ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ
Λουίτζι Πιραντέλλο (28/6/1867-10/12/1936)
Μια απόπειρα καταγραφής της πρόσληψής
του στον ελληνικό χώρο
ΜΕΡΟΣ Γ
Παρουσιάζοντας το αφιερωματικό τεύχος της Οδού Πανός,
τεύχος 136/4,2007 η Μαρύ Θεοδοσοπούλου στην εφημερίδα «Η Εποχή» της Κυριακής 7
Απριλίου του 2007 σελίδα 27 έγραφε τα εξής η έγκριτη και πάντα ενημερωμένη
δημοσιογράφος και συγγραφέας:
«Εφέτος, στις 28 Ιουνίου, συμπληρώνονται 140 χρόνια
από τη γέννηση του Λουίτζι Πιραντέλλο, ενώ πέρυσι, στις 10 Δεκεμβρίου, ήταν η
επέτειος των 70 χρόνων από το θάνατό του. Για τη διπλή επέτειο, δημοσιεύεται
ένα πολυσέλιδο αφιέρωμα, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του πρόσφατου
τεύχους. Εν αρχή, ένα λεπτομερές χρονολόγιο από τον Γιάννη Στάμο, ο οποίος
συνέταξε και μελέτη για τις θεατρικές παραστάσεις του Πιραντέλλο στην Ελλάδα.
Ξεκινώντας με ένα πίνακα, όπου καταγράφεται η συχνότητα των πιραντελλικών παραστάσεων
ανά έτος, για μια περίοδο ογδόντα χρόνων, από την πρώτη παράσταση του 1914
μέχρι το 1995, συνεχίζει αναφερόμενος στη στάση του θεατρόφιλου κοινού και της
κριτικής, όπου και πάλι πρώτος ο Κωστής Παλαμάς διείδε τη μοναδικότητα του
έργου. Κυρίως, απαριθμεί τους σκηνοθέτες που αγάπησαν το θέατρο του σικελού
δραματουργού. Και εν κατακλείδι, εκτενής καταγραφή της πρόσληψης του Πιραντέλλο
στον ελληνικό χώρο από τον Γιώργο Μπαλούρδο, όπου παρατίθεται εργογραφία, αποδελτίωση
διηγημάτων του σε λογοτεχνικά περιοδικά, βιβλιογραφικές αναφορές και
παραστασιογραφία. Τονίζουμε την κεφαλή και την ουρά του αφιερώματος, γιατί,
κατά κανόνα, τα αφιερώματα σε ξένους συγγραφείς αοριστολογούν ως προς τα
βιογραφικά στοιχεία, αδιαφορώντας για τα ελληνικά ίχνη του τιμώμενου. Από την
άλλη, το πρόσφατο βιβλίο της Σοφίας Ιορδανίδου, «Η Πρόσληψη του Πιραντέλλο στην
Ελλάδα», δεν αναιρεί την αξία του αφιερώματος, καθώς η παράλληλη, όπως
φαίνεται, έρευνα του Μπαλούρδου συμπληρώνει τη σκιαγράφηση του τοπίου, που,
άλλωστε, όσο τουλάχιστον αφορά τον πεζογράφο Πιραντέλλο, δεν νομίζουμε πως
εξαντλείται.
Κατά τα
άλλα, δημοσιεύονται σχετικά εκτενή κείμενα, που αναφέρονται πλαγίως στο
πιραντελλικό έργο. Έτσι, αντί μελετημάτων για τον λιγότερο γνωστό στα καθ’ ημάς
πεζογράφο Πιραντέλλο και τον ευρύτερα θαυμαζόμενο θεατρικό συγγραφέα, το
κείμενο του Γεράσιμου Ζώρα, εστιάζει το ενδιαφέρον του στον εφέτος και πάλι τιμώμενο
Καζαντζάκη, Μάιο του 1936, με πρόταση του Κ. Καρθαίου, τότε διευθυντή του
Βασιλικού Θεάτρου, ο Καζαντζάκης καταπιάστηκε να μεταφράσει το «Απόψε
αυτοσχεδιάζουμε», όπως απέδωσε τον τίτλο ο επόμενος μεταφραστής του, ο
Δημήτρης Μυράτ. Αγνοούμε τον τίτλο της
μετάφρασης του Καζαντζάκη, αφού όχι μόνο δεν ανέβηκε στο τέλος του 1936, καίτοι
ολοκληρωμένη κατά την εκπνοή του Πιραντέλλο, αλλά ούτε καν διασώθηκε. Αντ’
αυτής, έχουμε την κωμωδία, «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει», που συνέγραψε αμέσως ο
Καζαντζάκης, παντρεύοντας τον Σικελό με Σαίξπηρ. Ακολουθεί το κείμενο της
Μαρίας Σγουρίδου, όπου το μυθιστόρημα του Πιραντέλλο «Ο Μακαρίτης Ματθίας
Πασκάλ» συνδυάζεται και συγκρίνεται με τους «Αθλίους» του Ουγκώ. Μάλλον παρακινδυνευμένος
δείχνει ο παραλληλισμός του βίου Γιάννη Αγιάννη με αυτόν του πιραντελλικού
ήρωα, στηριζόμενος σε δευτερεύοντα στοιχεία.
Στο
κείμενο της Βασιλικής Μπάρμπα αναφέρεται στο ρηξικέλευθο μελέτημα του
Πιραντέλλο, «Η Αισθητική του χιούμορ». Ακόμα αναδημοσιεύονται παλαιότερο
κείμενο του Μάριου Πλωρίτη και αποσπάσματα από το έργο «Ο άνθρωπος με το
λουλούδι στο στόμα». Τέλος, ένα σαρωτικό σχόλιο του Χρήστου Χρυσόπουλου περί
ριζοσπαστικής λογοτεχνίας, ενώ η επιμέλεια του αφιερώματος χρεώνεται στην Μαρία
Σγουρίδου. Επίσης, στο τεύχος, σελίδες για τον Μπέκετ, οι μόνιμες στήλες και
μικρά πεζά».
Μαρύ
Θεοδοσοπούλου, εφημερίδα «Η Εποχή», Κυριακή 7/4/2007
«Κοίταξε
τα πράγματα και με τα μάτια εκείνων που δεν τα βλέπουν πια. Θα νιώσεις μια
θλίψη γιέ μου, που θα τα κάνει να φαντάζουν πιο ιερά και πιο όμορφα»
Λουίτζι Πιραντέλλο, «Χάος»-διηγήματα,
εκδόσεις Καστανιώτη 1996, μετάφραση Σωτήρης Τριβιζάς.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ
Στην Βιβλιογραφική αυτή αναφορά, θέλησα να καταγράψω όσο
γίνεται περισσότερα ονόματα και διαφορετικού είδους μελετήματα, που, μπορεί να
αναφέρουν ελάχιστα ίσως στοιχεία για τον Λουίτζι Πιραντέλλο, πιστεύω όμως από
την μελέτη τους, πως φωτίζουν διαφορετικές πτυχές της ζωής, των δραστηριοτήτων
και του έργου του γενικότερα.
Πέρα από την αξιολόγηση των
κρίσεων, ίσως βοηθήσουν τους μελλοντικούς ερευνητές του στην καλύτερη κατανόηση
της συνολικής δημιουργίας του.
-Annick Benoit-Guy Fontaine, διεύθυνση έκδοσης.
Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, σειρά
«Ευρωπαϊκά Γράμματα», εκδ. Σοκόλης 1192, τόμος Α΄, σ. 258,528, τόμος Γ΄, σ. 94-101, 48,82.
-Φλαμίνι-Κρεμιέ,
Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας, μτφ. Γεωργίου
Σερουϊου, εκδ. Ελευθερουδάκης-Αθήνα 1930, σ. 226,228-229.
- Θέατρο Τέχνης,(Λεύκωμα),
Θέατρο Τέχνης(1942-1972), Αθήνα 1972. Σε
αρκετές σελίδες του συναντάμε στοιχεία για τις Πιραντελλικές παραστάσεις καθώς
και φωτογραφίες παραστάσεων που ανέβασε το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Επίσης, και στο καινούργιο «Λεύκωμα» που εκδόθηκε για το Θέατρο Τέχνης,
βρίσκουμε στοιχεία και καταγραφή κριτικών σημειωμάτων.
- Καρολίνα Ουάιρ-Κ. Μ. Παναυάρ-Ι.Μ. Ρομέιν,
Ιστορία της Ανθρωπότητος-Ο 20ος
Αιώνας, τόμος 11ος, εκδ. Χ. Τεγόπουλος 1970, σ. 5582.
- Πρωϊου Άλκηστις-Armati Angela,
«Ο Λουίτζι Πιραντέλλο και η Ελληνική κριτική».
Στον τόμο «Πρακτικά Α΄ διεθνούς Συνεδρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας-Σχέσεις της
Ελληνικής με τις Ξένες Λογοτεχνίες, εκδ. Δόμος 1995, σ. 413-428.
- Εγκυκλοπαίδεια, Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, τόμος 11ος
, Αθήνα 1964, σ. 163-164.
- εφημερίδα Η Αυγή 19/3/1995, «Αναζητώντας τα όρια
του πραγματικού και του αόρατου».
- εφημερίδα Εξόρμηση 21/12/1986, «Ο συγγραφέας που
έδωσε νέα διάσταση στο Θέατρο».
- εφημερίδα Εξόρμηση 2/3/1997, βιβλιοκριτική, για
την έκδοση των διηγημάτων με τίτλο «Χάος»
- εφημερίδα Η Καθημερινή 5/4/1998, «Πιραντέλλο με…
Ζιλιέτ Μπινός».
- εφημερίδα Τα Νέα 22/10/1988, Φως στις άγνωστες
ερωτικές επιστολές του Πιραντέλλο. «Αγαπητή Μάρτα…, δικός σου Λουίτζι».
- εφημερίδα Τα Νέα 1/4/1989, σ. 24-25. «Μια ματιά
στον Πιραντέλλο του Ελληνικού Θεάτρου».(προδημοσίευση από το περιοδικό
Εκκύκλημα- Σοφία Ιορδανίδου-Κώστας Γεωργουσόπουλος).
- εφημερίδα Πριν 6/8/2006, σ. 17.βιβλιοκριτική για
την έκδοση «Η Αισθητική του Χιούμορ».
- περιοδικό Ομπρέλλα τχ. 40/12,1988, σ.47.
βιβλιοπαρουσιάση για το μυθιστόρημα «Ο Μακαρίτης Ματτία Πασκάλ».
- περιοδικό Ραδιοτηλεόραση Πέμπτη 6/12/1990.
Αναφορά στο ντοκιμαντέρ το τέταρτο της σειράς που είναι αφιερωμένο στον Λ. Π.
- Αλαφούζος Α.,
Περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι τχ. 1/1,1935,
σ.22-23
Το λογοτεχνικό βραβείο Νομπέλ. (αρνητικό
σχόλιο για την απονομή στον Πιραντέλλο),
- Αλλαρνταϋς Νίκολ,
Παγκόσμια Ιστορία Θεάτρου, εκδ. Πνοή χ.χ.
τόμος Α΄, σ.466, τόμος Β΄, σ.380,420,
τόμος Γ΄, σ. 297,298,299,303,327,338-360,325,332,333,335,
383,415,422,434,437,502,511,531,647,738.
- Αμίκο Ντ’ Σίλβιο,
«Ο Πιραντέλλο και το Ιταλικό Θέατρο». Στο
Γιώργος Γληνός, «Ώρες Σκηνής», Αθήνα 1961, σ.310-315.
- Ανδριανού Έλσα,
Εφημερίδα Η Ακρόπολις 22/11/1998. «Το Παίγνιον
του φαίνεσθαι και του Είναι».
- Apollonio Mario,
Περιοδικό «Καινούργια Εποχή», τχ.
22/Καλοκαίρι 1961, σ.75-80. «Λουϊτζι Πιραντέλλο», μτφ. Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος.
- Ασημακόπουλος Κώστας,
Περιοδικό «Δώμα» τχ.10/1987, σ. 144-147. «Το
Θέατρο του Πιραντέλλο».
- του ιδίου, εφημερίδα
«Εβδόμη» 30/11/1986, «Ο Έλληνας
Πιραντέλλο».
- του ιδίου, περιοδικό
«Φιλολογική Πρωτοχρονιά» τόμος 60ος/ 2003, σ.208. «Σπίτια
συγγραφέων»(Παπαδιαμάντης-Πιραντέλλο-Χερν-Κίβι).
- Βαρβέρης Γιάννης,
Εφημερίδα «Η Καθημερινή» 22/6/1997.
Παρεπόμενα της Ανοίξεως.
-του ιδίου, «Η Κρίση του
Θεάτρου(1976-1984)», εκδ. Καστανιώτη 1985, σ. 48-51,73,74,101,134-135,215.
«Η Κρίση του Θεάτρου(1984-1989)», εκδ. Εστία
1991, σ.31,145,159,202,240-241,261,296,312.
- «Η Κρίση του
Θεάτρου(1989-1994)», εκδ. Σοκόλη 1995, σ.19-23,53, 110,135,164,269.
- «Η Κρίση του Θεάτρου(1994-2003)», εκδ.
Αλεξάνδρεια 2003, σ.311, 577.
- Βαρίκας Βάσος,
«Κριτική Θεάτρου»-Επιλογή(19611971), Αθήνα
1972, σ. 32-36,269-275. «Θεατρική κριτική για τα έργα: «Έτσι είναι αν έτσι
νομίζετε» και «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε».
- Βαροπούλου Ελένη,
Εφημερίδα «Το Βήμα» 14/12/1986. «Ο Πιραντέλλο
στο προσκήνιο».
- της ιδίας, εφημερίδα «Το
Βήμα» 10/4/1994. «Πιραντέλλο αυτός ο Ευρωπαίος».
- της ιδίας, «Το Ζωντανό
Θέατρο» Δοκίμια για τη σύγχρονη σκηνή. εκδ. Άγρα 2002, σ. 177,185-187.
- Βασιλείου Αρετή,
«Εκσυγχρονισμός ή παράδοση; Το Θέατρο πρόζας
στην Αθήνα του Μεσοπολέμου», εκδ. Μεταίχμιο 2004. σ.σ. 40,42,51,64,148,149,157,
159-163,165,166,179,181-184,199,201,210,211-291,400-403,432,461,466,478, 494.
- Βατού Έρση, εφημερίδα «Η Ελευθεροτυπία» 17/4/1995
«Ο
Πιραντέλλο ΄γυμνός΄ μέσα από τις επιστολές στην 25χρονη μούσα του».
- Βερβεροπούλου Ζωή, περιοδικό «Σύγκριση» τχ.17/11,2006, σ.43-57.
«Η προβληματική του θεάτρου στη λογοτεχνία,
Πιραντέλλο, Μπαλζάκ, Χόφμαν».
- Βιστωνίτης Αναστάσης,
«Οι σημαίες του αναχρονισμού», εκδ. Τυπωθήτω
2003, σ. 41.
- Βόσσου Ματίνα, περιοδικό «Ανατολικός» τχ. 9/5,8,1999, σ.122.
«Τα πολλαπλά γυμνά πρόσωπα του Λουϊτζι
Πιραντέλλο».
- Bigsby E.W. C.,
«Νταντά και Σουρεαλισμός», εκδ. Ερμής
12/1979, σ.109,127.
- Γεωργουσόπουλος Κώστας, εφημερίδα «Το Βήμα» 29/11/1987
«Πιθανή εισαγωγή στον Πιραντέλλο».
-του ιδίου, εφημερίδα «Τα
Νέα»1/4/1989, «Διαδοχικές προσεγγίσεις( 1971-1986),
- του ιδίου, «Παγκόσμιο
Θέατρο 1-Από τον Μένανδρο στον Ίψεν», εκδ. Πατάκη 1999, σ. 25,262,356,413,443.
-του ιδίου, «Παγκόσμιο Θέατρο
2-Από τον Στρίντμπεργκ και τον Τσέχωφ στον Πιραντέλλο και τον Μπρεχτ», εκδ.
Πατάκη 1999, σ.110,111,112,113, 116,117,118,119,120,121,122,124,125,126,127,135,139,332,335.
- του ιδίου, «Παγκόσμιο
Θέατρο 3-Από τον Μίλερ στον Μύλλερ», εκδ. Πατάκη 2000, σ.47,48,139,192,238,239,292,296,321,326,342,376,387.
- του ιδίου, «Κλειδιά και
Κώδικες Θεάτρου» ΙΙ-Ελληνικό Θέατρο», εκδ. Εστία 1984, σ.242,305.
- του ιδίου, «Τα Μετά το
Θέατρο»-Δοκίμια. Εκδ. Καστανιώτης 1985, σ.12, 84.
- του ιδίου, περιοδικό
¨Εκκύκλημα» τχ. 20/Άνοιξη 1989, σ.43. «Διαδοχικές προσεγγίσεις στον
Πιραντέλο(1971-1989).
- Γεωργοσοπούλου Εύα, πρόλογος-επιμέλεια:
«Μαρίκα Κοτοπούλη-Έκφρασις», εκδ. Καστανιώτη
2001, σ.14,139.
- Γερμανός Φρέντυ,
«Τερέζα», (μυθιστόρημα), εκδ.
Καστανιώτη 1999, σ.68.
- Γερένης Π., εφημερίδα «Η Αυγή» 8/2/1987.
«Ο Πιραντέλλο και το δοκίμιο».
- Γκικόπουλος Κ. Φοίβος,
«Στοιχεία για την Ιστορία της Ιταλικής
Λογοτεχνίας», εκδ. Παρατηρητής 1997, σ. 107-113.
- Γκράμσι Αντόνιο,
«Λογοτεχνία και Εθνική Ζωή», εκδ. Στοχαστής
1981, τόμος Ε΄, σ.77-87.
- Γληνός Γιώργος,
«Ώρες σκηνής», Αθήνα 1953, βιβλίο Α΄, σ. 200,331.
- Γλυτζούρης Αντώνιος,
«Η Σκηνοθετική Τέχνη στην Ελλάδα», εκδ.
Ελληνικά Γράμματα 2001, σ.180,233,277,283,285,291,633,655,657,659,712.
- Γραμματάς Θεόδωρος,
«Από την τραγωδία στο δράμα», εκδ. Τολίδης
1994, σ.93,94,117,119.
- του ιδίου, περιοδικό
«Σύγκριση» τχ. 5/12,1993, σ.19,20,21.
«Μεταπολεμικό Ελληνικό Θέατρο-Συνθήκες
πρόληψης και μηχανισμοί αφομοίωσης του ξένου προτύπου».
- Δαλμάτη Μαργαρίτα,
«Η Ηθική της λογοτεχνίας», εκδ. Οι Εκδόσεις
των Φίλων» 1973, σ.164-181. («Ο Λουίτζι Πιραντέλλο και το καλειδοσκόπιο της
ψυχής»).
- Dawson W. S.,
«Δράμα και Δραματικό Στοιχείο», εκδ. Ερμής
14/1974, σ.106,151.
- Δελαπόρτας Μάκης,
«Δημήτρης Παπαμιχαήλ-ένας μύθος μια ιστορία»,
εκδ, Άγκυρα 2002, σ.235, 269.
- Δεπούντη Σπ. Γκράτσια, περιοδικό «Φιλολογική Πρωτοχρονιά» τόμος 40/1983, σ.271-277.
«Λουίτζι Πιραντέλλο(1867-1936).
- Δέλτας-Δελλαμάνης Γιάννης, περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα»
τχ.27/5-6-1937, σ.2.
Βιβλιοκριτική για «Ο Μυστικός Άνθρωπος»του
Ναρντέλι. Βιογραφία του Λουίτζι Πιραντέλλο.
- ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ-60 χρόνια, Λεύκωμα 1932-1992, εισαγωγικό σημείωμα:
Αλέξης Σολωμός. Εκδόσεις Κέδρος 1992, σ.38,75,108,134,153,163,199,207,210,211,212,213,215,220.
- Έσσλιν Μάρτιν,
«Πέρα απ’ το παράλογο», εκδ. Δωδώνη 1989,
σ.131-142.
(«Πιραντέλλο-ο μάστορας των απογυμνωμένων
προσωπείων»).
- Ζενάκου Αναστασία, εφημερίδα «Το Βήμα» 5/1/1997.
«Ξαναζητούν σκηνοθέτη».
- Ζήρας Αλέξης,
«Ένας Γραικός στα ξένα», εκδ. Γαβριηλίδης 2005,
σ.150-151.
- Ζουμπουλίδης Κώστας,
«Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας», εκδ. Εστία
1968, σ.167-170,172.
- Ζώρας Γ. Γεράσιμος,
«Ιταλοί λογοτέχνες στο έργο του Παλαμά», εκδ.
Δόμος 2004, σ.9,105-108.
- του ιδίου, αφιέρωμα του
περιοδικού Ομπρέλλα τχ.1/4, 1989, σ.11-14,15-16.
«Χρονολογική Εργογραφία-Το πιθάρι-Χειρόγραφες
προσθήκες του Γιάννη Σιδέρη στις ελληνικές παραστάσεις του Πιραντέλλο».
- Ζωγραφίδου Ζωζή,
«Η παρουσία της Ιταλικής
Λογοτεχνίας στην Ελλάδα», εκδ. Παρατηρητής 1999, σ. 255,261,270,272,275,288,310,323,360,361,378,413,414,415,442,540,542,553,571,594,600,607,610,625,630,653,654,655,656,665,666,718,722,748,753,763,778,786,831,871,885,891,904,916,933,966,983,1001,1049,1090,1119,1120,
1070,1121,1132,1133,1151,1164,1171,1185,1202,1219.
- Ηλιάδης Φρύξος,
«Δημήτρης Χορν», εκδ. Κοχλίας 2003, σ. 189,214,192-193,256,257.
- του ιδίου,
«Μαρίκα Κοτοπούλη»εκδ. Δωρικός 1996,
σ.343,350.
- Θρύλος Άλκης, «Το Ελληνικό Θέατρο» εκδ. Ιδρύματος Κώστα και Ελένη
Ουράνη.
Τόμος Α-1927-1933/1977,
σ.154-157,176,194,268,426,435,436.
Τόμος Β-1934-1940/1977,
σ.7,63,100-103,358,362,500.
Τόμος Γ-1941-1944/1978,σ.159,172-174,278,262,283,286,374,379,380,
Τόμος Δ-1945-1948/1978,σ.375,534.
Τόμος
Ε-1949-1951/1979,σ.89,332,336,338,343.
Τόμος
Στ-1952-1955/1979,σ.70,192,197,329,343,344,370,381,396,399.
Τόμος Ζ-1956-1958/1979,σ.98,163,164,165,166,169,325.
Τόμος
Η-1959-1961/1980,σ.25,26,53,170-172,189,288.
Τόμος Θ-1962-1963/1989,σ.7-9,198,203,204,345,353.
Τόμος
Ι-1964-1966/1981,σ.37,159,164-167,169,295.
Τόμος
ΙΑ-1967-1969/1981,σ.7,21,32-34,145,147,152-155,157,166,168,
209-211,355.
Τόμος ΙΒ-1970-1971/1981,σ.
7,14,15,18,138-220,41,412-414,417.
- Ετήσιο περιοδικό «Θέατρο»
(Στο Ετήσιο περιοδικό «Θέατρο» που εξέδωσε ο Θεόδωρος
Κριτάς, σε όλους σχεδόν τους ετήσιους τόμους του μπορεί να βρει ο
ενδιαφερόμενος πληροφοριακά στοιχεία για τις παραστάσεις του Πιραντέλλο).
- Ιέλο Μαριάντζελα, περιοδικό «Διαβάζω» τχ.350/3,1995, σ.24-28.
«Μια θεατρική πρόταση-“La Ciara ” (το πιθάρι) του Λ. Π.».
- Ιονέσκο Ευγένιος,
«Εμπειρία Θεάτρου»-Σημειώσεις και
αντισημειώσεις, εκδ. Θεωρία 1982, σ.21,40,56,71.
- Ιωαννίδης Γρηγόρης, περιοδικό «Αντί» τχ.839/25-3-2005,σ.52.
«Όταν ο Μπέκετ συνάντησε τον Πιραντέλλο»
- Ιορδανίδου Σοφία,
«Το παιχνίδι των ρόλων-η πρόσληψη του
Πιραντέλλο στην Ελλάδα», εκδ. Ιανός 2005.
- της ιδίας, εφημερίδα «Τα
Νέα» 1/4/1989. «Μια ματιά στον Πιραντέλλο του Ελληνικού Θεάτρου».
- της ιδίας, περιοδικό
«Εκκύκλημα» τχ.20/Άνοιξη1989, σ.28-68
(Αφιέρωμα). Επιμέλεια
αφιερώματος: Σοφία Ιορδανίδου:
Α. Η ζωή και το έργο του
συγγραφέα, σ.30-39.
Β. Ο Λ. Πιραντέλλο στην
αδερφή του Λίνα, σ.40.
Γ. Μια ματιά στον Πιραντέλλο
του Ελληνικού Θεάτρου, σ. 47-50.
Δ. Μετάφραση από τα Ιταλικά
του κειμένου Giuseppe Scipio, Σ.51-56.
Ε. Παραστασιολόγιο του Λ.
Πιραντέλλο στην Ελλάδα, σ. 57-62.
Στ. Ελληνικές μεταφράσεις του
έργου του (θεατρικού-πεζού), σ.63-68.
- Καβροχωριανός Μπάμπης, εφημερίδα «Εξόρμηση» 24/9/1989
«Γιατί Πιραντέλλο».
- Καλογερίκος Πάνος, περιοδικό «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια».
Αριθμός φύλλου 138/8-7-1928, σ.8
«Το φιλολογικό πιστεύω του
Πιραντέλλο».
- Καλτάκη Ματίνα, εφημερίδα «Επενδυτής»19/12/1998.
«Πιραντέλλο εις διπλούν».
- Κανάκης Βασίλης,
«Εθνικό Θέατρο»-60 χρόνια Σκηνή και
Παρασκήνιο. εκδ. Κάκτος 1999, σ. 247,420,462,528,635.
- Κανελλόπουλος Παναγιώτης,
«Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος», εκδ. Γιαλλέλης
1998.
Τόμος 1ος, σ. 377.
Τόμος 3ος, σ. 487.
Τόμος 5ος, σ. 94,170-175,459.
Τόμος 12ος, σ.
317.
(στον 5ο τόμο,
αναφέρει αποσπάσματα από το δοκίμιο του Πιραντέλλο, «Introduzione al teatro italiano Storia
dell’ arte a curra di Silvio Amico».
- Καραγάτσης Μ.,
«Κριτική Θεάτρου»(1946-1960), εκδ. Εστία 1999,
σ.7,15,24,127,191-193,
294-295,351,352,353,380,381,383,425,464,465,466,467,562,569,609,611, 618,619.
- Καραμητσοπούλου Λίλιαν. Επιμέλεια:
«Μαίρη Αρώνη-Η μεγάλη κυρία του Θεάτρου», εκδ.
Έργο 2006, σ.45,70, 82,104,223,254.
- Καρέλλη Ζωή,
Περιοδικό «Καινούργια Εποχή» τχ. 15/Φθινόπωρο
1959, σ. 194-197.
«Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα
του Πιραντέλλο».
- Καρζής Θεόδωρος,
«Η Σάτιρα και η παγκόσμια ιστορία της», εκδ.
Καστανιώτη 2005, σ.150.
- Κολλητίδης Μάκης,
Περιοδικό Best Seller τχ. 14/1,2,1998, σ.86. Βιβλιοκριτική
για «Μαύρο Σάλι».
- Κοταμανίδου Εύα,
Εφημερίδα «Τα Νέα» 25/5/1999, “ Il secolo di Pirandello!”
- Κουν Κάρολος,
«Κάνουμε Θέατρο για την ψυχή μας», εκδ.
Καστανιώτη 1987, σ.22,26,32,87,92,131,144,185,187,188,193,195,200.
- Κρεσέντσι Ροζάριο,
Περιοδικό «Ο Παρατηρητής» τχ. 6-7/7,1988, σ.
174-177. «Γιορτές για τον Πιραντέλλο».
- Κ. ΜΑ.,
Εφημερίδα «Κυριακάτικη» 22/3/1998, «Η Ζιλιέτ
Μπινός παίζει Π.».
- Quadri Franco,
Εφημερίδα «Το Βήμα»27/1/1980, «Επιστροφή στον
Πιραντέλλο».
- Laaths Erwin,
«Παγκόσμιος Ιστορία της Λογοτεχνίας», εκδ.
Αρσενίδης 1963, τόμος Β, σ. 246-247, «Στο κατώφλι του Αιώνα μας».
- Landy J. Robert,
«Προσωπικότητα και Προσωπεία», εκδ. Ελληνικά
Γράμματα 2001, σ.263, 275,293,300.
- Λας Κρίστοφερ,
«Η κουλτούρα του Ναρκισσισμού», εκδ. Νησίδες
χ.χ. σ. 92.
- Λυγίζος Μήτσος,
«Προβληματισμοί στην Ποίηση», εκδ. Δωδώνη
1976, σ.80.
- του ιδίου,
«Το Νεοελληνικό πλάι στο Παγκόσμιο Θέατρο»,
εκδ. Δωδώνη 1980, τόμοι 2, σ.23,250,253,254,255,397,405,417,425,498,528.
- Μακρής Σόλων,
Περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 1031/15-6-1970,σ.786.
«Η Τέχνη του Παραλόγου».
- Μ(άντακα) Σ(τέλλα), μετάφραση:
Περιοδικό «Νέα Εστία» τχ.826/1-12-1961,
σ.1615. «Ο Θάνατος του Π».
- Μαρσάν Πολύβιος,
«Ελένη Παπαδάκη», εκδ. Καστανιώτη 2001,
σ.50,53,54,56,57,147,149, 150,151,152,153.
- Μαγιάρ Μάικλ,
«Ο
Κάρολος Κουν και το Θέατρο Τέχνης», εκδ. ΕΛΙΑ 2004, σ.46,64,
77,92,152,153,154,156,163.
- Μενδράκος Τάκης,
Εφημερίδα «Η Αυγή» 13/8/1989, βιβλιοκριτική
για «Το μαύρο Σάλι».
- Μόρτζος Γιάννης,
«21 χρόνια με τον Κάρολο Κουν», εκδ. Όπτιμα
’92, 2005, σ.104-106 και αλλού.
- Μυράτ Δημήτρης,
Περιοδικό «Νέα Εστία», τχ. 826/1-12-1961,
σ.1616-1618. «Το ανέβασμα του απόψε αυτοσχεδιάζουμε».
- Μουσμούτης Ν. Διονύσιος,
«Ο Ρώμας και το Θέατρο», εκδ. Πλατύφορος 2002,
σ.44.
- Μουστέρης Π. Μ.,
«Ιστορία του Θεάτρου», εκδ. Λευκωσία 1983,
σ.9,153-157,245,274.
- Μελάς Σπύρος,
«Πενήντα χρόνια Θέατρο», Φέξη 1960, σ.163-168,
186,189-195.
- Μπαστιάς Κ. Γιάννης,
«Κωστής Μπαστιάς»,
δημοσιογραφία-Θέατρο-λογοτεχνία, εκδ. Καστανιώτη 2005, σ. 65,66,275,301.
- Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου Χαρά,
«Πτυχές του Ευρωπαϊκού δράματος», εκδ.
Επτάλοφος 2003, σ.65-90, 91-114. «Δραματικοί Μύθοι του Πιραντέλλο», «Το
μυστήριο του Προσώπου στο Θέατρο του Πιραντέλλο».
- Μπέντλευ Έρικ,
«Το στρατευμένο Θέατρο», εκδ. Θεωρία 1982,
σ.30,87,88,107,182.
- Μπραγκαλία Τζούλιο-Άντον,
Περιοδικό «Θέατρο» τχ. 3/15-5-1962, σ.40-42. «Πιραντέλλο-Ένα
πρόσωπο ζητεί συγγραφέα».
- Μύλμαν Βίλχεμ,
«Ευρωπαϊκή λογοτεχνία και Παγκόσμιος
Πολιτισμός», εκδ. Νεφέλη 1997, σ. 246-256.
- Mueckec C. D.,
«Ειρωνεία», εκδ. Ερμής 1974,
σ.11,76,117,120,126.
- Μωρουά Αντρέ,
«Ο Πιραντελλισμός», εφημερίδα «Νέος Κόσμος
Αθηνών» 9/12/1934. στο Ευάγγελος Παπανούτσος, «Αισθητική», εκδ. Ίκαρος 1976, σ.
71,426.
- Νόβας Αθανασιάδης Θεμιστοκλής,
«Θεατρικά Μελετήματα», Αθήνα 1963 και, περιοδικό
«Νέα Εστία» τχ. 781/15-1-1960, σ.83-91, «Το σύγχρονο Ιταλικό Θέατρο».
- Ουράνης Κώστας,
Περιοδικό «Νέα Εστία» τχ.191/1-12-1934,
σ.1092. «Ελλάς και Πιραντέλλο», και «Νέα Εστία» τχ.241/1-1-1937, σ.51-52, «Λ.
Π.» και περιοδικό «Φιλολογικός Νέος Κόσμος» τχ. 1/1,1935, σ.154-168. «Ένα
πορτραίτο του Πιραντέλλο».
- Π.Π.,
Περιοδικό «Το Τέταρτο» τχ.9/1/1986, σ.23,
«Κινηματογραφική κριτική για την ταινία «Χάος»των Αδελφών Ταβιάνι».
- Πούχνερ Βάλτερ,
«Κείμενα και Αντικείμενα-10 θεατρικά
μελετήματα», εκδ. Καστανιώτη 1997, σ.353,451. και «Σχόλια και σχολιαστικά» εκδ.
Πατάκης 2005, σ. 26,276. και «Κλίμακες και διαβαθμίσεις», εκδ. Ιωλκός 2003,
σ.199,200,211. και «Καταπακτή και Υποβολείο-10 θεατρικά μελετήματα» εκδ. Ergo 2002, σ.254,271 και, «Ευρωπαϊκή Θεατρολογία-ένδεκα
μελετήματα», εκδ. Ι. Χ. Γουλανδρή 1984, σ.320. και, «Φαινόμενα και Νοούμενα-10
θεατρικά μελετήματα», εκδ. Ελληνικά Γράμματα 1999, σ.241,269,279,379,386,387.
και, «Είδωλα και Ομοιώματα-5 θεατρολογικά μελετήματα», εκδ. Νεφέλη 2000, σ.129.
και, «Στα ίχνη του Pirandellismo στην Ελλάδα», Teatrum Mundi-10
θεατρολογικά μελετήματα», εκδ. Ελληνικά Γράμματα 2000, σ.217-227. και, «Η
γλωσσική σάτιρα στην Ελληνική Κωμωδία του 19ου αιώνα», εκδ. Πατάκη 2001, σ.253. και, «Ο
Μίτος της Αριάδνης-10 θεατρολογικά μελετήματα», εκδ. Εστία 2001, σ.
395,402,403. και, «Ποίηση και μύθος στα Θεατρικά έργα του Βασίλη Ζιώγα»,εκδ. Πολύτροπον
2004,σ.17,64,119,175,177,280,281,282,342,388
- Πλωρίτης Μάριος,
«Οι Ελληνικές ρίζες της σκέψης του
Πιραντέλλο», περιοδικό «η λέξη» τχ.81/1,1989, σ.46-48. τώρα, και στο «Της
Σκηνής και της Τέχνης», εκδ. Καστανιώτη 1989, σ.191-197. και, «Αναζητώντας το
πρόσωπό μας-Επιβίωση του Λουίτζι Πιραντέλλο», εφημερίδα «Το Βήμα»
2/11/1986.και, «Πρόσωπα του νεότερου δράματος», εκδ. Γαλαξίας 1978, σ.63-79.
και, «Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό», εκδοτική Αθηνών, τόμος 8ος, σ.
286-287, (λήμμα-Λουίτζι Πιραντέλλο). Και, «Το άλυτο δράμα του Πιραντέλλο»,
περιοδικό «Εκκύκλημα» τχ. 20/Άνοιξη 1989, σ.41-42.
- Πολενάκης Λέανδρος,
«Το ασύμπτωτο της εφαρμογής», εφημερίδα «Η
Αυγή» 18/5/1997, και «Πιραντελλικά», εφημερίδα «Η Αυγή» 18/2/1996, και «Η
φιλοσοφική και πολιτική διάσταση του έργου του Πιραντέλλο», εφημερίδα «Η Αυγή»
5/6/1988.
- Πεφάνης Π. Γιώργος,
«Το θέατρο και τα σύμβολα», εκδ. Ελληνικά
Γράμματα 1999, σ.236,246,399,406,417,429. και, «Ιάκωβος Καμπανέλλης» εκδ.
Κέδρος 2000, σ.188, και «Το Θεατρικό-Σκιαγράφηση μιας φαινομενολογικής
Θεατρολογίας», εκδ. Δωδώνη 1991, σ. 11,94. και «Θέματα του Μεσοπολέμου και σύγχρονου
Ελληνικού Θεάτρου»,εκδ. Κέδρος 2001, σ.265,341,395, και, «Η Δραματουργία του
Ιάκωβου Καμπανέλλη και ο Λουίτζι Πιραντέλλο-Εξιχνίαση μιας εκλεκτικής
συγγένειας», στα «Πρακτικά Β΄ Πανελληνίου Θεατρολογικού Συνεδρίου-Σχέσεις του
Νεοελληνικού Θεάτρου με το Ευρωπαϊκό», επιμέλεια Κωνστάντζας Γεωργακάκη, εκδ. Ergo 2004, σ. 481-497.
- ΠΑΞΙΝΟΥ-ΜΙΝΩΤΗΣ-Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας.
Λεύκωμα, εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ., 1997,
σ.24,32,67,89,216,217,222.
- Παλαμάς Κωστής,
«Το πρόβλημα του «Εγώ» (χρονογράφημα), εφημερίδα
«Εμπρός» 6/3/1923, και «Άπαντα» τόμος 14ος σ. 334,345,359, και τόμος 17ος σ. 370, 556.
- Παπαδοπούλου Μυρτώ,
«Το Θέατρο του Παραλόγου», περιοδικό «Ιστός»
τχ. 4/3,1992 σ.41-45. (υπάρχει αναφορά στο κείμενό της…).
- Παπανδρέου Α. Ανδρέας,
«Επιστολή για τις μεταφράσεις του Λουίτζι
Πιραντέλλο, (Γεράσιμος Σπαταλάς)», περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» τχ. 25/22-5-1937
σ. 2-3, και, «Οι πτυχές του Πιραντέλλο», περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 248/15-4-1937
σ. 622,623.
- Παπανδρέου Νικηφόρος,
«Περί Θεάτρου», εκδ. University Studio Press, 1989,
σ.68.
- Πράτσικας Γεώργιος,
«Λουίτζι Πιραντέλλο», περιοδικό «Νέα Εστία»
τχ. 148/15-2-1933, σ.209. και, «Λουίτζι Πιραντέλλο» περιοδικό «Νεοελληνικά
Γράμματα» τχ.
7/16-1-1937, σ.2,6.
-Πετάση Ελένη,
«Κρίσιμες κριτικές για κρίνοντες και
κρινόμενους», εφημερίδα «Η Καθημερινή» 10/6/1990.
- Πολίτης Φώτος,
«Επιλογή Κριτικών Άρθρων», εκδ. Ίκαρος 1983,
τόμος Α΄, σ.194-197, τόμος Β΄, σ. 260.
- Pignarre Robert,
«Το Θέατρο της πρώτης πεντηκονταετίας του
αιώνα μας 1914-1964» «Ιστορία του Θεάτρου», εκδ. Ζαχαρόπουλος 107/1967, σ.131.
- Pontani Mario- Filippo,
«Η Ιταλική πεζογραφία(1900-1937)», περιοδικό
«Νέα Εστία» τχ.257/1-9-1937, σ.1352.
- Πόθου-Λαμπαδαρίδου Μαρία,
«Με αφορμή το θεατρικό έργο Έξι πρόσωπα ζητούν
συγγραφέα», περιοδικό «Φιλολογική Πρωτοχρονιά» τόμος 29/1972, σ.79-80.
- Πηλιχός Γιώργος,
«Κάρολος Κουν-Συνομιλίες», εκδ. Κάκτος 1987,
σ.25,45,118,137,149,150,151,157,163,173,193.
- Παγκουρέλης Βάϊος,
«Η ταφή των χθεσινών αμαρτημάτων(Μια μικρή
διαδρομή στον Πιραντέλλο του έρωτα, του χρόνου και του θανάτου)», περιοδικό
«Εκκύκλημα» τχ. 20/Άνοιξη 1989, σ.44-46. και, «Η αποδιωγμένη», βιβλιοκριτική
περιοδικό «Διαβάζω» τχ. 63/23-2-1983, σ.47,49, και «Υποβολείο-δοκίμια», εκδ.
Εστία 1983, σ. 100-106.
- Πετράκου Κυριακή,
«Υπαρξισμός και ψυχανάλυση στο Θέατρο του
Νίκου Καζαντζάκη», στο «Δάφνη-Τιμητικός τόμος για τον Σπύρο Ευαγγελάτο», εκδ. Ergo 2001, σ.265.
- Πατσαλίδης Σάββας,
«Μεταθεατρικά 1985-1995», εκδ. Παρατηρητής
1995 σ. 116,325. και, «(Εν)τάσεις και (Δια)στάσεις-Η Ελληνική Τραγωδία και η
Θεωρία του Εικοστού Αιώνα», εκδ. Τυπωθήτω 1997, σ.433.
- Ραφαηλίδης Βασίλης,
«Η μυθική Σικελία του Πιραντέλλο»,
κινηματογραφική κριτική της ταινίας των Αδερφών Ταβιάνι «Χάος», εφημερίδα
«Έθνος» 1/12/1985.
- Ρόζα Αζορ Αλμπέρτο,
«Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας», επιμέλεια
Φοίβος Γκικόπουλος, εκδ. Παρατηρητής 1988, σ.583-589.
- Ροντήρης Δημήτρης,
«Σελίδες Αυτοβιογραφίας», εκδ. Καστανιώτη
1999, σ.86,181.
- Σαπένιο Ναταλίνο,
«Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας», εκδ.
Ποσειδώνος 1972, σ.440-444.
- Σαρηγιάννης Γιώργος,
«Δύο Αινίγματα» βιβλιοκριτική, εφημερίδα «Τα
Νέα» 4/5/1995, σ.28.
- Saurel Renee,
“ Beffe Nella vita diling Pirandello” ή ο Πιραντέλλο χωρίς Πιραντελλισμό. περιοδικό «Νέα
Εστία» τχ. 826/1-12-1961, σ.1582-1590.
- Σεφέρης Γιώργος,
«Πάνω σε μια φράση του Λουίτζι Πιραντέλλο»,
περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα» τχ.1/1,1937, σ.71-73, τώρα και στις «Δοκιμές» εκδ.
Ίκαρος 1974, τόμος Α, σ.50-55, και τόμος Β, α. 138,260,261,444.
- Σίβυλα,
«Το πρόσωπο της Εβδομάδος», εφημερίδα ‘Το
Βήμα» 19/11/1989.
- Σιδέρης Γιάννης,
«Ελληνικές παραστάσεις του Πιραντέλλο»,
περιοδικό ‘Νέα Εστία» τχ. 826/1-12-1961, σ.1599-1610.
- Σκιπίο Γκιουζέπε,
«Ο Πιραντέλλο σε αναζήτηση του εαυτού του». Ένας
Ελληνικός κομήτης στη νεότητά του», περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 1168/1-3-1976, σ.301-305,
και, «Ο Πιραντέλλο και η Πολιτική. Η καινούργια αποικία», περιοδικό
«Εκκύκλημα», τχ. 20/Άνοιξη 1989, σ.51-56.
- Σολομός Αλέξης,
«Θεατρικό Λεξικό», εκδ. Κέδρος 1989,
σ.302,122,128. και, «Έστι Θέατρον και άλλα», εκδ. Κέδρος 1986, σ.124. και, «Καλή
μου Θάλεια ή Περί Κωμωδίας», εκδ. Κέδρος 1984, σ.138,142.
- Σουγιουλτζής Χρήστος,
«35 χρόνια 1961-1996, Κ.Θ.Β.Ε» ΕΚΔ. Ήβος 1999,
σ.29,44,47,57,και σε άλλες σελίδες.
- Σπαταλάς Γεράσιμος,
«Μικρό κείμενο για τον Πιραντέλλο» και
«Ξεφάντωμα»(μετάφραση), περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 205/1-7-1935, σ.625-628, και,
«Ένας μεγάλος συγγραφέας», περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 241/1-1-1937, σ.52-54,
και, «Γύρω από τις ατυχίες του Πιραντέλλο», περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 249/
1-5-1937, σ.703-704.
- Σπηλιωτόπουλος Στάθης,
«Το Θέατρο όπως το έζησα» εκδ. Εστία 1965,
σ.19,25.
- Σταματίου Κώστας,
«Το βιβλίο και ο χρόνος», εκδ. Καστανιώτη
2004, τόμοι 2, σ.199,585,823,1444,1445,1737.
- Σταύρου Δημήτριος,
«Επιστολή για τη μετάφραση του Ματθία Πασκάλ
του Λουίτζι Πιραντέλλο», περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» τχ. 23/9-5-1937, σ.2.
- Στεργιόπουλος Κώστας,
«Μια ματιά στο Θέατρο του Πιραντέλλο»,
περιοδικό «Νέα Εστία» τχ.826/1-12-1961, σ.1591-1593.
- Συνοδινού Άννα,
«Πρόσωπα και Προσωπεία», εκδ. Γ, Βλάσση 1998,
σ.152-155, 319-322, 354,362,366.
- Σχινά Κατερίνα,
«Συγγραφέων Προσωπεία», εφημερίδα
«Κυριακάτικη» 21/2/1999. και, «Γυμνές Μάσκες», εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»
11/2/2000.
- Σω Μπέρναρ,
«Η πεμπτουσία του Ιψενισμού», εκδ. Δωδώνη
1993, σ.23.
- Τακόπουλος Πάρις,
«Τα Κριτικά(Θέατρο 1966-1990), εκδ. Ποταμός
2002, τόμος Β, σ.285,378,379, και, «Τα Αντικριτικά, Θέατρο(1990-1992), εκδ.
Ποταμός 2005, τόμος Α, σ.6.
- Τράβερς Μάρτιν,
«Εισαγωγή στη νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία»,
εκδ. Βιβλιόραμα 2005, σ.223,227-228.
- Ταντέο Εντουάρντο,
«Η
τελευταία εποχή του έργου του Πιραντέλλο», περιοδικό «Νέα Εστία» τχ. 1086/1-10-1972,
σ.1380-1383.
- Τσατσούλης Δημήτρης,
«Σημειολογικές προσεγγίσεις του Θεατρικού
φαινομένου», εκδ. Δελφίνι 1997, σ.267, και, «Ιψενικά διακείμενα στη δραματουργία
του Ιάκωβου Καμπανέλλη», εκδ. Δελφίνι 2003, σ.24,25,71,166,195,184, και,
βιβλιοκριτική για το «Χάος» περιοδικό «Διαβάζω» τχ.377/9,1997 σ.123. Τώρα στο
περιοδικό «Νέα εστία» τχ.177/4,2005 σ.694, και «Αν μια νύχτα του χειμώνα…» ο
Ντε Φίλιππο και ο Πιραντέλλο, περιοδικό Παράκαμψη 2, κρίση για τον Ντε Φίλιππο.
- Τερζάκης Άγγελος,
«Η αλήθεια και ο πόνος στον Πιραντέλλο», στο
«Πριν από την αυλαία», εκδ. Καστανιώτη 1989, σ.195-199, και, «ένας
μεταβαλλόμενος κόσμος», εκδ. Εκδόσεις των Φίλων 1983, σ.239, και «Πρωτοπορία
και Ιστορία» και «Φαντάσματα», στο «ο Άνθρωπος σε αδιέξοδο» εκδ. Εκδόσεις των
Φίλων 1981, σ.225-230,231,232. και, «Ο Πιραντέλλο και ο κινηματογράφος»,
περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» τχ. 7/26-5-1935, σ.1-2.
-Τσβάιχ Στέφαν,
«Ο χθεσινός κόσμος», εκδ. Δεληχρυσό χ.χ. σ.
131.
- Τσούπρου Σταυρούλα,
«Διηγήματα και μονόπρακτα», βιβλιοκριτική
εφημερίδα «Η Αυγή» 19/12/2006.
- Frye Northop,
«Ανατομία της Κριτικής», εκδ. Gutenberg 1996,
σ.294.
- Faguett Emil,
«Εισαγωγή στη Φιλολογία», εκδ. Αναγνωστίδης
χ.χ. σ.213-214.
- Faulkner Peter,
«Μοντερνισμός», εκδ. Ερμής 22/1982, σ.46,146.
- Φιλίππου Φίλιππος,
«Τα πολλά πρόσωπα του ενός», εφημερίδα «Η
Αυγή» 1/12/1996.
- Φλώρος Αθανάσιος,
«Η κλασική τραγωδία και το σύγχρονο δράμα»,
εκδ. Κωνσταντινίδης 1972, σ.156-162. και, «Θεατρική Αγωγή-Τομές στο σκηνικό
χώρο», εκδ. Αρσενίδης 1984, σ.241-246.
- Hawthorn Jeremy,
«Ξεκλειδώνοντας το Κείμενο», εκδ.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 1993, σ.123-124.
- Χάρτνολ Φυλλις,
«Ιστορία του Θεάτρου» εκδ. Υποδομή 1980, σ.261,263,276.
- Χατζηγάκης Χρ. Παναγιώτης,
«Σικελοί Πεζογράφοι του αιώνα μας», περιοδικό
«Καινούργια Εποχή» τχ. 28,29,30,31/1983-1984, σ.19-20. Τώρα και στις
«Προσβάσεις» εκδ. Εκδόσεις των Φίλων 1990, σ.84-86.
- Χειμάρας Χρήστος,
«Στη σκιά του Πιραντέλλο» εφημερίδα «Η Πρώτη»
19/2/1990.
- Χουρμούζιος Αιμίλιος,
«Το Θέατρο του Πιραντέλλο», «Το δράμα της
προσωπικότητας στο θέατρο του Πιραντέλλο», «Ο Ερρίκος Δ΄ του Πιραντέλλο», στο
«Ερωτήματα προς την Σφίγγα», εκδ. Εκδόσεις των Φίλων 1986, σ. 80-104.
- Χριστιανόπουλος Ντίνος,
«Οικογένεια», βιβλιοκριτική περιοδικό
«Διαγώνιος» τχ. 1/1958, σ.13.
- Ψυρράκης Βαγγέλης,
«Πιραντέλλο ο ποιητής του Θεάτρου του
Παραλόγου», περιοδικό «Εκλογή», τχ. 1/12,1967.
Γράφοντας την
βιλιογραφική αυτή καταγραφή για το έργο του Σικελού Λουίτζι Πιραντέλλο, για το
περιοδικό της Οδού Πανός, το 2007, συνειδητοποίησα, το πόσο δύσκολο εγχείρημα
είναι ένα άτομο να συγκεντρώσει τις πληροφορίες και τα στοιχεία που θα
ολοκλήρωναν τα ίχνη του Πιραντέλλο στον Ελληνικό χώρο, ασφαλώς ολοκληρώνουν το
πορτραίτο του, όμως είναι σχεδόν ακατόρθωτο και πολυέξοδο να συγκεντρωθούν όλα
τα στοιχεία, πάντοτε πίστευα, ότι μια βιβλιογραφία έχει αρχή αλλά δεν έχει
τέλος. Αυτά για κάποιον μεγαλόσχημο κοινωνιολόγο και συγγραφέα της αριστερής
διανόησης, που σε βιβλίο του μιλά απαξιωτικά γιαυτούς που ασχολούνται με τις
βιβλιογραφίες, αν και εκείνος που «Θεμελίωσε» τα δικά του γραπτά και ζητά να
απαγορευτούν αν τον κατανοώ σωστά οι βιβλιογραφίες; πάντως το βιβλίο του για
την Κρίση στην Ελλάδα που διάβασα πέρσι είναι ατεκμηρίωτο, μη «Θεμελιωμένο»,
πολύ αυθαίρετο, τα μάλλα ιδιοσυγκρασιακό και δεν προσθέτει τίποτα στο πρόβλημα
της οικονομικής κρίσης, ούτε δίνει λύσεις πέρα από τα γνωστά χιλιοειπωμένα
τσιτάτα της πάλαι ποτέ αριστερής κριτικής ανάλυσης. Άλλα του κείμενα παλαιότερα
και νεότερα υπήρξαν ενδιαφέροντα.
Πάντως, πέρα από την δική μου
αγάπη στην καταγραφή βιβλιογραφικών δελταρίων-κάποτε- το θέμα είναι
επαναλαμβάνω πολύ χρονοβόρο σε ένα πεδίο ακόμα αχαρτογράφητο στον ελληνικό
χώρο, και σίγουρα πολυέξοδο, και αν μην τι άλλο, δεν χρειάζεται να
αποθαρρύνουμε αυτούς τους ελάχιστους που ξεστραβώνονται να ψάχνουν σε
βιβλιοθήκες, να παρακαλούν πρόσωπα αδιάφορα να τους βοηθήσουν, να τους
περιγελούν για τον κόπο τους να ξοδεύουν από την τσέπη τους, και στο τέλος να
μην βρίσκουν ούτε εκδότη να τους εκδώσει τις εργασίες αυτές, ή περιοδικό να τις
δημοσιεύσει. Τα άτομα που ασχολούνται με την Τέχνη, χρειάζονται τις
βιβλιογραφικές αυτές εργασίες σαν υποδομή για να στηριχθούν και να γράψουν τις
δικές τους ερμηνείες. Έτσι όχι είναι πικρόχολη αλλά και άδικη, η κρίση του
γνωστού διανοουμένου της αριστεράς που αν τον καταλαβαίνω σωστά ζητά την
απαγόρευση των βιβλιογραφιών, γιατί αν είναι έτσι, τότε καλύτερα να μην
διαβάζουμε και οι υπόλοιποι τα βιβλία του, αλλά έτσι, δεν οδηγούμαστε πουθενά,
δεν προάγεται η έρευνα με «παλαιο-σταλινικές» εκσυγχρονιστικές απαγορεύσεις.
Τώρα,
όσον αφορά τον Λουίτζι Πιραντέλλο, προσθέτω ελάχιστες ακόμα πληροφορίες που
συγκέντρωσα μετά την έκδοση του «Αφιερώματος»,
όπως :
-στον τόμο «Παράβασις»,
Επιστημονικό Δελτίο Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδόσεις Ergo, συναντά κριτική για την έκδοση της βιογραφίας του
στα ελληνικά.
- στο δίτομο έργο του Θόδωρου
Γραμματά «Το Ελληνικό Θέατρο στον 20ο αιώνα», εκδόσεις Εξάντας 2002.
- το κείμενο του Νάσου Βαγενά,
«Το Παιχνίδι των ρόλων και ο ρόλος του παιχνιδιού», περιοδικό «Λωτός»
τχ.2-3/7,10,1971
- το κείμενο της ποιήτρια
Στέλλας Αρκάδη, «Σημειώσεις για μία παράσταση» περιοδικό «Νέα Σκέψη»
τχ.491/1,2,2007.
- το κείμενο της Αφροδίτης
Πολίτη, στην εφημερίδα «Πριν» Κυριακή 5/2/2006, σ.19. «Η Ηδονή της τιμιότητας,
παιχνίδι αντοχής» που ανεβάστηκε στο Θέατρο «Στοά» σε σκηνοθεσία του Θανάση
Παπαγεωργίου.
- το κείμενο του Λέναδρου
Πολενάκη «Μαγεμένη τράπουλα», εφημερίδα «Η Αυγή», Κυριακή 11/12/2005 για το ίδιο
έργο.
- την θεατρική κριτική της
Ιλειάνας Δημάδη, στο περιοδικό «Αθηνόραμα» τεύχος 340/16-11-2006, για τον
«Ερρίκο Δ» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου από το Εθνικό Θέατρο-Κοτοπούλη-Rex.
Και αρκετά άλλα σημειώματα
που θα το προσθέσω στο τέταρτο μέρος για τον Σικελό δραματουργό, που θα αφορά την
«Παραστασιογραφία» του.
«Κοίτα τα πράγματα και με τα μάτια
εκείνων που δεν τα βλέπουν πια. Θα νιώσεις μια θλίψη, γιε μου, που θα τα κάνει
να φαντάζουν πιο ιερά και πιο όμορφα».
Γιώργος Χ, Μπαλούρδος,
Πρώτη γραφή περιοδικό «Οδός
Πανός», τεύχος 136/4,6,2007, σ.78-121.
Δεύτερη γραφή και αντιγραφή,
σήμερα, Σάββατο, 16 Αυγούστου 2014
Πειραιάς, Σάββατο 16
Αυγούστου 2014.
Της Παναγίας, της mater
dolorossa, της Μακρινής Μητέρας, της Μάνας Γης που μας γεννά μας θρέφει και μας
θάβει. Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου