ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ, ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ
Μια απόπειρα καταγραφής της πρόσληψής του στον Ελληνικό χώρο
«Εμείς δεν θα μάθουμε ποτέ τίποτα, δεν θα έχουμε ποτέ
μια ακριβή γνώση για τη ζωή αλλά μονάχα ένα συναίσθημα μεταβαλλόμενο και
διαφορετικό, θλιβερό ή χαρούμενο, ανάλογα με την τύχη. Τίποτα το απόλυτο
λοιπόν. Τι είναι σωστό; Τι είναι λάθος; Εγώ δεν βρήκα σ’ αυτόν το λαβύρινθο μία
οδό διαφυγής…. Μπόρεσα επιτέλους να ενώσω αυτά τα δύο υπέρτατα ιδανικά: τον
Έρωτα και την Τέχνη.
Αλλά της γράφει επίσης:
Μέσα
μου υπάρχουν, θα ‘λεγα, δύο πρόσωπα. Εσύ ήδη γνώρισες το ένα το άλλο ούτε κι εγώ το ξέρω καλά. Τολμώ να πω
ότι υπάρχει ένας μεγάλος κι ένας μικρός εαυτός, αυτοί οι δύο κύριοι βρίσκονται
σχεδόν πάντα σε διαμάχη μεταξύ τους, ο ένας είναι φοβερά αντιπαθής στον άλλο. Ο
πρώτος είναι σιωπηλός και απορροφημένος συνεχώς στις σκέψεις του, ο δεύτερος
μιλά εύκολα, αστειεύεται και δεν είναι γι’ αυτόν άγνωστη η ικανότητα να γελά
και να κάνει και τους άλλους να γελούν. Όταν αυτός λέει κάτι το ανόητο, ο άλλος
πάει στον καθρέφτη και τον φιλά. Είμαι συνεχώς μοιρασμένος ανάμεσα σ’ αυτά τα
δύο πρόσωπα. Πότε επικρατεί το ένα και πότε το άλλο. Εγώ υποστηρίζω, φυσικά,
πολύ το πρώτο, εννοώ τον μεγάλο εαυτό
μου προσαρμόζομαι και συμπονώ τον δεύτερο, που είναι κατά βάθος ένα πλάσμα όπως
όλα τ’ άλλα, με τα κοινά του προτερήματα και μειονεκτήματα. Ποιόν από τους δύο
θα αγαπήσεις περισσότερο, Αντονιέτα μου;».
Γράμμα του Λουϊτζι Πιραντέλλο
στο βιβλίο του Αντρέα Καμιλέρι, «Λουίτζι Πιραντέλο», μετάφραση Γιώργος
Κασαπίδης, εκδόσεις Μεταίχμιο 2002, σελίδες 150-151.
Μέρος Β΄
«Ο Λουίτζι μας
γράφει πολύ σπάνια κι εγώ δεν μπορώ να ησυχάσω, γιατί ξέρω ότι η ζωή του είναι
σπαρμένη με αγκάθια, βλέπω όμως ότι δεν υπάρχει σωτηρία, από τη στιγμή που
είναι έτσι φτιαγμένος. Πόσο πιο ευχαριστημένη θα ήμουν αν ήταν λιγότερο έξυπνος
και μπορούσε να ζήσει τη ζωή των θνητών!»
Από γράμμα της μητέρας του
Λουίτζι Πιραντέλο στην κόρη της Λίνα, με ημερομηνία 21/1/1889, Πόρτο
Εμπέντοκλε». Στο Αντρέα Καμιλέρι
-Το 1966 και με το γενικό τίτλο «Θεατρικά Έργα», πάλι από τις εκδόσεις
«Γκόνη»μεταφράζονται τέσσερα πασίγνωστα θεατρικά του έργα από τρεις
διακεκριμένους μεταφραστές:
α) το Έτσι είναι (αν έτσι νομίζετε),
β) το Η Ηδονή της τιμιότητας,
και τα δύο μεταφρασμένα από τον γνωστό Πειραιώτη δάσκαλο και θεατράνθρωπο,
μεταφραστή, δημοσιογράφο και συγγραφέα, που, πριν λίγες μέρες έφυγε από κοντά
μας, τον Μάριο Πλωρίτη. (Έναν εξαίρετο και πολύ μορφωμένο θεατρικά και όχι μόνο
διανοούμενο που αγάπησε το έργο του Λουίτζι Πιραντέλλο και βοήθησε πολύ στη διάδοσή
του στον Ελληνικό χώρο μαζί, με τον άλλο δάσκαλο του Θεάτρου όλων μας το Κάρολο
Κουν),
γ) ο Ερρίκος Δ΄ σε μετάφραση του γνωστού ιστορικού και θεατρικού
συγγραφέα Γεωργίου Ρούσσου και,
δ) το έργο Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα, σε
μετάφραση του γνωστού μεταφραστή Λάμπη Μυριβήλη.
- Το 1967 επιτελείται ένας Πιραντελλικός άθλος. Κυκλοφορούν τρεις
αυτοτελείς τόμοι με έργα του διάσημου συγγραφέα από τις εκδόσεις «Δίφρος» του
Γιάννη Γουδέλη-του εκδότη του Νίκου Καζαντζάκη-με το γενικό τίτλο «Διηγήματα και νουβέλλες».
Ο πρώτος τόμος,
περιέχει εισαγωγή με τίτλο «Ο Πιραντέλλο διηγηματογράφος» του Σαλβατόρε
Μπαταλία, σε μετάφραση της Εσπερίας Καπόγλου, είκοσι διηγήματα σε μετάφραση του
Στέφανου Κατσαμπή, και, από ένα διήγημα μεταφρασμένο, από τους Στέφανο Καρακάση,
την ποιήτρια Μαργαρίτα Δαλμάτη, τον Πειραιώτη Θεόδωρο Γ. Μακρή, τον Γιώργο
Λύκα, τον ποιητή και μεταφραστή Γεράσιμο Σπαταλά και τον Δημήτρη Καλλονά.
Ο δεύτερος τόμος με ημερομηνία έκδοσης 1968(ένα χρόνο μετά την εκδήλωση της επτάχρονης
δικτατορίας στην Ελλάδα), περιλαμβάνει έναν πρόλογο του ίδιου του θεατρικού
συγγραφέα με τίτλο «Ο Πιραντέλλο για τον Πιραντέλλο» σε μετάφραση Κώστα
Λασσιθιωτάκη, μικρό απόσπασμα από συνέντευξη του Πιραντέλλο στον Έλληνα ποιητή, συμβολιστή Κώστα Ουράνη
και, κρίσεις και σχόλια Ιταλών διανοουμένων για τον συγγραφέα με τίτλο «Ο
Πιραντέλλο χθες, σήμερα και αύριο» μετάφραση Θεόδωρου Γ. Μακρή, και, είκοσι
οχτώ διηγήματα μεταφρασμένα από τους: την Συριανή ποιήτρια και μεταφράστρια
Ρίτα Μπούμη-Παπά, της συγγραφέως Ζερμαίν Μαμαλάκη, της Εσπερίας Καπόγλου, της
εκ Θεσσαλονίκης ποιήτριας και αδερφής του πεζογράφου Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη,
της γνωστής Ζωής Καρέλλη, της Τζούλια Σ. Τσακίρη(2 διηγήματα), Βαρβάρα Μυλωνά,
του ποιητή Φοίβου Δέλφη, Σταύρου Καρακάση, Γιώργο Λύκα(2 διηγήματα), Θεόδωρου
Γ. Μακρή (6 διηγήματα), Κώστα Λασσιθιωτάκη, του συγγραφέα Θεόδωρου Καρζή, του
Π. Κονίδη (2 διηγήματα), του Γεράσιμου Σπαταλά(2 διηγήματα) και Μαν. Φουρτούνη
και Κ. Κατσαρού (4 διηγήματα).
Ο τρίτος τόμος
κυκλοφόρησε το 1969. Του τρίτου αυτού τόμου, προηγείται εκτενής πρόλογος του
Κονράντο Αλβάρο σε μετάφραση Χρήστου Τσαπαλά και ακολουθούν 27 διηγήματα
μεταφρασμένα από τους: Χρήστο Τσαπαλά (8), Θεόδωρου Καρζή(2), Φοίβου Δέλφη(5),
Μάρκου Λαζαρίδη, Τζούλια Στ. Τσακίρη(2), Στ. Βλάχου, Κ. Κατσαρού (7), Στ.
Καρακάση.
Όπως βλέπουμε ο πολύμοχθος αυτός μεταφραστικός άθλος των
εκδόσεων «Δίφρος» του δραστήριου και επαναστάτη στον καιρό του Γιάννη Γουδέλη
(είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά το θαυμάσιο και ενδιαφέρον αυτό άτομο, και
μάλιστα να παρακολουθήσουμε ορισμένες διαλέξεις μαζί, μια, και το αρχείο του
εκδοτικού του οίκου βρίσκονταν στο πατάρι του βιβλιοπωλείου που διατηρούσε ο
Χρήστος Μουτσόπουλος ο εκδότης της Βιβλιογονίας, που εξέδωσα το πρώτο μου
βιβλίο(1989), μέσα στην Στοά της «Όπερας»), πραγματοποιήθηκε από ένα επιτελείο
αξιολογότατων συγγραφέων και μεταφραστών. Ας μην μας διαφεύγει και η προσωπική
μεταφραστική ταυτότητα της Θεσσαλονικιάς σημαντικότατης ποιήτριας Ζωής Καρέλλη,
η γυναικεία σημαντική παρουσία της αντιστασιακής ποιήτριας συζύγου του ποιητή
και ιστορικού της λογοτεχνίας Ρίτας Μπούμη-Παπά, την συμβολή της ποιήτριας και
δοκιμιογράφου Μαργαρίτας Δαλμάτη, της συγγραφέως και ανταποκρίτριας από το
Παρίσι Ζερμέν Μαμαλάκη, αλλά και αντρών δημιουργών, όπως είναι ο ξεχασμένος
ποιητής Φοίβος Δέλφης, ο επίσης σημαντικός ποιητής Γεράσιμος Σπαταλάς κ.λ.π. Τα
περισσότερα διηγήματα είναι μεταφρασμένα από την Ιταλική γλώσσα.
-Το 1968 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ασκραίος» το θεατρικό του έργο «Όπως πρώτα καλύτερα από πρώτα» σε
μετάφραση Στέφανου Κατσαμπή, υπάρχει και ένα κείμενο του γνωστού Ελληνιστή
Φίλιππου Ποντάνι με τίτλο «Το θέατρο του Πιραντέλλο».
-Το 1971 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Φοντάνα», το μυθιστόρημα «Ματθίας Πασκάλ» σε μετάφραση και
εισαγωγή του γνωστού εξ Αιγύπτου Έλληνα συγγραφέα Μανόλη Γιαλουράκη
Το πληθωρικό αυτό
μυθιστόρημα, θα μεταφραστεί ακόμα τρείς φορές.
-Το 1979(πέντε χρόνια μετά
την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας της 21ης πρώτης Απριλίου) από
τις εκδόσεις Δωδώνη του Χρήστου Λάζου,-που έχει εκδώσει εκατοντάδες θεατρικά
έργα, βρίσκονταν στην οδό Ιπποκράτους, δίπλα στο σπίτι-βιβλιοθήκη του ποιητή
Κωστή Παλαμά-το μυθιστόρημα αυτό θα εκδοθεί «Ο Μακαρίτης Ματτία Πασκάλ» σε
μετάφραση Βιολέτας Σωτηροπούλου-Καρύδη.
-Το 1988 από τις εκδόσεις
«Αποσπερίτης» με τον ίδιο τίτλο ξαναμεταφράζεται σε μετάφραση Ντίνας Σιδέρη αι
εισαγωγή του γνωστού συγγραφέα και θεατράνθρωπου Κώστα Ασημακόπουλου.
-Το 2004 από τις εκδόσεις
«Ίνδικτος»(που εκδίδει και το ομώνυμο περιοδικό) σε μια αξιοπρεπή έκδοση, όπως
είναι όλες οι εκδόσεις του γνωστού αυτού εκδοτικού οίκου, επανακυκλοφορεί σε
μετάφραση της Αρχοντίας Κυπριώτου.
Αξίζει νομίζω να μελετηθούν
οι διαχρονικές μεταφράσεις του ως άνω έργου για να παρακολουθήσουμε τους
διαφορετικούς κώδικες και σήματα της μυθιστορηματικής γραφής καθώς και την
εξέλιξη της γλώσσας μέσα στο χρόνο από διαφορετικά άτομα που γνωρίζουν την
Ιταλική γλώσσα.
- Το 1971 πάλι από τις εκδόσεις «Φοντάνα» κυκλοφορεί ένας τόμος που περιλαμβάνει:
α) το μυθιστόρημα «Ένας κανένας κι εκατό χιλιάδες» και
β) το θεατρικό έργο «Η Κυρία Μόρλι» και τα δύο μεταφρασμένα
από τον Γιώργο Μπόλλα. Υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα εισαγωγή του Μανόλη
Γιαλουράκη.
-Το 1972 κυκλοφορεί στην Αθήνα σε μετάφραση του γνωστού-σήμερα
λησμονημένου-συγγραφέα Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου το έργο «Οι γίγαντες του βουνού».
-Το 1978 από τις λαϊκές εκδόσεις «Μαρή» κυκλοφορεί ξανά το «Ένας ή κανένας» και μία πράξη του
θεατρικού έργου «Στην έξοδο» σε μετάφραση Ιάνη λο Σκόκο.
-Το 1979 κυκλοφορεί το πασίγνωστο και πολυπαιγμένο θεατρικό έργο του
Λουίτζι Πιραντέλλο «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε»
σε μετάφραση του εκπληκτικού ηθοποιού και θεατράνθρωπου Δημήτρη Μυράτ. Υπάρχει
και ένα ενδιαφέρον σημείωμα για το έργο του Μάριου Πλωρίτη. Η έκδοση με αριθμό 60
πραγματοποιείται από τον γνωστό εκδοτικό οίκο «Δωδώνη» που τόσα πολλά έχει
προσφέρει στις θεατρικές εκδόσεις τόσο του ελληνικού όσο και του ξένου
θεατρικού ρεπερτορίου.
-Το 1981(χρονιά της πολιτικής «Αλλαγής» με την θριαμβευτική εκλογική
επιτυχία του Αντρέα Παπαντρέου και του ΠΑΣΟΚ) το μυθιστόρημα «Ένας κανένας και εκατό χιλιάδες»
ξαναμεταφράζεται από την Αγνή Αγγέλου-Σπηλιώτη και με επίλογο του Τζιοβάννι
Κρότσι από τον γνωστό εκδοτικό οίκο «Ζαχαρόπουλος».
-Το 2005 το μυθιστόρημα μεταφράζεται εκ νέου, από την Αρχοντία
Κυπριώτου από τον εκδοτικό οίκο «Ίνδικτος».
-Το 1982 εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη από τον εκδοτικό οίκο
«Παρατηρητής»(που εκδίδει και το ομώνυμο περιοδικό) το έργο
«Η αποδιωγμένη»
σε μετάφραση Πάνου Ράμου.
-Το 1983 κυκλοφορεί από τις γνωστές εκδόσεις «Αστάρτη» το έργο «Η γυναίκα και η Τίγρη», η μετάφραση είναι
του Γιάννη Λαμπιδώνη.
-Το 1985 εκδίδεται από τον μεγάλο εκδοτικό οίκο «Κατανιώτη» το έργο «Γυμνή ζωή και άλλα διηγήματα» σε
μετάφραση της γνωστής μεταφράστριας Κατερίνας Γλυκοφρύδη.
-Το 1986 στο νούμερο της σειράς από τον εκδοτικό οίκο «Δωδώνη»
κυκλοφορεί το θεατρικό έργο «Δίχως να ξέρεις
πως», σε μετάφραση της Άννας Βαρβαρέσου-Τζόγια.
Επίσης την ίδια χρονιά(1986) κυκλοφορεί σαν νούμερο 2 της
σειράς των εκδόσεων «Δωδώνη» το διεθνούς φήμης και παγκοσμίως πολυανεβασμένο
θεατρικό έργο «Έξι πρόσωπα ζητούν
συγγραφέα». Η μετάφραση είναι του σημαντικού σκηνοθέτη και δάσκαλου του
Θεάτρου Αλέξη Σολομού.
(Αξίζει να αναφερθεί, ότι η
εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το πρόσφερε στους αναγνώστες της παιγμένο
από ξένο Αμερικάνικο θίασο).
-Το 1986 κυκλοφορεί το έργο «Ο
κινηματογραφιστής» από τις εκδόσεις «Αστάρτη»σε μετάφραση Γιάννη Λαμπιδώνη.
-Το 1987 στο νούμερο 127 της σειράς των εκδόσεων «Ζαχαρόπουλος» θα
εκδοθεί και πάλι «Ο κινηματογραφιστής»
σε μετάφραση Κατερίνας Γλυκοφρύδη.
-Το 1987 θα κυκλοφορήσει στο νούμερο 128 της σειράς των εκδόσεων «Ζαχαρόπουλος»,
το έργο «Στο περιθώριο» σε μετάφραση
και πάλι της Κατερίνας Γλυκοφρύδη.
-Το 1987 κυκλοφορεί ένα ακόμα βιβλίο του Πιραντέλλο, το θεατρικό του «Λιόλα» σε μετάφραση Πάρι Ι. Θεοφανίδη
σαν νούμερο 100 των εκδόσεων «Δωδώνη».
-Το 1989 από τον γνωστό οίκο της Ιωάννας Χατζηνικολή(της γυναίκας που
μας γνώρισε την εκπληκτική Γαλλίδα συγγραφέα Μαργαρίτα Γιουρσενάρ) εκδίδεται «Το μαύρο Σάλι και άλλα διηγήματα» με
εισαγωγή του Κώστα Ασημακόπουλου και μετάφραση του ιδίου και της Ντίνας Σιδέρη.
-Το 1990 εκδίδεται το γνωστό θεατρικό έργο «Να ντύσουμε τους γυμνούς» σε απόδοση του Μάριου Πλωρίτη από τις
εκδόσεις «Γνώση».
-Το 1990 πάλι σε απόδοση του Μάριου Πλωρίτη και τον εκδοτικό οίκο
«Γνώση» κυκλοφορεί το θεατρικό έργο «Έτσι
είναι αν έτσι νομίζετε».
-Την ίδια χρονιά 1990 κυκλοφορεί το μυθιστόρημα «Ο άντρας της γυναίκας του» σαν νούμερο
129 των εκδόσεων «Ζαχαρόπουλος» σε μετάφραση Κατερίνας Γλυκοφρύδη.
-Το 1995 κυκλοφορεί το θεατρικό έργο «Δύο Αινίγματα» σε μετάφραση Λεωνίδα Καρατζά από τις εκδόσεις
«Εξάντα»(ένας εκδοτικός οίκος που μας γνώρισε τον Μαρκήσιο ντε Σαντ αλλά και
τον Ζαν Ζενέ).
-Το 1995 κυκλοφορεί το βιβλίο «Διηγήματα»
σε μετάφραση του ποιητή Δημήτρη Αρβανιτάκη από τις εκδόσεις «Δελφίνι» (έναν
εκδοτικό οίκο που εξέδωσε τον Πειραιώτη διηγηματογράφο Δημοσθένη Βουτυρά).
-Το 1995 πάλι εκδίδεται το «Όπως
με θέλεις/ Ένας ηλίθιος»σε απόδοση Μάριου Πλωρίτη από τις εκδόσεις «Δωδώνη»
στο νούμερο 124 της Θεατρικής σειράς.
-Το 1996 κυκλοφορεί το βιβλίο διηγημάτων με τον γενικό τίτλο «Χάος» σε μετάφραση του συγγραφέα
Σωτήρη Τριβιζά από τις εκδόσεις «Καστανιώτη».
-Την ίδια χρονιά 1996 κυκλοφορεί το βιβλίο «Ο φεγγαροχτυπημένος και άλλα διηγήματα»
σε μετάφραση Χρύσας Κακατσάκη από τις εκδόσεις «Νεφέλη» του Γιάννη Δουβίτσα.
-Το 1997 εκδίδεται το βιβλίο «24
Διηγήματα» σε απόδοση του συγγραφέα Γιάννη Μπεράτη από τις πολύ σοβαρές
εκδόσεις «Ερμής»(όπως αναφέρεται σε σελίδα του βιβλίου, τα διηγήματα αυτά είχαν
πρωτοδημοσιευθεί στο γνωστό περιοδικό της εποχής «Ταχυδρόμος» του
δημοσιογραφικού συγκροτήματος του Χρήστου Λαμπράκη, τις χρονιές 1956, 1958,
1959, 1960, 1961, 1966, 1967).
-Το 1997 επίσης κυκλοφορεί το βιβλίο «Η πρώτη νύχτα και άλλα διηγήματα» σε μετάφραση Κατερίνας
Γλυκοφρύδη από τις εκδόσεις «Καστανιώτη».
-Το 2002 κυκλοφορεί η βιογραφία του μεγάλου Σικελού δραματουργού
Λουίτζι Πιραντέλλο από τον Αντρέα
Καμιλέρι σε μετάφραση Γιώργου Κασαπίδη από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» 2002.
Μια μάλλον λαϊκή βιογραφία του θεατρικού συγγραφέα 270 σελίδων που προσπαθεί να
φωτίσει στοιχεία και ξεχασμένα συμβάντα της προσωπικής του ζωής παρά του έργου
του. Μου θύμισε λαϊκό ανάγνωσμα σε περιοδικό ποικίλης ύλης. Τα συμπεράσματα του
βιογράφου είναι μάλλον πολύ επισφαλή. Και, όπως γράφει σε σημείωμά του ο
συγγραφέας σελίδα 267:
«Αυτό το βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει τη μεταγραφή
μιας προφορικής μου αφήγησης για τη ζωή του Λουίτζι Πιραντέλο, από μια οπτική
γωνία περιορισμένη και εντελώς προσωπική. Η ιδέα μου γεννήθηκε από μια σύντομη
παρέμβασή μου στο συνέδριο “ Le
parole
del
teatro” (Οι
λέξεις του θεάτρου), που έγινε το 1996 στο Σαν Μινιάτο, στο πλαίσιο της σειράς
μαθημάτων “ Prima
del
Teatro” (Πριν
από το θέατρο).
Για τη μεταγραφή, όπως εύκολα θα αντιληφθεί ο αναγνώστης,
χρησιμοποίησα δύο διαφορετικά μητρώα γραφής, το ένα από τα οποία, καθώς η
αφήγηση εξελίσσεται, σβήνει σιγά-σιγά, μέχρι που εξαφανίζεται εντελώς.
Το βιβλίο δεν προορίζεται για ακαδημαϊκούς,
ιστορικούς, μελετητές του Πιραντέλο, στους οποίους αυτά τα πράγματα είναι
γνωστά, αλλά στον κοινό αναγνώστη.
Χωρίς τη θεμελιώδη βιογραφία του Γκάσπαρε Τζούντιτσε θα
μου ήταν αδύνατο να γράψω αυτό το βιβλίο. Επωφελήθηκα αρκετά και τον ευχαριστώ.
Δεν αναφέρω εδώ άρθρα και δοκίμια που επίσης μου
φάνηκαν χρήσιμα αλλά μόνο μερικά βιβλία που συμβουλεύτηκα και
χρησιμοποίησα(πέρα, φυσικά από τα άπαντα του Πιραντέλο)».
-Το 2005
κυκλοφορεί το βιβλίο με τίτλο «Διηγήματα
και Μονόπρακτα». Ο τόμος περιλαμβάνει εννέα διηγήματα και ισάριθμα μονόπρακτα σε μεταφράσεις των: Ο Αργυρόπουλου, Μίνωα
Βολανάκη(του γνωστού σκηνοθέτη) του ηθοποιού και συγγραφέα Θεόδωρου Έξαρχου και
του Λ. Μυριβήλη. Υπάρχει ακόμα πρόλογος του Μάριου Πλωρίτη και εισαγωγικό
σημείωμα του γνωστού ηθοποιού και θεατρικού συγγραφέα (η πολύτομη εργασία του
για τους Έλληνες ηθοποιούς είναι ένας άθλος) Θεόδωρου Έξαρχου. Το βιβλίο
συμπληρώνεται με φωτογραφίες από ελληνικές παραστάσεις.
Ένα ενδιαφέρον βιβλίο στο
οποίο βλέπουμε πως ο διηγηματικός λόγος μετατρέπεται σε θεατρικός, διακρίνουμε
την οικονομία της διηγηματικής αφήγησης και πως αυτή ξαναπλάθεται σε θεατρική,
και ακόμα, το πώς ο συγγραφέας διαπραγματεύεται το ίδιο θέμα σε δύο διαφορετικές
φόρμες, και το πώς ο συγγραφέας γίνεται σκηνοθέτης.
-Το 2005 εκδίδεται ένα άκρως ενδιαφέρον βιβλίο-μελέτη του Λουίτζι
Πιραντέλλο με τίτλο «Η Αισθητική του
Χιούμορ» από τις εκδόσεις «Πολύτροπον» σε μετάφραση, εισαγωγή, επιμέλεια,
ξενόγλωσση βιβλιογραφία και παραστασιογραφία της Ελένης Νταρακλίτσα.
Συνοδεύεται και από ευρετήριο Ονομάτων, Έργων και Όρων. Ένας πράγματι
μεταφραστικός μόχθος σπουδαίος. Στη διεθνή βιβλιογραφία συναντάμε έντεκα(11)
Ελληνικά ονόματα.
Αυτά είναι:
-Αθανασιάδης Νόβας: Θεατρικά μελετήματα, Αθήνα 1963
-Ασημακόπουλος Κώστας: Το θέατρο του Πιραντέλλο, Δώμα
10, 1987, σ.σ. 144-147.
-Hatzantonis
E: “ Luigi Pirandello, Kostas
Uranis
e
la Greccia ” στον
τόμο Forum
Italicum 1, τόμος
4ος, 1967.
-Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου Χαρά: «Το μυστήριο του προσώπου
στο θέατρο του Λουίτζι Πιραντέλλο, στον τόμο «Πτυχές του Ευρωπαϊκού δράματος»
Επτάλοφος, Αθήνα 2003, σ.σ. 65-90. και της ιδίας «Δραματικοί μύθοι του
Πιραντέλλο» στον τόμο «Πτυχές του Ευρωπαϊκού δράματος», Επτάλοφος, Αθήνα 2003,
σελίδες 91-114.
-Πεφάνης Γ. «Η δραματουργία του Ιάκωβου Καμπανέλλη και
ο Λουίτζι Πιραντέλλο. Εξιχνίαση μιας εκλεκτικής συγγένειας», Πρακτικά Β΄
Πανελλήνιου Θεατρολογικού Συνεδρίου: Οι σχέσεις του νεοελληνικού θεάτρου με το
Ευρωπαϊκό. Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών, «Ergo», Αθήνα 2004,
σ.σ. 481-497.
-Πλωρίτης Μ.: «Λουίτζι Πιραντέλλο» στο βιβλίο Πρόσωπα
του νεώτερου δράματος, Γαλαξίας-Ερμείας, Αθήνα 1982 σ.σ. 65-79 και «Λουίτζι
Πιραντέλλο» οι ελληνικές ρίζες της σκέψης του», στο βιβλίο Της σκηνής και της
τέχνης, Καστανιώτης, Αθήνα 1990, σ.σ. 191-197.
-Πούχνερ Β.: «Οι σχέσεις του ελληνικού θεάτρου με το
ιταλικό» στον τόμο Teatrum Mundi. Δέκα
θεατρολογικά μελετήματα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σ.σ. 157-227.
-Proiou A.-Armati A. Il teatro di Luigi Pirandello in Grecia (1914-1995) Dipartimento
di Filologia Greca e Latina, Sezione Bizantino- Neoellenica, Universita di Roma
La Sapienza ,
Roma 1998.
-Σιδέρης Γ.: «Οι Ελληνικές παραστάσεις του
Πιραντέλλο», Νέα Εστία 70, 1961.
-Τερζάκης Άγγ.: «Η αλήθεια και ο πόνος στον Πιραντέλλο»,
στον τόμο Πριν από την αυλαία, Καστανιώτης, Αθήνα 1989, σ.σ. 195-199.
-Χουρμούζιος Εμ.: «Το θέατρο του Πιραντέλλο», «Το
δράμα της προσωπικότητας στο θέατρο του Πιραντέλλο» και «Ο Ερρίκος Δ΄» του
Πιραντέλλο, στον τόμο Ερωτήματα προς την Σφίγγα. Από τον Γκαίτε στον Πιραντέλλο
και στον Ντύρρενματτ, Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 1986, σ.σ. 80-86, 87-94 και
95-104 αντιστόχως.
Σημαντικότατο βιβλίο,
κατατοπιστικό για τους απανταχού Πιραντελλιστές με πολλές και χρήσιμες
πληροφορίες, στο οποίο-μελέτημα-αποκαλύπτουμε όχι μόνο τις αισθητικές απόψεις
του Σικελού και βραβευμένου με το βραβείο Νομπέλ συγγραφέα, τους κανόνες που
διέπουν και τους νόμους μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά μας παρουσιάζονται
και οι φιλοσοφικές ιδέες ενός παθιασμένου θεατράνθρωπου, καθώς οι απόψεις, θέσεις
και ιδέες του πάνω σε θέματα δομής της καλλιτεχνικής δημιουργίας και τεχνικής, δηλαδή
τις αισθητικές του απόψεις, τα υλικά με τα οποία οικοδομείται η σύγχρονη τέχνη
και ποιες είναι οι πηγές της καθώς τις σχολιάζει και τις κριτικάρει συνδέοντάς
τες με σύγχρονα προβλήματα αισθητικής παρουσίασης μέσα από την οπτική του
Χιούμορ. Ξεχωρίζουμε επίσης με μεγάλη ευκολία τι το θεατρικό μάτι του στοχαστή
Πιραντέλλο παρατηρεί και απεικονίζει, όχι μόνο γράφοντας, αλλά καθώς ο ίδιος
βιώνει με πολύ ένταση και στωικότητα το οικογενειακό του δράμα. Ένα μελέτημα,
που παρότι γράφτηκε την πρώτη δεκαετία του 1900-περίοδο αρχής των μεγάλων
επιστημονικών, τεχνολογικών ανακαλύψεων και, πολιτικών και ιστορικών
ανακατατάξεων στην γηραιά ήπειρο- (Αύγουστος του 1907 έως τα μέσα του 1908) είναι
θέλω να πιστεύω αρκετά επίκαιρο και χρήσιμο για τους θιασώτες της Πιραντελλικής
γραφής, σίγουρα πάντως απαραίτητο για τους ερευνητές και ερμηνευτές του έργου
του.
Το μελέτημα αυτό θα άξιζε να
μελετηθεί με τις απόψεις και τις θέσεις ενός σύγχρονου και πολύ γνωστού Ιταλού
συγγραφέα του Ουμπέρτο Έκο περί Χιούμορ. Τα τελευταία χρόνια μεταφράστηκε και
κυκλοφόρησε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο «Η Πολιτιστική Ιστορία του
Χιούμορ» σε επιμέλεια: Jan Bremmer- Herman
Roodenburg.
Το βιβλίο περιλαμβάνει τα
εξής κεφάλαια:
Εισαγωγή
Βιογραφικό σημείωμα για το
συγγραφέα
Η γέννηση της «Αισθητικής του
Χιούμορ»
Η Έννοια του Χιούμορ
Ανάλυση της «Αισθητικής του
Χιούμορ», μέρος Α και μέρος Β.
Η Αισθητική του Χιούμορ,
μέρος Α, μέρος Β
Βιβλιογραφία (Ξενόγλωσση)
Εργογραφία
Πρώτες Εκδόσεις
Βιογραφικές Μελέτες
Γενικές Μελέτες
Ειδικές Μελέτες
Παραστασιογραφία (στο
Εξωτερικό)
Ευρετήρια, Ονομάτων, Έργων,
Όρων.
Η μεγάλου όγκου πληροφοριών
αυτή ξενόγλωσση βιβλιογραφία περιλαμβάνει τις σελίδες 369 έως 458.
«Οι περίφημες αρμονικές γραμμές του αρχαίου κόσμου
συρρικνώθηκαν σε πλαστικά σχήματα υπερφυσικών δυνάμεων. Αυτές τις δυνάμεις ο
Μεσαίωνας υιοθέτησε, δίνοντάς τους υπερφυσικές δυνάμεις. Το ανθρώπινο πνεύμα
ανυποστήρικτο από τις συνθήκες και την εποχή, παραιτήθηκε με βραχμανική εγκαρτέρηση.
Η μελαγχολία που ακολούθησε απορρόφησε ακόμα και από τα ελάχιστα εναπομείναντα
δραστήρια πνεύματα, κάθε διάθεση αναζήτησης και δημιουργίας. Στην πίστη
κυριάρχησε ο δογματισμός, στην επιστήμη η ευρυμάθεια, στην τέχνη η απομίμηση
και στα ήθη η πειθαρχία. Η ανθρωπότητα, κατά την περίοδο της παρακμής της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπέμεινε με στωικότητα τα δεινά της φύσης, αναζητώντας
τις ηδονές με επικούρεια ηδυπάθεια. Αντίθετα, κατά τον Μεσαίωνα, προσπάθησε να
διαφύγει της ζωής μέσω της έκστασης. Από εκεί βλάστησε και η μυθολογία του
Χριστιανισμού, πηλοβατώντας επάνω σε ερινύες, φοβίες και δεήσεις. Ο στοχασμός
συμβάδισε με την πίστη. Το εγχειρίδιο της λογικής δεν αποτέλεσε παρά μόνο μια
συμπληρωματική προσθήκη της κατήχησης, ενώ κυριάρχησε παντού ο φόβος και η
αγωνία για την επερχόμενη συντέλεια του κόσμου…» σελίδες 104-105.
-Την ίδια χρονιά ακόμα, το 2005 από τις εκδόσεις «Ιανός» κυκλοφόρησε
και το βιβλίο της Σοφίας Ιορδανίδου, «Το
παιχνίδι των ρόλων-η πρόσληψη του Πιραντέλλο στην Ελλάδα». Μια μελέτη
οδηγός για την εκδοτική και μεταφραστική περιπέτεια του έργου του Ιταλού
συγγραφέα στον ελληνικό χώρο μέχρι το 2000 με σύντομες πληροφορίες για
παραστάσεις των έργων του, συνοδευτικά μικρά αποσπάσματα από κρίσεις ανθρώπων
του πνεύματος που έχουν αναφερθεί σε αυτόν, ενδεικτικά κείμενα από προγράμματα
ελληνικών παραστάσεων, αναφορές σε εκδηλώσεις και άλλες πληροφορίες. Το βιβλίο
εμπλουτίζεται με φωτογραφίες από παραστάσεις και άλλα χρήσιμα στοιχεία. Όπως η
ίδια η συγγραφέας αρκετές φορές αναφέρει, το μελέτημα αυτό, είναι η συνέχεια
της διδακτορικής της διατριβής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με
τίτλο «Ο Πιραντέλλο στην Ελλάδα».
Ένα μελέτημα που δεν έχω δει, όπως επίσης δεν έχω συμβουλευτεί και ένα άλλο
μελέτημα που έχω συναντήσει σε βιβλιογραφία-τουλάχιστον στις βιβλιοθήκες που
έψαξα-αυτό της A. Proiou-A. Armati, “ Il teatro di Luigi Pirandello in Grecia (1914-1995)
Roma 1998. Από ότι εγώ μπορώ να γνωρίζω από την σχετική έρευνα,
οι εργασίες της ερευνήτριας είναι δημοσιευμένες σε Ιταλόγλωσσα περιοδικά.
«Σε αυτό το βιβλίο επιχειρείται η συνέχιση της έρευνας
της πορείας του Λουίτζι Πιραντέλλο ως δραματουργού στην Ελλάδα κατά τον 20ο
αιώνα. Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να ριχτεί φως στις επιλογές των
υπευθύνων να εντάξουν τον Πιραντέλλο στο ρεπερτόριο τους, και να αξιολογηθεί η
όποια προσφορά τους στη σχέση του συγγραφέα με το ελληνικό κοινό.
Από την άλλη διερευνάται ο γενικότερος ρόλος των ΜΜΕ
και κυρίως των μηχανισμών τους-και όχι μόνο της θεατρικής κριτικής-απέναντι
στον Πιραντέλλο. Όπως και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική,
έτσι και στην Ελλάδα η αντιμετώπιση του Πιραντέλλο από όσους ήρθαν σε επαφή με
το έργο του υπήρξε αντιφατική, τον αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό, υποκλίθηκαν
στη μεγαλοφυΐα του, τον απόρριψαν. Ελάχιστοι είναι οι συγγραφείς που κατάφεραν
να ξεσηκώσουν με το έργο τους τόσο αντιφατικά σχόλια, συναισθήματα και γνώμες.
Και με τη στάση τους αυτή συντελούν σε ένα «παιχνίδι ρόλων» που
ανταποκρίνεται άμεσα σε αυτό που
ανέκαθεν ευχόταν ο Πιραντέλλο να προκαλέσει την αντίδραση, είτε αυτή είναι
θετική είτε αρνητική, καθώς ταύτιζε τη συμμετοχή στη ζωή με τη ζωή στην ίδια.
Η Σοφία Ιορδανίδου με την έρευνά της στο έργο του
Πιραντέλλο ανατρέπει τη μέχρι σήμερα καθιερωμένη άποψη ότι η Αγγλία και η
Γαλλία είναι οι πρώτες στην Ευρώπη, που χρίζουν τον Πιραντέλλο Ευρωπαίο
συγγραφέα. Και φέρνει στο φως μια ακόμη πρωτιά για τη χώρα μας, μια και η
Ελλάδα είναι αυτή εννέα χρόνια, προτού ανακαλύψουν τον Πιραντέλλο τα μεγάλα
ευρωπαϊκά κέντρα, εντάσσει τον νεαρό συγγραφέα στη θεατρική ζωή της,
παρουσιάζοντας το έργο του».
Αυτά γράφονται και πολύ ορθά,
στην Εισαγωγή του βιβλίου.
Αυτός ο δραματικός
Πιραντελλικός λόγος που καταλήγει σε φάρσα, αλλά και, ένας Πιραντελλικός
φαρσικός λόγος που καταλήγει σε μια κωμική δραματικότητα είναι που ερεθίζει
τους αναγνώστες και τους θεατές του έργου του. Η Σοφία Ιορδανίδου εξετάζει με
μεγάλη υπευθυνότητα και επιμέλεια την μεγάλη και μακρά πορεία των Πιραντελλικών
ιχνών στον ελληνικό χώρο και αντιμετωπίζει με ακρίβεια τους εκάστοτε σταθμούς
του. Με το βιβλίο αυτό η πρόσληψη του Πιραντέλλο αποτελεί ένα σημείο αναφοράς τόσο
στην εκδοτική της προσπάθεια όσο και στην παραστασιογραφική της πρόταση. Η
προβολή του Πιραντελλικού έργου χρονικά, γίνεται σκαλί το σκαλί με τεκμηρίωση,
και επισημαίνονται οι σχετικοί παράμετροι των συντελεστών της προβολής αυτής
καθώς και οι διάφοροι μηχανισμοί της προώθησης του. Και όπως γράφει και πάλι η
ίδια στο Κεφάλαιο «Οι Παραστάσεις»:
«Για να φτάσει κανείς στα 1914 και στην πρώτη ελληνική
παράσταση έργου του Λουίτζι Πιραντέλλο, θα πρέπει να ανατρέξει σε γενικές
γραμμές στο πως και κάτω από ποιες συνθήκες λειτουργεί αυτό που ονομάζουμε
επιλογή ρεπερτορίου ενός θιάσου στην Ελλάδα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Ούτε
βέβαια είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που ανεβάζει
Πιραντέλλο και μάλιστα τέσσερα μόλις χρόνια μετά την πρώτη του παρουσίαση ως
θεατρικού συγγραφέα στη γείτονα χώρα».
-Τέλος το 2006, ίσως με αφορμή του ανεβάσματος
του «Ερρίκου Δ΄» από το Εθνικό
Θέατρο(μια καλή παράσταση κοιταγμένη πολύ σύγχρονα) ο πολυγραφότατος
μεταφραστής και ποιητής Ερρίκος Μπελιές ξαναμεταφράζει-κάπως πολύ θεατρικά
απλόχερα και ίσως και απλοϊκά-τον «Ερρίκο
Δ΄» (άραγε από τα Ιταλικά;) που εκδίδεται από τις εκδόσεις «Ηριδανός».
Για να κλείσω την εκδοτική
του περιπέτεια και πάλι με τον «Ερρίκο Δ΄» όπως άρχισα, με την παράσταση που
παρακολούθησα στα εφηβικά μου χρόνια με τον αξέχαστο Δημήτρη Χορν, καθώς έγραφα
το παρόν άρθρο και αποδελτίωνα στοιχεία και πληροφορίες για το έργο του.
Εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η αυτοτελής εκδοτική
προσπάθεια των έργων του Λουίτζι Πιραντέλλο στον ελληνικό χώρο, είναι συνεχής
και καρποφόρα τα τελευταία εβδομήντα δύο(72) χρόνια από το 1934 εποχή Μεσοπολέμου
και μεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών αναταραχών στην Ελλάδα, έως το 2006 που
εκδίδεται η εργασία της Σοφίας Ιορδανίδου, εποχής μεταμοντέρνων ανησυχιών και
σύγχρονων προβληματισμών, δύο χρόνια μετά την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων
στην Ελλάδα και, λιγότερο από πέντε χρόνια της επίσημης πτώχευσης της χώρας μας
και της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που γνώρισε η γενιά μας.
Γνωστοί εκδοτικοί οίκοι των
Αθηνών έχουν εκδώσει βιβλία του, μεγάλης κυκλοφορίας περιοδικά-λογοτεχνικά και
μη-έχουν δημοσιεύσει κατά καιρούς διηγήματά του και, σημαντικοί συγγραφείς και
μεταφραστές έχουν μεταφράσει ή έχουν αποδώσει κείμενά του. Η πορεία του στις
ελληνικές θεατρικές αίθουσες είναι εξίσου σημαντική. Πιστεύω, ότι ο
σπουδαιότερος πυρήνας της συγγραφικής του δημιουργίας μας είναι σίγουρα
γνωστός. Υπολείπεται να μεταφραστούν τα θεωρητικά του κείμενα, η αλληλογραφία
του και οι σπουδαιότερες μελέτες και βιογραφίες για τον ίδιο και το έργο του.
ΔΙΗΓΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ
ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΝΤΥΠΑ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΑ
Τα διηγήματα του Πιραντέλλο που κατά καιρούς έχουν δημοσιευθεί
στα ελληνικά έντυπα μάλλον δεν είναι και το πολλά, σε σχέση με τις δημοσιεύσεις
άλλων ευρωπαίων συγγραφέων. Αρκετά επώνυμα και μεγάλης κυκλοφορίας περιοδικά
από όσα κατόρθωσα να ελέγξω και να αποδελτιώσω δημοσίευσαν κείμενά του και
ακόμα περισσότερα αφιέρωσαν μελέτες στην δημιουργία του και ασχολήθηκαν με το
ανέβασμα θεατρικών του έργων. Αξίζει να αναφέρουμε και την εξής πληροφορία, το
βιβλίο του Ιταλού συγγραφέα που επέδρασε πάνω στο έργο του Πιραντέλλο σύμφωνα
με τους ξένους μελετητές του, αυτό του Luigi Chiarelli, «Η Μάσκα και το πρόσωπο»,
μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Ε. Βονασέρα το 1922. Βλέπε και σχετική
κριτική στο λογοτεχνικό περιοδικό «Μούσα» τεύχος 8/20-3-1922, σελίδα 127.
Α. ΒΙΒΛΙΑ
-Αλέκος Λιδωρίκης,
«Μίλησα με μορφές του αιώνα μας» Εστία 1992,
σ. 99-103.
-Θανάσης Θ. Νιάρχος,
επιμέλεια-επίλογος:
«Λουίτζι Πιραντέλλο Πρώτα φοίτησα στο σχολείο
της ζωής» στο «Ένας Αιώνας Νόμπελ»-Οι ομιλίες των συγγραφέων που τιμήθηκαν με
το βραβείο Νόμπελ στον 20ο
αιώνα. Καστανιώτης 2000, σ. 52-83, μετάφραση Δημήτρης Πιερίδης.
-Γεράσιμος Σπαταλάς,
μετάφραση:
«Στο Σπίτι που γεννήθηκα», στο «Σύγχρονη
Ιταλική Ποίηση», Δίφρος 1959. σ. 63.
-Νίκος Γαλάτης, μετάφραση:
«Η πρώτη νύχτα του γάμου», στο «Παγκόσμιος
Ανθολογία Διηγήματος», τόμος Α, Αυλός 1960, σ. 502-509.
-Δημήτρης Κωστελένος,
μετάφραση:
«Η Γάτα, μια καρδερίνα και τ’ αστέρια», στο
«Μικρή Παγκόσμια Ανθολογία Διηγήματος», Άγκυρα-Δ. Παπαδημητρίου 1972, σ. 59-66.
-Γεώργιος Θ. Ζώρας,
πρόλογος-Δημήτρης Γιάκος, διευθυντής σύνταξης:
«Σκέψου το καλά Τζακομίνο», στο «Βιογραφικόν
Λεξικόν-Παγκόσμιος Ανθολογία», Γεωργίου Παπακωνσταντίνου 1973, τόμος Β΄, σ. 630,631-635.
-Θεόδωρος Γ. Μακρής,
επιλογή-μετάφραση με βιογραφικά σημειώματα:
«Το τρένο εσφύριξε», «Δεν είναι σοβαρό
πράγμα», «Ένας άλλος κορυδαλλός», «Ανάκληση στο καθήκον». Στο «Ιταλικά
διηγήματα του αιώνα μας», Το Ελληνικό Βιβλίο 1975, σ.
123-126,127-134,134-143,143-146,149-162.
- Άρρια Κλώντια,
μετάφραση-απόδοση:
«Η Ομπρέλλα», στο «Μικρά αριστουργήματα
διάσημων ξένων συγγραφέων», Αθήνα 1977, σ. 73-87.
- Θεόδωρος Καρζής, μετάφραση:
«Το κόκκινο βιβλιάριο», «Μετάλλιο αξίας»,
στο «Πενήντα κλασικά διηγήματα σε πενήντα κλασικές μεταφράσεις», Αθήνα 1979, σ.
155-163, 164-171.
- Σταύρος Αντωνίου,
εισαγωγή-μετάφραση:
«Μοσχολέμονα από την Σικελία», στο «Επτά Ιταλοί
κλασικοί πεζογράφοι», Οδός Πανός 1989, σ. 141-167.
- Νάσος Βαγενάς-Τάκης
Καγιαλής-Λάμπρος Πόλκας-Νίκος Τομαράς-Γιώργος Φράγκογλου,
«Το πιθάρι», στο «Νεώτερη Ευρωπαϊκή
Λογοτεχνία»-Ανθολόγιο μεταφράσεων Β΄ Ενιαίου Λυκείου(Επιλογή), ΟΕΔΒ 1998, σ.
215-223.
- «Αρχιτέκτονες του σύγχρονου
θεάτρου», Δωδώνη χ.χ.
Περιλαμβάνει δύο κείμενα του Λουίτζι
Πιραντέλλο, το «Η δράση εμπεριέχεται στο λόγο», και «Ελεανόρα Ντούζε» σ. 51-55,
57-68. (καθώς και ένα μικρό σημείωμα για τον ίδιο σ. 49.
Επίσης, στο βιβλίο της Ζωζής Ζωγραφίδου αναφέρεται και μία
έκδοση του 1955 δίγλωσση που δεν κατόρθωσα να βρω, που περιλαμβάνει το διήγημα
«Στον αγέρα το ξέσπασμα».
Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ
Τα λογοτεχνικά περιοδικά δεν στάθηκαν εχθρικά απέναντι στο
έργο του θεατρικού Ιταλού δραματουργού. Οι διευθυντές τους άνοιξαν τις σελίδες
τους και σποραδικά δημοσίευσαν διηγήματά του ή κρίσεις για το έργο του.
Πρυτανεύουσα θέση κρατά το μακροβιότερο και πολυτιμότατο σε λογοτεχνικές
πληροφορίες και αναφορές περιοδικό «Νέα Εστία» και κατόπιν έρχονται τα διάφορα
άλλα.
1. μετάφραση Αλέξανδρος Κοτζιάς, «Ο αιχμάλωτος»,
«Γράμματα και Τέχνες», τχ. 7-8/7,8,1982,σ.9-12.
2. Παύλος Γερένης, απόδοση, «Το τρένο σφύριξε», «Το
Δέντρο» τχ. 92/2,3,1990, σ. 86-92.
3. Ντίνα Σιδέρη-Κώστας Ασημακόπουλος μετάφραση(απόσπασμα),
«Το Μαύρο Σάλι», Ομπρέλλα τχ. 4-5/12,1989, σ.53-55.
4. Δημήτρης Κωστελένος, μετάφραση, «Η Γάτα μια καρδερίνα
και τ’ αστέρια» Ομπρέλλα τχ. 13-14/7,1991, σ. 41.
5. Μάριος Λυκούδης, μετάφραση, «Νεκρός σε Ξενοδοχείο», η
Λέξη τχ. 36/7,8,1984, σ. 545-551.
6. Σωτήρης Τριβιζάς, μετάφραση «Male di Luna», η Λέξη τχ. 126/3,4,1995, σ. 173-198.
7. Γεράσιμος Σπαταλάς, μετάφραση «Πικρό Νερό»,
Νεοελληνικά Γράμματα τχ. 10/16-6-1935, σ. 12-14. και «Στο Σημάδι», Νεοελληνικά
Γράμματα τχ. 14/14-7-1935, σ.13.
8. Ν. Λουρώτος,
μετάφραση «Οι τρεις αγαπημένες», Νεοελληνικά Γράμματα τχ. 29/19-6-1937, σ. 14.
9. Τάκης Σωτήρχος, μετάφραση, «Ένας βλάκας», Ηπειρωτική
Εστία τχ. 96/4,1960, σ. 339-346.
10.
Γεράσιμος
Σπαταλάς, μετάφραση «Η ζωή γυμνή» και Στ. Κατσαμπής, μετάφραση, «Ήλιος και
Σκιά», και Θεόδωρος Γ. Μακρής μετάφραση, «Εξηγήσεις στο Αμερικανικό
κοινό»(απόσπασμα), «Το στερνό φράκο», Στέφανος Κατσαμπής μετάφραση, «όταν
κανείς είναι κάποιος», «Μυστικό σημειωματάριο»(απόσπασμα). Καινούργια Εποχή τχ.
22/ Καλοκαίρι 1961, σ. 3-14,15-25,37, 25-37,38,75,80.
11.
Κ. Χ. 1983-Α.Κ.
1984, μετάφραση, «Η Απεργία»(απόσπασμα) Καινούργια Εποχή τχ. 28/29/30/31/
σ.29-33.
12.
Σ. Κατσαμπής,
μετάφραση, «Η τραγωδία ενός προσώπου», Καινούργια Εποχή τόμος 12/Χειμώνας 1958,
σ. 331-336.
13.
Γεράσιμος
Σπαταλάς, μετάφραση, «Στο σπίτι που γεννήθηκα», Καινούργια Εποχή τόμος
14/Καλοκαίρι 1959, σ. 211.
14.
Σ. Ιορδανίδου,
μετάφραση, «Ο κ. Τσουκαρέλλο εκλεκτός μελωδός», Εκλογή 1957, και «Ο σύζυγος της
γυναίκας μου», Εκλογή 1960, σ. 125.
15.
Θόδωρος Καρζής, μετάφραση,
«Το φως του άλλου σπιτιού», Εκλογή τχ. 1/12,1967, σ.49-54.
16.
Από (Ζωζή Ζωγραφίδου), «Ο γάμος της θείας
Μικελίνας», Μπουκέτο 23/4/1933, σ.521-522, και «Το θανάσιμο λάθος», Μπουκέτο 4/12/1932,
σ. 1625.
17.
Μετάφραση του
Κάρολου Τζίζεκ και του Άφραστου Γιαννήσου, «Ο άνθρωπος με το άνθος στο στόμα»,
Κοχλίας. Η πληροφορία αντλείται από το βιβλίο του Κώστα Κουρούδη, «Το περιοδικό
Κοχλίας», Θεσσαλονίκη 1945-1947, εκδόσεις Μπιλιέτο 1997. Το όνομα του Λουίτζι
Πιραντέλλο αναφέρεται και στις σελίδες 24,26,29,83,86,87,92.
18.
Λάμπρος Βαρελάς,
«Ελληνικά Γράμματα»(1927-1930), έκδοση University Studio Press 1995, αναφέρεται ότι θεατρικές κριτικές, διηγήματα και
άλλες πληροφορίες για τον Λουίτζι Πιραντέλλο υπάρχουν στους τόμους Α 251, Β
187-188, Γ 439, 545, Ε 525,587,608, σ. 63, 93, 262,81,373.
19.
Δημήτρης
Χατζόπουλος, μετάφραση «Πρώτη Νύχτα» και «Ο Γολγοθάς», Εβδομαδιαία Παγκόσμια
Φιλολογική Εγκυκλοπαίδεια του 1934.
20.
Φάνης Σπύρου,
κριτική για το «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα», Τραμ ένα όχημα τχ. 4-5/1,1988
σ.184-185.
21.
«Για τον Λουίτζι
Πιραντέλλο» Σήμερα τχ. 7/7,1933 σ. 201. Η πληροφορία αντλείται από το βιβλίο
της Μαρίας Σακελλαρίου, «Το περιοδικό Σήμερα (1933-1934) εκδόσεις University
Studio Press, Θεσσαλονίκη 1994.
22.
«Κυπριακά
Γράμματα» και «Πάφος» τα δύο αυτά λογοτεχνικά περιοδικά της Κύπρου, κάνουν
μνεία για τον Πιραντέλλο. Η πληροφορία αντλείται από το βιβλίο του Λευτέρη
Παπαλεοντίου «Κυπριακά περιοδικά»(1903-1958) έκδοση University Press Studio
2004, σ. 84,296,281,122,272,57.
23.
«Για το Θέατρο
και τη Λογοτεχνία» Ευθύνη τόμος ΙΓ σ. 545. Η πληροφορία αντλείται από το βιβλίο
του Αντώνη Τσακίρη, «Ευρετήριο Ευθύνης» τόμοι ΙΑ-Κ(1982-1991), Αθήνα 1993,
σ.87.
24.
Τα εξής
περιοδικά: α) Θεατρική κριτική για το έργο «Ερρίκος ο Δ», και «Η ηδονή της
τιμιότητας», στο «Ελληνική Επιθεώρηση» τχ. 214/8,1925. β) μελέτημα του ποιητή
Τάκη Μπαρλά, «Λουίτζι Πιραντέλλο» στην «Νέα Τέχνη» τχ. 1/1,1925. γ) Θεατρική κριτική για το έργο «Η ηδονή της
τιμιότητας», στα «Τα Παρασκήνια» τχ. 3/ 4, 1924. δ) Τάκης Μπαρλάς «Για τον
Λουίτζι Πιραντέλλο» στην «Διανόηση» του 1925. ε) στην «Η Εικονογραφημένη της
Ελλάδος» τχ. 3/1925.
Τα παραπάνω στοιχεία για τα πέντε περιοδικά
αντλήθηκαν από το βιβλίο του Χ, Λ. Καράογλου, «Περιοδικά Λόγου και
Τέχνης»(1901-1940)-Αθηναϊκά περιοδικά, τόμος Α, έκδοση και πάλι University
Studio Press 1996, σελίδες 165,349,361,379,387.
Τέλος, το έντυπο με τις περισσότερες
αναφορές στον Λουίτζι Πιραντέλλο και το έργο του είναι το κλασικό και
χρησιμότατο περιοδικό «Νέα Εστία» στα εξής τεύχη του:
•
Ρίτα Μπούμη-Παπά, μετάφραση, «Ασπρόμαυρη γρηούλα» Ι,ΙΙ,ΙΙΙ, (ποίημα), τεύχος
7-31/ 1-4-1928 σ.322.
•
Γιώργος Πράτσικας, μετάφραση, «Μετάλλιον Πολιτικής Αρετής», (διήγημα), τεύχος
148/15-2-1933 σ.210-213.
•
Γεράσιμος Σπαταλάς, μετάφραση, «Το Ξεφάντωμα», (διήγημα), τεύχος 205/1-7-1935,
σ.625-628.
•
Μιχάλης Κόκκαλης, «Όνειρο(αλλά ίσως όχι) (μονόπρακτο), τεύχος 224/ 15-4-1936,
σ. 535-543.
• Γεράσιμος
Σπαταλάς, μετάφραση, «Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα» (μονόπρακτο) σε
συνέχειες, τεύχος 249/1-5-1937, σ.662-674. και «στο σπίτι που γεννήθηκα»
(σονέτο) τεύχος 733/15-1-1958, σ. 123.
•
Θεόδωρος Γ. Μακρής, μετάφραση, «Το τραίνο εσφύριξε» τεύχος 814/1-6-1961, σ.
751-754. και «Ο διάσημος νεκρός» (διήγημα) τεύχος 958/1-6-1967, σ. 716-724.
•
Μάνθου Κρίσπη, μετάφραση, «Η Πατέντα» (μονόπρακτο) τεύχος 826/1-12-1961,
σ.1594-1598.
•
Στέλλα Μάντακα, μετάφραση, «Το Χοροπήδημα», (διήγημα) τεύχος 826/1-12-1961, σ.
1611-1615.
•
Αντώνης Σφακιανάκης, μετάφραση, «Πρώτη Νύχτα» τεύχος 1131/15-8-1974 σ.
1302-1307.
•
Ισμήνη Παπανικολάου, «Δύο κρεβάτια για δύο», τεύχος 1245/15-5-1979, σ.723-728.
και «Το ταξίδι» τεύχος 1279/15-10-1980 σ. 1563-1571.
•
Άρτα Ρώσση, «Το πιθάρι», τεύχος 1442/1-8-1987, σ. 1026-1031. και «Αφηρημάδα»
τεύχος 1443/ 15-8-1987, σ. 1102-1105.
•
Ντίνα Σιδέρη-Κώστας Ασημακόπουλος, «Σκέψου το, Τζακομίνο» τεύχος
1473/15-11-1988 σ. 1700-1705. και «ο άλλος γιος» τεύχος 1492/ 1-9-1989, σ.
1158-1168.
•
Εσπερία Καπόγλου-Σουρβίνου, μετάφραση, «Ο συγχωρεμένος» τεύχος 1644/1-1-1996,
σ. 37-42. και, απόδοση, «Πρώτη Νύχτα», τεύχος 1685/15-9-1997, σ. 1320-1325.
Υπάρχουν επίσης δεκάδες κείμενά του που
έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά ποικίλης ύλης και σε πολλές σελίδες των
εφημερίδων.
Όπως μπορεί εύκολα να παρατηρήσει
κανείς, οι μεταφραστές του έργου του
είναι και οι ίδιοι συγγραφείς, ποιητές ή πεζογράφοι, ή άτομα που ασχολούνται
συστηματικά με την τέχνη του θεάτρου, επίσης, μεταφράζονται διηγήματά του πάρα
πολλά από γυναίκες συγγραφείς, πράγμα που υποδηλώνει την αγάπη του γυναικείου
κοινού στην δημιουργία του, και ακόμα, ότι από την σύνολη έρευνα και
αποδελτίωση διαπιστώνει κανείς ότι, μεταφράζονται συγκεκριμένα διηγήματά του
ξανά και ξανά, το ίδιο συμβαίνει και με τα πεζά του και τα θεατρικά του, που
ανεβαίνουν στις ελληνικές σκηνές. Το έργο του Πιραντέλλο είναι μεγάλο, αλλά η
διαρκής αγάπη του κοινού, στρέφεται σε συγκεκριμένα αφηγήματά του που έχουν να
κάνουν με τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, τις σχέσεις μεταξύ των ζευγαριών, τις
λυρικές και νοσταλγικές αφηγήσεις για τα παιδικά του χρόνια, τους άντρες που
διακατέχονται από τον Σεληνιακό οίστρο, θέματα που απασχολούν την αγροτική
κοινωνία της εποχής του, και ασφαλώς το θέμα των ρόλων και αυτό της ανθρώπινης
ταυτότητας.
Στο έργο του Πιραντέλλο, δεν ξέρω αν
είναι υπερβολικό αν σημειώναμε ότι επικρατεί μια διαρκής αβεβαιότητα των πάντων
και για τα πάντα, υπάρχει μια διαρκής ρευστότητα, τα πάντα είναι μετέωρα όπως
και οι ανθρώπινες σχέσεις, τα πάντα είναι σχετικά και αληθεύουν ανάλογα την
σκοπιά που τα αντιμετωπίζει κανείς, αισθήματα και συναισθήματα, γεγονότα και
καταστάσεις, διαπροσωπικές σχέσεις και συμβάντα της ζωής, δραματικές
καταστάσεις και γκροτέσκα γεγονότα, παμπάλαιες παραδοσιακές αξίες και σύγχρονα
συμβάντα, ανθρώπινες περιπέτειες και τρέλα των γεγονότων και των καθημερινών
συμβάντων, αλήθεια και αληθοφάνεια, πίστη και απιστία, έρωτας και θάνατος,
ευρωστία σωματική και σήψη της ύλης, μυστήριο της ζωής και λογική της ερμηνεία,
μύθος των γεγονότων και επιστημονική ερμηνεία, όλα αυτά και άλλα θεατρικά και
μυθιστορηματικά καθέκαστα και συγγραφικά τεχνάσματα της Πιραντελλικής γραφής
βρίσκονται διαρκώς εν κινήσει, ρέουν μέσα σε μια ανθρώπινη περιπέτεια ζωής
χωρίς να γνωρίζουμε προς τα πού θα οδηγηθούν χωρίς να είμαστε σίγουροι για το
που θα μας οδηγήσουν οι περιγραφόμενες εξελίξεις, μια μάσκα και ένα προσωπείο,
όπως στην Αρχαία τραγωδία είναι αυτή και αυτό που συνεχώς οι ήρωές του φορούν
και αλλάζουν με μεγάλη άνεση. Ένα θα γράφαμε στα θεατρικά καθ’ ημάς «σκοτσέζικο
ντουζ», από την χαρά μεταπηδούμε εύκολα στο δράμα, και από την δραματική
περιπέτεια οδηγούμεθα στην ατομική φαρσική λύση. Η ασάφεια της ζωής γίνεται και
ασάφεια των διαδραματιζομένων μέσα στο έργο του. Μάσκες γυμνές, ρευστές, χωρίς
οντολογικό πρόσημο, Μάσκες και Προσωπεία που συνεχώς μεταβάλλονται σε ένα
θεατρικό παιχνίδι ρόλων των ηρώων και των ίδιων των θεατών, ένα διαρκές
ανακάτεμα των ευμετάβλητων καταστάσεων και των γεγονότων. Ρέει η ζωή και ρέει
μαζί της και η θεατρική γραφή, ρέει η συγγραφική γραφίδα καθώς ακολουθεί κατά
πόδας την ζωή και τα συμβαίνοντα σε αυτήν. Ένα διαρκές παιχνίδι μεταξύ του
Λουίτζι Πιραντέλλο και των αναγνωστών του, ένα θεατρικό κάτοπτρο που ο κάθε
θεατής ανακαλύπτει αυτό που ο εκείνος θέλει να ανακαλύψει, αυτή είναι η μαγεία
του Σικελού δραματουργού, που έζησε σε μια εποχή ιστορικών ανακατατάξεων και
πολεμικών συγκρούσεων, κρατών και ηγετών που αναζητούσαν μια αβέβαιη
σταθερότητα, αυτήν την σταθερότητα που οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γιώργος
Χ. Μπαλούρδος
Μέρος
δεύτερο, ακολουθούν στο τρίτο μέρος οι Βιβλιογραφικές πληροφορίες για το έργο
του και έπεται η Παραστασιογραφία.
Πρώτη
γραφή, περιοδικό Οδός Πανός, τεύχος 136/4,6,2007, σελίδες 78-121,
Δεύτερη
γραφή συμπληρωμένη, σήμερα Κυριακή 10 Αυγούστου 2014.
Πειραιάς,
Κυριακή 10 Αυγούστου 2014.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου