ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

    Οι Ιστορίες της Λογοτεχνίας, αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα οργάνωσης της γραμματείας ενός έθνους, συγκεντρώνουν διαχρονικά, τα κυριότερα ονόματα και τα έργα των πεζογράφων, των ποιητών των ποιητριών των δοκιμιογράφων και των λογίων ενός λαού. Οι Ιστορίες της Λογοτεχνίας, ανάλογα με την ιδεολογική, ή άλλη ιδιότητα (πανεπιστημιακή, πολιτική, ιστορική κλπ) των ατόμων που συντάσσουν την πολύπλευρη και πολύπλοκη αυτή πνευματική εργασία, φωτίζει και καταγράφει τα λογοτεχνικά γεγονότα και τα πρόσωπα εκείνα που παρουσιάστηκαν στο λογοτεχνικό στερέωμα ενός έθνους. Ασφαλώς, όπως και στις καθαυτό Ιστορίες ενός λαού, δεν υπάρχει αντικειμενικότητα, υπάρχει σχετική ευρυχωρία απόψεων και θέσεων και ορισμένες φορές πάλι, συναντάμε και μεροληψίες, ή κρίσεις που έρχονται σε αντίθεση με την γενικότερη αποδοχή ενός έργου ή ενός συγγραφέα, αυτό συμβαίνει γιατί, ο ιστορικός της Λογοτεχνίας είναι και αυτός ένα άτομο που επηρεάζεται τόσο από το κοινωνικό όσο και από το γενικότερο καλλιτεχνικό περιβάλλον της εποχής του, αλλά και τις ιδιαίτερες αναγνωστικές του προτιμήσεις. Ο Ιστορικός της Λογοτεχνίας, οφείλει να έχει-και έχει-, μεγάλη και ευρεία γκάμα γνώσεων και πληροφοριών, να έχει πρόσβαση στα αρχεία των βιβλιοθηκών ή των άλλων ιδιωτικών φορέων, να γνωρίζει επαρκώς τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα, και μεγάλη εποπτεία, πέραν των ορίων της πατρίδας του, των παγκόσμιων λογοτεχνικών διαδραματιζομένων. Μια γενική ιστορία της λογοτεχνίας ειδικότερα ή μια συνοπτική όπως είναι φυσικό, δεν μπορεί να συμπεριλάβει το σύνολο των έργων ενός δημιουργού, μια και ο εν ζωή δημιουργός συνεχίζει να εκδίδει το έργο του, βρίσκεται δηλαδή εν εξελίξει, γιαυτό περιορίζεται σε αυτό που έχει στην κατοχή του έχει μελετήσει και έχει αποδελτιώσει. Όπως και οι γενικές βιβλιογραφίες, έτσι και οι ιστορίες της λογοτεχνίας, είναι ανοιχτές στον χρόνο, έχουν αρχή αλλά δεν έχουν τέλος. Υπάρχει ένα τεχνικό-χρονικό όριο μέσα στο οποίο κινούνται με την σχετική ασφάλεια. Πολλές φορές, μέρος της κατατιθέμενης έρευνάς τους επικαλύπτεται από άλλες εργασιακές μελέτες άλλων ιστορικών, ή είναι συμπληρωματικές των εργασιών του ίδιου του ιστορικού. Οι Ιστορίες της Λογοτεχνίας μας είναι πολλαπλά χρήσιμες ακόμα και αν επαναλαμβάνουν στοιχεία που ήδη γνωρίζουμε, μας είναι χρήσιμες γιατί συστηματοποιούν τις γνώσεις μας και κωδικοποιούν τις πληροφορίες που έχουμε για την συνολική παιδεία της πατρίδας μας.

    Αρκετές δεκάδες είναι οι Ελληνικές Ιστορίες της Λογοτεχνίας, ιστορίες που καλύπτουν τα κενά μας και οργανώνουν τις σχετικές μας έρευνες. Από την πολύτομη ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας του ιστορικού Αλέξανδρου Αργυρίου έως την συνοπτική του Άριστου Καμπάνη, από την μεροληπτική του ιστορικού Γιάννη Κορδάτου έως την ιδεολογικά χρωματισμένη του Νίκου Παππά, και από τις πανεπιστημιακές του Λίνου Πολίτη και Μάριου Βίττι έως την κοινωνιολογικής υφής του Δημητρίου Τσάκωνα, από την κάπως περιληπτική του Ρόντερικ Μπήτον έως εκείνη της γενιάς μου, του Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά, (που μας γνώρισε τα πρόσωπα και τα έργα του ελληνικού διαφωτισμού), από την έγκυρη σε στοιχεία του Παναγιώτη Μαστροδημήτρη έως την διαμερισματοποιημένη του Μιχάλη Μερακλή, και από την σε γαλλική γλώσσα του D. C. Hesseling, έως τις «Δεκαέξι διαλέξεις περί ελλήνων ποιητών» του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού 1916-εφόσον δεχτούμε ότι και αυτή η εργασία συμπεριλαμβάνεται σε μια γενική έρευνα των ιστοριών της λογοτεχνίας, ο στόχος είναι κοινός, η ανάδειξη διαχρονικά των πνευματικών δυνάμεων της Ελλάδας στην κοινή τους πορεία για την καλλιτεχνική τους αυτοσυνειδησία και ταυτότητα μέσα στο γενικό ευρωπαϊκό πλαίσιο και την παγκόσμια λογοτεχνική πραγματικότητα.

    Στον αλφαβητικό αυτόν κατάλογο, καταγράφω τις αμιγώς ιστορίες της λογοτεχνίας που γνωρίζω και έχω μελετήσει, αλλά και τις εργασίες εκείνες που κατά την γνώμη μου, μπορούν να συμπεριληφθούν σε μια πιο ανοιχτή κατηγορία εργασιών που μας δίνουν στοιχεία και πληροφορίες για την πορεία της ελληνικής λογοτεχνίας, των ανθρώπων της, των έργων τους διαχρονικά, και επέχουν θέση ιστοριών της λογοτεχνίας.

--

• Γλαύκος Αλιθέρσης,

  Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Αλεξάνδρεια 1938

• Στυλιανός Αλεξίου,

  Ελληνική Λογοτεχνία-Από τον Όμηρο στον 20^ο αιώνα, Στιγμή 2011

• Αλέξανδρος Αργυρίου,

  Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 8, Καστανιώτης 2001-2007

• Μάρκος Αυγέρης,

  Εισαγωγή στην Ελληνική Ποίηση και Πεζογραφία, Θεμέλιο 1966

• Γεώργος Βαλέτας,

  Επίτομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ράνος 1966

• Γεώργιος Βαλέτας,

  Στοιχεία Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ράνος 1967

• Mario Vitti,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας 1978/β΄ έκδοση 2003

• Ηλίας Π. Βουτιερίδης,

  Η Νεοελληνική Λογοτεχνία( Γενικό Ιστορικό εξέτασμά της), Ζηκάκης 1930

• Ηλίας Π. Βουτιερίδης,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αδαμάντιος Παπαδήμας 1976

• Θ. Ι. Γαλάνης,

  Γραμματολογία, Κνωσσός χ.χ.

• Γεώργιος Κ. Γαρδίκας,

  Ελληνική Γραμματολογία, Ι. Σιδέρης 1933

• Αναστάσιος Αθ. Γούναρης,

  Ελληνική Γραμματεία, Μακεδονικές Εκδόσεις 2000

• Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ίκαρος 1975/ 9^η έκδοση Γνώση 2000

• Σοφοκλής Δημητρακόπουλος,

  Νεοελληνική Λογοτεχνία, Αθήνα 1978

• Κώστας Θρακιώτης,

  Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (1000-1956) Δίφρος 1965

• Κ. Ν. Ε.,

  Νεότερη Παγκόσμια Λογοτεχνία, Αθήνα χ.χ.

 • Περικλής Καλοδίκης,

  Η Νεοελληνική Λογοτεχνία, τόμοι 3, Gutenberg 1984

• Άριστος Καμπάνης,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Συμπλήρωμα(Ιστορία της Νέας Ελληνικής

  Κριτικής 1800-1925), Εστία 1936

• Άριστος Καμπάνης,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α. Καραβίας 1971

• Κώστας Γ. Κασίνης,

  Νεοελληνική Λογοτεχνία από τις αρχές έως την επανάσταση( Σύγχρονη Ανθολογία

  Κειμένων), Πορεία 2006

• Γιάννης Κορδάτος,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Βιβλιοεκδοτική 1962

• Denis Kohler,

  Η Νεοελληνική Λογοτεχνία από τον 11^ο αιώνα, Αρχιπέλαγος 1998

• Δημοσθένης Κούρτοβικ,

  Έλληνες Μεταπολεμικοί Συγγραφείς, Πατάκη 1995

• Αλέκος Κουτσούκαλης,

  Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 3, Ιωλκός 1989

• Γιάννης Σ. Κωτσαδάμ,

  Εισαγωγή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, Μακεδονικές Εκδόσεις 2003

• Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης,

  Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, 6^η έκδοση, Δόμος 1996

• Σπύρος Μελάς,

  Νεοελληνική Λογοτεχνία, Γεώργιος Φέξης 1962

• Μιχάλης Γ. Μερακλής,

  Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (1945-1980)-Ποίηση, Πατάκη 1987
• Μιχάλης Γ. Μερακλής,
  Η Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία(1945-1970)ΙΙ Πεζογραφία, Κωνσταντινίδη χ.χ.
• Μιχάλης Γ. Μερακλής,
  Η Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία(1945-1970)Ι Ποίηση,Κωνσταντινίδη χ.χ.

• Καριοφύλης Μητσάκης,

  Εισαγωγή στη Νέα Ελληνική Λογοτεχνία,-Πρωτονεοελληνικοί χρόνοι, Γρηγόρη

  1983

• Μαρία Μιρασγέζη,

  Νεοελληνική Λογοτεχνία, τόμοι 2, Αθήνα 1992

• Νίκος Μπελογιάννης,

  Οι πρώτες μακρυνές ρίζες της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πορεία 1976

• Νίκος Μπελογιάννης,

  Σχέδιο για μια Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρώτες μακρυνές ρίζες

  Προσχέδια, σημειώσεις, Άγρα 2009

• Νίκος Μπουγάς,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 2, Σταφυλίδης χ.χ.

• Μιχάλης Νικολιδάκης,

  Νεοελληνικά…, Ηράκλειο 1989

• Παύλος Νικόδημος,

  Σύντομη Επισκόπηση Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Νικόδημος 1972

• Νίκος Παναγιωτάκης,

  Αρχές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 2, Βενετία 1993

• Πάνος Παναγιωτούνης,

  Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, Γκούζος 1996

• Αδαμάντιος Δ. Παπαδήμας,

  Νέα Ελληνική Γραμματολογία-Γενικά Στοιχεία, Αθήνα 1948

• Αδαμάντιος Δ. Παπαδήμας,

  Νέα Ελληνική Γραμματολογία, Δημακαράκος 1981

• Νίκος Παππάς,

  Η Αληθινή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Τύμφρη 1973

• Ευστράτιος Η. Πεντέας,

  Επίτομος Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, Γενική Υπηρεσία Στρατού 1981

• Λίνος Πολίτης,

  Συνοπτική Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Δωδώνη 1987

• Βαγγέλης Ραπτόπουλος,

  Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκη 2005

• Χάρης Σακελλαρίου,

  Σχολές και ρεύματα στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, Κίνητρον 1994

• Δημήτρης Σιατόπουλος,

  Γραμματολογική και Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια της Ελληνικής Λογοτεχνίας,

  τόμοι 2, Παγουλάτος χ.χ.

• Ζ. Ι. Σιαφλέκης,

  Συγκρητισμός και Ιστορία της Λογοτεχνίας, Επικαιρότητα 1988

• Βαγγέλης Σκουβαράς,

  Τα Νεοελληνικά Γράμματα-Σύντομο διάγραμμα, Ιστορία, Νέα Ελληνική

  Λογοτεχνία, Αθήνα 1976

• Μιχάλης Σταφυλάς,

  Διαρκής Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, (19 τεύχη), Πνευματική Πορεία

  1998  

• Ανδρέας Δ. Σταφυλίδης,

  Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Σταφυλίδη χ.χ.

• Κώστας Α. Τρυπάνης,

  Ελληνική Ποίηση,-Από τον Όμηρο ως τον Σεφέρη, 1988

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 3, Λαδιάς 1981

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και πολιτικής κοινωνίας, τόμος  Α΄

  Κυρομάνος 2003

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και πολιτικής κοινωνίας, τόμοι 9,

  Σώφρων 1992

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Λογοτεχνία και Κοινωνία στον Μεσοπόλεμο, Κάκτος 1987

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Η Γενιά του 1930 τα πριν και τα μετά, Κάκτος 1989

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Ιδεαλισμός και Μαρξισμός στην Ελλάδα, Κάκτος 1988

•  Ο Ελληνικός Υπερρεαλισμός, Κάκτος 1988

• Μάνος Χωριανόπουλος,

  Κορυφαίες Μορφές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμοι 3, Σμυρνιωτάκη

  1990-1995

• Μάνος Χωριανόπουλος,

  12 Εξέχουσες μορφές του καιρού μας, Αθήνα 2005

• Ιωάννης Κολλάρος-Μιχάλης Μαυρουδής,

  Συνοπτική Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ρώσση χ.χ.

• Φαίδων και Γλυκερία Μπουμπουλίδου,

  Η Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία (Γραμματολογικά διάγραμμα), τόμος 2^ος,

  Αθήνα 1991

• Φαίδων και Γλυκερία Μπουμπουλίδου,

  Η Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία (Γραμματολογικό διάγραμμα)-1983-1984, τόμος

  3^ος, Αθήνα 1991

• Θανάσης Γιοχαλάς-Τόνια Καφετζάκη,

  ΑΘΗΝΑ-Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία,

  Εστία 2013

• Λιάνα Γιαννακοπούλου,

  Ο Παρθενώνας στην ποίηση, ΕΛΙΑ 2009
• Σταύρος Π. Κοταμανίδης,
  Σύγχρονοι Λογοτέχναι και Πνευματικοί Άνθρωποι των Σερρών. πρόλογος: 
  Τριαντ.Δ. Θεοδωρίδης, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία Σερρών-Μελένικου,
  Αθήνα 1970
• Πάνος Λιαλιάτσης,
  Η Αργολική Λογοτεχνία 1830-1993, Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπλίου
  "Ο Παλαμήδης", Αθήνα 1994

• Δώρα Μεντή: εισαγωγή, ανθολόγηση κειμένων,

  Η Αθήνα από τον 19^ο στον 21 αιώνα. Μια λογοτεχνική περιδιάβαση από την παλιά

  Ως την σημερινή εικόνα της πόλης, Πατάκη 2009

• Κώστας Μίσσιος,

  Τα βιβλία των Μυτιληνιών Συγγραφέων 1940-1989, Μυτιλήνη 1980

 • Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

  Πειραϊκό Πανόραμα, Πνευματικό και καλλιτεχνικό χρονολόγιο του Πειραϊκού

  Χώρου(1784-2005), πρόλογοι: Νάσος Βαγενάς, Μιχάλης Γ. Μερακλής, Πειραιάς-

  Τσαμαντάκης 2006  

• Κώστας Μιχάλης Σταμάτης,

  Πελοποννησιακή Λογοτεχνία, τόμοι 8, Αθήνα 2000

• D. C. Hesseling,

  Histoire de la Litterature Greque modern, Belles Lettres 1924

• Μαρία Πεσκετζή,

  Θεωρία της λογοτεχνίας και νεοελληνική κριτική, Σαββάλας 2003

• Θεοδόσης Πυλαρινός: επιμέλια,

  Ελληνική Αρχαιότητα και Νεοελληνική Λογοτεχνία. Πρακτικά, Κέρκυρα 2009

• Λογοτεχνία των Ελλήνων, τόμοι 12, Χάρη Πάτση 1966

• Δημήτρης Κωστελένος,

  Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια Ελλήνων Λογοτεχνών, τόμοι 5, Παγουλάτος χ.χ.

• Βιογραφίες Νεοελλήνων Συγγραφέων, Διάφοροι, Μαλλιάρη 1997

• Κύπριοι Συγγραφείς, τόμοι 6, Χρ. Ανδρέου 1982-1983

• Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Συλλογικό έργο, Πατάκη 2007

• Γιώργος Βαλέτας,

  Βιογραφίες ποιητών και συγγραφέων, Παρνασσός χ.χ.

• Γιώργος Σακκάς,

  Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, Πούντζα 1976

• Γιάννης Σολδάτος,

  Δια του κατόπτρου-150 έλληνες συγγραφείς, Κοχλίας 2002

• Διονύσης Τσουράκης,

  Βιογραφίες Ελλήνων Λογοτεχνών, Ελληνοεκδοτική 1997

• Δημήτρης Μαυραγάνης-Γιώργος Μυρτάλης,

  Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, Ντουντούμης 1994

• Βασίλης Αναγνωστόπουλος-Κώστας Φωτάκης,

  Λεξικό Συγγραφέων, Πατάκη 2000

• Πρακτικά Συμποσίου Ποίησης, 26 τόμοι από το 1982 έως σήμερα.
• Γιώργος Κεχαγιόγλου: επιλογή και παρουσίαση-ερευνητική αναφορά
  Οι ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας. εργασία δημοσιευμένη στο διαδίκτυο. 

    Αυτός είναι ένας γενικός κατάλογος των ελληνικών ιστοριών της λογοτεχνίας, που έχω υπόψη μου κατά την διάρκεια των πολύχρονων μελετών και εργασιών μου, νομίζω καλύπτω το θέμα, αν προσθέσει κανείς και τις πολύτομες ιστορίες-ανθολογίες της ποίησης και της πεζογραφίας των εκδόσεων Σοκόλη.

Οι ελληνικές ιστορίες της λογοτεχνίας αποτελούν ουσιαστικό και χρήσιμο παράγοντα στους σπουδαστές και αναγνώστες της ελληνικής και της κυπριακής λογοτεχνίας και ποίησης, είναι οι βάσεις δεδομένων για τις εργασίες των συγγραφέων και των γραμματολόγων, ορισμένες από αυτές διαβάζονται σαν μια ευχάριστη μυθιστοριογραφία, άλλες θέλουν μια πιο ιδιαίτερη προσοχή, άλλες ανήκουν πλέον στην ιστορία των ελληνικών λογοτεχνιών, όλες τους όμως, είναι χρήσιμες και επιμορφωτικές των όποιων ενδιαφερόμενων αναγνωστών της ελληνικής γραμματολογίας κατά την μακραίωνη πορεία της, από την αρχαιότητα μέχρι των ημερών μας,(κυκλοφορούν επίσης και οι ιστορίες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της βυζαντινής) τόσο του κεντρικού ελλαδικού χώρου, όσο και του απόδημου ελληνισμού(των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, της Αυστραλίας κλπ) και του Κυπριακού.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Κυριακή, 21 Ιουνίου 2015

Πειραιάς, 21/6/2015