμητισμό τους»  αποδείχθηκαν ο ιεραρχικά λειτουργικότερος και λογικότερος σχεδιασμός της νεοσύστατης πόλης. Μιας πόλης φτωχών δημοτών αλλά με μεγάλα και πλούσια όνειρα.

• ΒΛΑΣΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Πειραιάς 1946-

Αρχιτέκτονας, γλύπτης, ζωγράφος, θεατρικός σκηνοθέτης.

Το 1983 δημιούργησε το θεατρικό και εικαστικό χώρο «Αρένα».

Παρουσίασε το έργο του «Αρένα» 1983,1985, «Άνεμος» 1986,1993, «Σκουφά» 1987, «Opus 39», κ. ά.

• ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Πειραιάς ;-1922

Αρχαιολόγος, φιλόλογος, καθηγητής Πανεπιστημίου (Αγγλία), συγγραφέας.

• ΛΑΖΑΡΙΜΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Πειραιάς 1849-1913

Αρχιτέκτονας, μηχανικός του Δήμου 1877, καθηγητής Ε.Μ.Π.

Ο Ιωάννης Λαζαρίμος, καταγόταν από την Ύδρα αλλά γεννήθηκε στον Πειραιά  το 1849. Ο αρχιτέκτονας αυτός, που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον αρχιτέκτονα και μηχανικό οφείλουμε την αισθητική φυσιογνωμία της πόλης του Πειραιά, καταγόταν από μεγάλη Υδραίικη οικογένεια ναυτικών και μηχανικών. Όπως ήσαν ο Ανδριανός Λαζαρίμος, αρχιτέκτονας γιος του Δημητρίου, που γεννήθηκε στον Πειραιά το 1894, ο Γεώργιος Λαζαρίμος, που σπούδασε Νομικά και γεννήθηκε στην Ύδρα το 1856 και απεβίωσε στον Πειραιά το 1821, ο Δημήτριος Λαζαρίμος, αδερφός του Ιωάννης, μηχανικός το επάγγελμα, Πειραιάς 1852-Πειραιάς 1918, ο οποίος διετέλεσε και καθηγητής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, και ο συγγραφέας έργων Ναυτικών θεμάτων, και αυτός καθηγητής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Λαζαρίμος Σπυρίδων γεννημένος στον Πειραιά το 1900-Αθήνα 1979. Ο Πειραιώτης αυτός πλοίαρχος έγραψε διάφορες μελέτες, μεταξύ των οποίων, «Ναυτικός Οδηγός Ελλάδος»(1939), «Θεωρητική σπουδή μαγνητικών πυξίδων» (1939), ένα μελέτημα που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, και άλλα πολλά. Όπως βλέπουμε, ο Ιωάννης Λαζαρίμος, ο οποίος σπούδασε χωρομετρία στην Αθήνα, και αρχιτεκτονική στην Γαλλία και την Γερμανία, καταγόταν από μεγάλη οικογένεια μηχανικών. Ο Ιωάννης Λαζαρίμος υπήρξε και καθηγητής των ανώτερων μαθηματικών στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ο Λαζαρίμος, διετέλεσε και προσωρινός διευθυντής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου(1901-1902), μετά τον θάνατο του καθηγητή Αναστάσιου Θεοφιλά. «Ο Ιωάννης Λαζαρίμος υπήρξεν εξαίρετος και πολύπλοκος διάνοια. Ως καθηγητής του Πολυτεχνείου ανύψωσε το μάθημα της Τοπογραφίας εις επιστημονικήν στάθμην, διδάξας και τον Υπολογισμόν των Πιθανοτήτων και συνετέλεσεν ως υποδιευθυντής εις την εμπέδωσιν και οργάνωσιν των σπουδών…», αναφέρει μεταξύ άλλων στο βιβλίο του «Ιστορία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου», ο Κώστας Μπίρης, Αθήνα 1957, σελίδα 517.

    Ο Αδριανός Λαζαρίμος, Μηχανικός-Αρχιτέκτονας σε επιστολή του 8/11/1949 στην εφημερίδα «Φωνή του Πειραιώς», Σάββατον 12/11/1949 γράφει μεταξύ άλλων:

«Εις δημοσίευμα συνεργάτου σας,  προ ημερών, εν τη «Φωνή του Πειραιώς» περί ιδρύσεως του εν τη Πόλει μας παρά την πλατείαν Κοραή Γυμνασίου, εν ω αναφέρονται διάφοροι λεπτομέρειαι του γηπέδου και του κτιρίου, δεν αναφέρεται το όνομα του αρχιτέκτονος του «κομψού, περίτεχνου και ελληνικού ρυθμού» δημοτικού τούτου οικοδομήματος, αειμνήστου Ιωάννη Λαζαρίμου. Αποτελεί τούτο μίαν παράλειψιν, προκειμένου, μάλιστα, περί μεγάλου επιστήμονος και καλλιτέχνου, όστις εάν, μετά τας σπουδάς του εις την Εσπερίαν, ελάμπρυνε την Ελληνικήν Επιστήμην και Τέχνην, εξ ίσου εστόλισε τον Πειραιά, εν τω οποίω και ολόκληρον τον βίον έζησεν, δια των πολυαρίθμων δημοτικών και ιδιωτικών έργων του, εν οις το μνημειώδες Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς( σχέδια 1882, εκτέλεσις 1883), ο περικαλλής ναός του Αγίου Κωνσταντίνου(1878), ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Νικολάου με τον διπλόν τρούλλον (1888), το Ζάννειον Ορφανοτροφείον (σχέδια 1873, εκτέλεσις 1874), τα σχολικά κτίρια, η δημιουργία των πλατειών της πόλεως αρχής γενομένης από της πλατείας Κοραή και του μεταξύ του Θεάτρου και του ναού Αγίου Κωνσταντίνου χώρου (1876), η δημιουργία του λιμένος Αλών, τότε ονομαζομένου Ζέας (σχέδια 1878, εκτέλεσις 1880), η διαρρύθμισις του λιμένος Κανάρη (Πασαλιμάνι) και πλείστα άλλα…»

Από την επιστολή αυτή βλέπουμε, ότι τι μεγάλο έργο άφησε πίσω του ο άνθρωπος αυτός. Το πώς με το έργο του, την εργατικότητά του, τις ιδέες του, τα οράματά του, διαμόρφωσε χωροταξικά και αρχιτεκτονικά τον Πειραιά.     

Ο Υδραίος αυτός την καταγωγή αρχιτέκτονας του Δήμου του Πειραιά, εργάστηκε όχι μόνο για την χωροταξική ανακατάταξη του λιμένα των Αλών, αλλά και σαν μηχανικός του Δήμου, για την διαμόρφωση του λιμενικού χώρου. Ο Λαζαρίμος, είναι ο τοπογραφικός και αρχιτεκτονικός διαμορφωτής του νεότερου Πειραιά. Με τις εργασίες του διαμόρφωσε την κτηριακή εικόνα της πόλης που ακόμα και σήμερα, η λειτουργικότητά τους είναι απαράμιλλη. Έργα του είναι πρωτίστως, το στολίδι και κέντρο πολιτιστικής αναφοράς της πόλης μας, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ένα αρχιτεκτονικό στολίδι  που αρκετές φορές αποδείχθηκε, ότι ο δήμος του Πειραιά, δεν γνωρίζε πώς να το αξιοποιήσεις. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, είναι ένα εκπάγλου καλλονής και αισθητικής αρχιτεκτονικό μνημείο που ξεπερνά τα φτωχά όρια του λιμανιού, υπερβαίνει δηλαδή την ιστορική βαρύτητα της ίδιας της πόλης μας. Σίγουρα, του άξιζε καλύτερη τύχη, το ιστορικό και πνευματικό του αλλά και αρχιτεκτονικό του ειδικό βάρος πολλές φορές στην διάρκεια της ιστορίας της πόλης του Πειραιά, έχασε όχι μόνο από την αίγλη του αλλά και αμαυρώθηκαν οι αρχικοί σκοποί δημιουργίας του. Ο Πειραιάς, για να μείνω μόνον στην πόλη μας, ευτύχησε να έχει αξιόλογα πρόσωπα με οραματισμό και μεράκι και μεγάλη τεχνική ευρηματικότητα που δυστυχώς δεν τα κατανόησε. Η αστική του τάξη, και η παράδοση που αυτή δημιούργησε, χάθηκαν πολύ γρήγορα, και η τάξη αυτή δεν κατόρθωσε να διατηρήσει την οραματική  «αριστοκρατική» της άποψη για την πόλη. Ο Πειραιάς, έπεσε σε χέρια ατόμων χωρίς σχεδιασμό και όραμα. Οι αξιόλογες πνευματικές και οικονομικές του μονάδες, ιδίως μετά τον βομβαρδισμό του, μετανάστευσαν για την πρωτεύουσα και έτσι έγινε η πόλη, ο πάμφτωχος τυφλοσούρτης της πρωτεύουσας.

Ο Ιωάννης Λαζαρίμος σίγουρα είναι η εμβληματικότερη προσωπικότητα της πόλης του Πειραιά,  αλλά θα ήθελα να γνώριζα, αν υπάρχει μια προτομή του μέσα στην πόλη, πόσοι δρόμοι έχουν το όνομά του,  αν έχει κοπεί ένα δημοτικό μεταλλείο βράβευσης για νέους αρχιτέκτονες ή μηχανικούς, αν οι μαθητές του Πειραιά γνωρίζουν το όνομά του κλπ.

Δικά του έργα, είναι και οι Ναοί του Αγίου Νικολάου, αυτός ο υπερμεγέθης κτηριακός εκκλησιαστικός χώρος, του ιερού Ναού του Αγίου Κωνσταντίνου ακριβώς απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, λες και αντιπροσωπεύοντας το καθένα οικοδόμημα μια περίοδο της ιστορίας της πόλης, θα αρχίσουν μεταξύ τους μια συνομιλία για τα ιστορικά τους πεπραγμένα και τα ένδοξα ιστορικά τους κλέη και τις αξιοσημείωτες αναμνήσεις τους, και ακόμα πολλά Σχολικά και δημοτικά κτήρια. Υπήρξε εργατικότατος, εφευρετικότατος και με μεγάλη αισθητική και πνευματική φαντασία. Ονειρεύτηκε μια πόλη, που και σήμερα ακόμα, με την ανάπτυξη της επιστήμης και την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι δύσκολο να μην θαυμάσεις την διορατικότητά του και την ανοιχτών οριζόντων σύλληψή του.

Για τον σοφό αυτόν αρχιτέκτονα, μηχανικό αλλά πρωτίστως διαμορφωτή της φυσιογνωμίας του Νεότερου Πειραιά, υπάρχουν οι εξής πληροφορίες:                 

-Μ. Μπίρης,

 λήμμα σελίδα 151, τόμος 5^ος στο Βιογραφικό Λεξικό, Αθήνα 1999.

-Κώστας Η. Μπίρης,

«Ιστορία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου», Αθήναι 1957.

-         Αδριανός Λαζαρίμος,

Πειραϊκαί Φυσιογνωμίες-Ιωάννης Λαζαρίμος», εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιά» Σάββατο 12/11/1949

- Μιχάλης Βλάμος,

   Πειραϊκά Μελετήματα», Πειραιάς

(Το Δημοτικό Θέατρο-ο Αρχιτέκτων Ι. Λαζαρίμος και μια αντιδικία).

-Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

   «Γιάννης Λαζαρίμος-Ο αρχιτέκτονας που συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση της αισθητικής φυσιογνωμίας της νεότερης πόλης του Πειραιά», εφημερίδα «Κοινωνική», Παρασκευή 8/8/2008.

- Δημήτρης Φερούσης,

    «Ο Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στον Πειραιά», Πειραιάς 2010.

-Γεώργιος Ν. Σαχίνης,

  «Ο Αρχιτέκτονας Ιωάννης Λαζαρίμος», περιοδικό Φιλολογική Στέγη, τεύχος 30/12,1983.

- Στυλιανός Ε. Λυκούδης,

   λήμμα στον ΙΒ τόμο, του Νεώτερου Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού Ηλίου, σ.32.

- Ιορδάνης Δημακόπουλος,

   «Ο Ιωάννης Λαζαρίμος και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά», στα Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου, «Νεοκλασική Πόλη και Αρχιτεκτονική», Θεσσαλονίκη 2-4-1983

- Στυλιανός Ε. Λυκούδης,

    λήμμα στην Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Παύλου Δρανδάκη, εκδόσεις Φοίνιξ χ.χ. τόμος 15^ος σελίδα 698

- Ανωνύμως,

   λήμμα, στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμος 37^ος, σελίδα 195.

• ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΛΑΥΚΟΣ, Πειραιάς 1916-1995

Αρχιτέκτονας, διηγηματογράφος.

• ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ ΝΙΚΟΣ, Πειραιάς 14/11/1959-

Αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π., και συγγραφέας άρθρων

• ΝΤΟΡΙΖΑΣ Σ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Πειραιάς 14/3/1964-

Αρχιτέκτονας, συγγραφέας. Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα έντυπα, όπως στην εφημερίδα Η Καθημερινή-Επτά Ημέρες», και στο «Δελτίο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων».

Το 1997, κυκλοφορεί το εξαίρετο βιβλίο του: «Τα Κτίρια του Πειραιά, κατά τον 19^ο αιώνα»-Δημόσια κτίρια και κατοικία. Πρόλογοι των: Μάριου Πλωρίτη και Μάνου Μπίρη. Η επιμέλεια των κειμένων είναι του Λίνου Μπενάκη, έκδοση Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά 1997, σελίδες 250.

• ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ-ΠΑΛΑΙΟΣ-ΑΝΔΡΕΑΣ,

Ζάκυνθος 1908-8/9/1971

Αρχαιολόγος, συγγραφέας βιβλίων αρχιτεκτονικών θεμάτων.

Βλέπε και «Ανδρέας Παπαγιαννόπουλος-Παλαιός, περιοδικό «Πλάτων» τεύχος 18/1959. Κείμενα των: Χαρ. Χαλικιά, Γ. Χατζημανωλάκη, στο περιοδικό «Φιλολογική Στέγη», τεύχος 19/3,1972. Και Κώστας Θεοφάνους, Ανδρέας Παπαγιαννόπουλος-Παλαιός, «Για μια ζωντανή Ιστορία», περιοδικό «Στοά», τεύχος 4/11,1971.

• ΠΙΚΙΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Πειραιάς 1887-Αθήνα 28/8/1968

Αρχιτέκτονας, ζωγράφος, καθηγητής Ε.Μ.Π., συγγραφέας.

Το 1921 οικοδομεί την πρώτη του οικία(Φ. Μωραϊτη).

Έργα του, και για τον Δ. Π.

-Το 1997 εκδίδονται τα «Ζωγραφικά» του, τόμοι 2, εκδόσεις Ίνδικτος 1998,

-Περιοδικό «Αιξώνη» τόμος Α1950-1951, τεύχη12.

- «Κείμενα» του Δημήτρη Πικιώνη, έκδοση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας 1987

- «Η Αρχιτεκτονική της Χίου» πρόλογος Αγνή Πικιώνη, επιμέλεια- μετάφραση Μιχαήλ Παρούσης, εκδόσεις Ίνδικτος-Παρουσία.

- «Έργα Ακροπόλεως» επιμέλεια έκδοσης Αγνή Πικιώνη, φωτογραφία Γιώργος Μαυρόπουλος, εκδόσεις Ίνδικτος 2002

-«Δημήτρης Πικιώνης-Οι Ομιλίες του ‘65», Δημήτρης Φιλιππίδης, έκδοση Μέλισσα 2009.

-«Δημήτρης Πικιώνης 1887-1968», Κατάλογος Μουσείου Μπενάκη 2010, επιμέλεια: Αγνή Πικιώνη-Ντόρα Ρόκου-Πικιώνη. Επιμέλεια κειμένων: Δημήτρης Αρβανιτάκης. Πρόλογος: Άγγελος Δεληβοριάς

(μια σημαντική Έκθεση 15/12/2010-13/3/2011 για τον Πειραιώτη αρχιτέκτονα και ζωγράφο,-ξάδερφο του Πειραιώτη ποιητή του μεσοπολέμου Λάμπρου Πορφύρα-που είχα την τύχη να την παρακολουθήσω τρείς φορές).

 Ο Δημήτρης Πικιώνης, υπήρξε ένας από τους διαμορφωτές της  Αθηναϊκής φυσιογνωμίας και όχι μόνο, αλλά, και της Ελληνικής  Αρχιτεκτονικής παράδοσης.  

-«Μια κατεδάφιση(Δημήτρης Πικιώνης), του Παύλου Καλαντζόπουλου, έκδοση Πλέθρον 1988.

-«Δημήτρης Πικιώνης-Τα χρόνια της μαθητείας μου, κοντά του» του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενέτα, εκδόσεις Λιβάνη 2001.

-«Το ερώτημα της καταγωγής στο έργο του Δημήτρη Πικιώνη», του Ζήση Κοτιώνη, εκδόσεις Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος 1998.

-«Γράμματα του Δημήτρη Πικιώνη-Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα», εκδόσεις Ίκαρος 1996.

-«Κατασκευές της Όρασης-Από τη θεωρία του Δοξιάδη στο έργο του Δημήτρη Πικιώνη», του Κώστα Τσιαμπάου, εκδόσεις Ποταμός 2010.

-«Δημήτρης Πικιώνης-Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια από τη γέννησή του», έκδοση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αθήνα 1989.

Η αρθρογραφία και κριτικογραφία για τον Δημήτρη Πικιώνη είναι αρκετά μεγάλη, εδώ αναφέρω μόνο δύο πηγές: α) του δοκιμιογράφου και στοχαστή Ζήσιμου Λορεντζάτου, «Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης», δες «Μελέτες» 1994 εκδόσεις Δόμος, τόμος 2^ος,  σελίδες 9-62, και του σημαντικού συγγραφέα Τζούλιο Καϊμη,(ο οποίος συνδέθηκε και με την πόλη του Πειραιά), «Το αρχιτεκτονικό έργο του καθηγητή Πικιώνη», δες εφημερίδα Ο Δημότης 8/6/1960. Το κείμενο αυτό που δημοσιεύτηκε σε Πειραϊκή εφημερίδα, περιλαμβάνεται και στο βιβλίο, σε επιμέλεια του συγγραφέα και κριτικού Μισέλ Φάϊς, «Τζούλιο Καϊμη: Ένας αποσιωπημένος, Μαρτυρίες και κρίσεις», το ζωγραφικό του έργο, επιλογή από τα άρθρα του 1928-1976, εκδόσεις Γαβριηλίδης 1994.   

•ΡΟΥΣΣΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Πειραιάς 18/10/1953-14/10/2012

Αρχιτέκτονας, μουσειολόγος, διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης και του Μουσείου Πειραιά από το 1994 έως τον θάνατό του.

(τα στοιχεία είχε την καλοσύνη να μου τα παραχωρήσει ο ίδιος σε δύο από τις συναντήσεις μας).

• ΣΑΟΥΜΠΕΡΤ ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ,

Μπρεσλάου 24/7/1804-Μπρεσλάου-Σιλεσίας 30/3/1860.

     Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ο Πειραιάς παρουσίαζε την εικόνα ερήμωσης και εγκατάλειψης. Οι μοναδικοί κάτοικοι του, ήσαν οι λιγοστοί καλόγεροι της μονής του Αγίου Σπυρίδωνος. Μόλις το 1829 κατέφθασαν οι πρώτοι πέντε «έποικοι» του Πειραιά, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Θεσσαλός αγωνιστής του 1821 Γιαννακός Τζελέπης. Τον Δεκέμβριο του 1835 συγκροτήθηκε ο πρώτος δήμος του Πειραιά, έχοντας 300 μόνιμους κατοίκους. Τον επόμενο χρόνο, οι Πειραιώτες ανέρχονταν στους 1.011 κατοίκους.

Ο Γουσταύος Εδουάρδος Σάουμπερτ, αυτός ο «νέος Ιππόδαμος» όπως τον αποκάλεσαν, ο φιλέλληνας και «Πειραιολάτρης», είναι αυτός που μαζί με τον αρχιτέκτονα Κλεάνθη, εκπόνησαν το σχέδιο του νέου Πειραιά, την ίδια περίπου περίοδο με τα αντίστοιχα σχέδια των Αθηνών και της Ερέτριας (1834).

Η χωροθέτηση της νέας πόλης, είχε προσανατολισμό προς τη θάλασσα και αναπτυσσόταν μόνο πάνω στο σχετικά επίπεδο γεωγραφικό τμήμα της περιοχής της Πειραϊκής. Επιπλέον, η διάταξη των οδών στα ανατολικά(δηλαδή προς την Πειραίκή χερσόνησο) προβλεπόταν να δημιουργηθεί σχεδόν με τον ίδιο προσανατολισμό τον οποίον είχε το ιπποδάμειο σύστημα της κλασικής πόλης του 5^ου αιώνα π.χ.

Δες:

-Ελευθέριος Ηλ. Καντζίνος,

«Εδουάρδος Σάουμπερτ-Ο βίος του φιλέλληνα αρχιτέκτονα και τα σχέδιά του για τον Πειραιά», περιοδικό

  «Ιστορία-Εικονογραφημένη», τεύχος 524/2,2012.

-Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

«Πειραίκό Σεντούκι», εφημερίδα «Η Κοινωνική»,

Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2012. (και στο μπλοκ μου)

- Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς,

  «Εδουάρδος Σάουμπερτ, 1804-1860», Συλλογή τεκμηρίων για τον σχεδιασμό της Αθήνας και του Πειραιά», μετάφραση Τούλα Σιέτη, εκδόσεις Οδυσσέας 1999. Το 200 σελίδων αυτό μελέτημα είναι χρήσιμο και κατατοπιστικό για τον ως άνω αρχιτέκτονα με αρκετές σημαντικές πληροφορίες και αναλύσεις για το έργο του, και πολύ ενδιαφέρουσες φωτογραφίες και σχέδια της εποχής. Όταν η Αθήνα και ο Πειραιάς, ήσαν αλλιώς.       

• ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Πειραιάς 24/5/1955-

Ιταλία 2002.

Αρχιτέκτονας, συγγραφέας. Το 1999 κυκλοφορεί το βιβλίο «Τοπία εκμοντερνισμού-Η Ελληνική Αρχιτεκτονική στις δεκαετίες 1960 και 1990», σε (επιμέλεια: Γ. Σημαιοφορίδης-Γ. Αίσωπος) 1990.

• ΣΤΑΙΝΧΑΟΥΕΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Πειραιάς 4/12/1938-

Ο Γεώργιος Σταινχάουερ, σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία, και η διδακτορική του διατριβή που εκπονήθηκε το 1988 αναφέρεται στην Ιστορία της Ρωμαϊκής Σπάρτης. Είναι   

έφορος Αρχαιοτήτων, αρχαιολόγος, διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά 1980-.

Το 1998 κυκλοφορεί το βιβλίο του «Τα Μνημεία του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πειραιά».

Κείμενά του, υπάρχουν στο περιοδικό «Αρχαιολογία», στο περιοδικό «Πειραϊκό Ορόσημο» και αλλού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το βιβλίο του «Ο πόλεμος στην Αρχαία Ελλάδα», εκδόσεις Παπαδήμα 2001, καθώς και εκείνο για την «Ηετιώνια».

• ΤΣΙΛΛΕΡ ΕΡΝΕΣΤΟΣ, (ZILLER ERNEST), Ούμπερ-Λέσνιτς της πόλης της Δρέσδης 22/6/1837-12/11/1923

Ο Γερμανός αρχιτέκτονας, ο οποίος πολιτογραφήθηκε Έλληνας, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 1860, και έκτοτε, οικοδόμησε αρκετά κτίρια σε όλη την Ελλάδα, όπως το «Ιλίου Μέλαθρον» στην Αθήνα, το «Δημοτικό Θέατρο Αθηνών» και άλλα, όπως τα Θέατρα της Σύρου και της Πάτρας. Κατά το 1875 περίπου, εγκαταστάθηκε στην πόλη μας, τον Πειραιά, αγόρασε μια έκταση στην σημερινή πλατεία Αλεξάνδρας και εκεί έκτισε την οικία του όπου έζησε με την οικογένειά του. Το σπίτι του βρίσκονταν πίσω ακριβώς από την μικρή αλλά από αρχιτεκτονικής απόψεως, αισθητικά ωραία εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, ο αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον αυτός ναός, είναι έργο του αρχιτέκτονα Φαίδωνα Κυδωνιάτη. Η περιοχή αυτή, σε πολλές παλαιές πειραϊκές πηγές αναφέρεται ως περιοχή του Τσίλλερ. Έργα του στον Πειραιά, είναι η «Οικία Π. Πατσιάδη(νυν Σταυριανάκου) στην στροφή της πλατείας Αλεξάνδρας, όπου στο καφεζαχαροπλαστείο του Καραντάση,  που βρίσκεται στον κάτω όροφο υπάρχει διακόσμηση στην οροφή του, που είναι έργο του Πειραιώτη ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη, καθώς και άλλα σπίτια στην ακτή Τρύφωνος Μουτσοπούλου, άλλα του έργα υπήρξαν το μέγαρο «Καζανόβα», η οικία «Οικονόμου», το μέγαρο «Μεταξά» κ.λ.π. Πολλά έργα του Γερμανού αρχιτέκτονα έχουν πλέον κατεδαφισθεί, και στον Πειραιά και στην Πρωτεύουσα.

Το 2010, από 22/3/2010 έως 30/8/2010, πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη μια ενδιαφέρουσα Έκθεση για τον αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, την επιμέλεια της Έκθεσης και των 300 σελίδων «Λευκώματος» είχε η Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, η οποία είχε διοργανώσει και άλλη Πειραϊκού ενδιαφέροντος Έκθεση στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά παλαιότερα.

Η Έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης, για τον Γερμανό αρχιτέκτονα που συνδέθηκε τόσο με την χώρα μας όσο και με την πόλη του Πειραιά, ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα. Στον κάτω όροφο το στήσιμο των σχεδίων, έμοιαζε με θεατρικό σκηνικό, σαν να έμπαινες μέσα σε ένα θέατρο. Αλλά και στον πρώτο όροφο, τα σχέδια και οι πληροφορίες για τον Τσίλλερ ήσαν σίγουρα χρήσιμα γιαυτούς που τους ενδιαφέρει η αρχιτεκτονική αισθητική μιας πόλης και όχι μόνο τους ειδικούς.

Πληροφορίες για τον σπουδαίο αυτόν Γερμανό αρχιτέκτονα, βρίσκει κανείς στα εξής μελετήματα και κείμενα:

-Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη: επιμέλεια,

«Ερνέστος Τσίλερ-Αρχιτέκτων(1837-1923), Λεύκωμα σελίδες 303, με την ευκαιρία της Έκθεσης 22/3/-30/8/2010 στην Εθνική Πινακοθήκη.

-Δημήτριος Ε. Παπαστάμος,

«Ερνέστος Τσίλερ»-προσπάθεια μονογραφίας, σελίδες 230, έκδοση Εθνική Πινακοθήκη-Αθηναϊκό Κέντρο Εκδόσεων 1973.

-Μαρία Καρδαμίτση-Αδάμη/ Α. Παπανικολάου-Κρίστενσεν,

«Ernest Ziller-Αναμνήσεις», σελίδες 178, περικοπαί-σημειώματα υπό κ. Ι. Τσίλλερ-Δήμα., εκδόσεις Libro 1997.

-Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

«Ο μεγάλος Γερμανός αρχιτέκτονας που συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της αισθητικής «φυσιογνωμίας» του Πειραιά στα τέλη του 19^ου αιώνα», περιοδικό «Πειραϊκό Ορόσημο», τεύχος 25/10,11,12, 2008.

-Γλαύκος Μαρκόπουλος,

«Η ζωή και το έργο του Ερνέστου Τσίλλερ», περιοδικό «Φιλολογική Στέγη», τεύχος 22/Χριστούγεννα 1974.

-Άννα Πετροπούλου,

«Φωτογραφίες και κούκλα»(η κούκλα του Ερνέστου Τσίλλερ), Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία-Βιβλιοθήκη 4/12/2010.

- Τατιάνα Καποδίστρια,

   Δια χειρός Τσίλλερ-Ένας θησαυρός 450 σχεδίων του αρχιτέκτονα που άλλαξε την Ελλάδα, αποκαλύπτεται αύριο στην Εθνική Πινακοθήκη-και σήμερα στις σελίδες του «Κ». εφημερίδα Η Καθημερινή, περιοδικό «Κ» τεύχος 355/21-3-2010.

Μ. Μπίρης,

Λήμμα, στον 10^ο  τόμο, του Παγκόσμιου Βιογραφικού Λεξικού, εκδόσεις Εκδοτικής Αθηνών 1999.

       Συμπληρωματικά θα σημειώναμε ότι, ο Επιβατικός Σταθμός του Πειραιά είναι έργο των Γ. Λιάπη και Η. Σκρουμπέλου, η

Καπνοβιομηχανία του Παπαστράτου, του Π. Παρασκευόπουλου, η Ναυτική Λέσχη του Πειραιά, του Λάσκαρη κ.λ.π

Οι πληροφορίες από το βιβλίο του Αντρέα Γιακουμακάτου, «Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 20^ος αιώνας», εκδόσεις Νεφέλη 2004.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πρώτη αναφορά και δημοσίευση, στο βιβλίο μου «Πειραϊκό Πανόραμα»-Πνευματικό και Καλλιτεχνικό Χρονολόγιο του Πειραϊκού χώρου 1784-2005. εκδόσεις Τσαμαντάκη 2006. Δεύτερη γραφή με συμπληρωμένα στοιχεία σήμερα,

Πειραιάς, Κυριακή του Πάσχα, 20 Απριλίου 2014