Γεώργιος Στρατήγης

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ(24/1/1859-10/11/1938)

          Ξαναδιαβάζοντας τα ποιήματα του Γεωργίου Στρατήγη του Σπετσιώτη δημιουργού της πρώτης Αθηναϊκής Σχολής αλλά και τον πρόλογο του Κωστή Παλαμά, και έχοντας γράψει τις απόψεις μου σε άλλο μου κείμενο, δες εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιά» φύλλο 13135/ 14-Ιουλίου 1989, «Ο Γεώργιος Στρατήγης και η εποχή του 1859-1938» (τώρα και στο μπλοκ μου) σχετικά με το αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού της Φιλολογικής Στέγης, δες «Αφιέρωμα στον Γ. Στρατήγη», περιοδικό «Φιλολογική Στέγη τεύχος 46/10,12,1988 έψαξα και βρήκα μερικά ακόμα στοιχεία για τον δημιουργό αυτόν που συνέδεσε την πορεία και τον βίο του με την πόλη του Πειραιά, μια πόλη που τον τίμησε τον βράβευσε και το κυριότερο, τον αγάπησε όπως και αυτός αγάπησε το Αθηναϊκό επίνειο και το ύμνησε μέσα στο έργο του. Χαρακτηριστικά αναφέρω το παρακάτω σονέτο του που αναφέρεται και στο «Λιοντάρι του Πειραιά»-ένα από τα δύο Λιοντάρια που υπήρχαν- που άρπαξε ο Μοροζίνης:

ΤΟ ΕΠΙΝΕΙΟ

Αν το Λιοντάρι Σου άρπαξαν, που εθαύμαζε όλη η σφαίρα,

Το σύμβολο της Δόξας Σου, στα χρόνια τα παληά,

Ήρθε ο καιρός στον τόπο του να στήσεις άλλο πλειά

Πελώριο, που να φαίνεται στην Αίγυπτο και πέρα.

     ------

Πόσα σ’ Εσένα η δοξαστή δε Σου χρωστεί Μητέρα,

Κυψέλη Εσύ των μελισσών, των μυρμηγκιών φωληά,

Και πόσα η τίμια Σου «Αυτήν» δεν έδωσε δουλειά,

Σαίμα, σε ιδρώτα, σε χρυσό, σε πόνο, νύχτα μέρα!

    ----------

Πόσα πανάρχαια φάσματα δεν έβλεπα το βράδυ,

Τριγύρω στο λιμάνι Σου, στο κύμα το θολό,

Μες από δάσος καταρτιών, στο ημίφωτο σκοτάδι!

   -------

Και με της μάντισσας ψυχής το φως, μια νύχτα. Επίνειο,

Θαρρούσα, βλέποντας εκεί, προς τον Κορυδαλό,

Πως τον αιώνα εζούσαμε μαζύ το Σαλαμίνειο!....

                  Από την συλλογή του «Τα Τρόπαια»

         Ο Γεώργιος Στρατήγης υπήρξε πολυγραφότατος όπως φαίνεται και από τα ανέκδοτα έργα του όπως σημειώνουν οι μελετητές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, επίσης, έργα του θεατρικά ανέβηκαν στις θεατρικές σκηνές της εποχής του και οι μεταφράσεις του διαβάστηκαν και σχολιάστηκαν ποικιλοτρόπως. Η Βιβλιοθήκη της Βουλής αν θυμάμαι καλά, έχει πολλά από τα μεταφρασμένα του έργα.

         Όταν το 1927 στην Αθήνα, από το τυπογραφείο της Εστίας εκδόθηκε το αφιερωματικό του ποιητικό ανθολόγιο, «Γεωργίου Στρατήγη-Πενήντα Χρόνια» ένα βιβλίο 160 σελίδων με πρόλογο του Κωστή Παλαμά (10/9/1927) με Βιογραφικές σημειώσεις, «Κατ’ εντολήν της Επιτροπής» όπως αναφέρεται του Άριστου Καμπάνη (15/10/1927), ο ποιητής αφιερώνει το βιβλίο στον Πειραιά, γράφει:

«Στο μεγαλόψυχο Πειραιά, όπου έζησα εξήντα χρόνια, αγάπησα κι αγαπήθηκα, ετραγούδησα κι’ έκλαψα, που τιμά, κι αγκαλιάζει τ’ αδέλφια μου και τους φίλους μου και σκεπάζει τα τίμια κόκκαλα των αλησμόνητων γονηών μου»

Αλλά και η τότε δημαρχιακή και πνευματική ηγεσία της πόλης με προεξάρχοντα τον δήμαρχο Τάκη Παναγιωτόπουλο ως πρόεδρο της επιτροπής, δεν έμεινε αδιάφορη απέναντι στο έργο του.

        Ο Πειραιώτης Τάκης Α. Παναγιωτόπουλος(1890-20/2/1959) ως δήμαρχος (1/12/1925-14/12/1931) , όπως διαβάζουμε στα κατά καιρούς κείμενα για αυτόν, δες το κείμενο του λογοτέχνη και δημοσιογράφου Χρήστου Λεβάντα, «Μια φωτισμένη αλλά και δραματική μορφή άρχοντος στην νεωτέρα ιστορία της πόλης» εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς» 21-Φεβρουαρίου 1959, δημοσιεύτηκε την επομένη του θανάτου του, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι : «ο Τάκης Παναγιωτόπουλος είναι ο μόνος δήμαρχος που στάθηκε φορέας πνευματικού πολιτισμού, ο μόνος δήμαρχος που έδειξε αληθινό ενδιαφέρον για την πνευματική ζωή», αλλά, και ο δικηγόρος Δημήτρης Θ. Σπηλιωτόπουλος στο βιβλίο του «Ο Πειραιάς και οι Δήμαρχοι της Α΄ εκατονταετηρίδος» Πειραιάς 1939, αναφέρει μεταξύ άλλων ανεξάρτητα από την αρνητική του θέση ότι: «Ο Τάκης Α. Παναγιωτόπουλος ανεμόρφωσε την Φιλαρμονικήν Μουσικήν του Δήμου, ανήγειρεν επί της Πλατείας Κοραή, ήν επίστρωσε προηγουμένως, εξέδραν δι αυτήν μεθ’ υπογείου αποθήκης, προς εξυπηρέτησιν της Μουσικής, τας βάσεις της οποίας μετέφερεν από την πλατείαν Κανάρη…» και ακόμα, «συνάμα δε συνεκράτησεν οπωσδήποτε εν Πειραιεί μέρος της Πειραϊκής Κοινωνίας, κατασκεύασε προσέτι τον προ του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης κήπον…, ωκοδόμησε τα επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου ανθοπρατήρια», και παρακάτω «κατά το 1927 ίδρυσε την Δημοτικήν Βιβλιοθήκην εν τω Δημοτικώ Θεάτρω…»  υπήρξε όπως φαίνεται ένα πολύ ενδιαφέρον πολιτικά, δημοτικά, πνευματικά και πολιτιστικά πρόσωπο, ανεξάρτητα από την έκβαση της δεύτερης δημαρχιακής του περιόδου.

Ο βενιζελογενής αυτός δήμαρχος, όπως εύστοχα γράφει στο βιβλίο του «Οι Δήμαρχοι του Νεότερου Πειραιά», Πειραιάς 2002 ο Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης, «Ο Τάκης Α. Παναγιωτόπουλος υπήρξε-και του ανήκει δικαιωματικά ο τίτλος-ο πνευματικότερος δήμαρχος του νεότερου Πειραιά, με σημαντική προσφορά στην προσπάθεια για την προαγωγή της τοπικής πνευματικής και πολιτιστικής ζωής. Τα έργα του έρχονται να βεβαιώσουν του λόγου το ασφαλές». Και παρακάτω:

«… προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τη συγγραφή της ιστορίας του Πειραιά(1929) και έγινε, το Φεβρουάριο του 1931, η απονομή του «αριστείου» του Δήμου(μεταλλίου που συνοδευόταν από τιμητικό δίπλωμα) στις κορυφαίες μορφές της πειραϊκής πνευματικής παράδοσης (Παύλο Νιρβάνα, Λάμπρο Πορφύρα, Δημοσθένη Βουτυρά, Γεώργιο Στρατήγη, Σπύρο Μελά, Άριστο Καμπάνη, Νίκο Χαντζάρα), τον καθηγητή της βοτανικής στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών και ακαδημαϊκό Ιωάννη Πολίτη, το συγγραφέα και επί μισό αιώνα δημότη Πειραιώς Ιωάννη Δαμβέργη και τη Σοφία Αντωνιάδου, καθηγήτρια τότε στο Πανεπιστήμιο του Λέϋντεν της Ολλανδίας».

Οφείλουμε να τονίσουμε ότι μετά τον Τάκη Α. Παναγιωτόπουλο, οι επόμενοι δήμαρχοι που ακολούθησαν, δεν ενδιαφέρθηκαν μάλλον ουσιαστικά για τα πνευματικά πράγματα του Πειραιά. Χρόνια πάσχισα τις τελευταίες δεκαετίες να προκαλέσω κάποιο ενδιαφέρον, τόσο με τα λόγια και τις δημόσιες παρεμβάσεις μου όσο και με τις εργασίες και τις εκδοτικές μου προσπάθειες για τον Πειραιά, μάταια όμως, οι σποραδικές ελαχιστότατες τιμητικές εκδηλώσεις που έγιναν από τον προηγούμενο δήμαρχο Παναγιώτη Φασούλα και τον σημερινό δήμαρχο, δεν αποτελούν μια σφαιρικότερη πολιτιστική πρόταση και ενδιαφέρον κατά την γνώμη μου ουσιαστική για την πόλη του Πειραιά, περισσότερο εξυπηρέτησε άλλου είδους προεκλογικές σκοπιμότητες, ή προβολή της δημοσιότητας των αρχόντων, τα δε πρόσωπα-χωρίς να μειώνω την αξία τους και το έργο τους-είναι και πολύ χρησιμοποιημένα, αλλά και δεν αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον στον χώρο της ποίησης και της λογοτεχνίας, την διαχρονική εικόνα της πόλης. Οι πνευματικές και πολιτιστικές δυνάμεις του Πειραιά υπήρξαν τεράστιες για μια μεγάλη τουλάχιστον χρονική περίοδο και πολύ σημαντικές, αλλά αγνοήθηκαν επιδεικτικά τόσο από την δημοτική αρχή και τους άλλους πολιτικούς παράγοντες, όσο και από μερίδα των ντόπιων πνευματικών δυνάμεων. Ο καθένας έστηνε το μαγαζάκι του και κοιτούσε την ατομική του μόνο πραμάτεια. Γιαυτό και σήμερα, δεν υπάρχουν πνευματικές μονάδες που να ενδιαφέρονται πραγματικά για την πόλη, δεν μιλώ για την προβολή τους ή την προβολή του όποιου έργου τους, αλλά για την ανιδιοτελή προσφορά στα πολιτιστικά πράγματα της πόλης. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αλήθεια πλέον δεν μπορεί να κρυφτεί, έτσι ο καθένας μας ιδιωτεύει και κοιτά πως θα τα βγάλει πέρα μέσα στον φοβερό κυκεώνα της ζωής και της ιστορίας που διανύουμε. Ο Πειραιάς και δεν είναι αυτό ούτε γκρίνια ούτε μιζέρια ούτε άρνηση της τοπικής ιστορικής ελπίδας, ούτε μηδενισμός, έδιωξε τα παιδιά του ή τα ανάγκασε να φύγουν από την πόλη ανεπιστρεπτί. Αυτό είχε σαν συνέπεια και την πολιτιστική καθίζηση της ίδιας της πόλης, έχουμε μόνο εκδηλώσεις περιφερόμενων Πειραιωτών κατά κάποιον τρόπο αδιάφορων για την προηγούμενη ή την μελλούμενη ιστορική παρουσία της πόλης, μόνο και μόνο για να μας φωτογραφήσουν και να δούμε την γερασμένη εικόνα μας στον τοπικό τύπο.  Καμία ουσιαστική πολιτιστική ζύμωση, καμία πνευματική ουσιαστική συζήτηση, κανένα έργο ουσιαστικής υποδομής που θα αντέξει στο χρόνο, καμία παρέμβαση που θα άλλαζε το δείχτη της πυξίδας της πόλης και θα υπερπηδούσε ακόμα και τις δικές μας αγκυλώσεις. Μπορεί να λαθεύω, αλλά, «δεν έχει πλοίο για σε δεν έχει οδό, έτσι που την ζωή σου ρήμαξες εδώ στην πόλη ετούτη την μικρή…», όπως θάλεγε και ο Αλεξανδρινός ποιητής. Ανταυτού, οι μεγαλοϊδεατισμοί της ανεγέρσεως του «Παληού Ρολογιού», την ώρα που τα άλλα βιολογικά ρολόγια των Πειραιωτών έχουν σταματήσει από ουσιαστικό ενδιαφέρον για την πόλη που τους γέννησε, και τους έμεινε μόνο η παραθαλάσσια φραπεδιά και η νοσταλγική ανάμνηση των ηλιοβασιλεμάτων. Ο Χρόνος όμως πέρασε, και ο Πειραιάς, γέρασε μαζί μας και έγινε ένας μαραγκιασμένος θαλασσινός περίπατος στην πλατεία Κοραή και στο Πασαλιμάνι, που όλοι μιλούν περί παντός τοπικού και μη επιστητού αλλά όχι περί της ουσιαστικής αναβάθμισης της ζωής και της ποιότητας της πόλης μας.

         Αλλά για να επανέλθουμε στον Ποιητή του πολύ δημοσιευμένου «Ματρόζου», με ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πολιτικά, δημαρχιακά και πολιτιστικά πρόσωπα του Πειραιά ένωσε την παρουσία του και ο ποιητής Γεώργιος Στρατήγης.

Γράφει χαρακτηριστικά το κείμενο της επιτροπής σελίδα 15-16:

«Εκπληρούντες εντολήν της Δημοτικής Αρχής του Πειραιώς, προελθούσης εις την απόφασιν να εορτάση το πεντηκοστόν ιωβιλαίον του συμπολίτου ποιητού κ. Γεωργίου Στρατήγη, μεταξύ των άλλων λεπτομερειών του εορτασμού, εθεωρήσαμεν, ότι θα προείχεν η έκδοσις, εις πανηγυρικόν τόμον, μιας εκλογής των πλέον χαρακτηριστικών ποιημάτων του ποιητού, ανθολογηθέντων από τας κατά καιρούς εκδοθείσας λυρικάς συλλογάς του.

      Τον τόμον τούτον παρουσιάζοντες, σήμερον, εις τους φίλους των γραμμάτων και τους θαυμαστάς του εορταζομένου, φρονούμεν, ότι δι’ αυτού ο Πειραιεύς υψόνει προς τον ποιητήν του το ευπροσδεκτώτερον εις τας Μούσας άφθαρτον, πνευματικόν μνημείον-«Μνημείον εσαεί».

       Η πόλις του Πειραιώς, της οποίας έχομεν την τιμήν να διερμηνεύωμεν, την στιγμήν αυτήν, την επίσημον αναγνώρισιν προς τον ποιητήν της, δύναται να καυχάται, ότι πρώτη εις τα πρακτικά έργα, εις τα οποία οφέιλει την επίζηλον ακμήν της, πρώτη, ομοίως, εκ των ελληνικών πόλεων αποδεικνύει, ότι γνωρίζει να τιμά τα έργα του πνεύματος και να αμείβη ηθικώς τους πνευματικούς της εργάτας.

      Μεταξύ των μνημείων, τα οποία περικοσμούν την πόλιν του Πειραιώς, επιθυμούμεν να πιστεύωμεν, ότι το πνευματικόν τούτο μνημείον δεν είναι το πενιχρώτερον».

                                            Ο  ΠΡΟΕΔΡΟΣ

                              Τ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Δήμαρχος

                                             Η  ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Γ. Σακαλής, Γ. Στρίγκος, Μ. Ρηνόπουλος, Ευαγ. Πριμίδης, Γ. Αναγνωστόπουλος, Αρ. Καλλιγάς, Δευκαλίων Ρεδιάδης, Δημ. Αραβαντινός, Σπ. Μπαρμπαρέσος, Μιλτ. Δ. Πουρής, Χ. Σαράντης, Κωνσταντίνος Αφεντούλης, Γ. Σφαέλος, Χ. Μάσταλος, Α. Τσιμένης, Αρ. Κουρτίδης, Παύλος Νιρβάνας, Λάμπρος Πορφύρας, Άριστος Καμπάνης, Γ. Παππαντώνης.

Σπυρ. Γεωργόπουλος, ως εκπρόσωπος του Πειραίκού Τύπου.

        Όπως βλέπουμε από την εικοσαμελή συν ένα ακόμα πρόσωπο επιτροπή, ομογνωμόνησαν στην τίμηση και την βράβευση του Σπετσιώτη και Πειραιώτη ποιητή και μεταφραστή της πρώτης Αθηναϊκής γενιάς. Πολλά από τα ποιήματά του από αβροφροσύνη(;), είναι αφιερωμένα σε μέλη της επιτροπής. Η πανηγυρική αυτή έκδοση θεωρώ ότι είναι η αντιπροσωπευτικότερη Ανθολόγηση του Γεωργίου Στρατήγη. Περιλαμβάνει ποιήματα από τις διάφορες συλλογές του και περιέχει αρκετές ποιητικές μονάδες που ο ποιητής τις αφιερώνει σε διάφορες προσωπικότητες της εποχής του. Ας ταξιδέψουμε μαζί του με τα αποσπάσματα των αφιερωματικών του ποιητικών μονάδων.

 Το ποίημα « Ύμνος στο βιβλίο», (που απαγγέλθηκε στα εγκαίνια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιώς) είναι αφιερωμένο στον φιλόμουσο δήμαρχο Πειραιώς κ. Τάκη Παναγιωτόπουλο.

«Με τρεις αγάπες πέρασα τα χρόνια μου όλα

Απ’ το Νησί το ηρωικό, μικρό παιδί,

Στον πολυδαίδαλο Πειραιά τρία φωτοβόλα

Αστέρια, που όλη μου η ζωή τα τραγουδεί.

Και την ψυχή μου εφώτισαν απ’ το σχολείο

Το Σπίτι μας, η Ελλάδα μου και το Βιβλίο».

Το ποίημα «Αθήναι» και πώς να μην ήταν άλλωστε, είναι αφιερωμένο στον Δημήτριο Γρ. Καμπούρογλου.

«Εκεί που πέφτεις, σαν θεά ανασταίνεσαι,

Σαν τον Ανταίο, που νέα ζωή παίρνει απ’ το χώμα

Αιώνια θάλλεις καν ποτέ μαραίνεσαι,

Υμήττεια μοιάζεις δύση και θα ραίνεσαι

Πάντα απ’ των μενεξέδων του ταθάνατο το χρώμα».

Το δίγλωσσο ποίημα Ugo Foscolo-Ούγος Φώσκολος,  είναι αφιερωμένο στον Ad Aristo Campani-Άριστο Καμπάνη

«Ωραία είναι η δόξα Σου, ω Προφήτη, διπλό αστέρι:

Από Ιταλό πατέρα

Νάχης το πνεύμα Σου, αλλά πιο ωραία,

από Ελληνίδα μητέρα!»

Το ποίημα «Οι Δύο Θεοί», είναι αφιερωμένο στον πολιτευτή Αρκαδίας κ. Γ. Σεχιώτη.

«Θαρώ την Πελοπόννησο με μαγεμένο μάτι,

Ενός αλόγου θεώρατου να πέρνη τη μορφή,

Που αφροκοπάει στο πέλαγος, κι ενώ σαλεύει το άτι,…»

Τι ποίημα «Οι Ναύτες», αφιερώνεται στον συνθέτη Χρήστο Τρουμπέτα.

«Γενηά γενναία γονηών γενναίων!».

Το ποίημα «ένας προδότης», είναι αφιερωμένο στον Κόμητα ντι Bosdari, πρεσβευτή και Δαντιστή, αλλά και με έντονη ανθελληνική πολιτική στα Δωδεκάνησα όταν αυτά ήσαν υπό Ιταλική κατοχή.

«Ωνειρεύθηκα, πως τον είδα πάλι στον Άδη,

Στον ένατο κύκλο του Αιώνιου Πόνου:

-Πνεύμα ευγενικό, του είπα, τι ροκανίζεις;

-Το κρανίο του Αρχιεπισκόπου της Ρόδου».

Το ποίημα που αναφέρεται στον πατέρα του «Το φιλί του πατέρα μου», είναι αφιερωμένο στην ανιψιά του Μαρία Σ. Στρατήγη.

«Μην είσαι σύ, ψυχή μου, σπίθα, που άναψες

Από το πρώτο εκείνο τους φιλί;…».

«Το Ψυχοσάββατο» στην αδερφή του Ειρήνη Φραγκαντώνη.

«Σαν από κρύσταλλο καμπάνα

Μα τώρα πιο καλό μας κάνει

Το μοσχολίβανο, που βάνει

Στο θυμιατήρι της η μάννα!...».

Το ποίημα «Η Φιλία», είναι αφιερωμένο στον δικηγόρο ισάδελφο και φίλο Ευάγγελο Πριμίδη.

«Ζήσε, χρυσή μας συντροφιά, με γέλια, με χαρά,

Και κέρνα μας το αθάνατο κρασί της ευθυμίας!

Κι αυτής της νειότης ξαναζή το θαύμα στα ιερά

Τα μάγια της Φιλίας!...».

«Η πολυθρόνα», είναι και πάλι αφιερωμένο ποίημα σε συγγενικό του πρόσωπο, τον Κωνσταντίνο Ε. Στρατήγη.

«Ξεύρεις κάθε πόνο μου, σκέψι, πόθο, στίχο,

Σόλα τα τραγούδια μου κράτησες τον ήχο».

Στον φίλο του ιατρό και δημοτικό σύμβουλο Γεώργιο Αναγνωστόπουλο, είναι αφιερωμένο το ποίημα «Η Βιβλιοθήκη μου».

«Μούκλεινες μόνη, μες τα βιβλία σου,

Όλη την πλάσι.

Πως σαγαπούσα, ιερό του Πνεύματος

Εικονοστάσι!».

Στην τραγουδίστρια Ελπινίκη Κοντού είναι αφιερωμένο το ποίημα «Η Νεράϊδα».

«Όταν ταηδόνια σάκουσαν στης ρεματιάς τα πεύκα».

Το ποίημά του «Δύο μνημόσυνα» είναι αφιερωμένο στις μακάριες ψυχές της μητέρας του και του θείου του Δημοσθένη Πουρή.

«Κιάν, από της πάνσεμνες σφαίρες μας κυττάζετε,

Ω ψυχή φιλάνθρωπη, στοργική καρδιά,

Πες της, να μου εύχεται και να μας στοχάζεται

Και συ, εύλογα τάξια σου και καλά παιδιά!».

Το ποίημα «Το μαγικό καράβι», είναι αφιερωμένο σε φίλο του αρχιναυπηγό του τότε Βασιλικού Ναυτικού τον Ανδρέα Τσιμένη.

«Ξύπνα, ω ξύπνα απ’ τα σπλάχνα τα ωκεάνεια τώρα,».

Στο φίλο του, Χαράλαμπο Σαραγκή ή Σαραντή; είναι αφιερωμένα το ποίημα «Τραγουδάτζα από «ταν αφέντρα»(Ιστορία Τσακώνιχο).

Στον φίλο του Σπύρο Μπαρμπαρέσο είναι αφιερωμένο «Το τραγούδι του Βοσκού», που είναι γραμμένο όπως και το προηγούμενο και στην Τσακώνικη διάλεκτο.

Στον φημισμένο και σημαντικό ποιητή του μεσοπολέμου Πειραιώτη Λάμπρο Πορφύρα, είναι αφιερωμένο το πολύ ωραίο ποίημα «Η Μούσα και ο Ποιητής».

Ο Ποιητής

«Ω σύ, που στα όνειρά μου τα δακρύβρεχτα,

Κάτι προφητικό και θείο σημαίνεις

Που περασμένα, τωρινά, μελλούμενα,

Με στίχους, με φωτιά και μ’ αίμα υφαίνεις».

Η Μούσα

«Σήκω, κ’ ευλόγησε τη Μοίρα,

Τη Μοίρα σου τη ζηλευτή!

Αξίζει πιο πολύ μια λύρα

Από ένα στέμμα, μια πορφύρα,

Μια λύρα αληθινού ποιητή».

Ο Ποιητής

«Καιρός να σβύσω στης Σιγής της άπειρης

Το χάος, της προαιώνιας μας της Μάννας,

Αν κάτι ωραίο κι’ αληθινό στον κόσμο έπλασα,

Δός μου έναν ήσκιο δροσερό να γύρω της Νιρβάνας».

Η Μούσα

«Κι’ απ’ της χορδές σου η πιο μεγάλη,

Πουράνια μέσα κλει πνοή,

Κι’ όλη τη γη κάνει να πάλλη,

Είνε μονάχα αυτή που ψάλλει

Των σκλάβων την πικρή ζωή!».

Η ποιητική αυτή ενότητα για τον Λάμπρο Πορφύρα, είναι από τις πιο ουσιαστικές αφιερωματικές ποιητικές μονάδες που αφορούν τον ποιητή της «Φρεαττύδας» παρά τον κάπως υπερβολικό τόνο που διακρίνει τα ποιήματα του Στρατήγη και την εύκολα αναγνωρίσιμη φιλική υφολογική του αφιερωματική κατάθεση σε πρόσωπα που συναναστρέφονταν και συν ταξίδευαν ποιητικά, έχει στοιχεία που δίνουν ένα σοβαρό στίγμα για τον δημιουργό και χαμηλόφωνο Πειραιωλάτρη ποιητή. Ασφαλώς, δεν μπορεί να συγκριθεί έστω και ως «Χαμηλή Φωνή» η ποίηση του Πορφύρα με εκείνη του Στρατήγη, απλά του Στρατήγη χάνεται και απλώνει σαν ρευστή ποιητική ουσία χάνοντας πολλές φορές τον αρχικό της πυρήνα, αντίθετα από τον Λάμπρο Πορφύρα που μας δίνει μια ποιητική φωνή που ξέρει προς τα πού να ηχήσει, και τι είναι το καίριο στην ποιητική γλώσσα, και σίγουρα είναι περισσότερο ολιγογράφος από τον ποιητή και μεταφραστή Στρατήγη. Ο Πορφύρας είναι πιο εσωστρεφής, έχει ένα πολύ έντονο ρομαντικό εσωτερικό κοίταγμα που ο ποιητικός του λόγος εμβαπτίζεται λες μέσα και μόνο μέσα στο προσωπικό του ποιητικό συναίσθημα, χωρίς όμως να χάνει και την πραγματικότητα του εξωτερικού του χώρου. Ο Πειραιάς αισθηματοποιείται και εικονοποιείται εντονότερα στο έργο του, παρά στο έργο του Γεωργίου Στρατήγη που έχει περισσότερα ιστορικά στίγματα και όχι μόνο Πειραιώτικα. Η ποιητική φωνή του Πορφύρα έχει μια ιδιαιτερότητα μοναδική, λες και είναι τυλιγμένη μέσα σε μια θαλάσσια Πειραιώτικη αύρα.

Ο Στρατήγης πάλι, έχει μεγαλύτερη όχι ποιητική αλλά θεματολογική άπλα, γιαυτό πολλές φορές χάνει το ποιητικό του μέτρο το υφολογικό του στίγμα ξεστρατίζει επίσης, όταν δοκιμάζει να χειριστεί το γλωσσικό του υλικό χωρίς σημείο προσδιορισμού, υπάρχουν όμως, και πολύ καλές στιγμές στην ποίησή του όπως αυτές του ποιήματός του

Η Κάμαρά μου

«Τώρα η άδεια καρδιά μου, που όλα τάχει μισήσει,

Μόνη εσένα λατρεύει, της ψυχής ‘ρημοκκλήσι.

Συ την πλάσι όλη κλείνεις μεσ’ στους τέσσερες τοίχους

Που βουβά αντιλαλούνε με θανάσιμους στίχους.

Και θαρρώ, πως πλαταίνουν  ‘μπρος τριγύρω και κάτου.

Όσο φεύγω τον κόσμο με λαχτάρα θανάτου.

Μου μαθαίνουν τον τάφο νάχω μόνη χαρά μου.

Αχ! να ‘στένευε ακόμα η στενή κάμαρά μου!...».

Η δεύτερη αυτή ποιητική οκτώ σειρών ποιητική στροφή από την Συλλογή του «Τραγούδια του Σπιτιού» μας φανερώνει έναν Στρατήγη που δεν κοιτά κάπως ανέμελα τον εξωτερικό μόνο χώρο, έναν ποιητή που ηθελημένα ή άθελά του Παρασχίζει θα γράφαμε, αλλά έναν ποιητή που μέσα στα τόσα ενδιαφέροντα ποιητικά του ερεθίσματα προσπαθεί να εντοπίσει το ατομικό του στίγμα με μια φωνή έντονα εσωτερική και ενδοσκοπική, όπου χώρος και προσωπικό συναίσθημα ταυτίζονται και διαχέονται σε μια μελαγχολική ατμόσφαιρα που δηλώνει μια αίσθηση πίκρας και ματαιότητας σε σχέση με τα άλλα του ηρωικής μορφής ποιήματα, και σίγουρα έχει ένα πεισιθάνατο ύφος σαν εκείνο του Ούγο Φόσκολο.           

Και τέλος το τελευταίο ποίημα της ανθολογίας το «Επίνειο», είναι αφιερωμένο σε δύο συγγενικά του πρόσωπα τα ξαδέρφια του Τάκη και Μίλτο Πουρή.

Υπάρχουν επίσης ποιήματα που δεν είναι αφιερωμένα αλλά έχουν για τίτλο τους ονόματα συγγραφέων της εποχής του και σίγουρα φίλους του, όπως το ποίημα «Κωστής Παλαμάς», το ποίημά του «Παύλος Νιρβάνας» και λοιπά.

      Όπως εύκολα πλέον καταλαβαίνουμε, ο Γεώργιος Στρατήγης δεν ήταν μόνο ένας πατριδολάτρης ποιητής, αλλά όπως ήταν τότε της μόδας έγραφε για κάθε ιστορικό γεγονός που θεωρούσε άξιο λόγου, για γεγονότα και πρόσωπα της οικογένειάς του, και διάφορα άλλα κοινωνικά συμβάντα και φυσικά για τις πατρίδες του.

Ο Γιώργος Π. Σταματίου στο βιβλίο του «Πέντε Σπετσιώτες ποιητές», Αθήνα 1975, τέσσερεις άνδρες και μία γυναίκα, δηλαδή τους, Γιώργο Στρατήγη-Γιάννη Περγιαλίτη-Γιώργο Λογοθέτη-Κωστή Κοκόροβιτς και την Μαρία Μπόταση, γράφει μεταξύ άλλων:

«Οι Σπέτσες στάθηκαν για τον Στρατήγη το παντοτεινό νοσταλγικό όραμα, η αιτία και η χαρά μιας διαρκούς ποιητικής «επιστροφής».

Η Κυνουρία του ενέπνευσε μερικά ενδιαφέροντα από γλωσσική και λαογραφική κυρίως άποψη πεζά σε τσακώνικη διάλεκτο…,

Ο Πειραιάς μια σειρά ποιημάτων «ναυτικής» έμπνευσης ή που αναφέρονταν  σε προσωπικότητες του επίνειου.

Η Αθήνα ποιήματα με μυθολογικό θέμα,,.

Το Παρίσι τα «Γαλλικά» του ποιήματα που παρέμειναν ανέκδοτα κι ακόμη τη δόκιμη μετάφραση του «Συρανό ντε Μπερζεράκ» του Εντμόντ Ροστάν.

Η Αλεξάνδρεια τα «Αιγυπτιακά» του ποιήματα και η Γερμανία, μεταφράσεις κορυφαίων έργων της Γερμανικής φιλολογίας έργων του Γκαίτε και του Σίλλερ.

Το Χαλάνδρι μερικά καλά ποιήματα της τελευταίας δεκαετίας και τα συγκινητικά πέντε «Τραγούδια σ’ έναν άγγελο».

Η γεωγραφική αυτή διαμερισματοποίηση του έργου του Στρατήγη που κάνει ο Γιώργος Π. Σταματίου  στην μελέτη του για τον ποιητή είναι πολύ κατατοπιστική και ενδιαφέρουσα όσον αφορά την γεωγραφική κατάταξη αν μπορούμε να ονομάσουμε έτσι την πολύπλευρη ποιητική και μεταφραστική του δημιουργία.

Ο Άριστος Καμπάνης, γράφει στις βιογραφικές σημειώσεις για τον ποιητή:

      «Ο Γεώργιος Στρατήγης, εγεννήθη εις Σπέτσας κατά το 1859 εκ γονέων καταγομένων εκ Καστανίτσης της Κυνουρίας. Ο πατήρ του, Κωνσταντίνος προ της παρακμής της ιστιοφόρου ναυτιλίας, μετέφερε το εμπόριόν του κατά το 1865 εις Πειραιά, την δε οικογένειά του κατά το 1867.

Πρώτον φιλολογικόν έργον του ήταν μια διάλεξίς του εις τον φιλολογικόν σύλλογον «Βύρωνα», του οποίου ήτο τακτικόν μέλος, περί της Κολάσεως του Δάντου, εις την οποίαν περιέχονται έμμετροι μεταφράσεις των ασμάτων της Φραγκίσκας  και του Ουγκολίνου. Η μελέτη αυτή ήτο το πρώτο φιλολογικόν  έργον του, δημοσιευθείσα τω 1878 εις βιβλίον.

Το 1879 συνεργάσθη εις την τότε εκδοθείσαν σατυρικήν εφημερίδα τον «Ραμπαγάν» του Βλασίου Γαβριηλίδου και Κλεάνθη Τριανταφύλλου, δημοσιεύων τακτικά ευτράπελα ποιημάτιά του υπό το ψευδώνυμον Font- General….».

Έργα του ποιητικά:

-Ροδοδάφναι, Αθήνα 1880

-Νέα Ποιήματα,(Έρως και Ψυχή-Ναννώ και Μυρτίλος-Άγνωστοι Ήρωες-Αιγυπτιακά-Ρόδινα όνειρα-Τραγούδια του σπιτιού-Τρεις Θεαί-Επιγράμματα)με επίλογο, σημειώσεις και εξομολογήσεις, έκδοση Αθήνα-τυπογραφείο της Εστίας 1892

-Δύο Επέτειοι, Αθήνα 1892

-Τραγούδια του Σπιτιού, Αθήνα-Παναθήναια 1901

-Ηρώα και Μνημόσυνα, έκδοση, Αθήνα τυπογραφείο Μάισνερ-Καργαδούρη 1902

-Μακεδονικά Τραγούδια, έκδοση Ελληνισμού, Αθήνα, 1905

-Τραγούδια του νησιού, έκδοση, Αθήνα τυπογραφείο Μάισνερ-Καργαδούρη 1908

-Τρόπαια, (Ο πόλεμος-Τα τρία νησιά-Ελληνικοί Θρύλοι-Του Αιγαίου τα νησιά-Σκόρπια ποιήματα), έκδοση Αθήνα, τυπογραφείο Μάισνερ-Καργαδούρη 1913

-Τι λεν τα κύματα, έκδοση Τύπος, Αθήνα 1918

- Γεώργιος Στρατήγης-50 χρόνια, έκδοση, Αθήνα 1927, με πρόλογο Κωστή Παλαμά και Βιογραφικό σημείωμα Άριστου Καμπάνη.

-Επιγράμματα, έκδοση, Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1933

Το βιβλίο αυτό τυπώθηκε αλλά δεν κυκλοφόρησε)

Έργα-Διηγήματα:

-Το Βιβλίον της ψυχής μου, Αθήνα 1897

-Η Τσουράνα-Τσακώνικο διήγημα, μετάφραση Φαίδων Κ. Μπουμπουλίδου, Αθήνα 1973

Μελέτες:

-Η Κόλασις του Δάντου, έκδοση τυπογραφείο Αδελφών Βαρβαρήγων 1878.

Μεταφράσεις:

-Β. Γκαίτε, «Φάουστ», Αθήνα 1887

-Φρειδερίκου Σίλλερ, «Ραδιουργία και Έρως», έκδοση Μπάρτ και Βίλμπεργκ 1890

-Εδμόνδου Ροστάν, «Συρανό ντε Μπερζεράκ», έμμετρον ηρωικόν δράμα εις πράξεις πέντε. Έκδοση-Αθήνα, Εστίας-Ι. Δ. Κολλάρου 1921

Έργα-Θεατρικά:

-Όλη η ζωή μου, τόμος Α, Δράματα. Περιλαμβάνει τα έργα: Νικηφόρος Φωκάς-Σπαθί και Λύρα-Όνειρον Θερινής Νυκτός, έκδοση τυπογραφείου Μάισνερ-Καργαδούρη 1910

         Έγραψε ακόμα πολλά θεατρικά έργα, μονόπρακτες κωμωδίες και δράματα, και μετέφρασε έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, του Τζων Μπέρναρ Σω, του Αύγουστου Στρίνμπεργκ, του Χάουπτμαν κ.λ.π. εργασίες όμως που παρέμειναν ανέκδοτες.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

-Γεώργιος Θέμελης, επιμέλεια:

Βασική Βιβλιοθήκη, έκδοση Αετός-Αθήνα 1947, έκδοση β΄

Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα χ.χ. αριθμός τόμου 24. Σελίδες 28-33 και 299-342. (Προβελέγγιος-Δροσίνης-Πολέμης-Στρατήγης-Καμπάς)

-Γιώργος Π. Σταματίου,

Πέντε Σπετσιώτες Ποιητές, έκδοση, Αθήνα 1975, σελίδες 4-20

-Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

Χρονικό της Πειραϊκής Πνευματικής Ζωής, έκδοση, Πειραιάς 1973, σελίδες 46,51,53-55,73,75,83-85, 126,178,180,185.

-Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

Πειραιάς Ιστορία και Πολιτισμός, έκδοση Δήμος Πειραιάς 2001,

Σελίδες 304,306,309

-Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης,

Γεώργιος Γ. Στρατήγης(ο ποιητής και ο άνθρωπος), πρώτη δημοσίευση περιοδικό «Πλάτων», τεύχος 17/1,2,3, 1959, σελίδες 7-9. Δεύτερη δημοσίευση στο περιοδικό της Φιλολογικής Στέγης,

αφιέρωμα στον Γεώργιο Στρατήγη «Φιλολογική Στέγη», τεύχος 46/10,12,1988, σελίδες 357-368.

-Γιώργος Μπαλούρδος,

Ο Γεώργιος Στρατήγης και η εποχή του, εφημερίδα, «Η Φωνή του Πειραιώς» φύλλο 13135/14-Ιουλίου 1989(και στο μπλοκ μου). 

-Γιώργος Μπαλούρδος,

Πνευματικό και Καλλιτεχνικό Χρονολόγιο του Πειραίκού Χώρου (1784-2005), πρόλογος Νάσος Βαγενάς-Μιχάλης Γ. Μερακλής, εκδόσεις Τσαμαντάκης-Πειραιάς 2006, σελίδες 32, 36,79,163,185,309,287 και αλλού.

-Χρήστος Λεβάντας,

Τα γενεαλογικά του Γεωργίου Στρατήγη, εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς», 7/10/1952

-Σωτήρης Σκίπης,

Για τον Στρατήγη, εφημερίδα «Η Βραδυνή» 21/11/1938.

-Γρηγόριος Ξενόπουλος,

Αναμνήσεις γύρω στο Στρατήγη, εφημερίδα «Τα Αθηναϊκά Νέα» 20/11/1938.

-Δημήτριος Τσάκωνας,

Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Σώφρων 1992, τόμος 3^ος, σελίδες 121-122.

-Διονύσιος Τσουράκης,

Βιογραφίες Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων, εκδόσεις Ελληνοεκδοτική 1997, σελίδες 346-347.

-Γιώργος Σακκάς,

Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, εκδόσεις Μαίρη Πούντζα-Αθήνα 1976, σελίδες 103-104.

-Κώστας Σταματίου,

Το βιβλίο και ο χρόνος, τόμοι 2, εκδόσεις Καστανιώτης 2004, σελίδες 478,1101,1744.

-Κυριάκος Ντελόπουλος,

Νεοελληνικά Φιλολογικά Ψευδώνυμα, εκδόσεις Εστία

-Θέμης Ροδάνθης,

Γενικά Στοιχεία Λογοτεχνίας και Βιογραφίες, εκδόσεις Κένταυρος 1977, σελίδα 314. Με λανθασμένο τόπο γέννησης.

-Κωστής Παλαμάς,

Άπαντα, τόμος 14^ος εκδόσεις Μπίρης, σελίδες 512-516, ο πρόλογος της έκδοσης για τα 50 χρόνια του ποιητή.

-Μιχάλης Περάνθης,

Ένας πατριδολάτρης λυρικός, περιοδικό Παρασκήνια 26/11/1938

-Μιχάλης Περάνθης,

Μεγάλη Ελληνική Ποιητική Ανθολογία, έκδοση Π. Δημητράκος 1954, σελίδες 516-519.

-Μέμος Παναγιωτόπουλος,

Νεοελληνική Ποιητική Ανθολογία, Αθήνα 1978, τόμος 2^ος, σελίδες 69-70.

-Ευστράτιος Η Πεντέας,

Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, έκδοση Γενική Υπηρεσία Στρατού-Αθήνα 1981, σελίδα 291.

-Νίκος Παππάς,

Η Αληθινή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Τύμφη 1973, σελίδες 48,140. Με λανθασμένες χρονολογίες. Όπως και σε άλλους.

-Αδαμάντιος Δ. Παπαδήμας,

Νέα Ελληνική Γραμματολογία, Αθήνα 1948, σελίδες 233,234,238.

-Πάνος Ν. Παναγιωτούνης,

Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Γκούζου 1996, σελίδα 109.

-Μιχάλης Νικολιδάκης,

Νεοελληνικά-Επισκόπηση Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Παπαγεωργίου 1989, σελίδα 253.

-Ε. Παρασκευαϊδης,

Ο ποιητής Στρατήγης, περιοδικό Νέοι Δρόμοι, 1939

-Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης,

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, 6^η έκδοση, εκδόσεις Δόμος 1996. σελίδες 54, 155

-Φαίδων και Γλυκερία Μπουμπουλίδου,

Η Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία, τόμος Β΄, Αθήνα 1991 σελίδες 57-59 και αλλού.

-Φαίδων Μπουμπουλίδης,

Πέντε Ανέκδοτα ποιήματα, περιοδικό Νέα Εστία τεύχος 358/1/3/1942

-Φαίδων Μπουμπουλίδης,

Τα Επιγράμματα του Γεωργίου Στρατήγη, περιοδικό Ελληνική Δημιουργία τεύχος 63/15/9/1950

-Φαίδων Κ. Μπουμπουλίδης,

Ο «Ποιητής» του Γ. Στρατήγη, περιοδικό Νέα Εστία τεύχος 374/1/1/1943

-Δημήτρης Μαυραγάνης-Γιώργος Μυρτάλης,

Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, εκδόσεις Ντουντούμη 1994, τόμος Β΄

-Κώστας Θρακιώτης,

Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Δίφρος 1965, σελίδες 102,107 και αλλού.

-Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς,
 Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Γνώση 2000,  9^η  έκδοση σελίδες 475,477

-Ηλίας Βουτιερίδης,

Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Παπαδήμα 1976, 3^η έκδοση σελίδες 271, 296

-Θ. Β.,
 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια-Δρανδάκη, τόμος 22^ος σελίδα  421.

-Ηρακλής Ν. Αποστολίδης,

Ανθολογία, εκδόσεις Εστία 1963, έκδοση 8^η, σελίδες 53,754.

-Γλαύκος Αλιθέρσης

                 Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Αλεξάνδρεια 1938.

 -Σίμος Μενάρδος,

  Το Τσακώνικο διήγημα του, περιοδικό Νέα Εστία τεύχος              2/15/1/1928.

- Μιχάλης Γ. Μερακλής-Χριστίνα Λύσσαρη,

  Στρατήγης Γεώργιος, λήμμα σελίδες 2090-2091, στο Λεξικό           Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Πατάκη 2007

- Ο Γεώργιος Στρατήγης, εκτός από το ψευδώνυμο Font General, χρησιμοποίησε και τα ψευδώνυμα Γαραντούας και Soldat. Την χρονιά που γεννιέται ο ποιητής, αρχίζει στον Πειραιά η λειτουργία της Ελληνογαλλικής Σχολής “ Jeanne d’ arc” το 1888 εγκαινιάζεται το πρώτο ιδιόκτητο διδακτήριο.

Την χρονιά του θανάτου του 1938, πεθαίνει στην Αθήνα και ο συγγραφέας Ιωάννης Δαμβέργης. Επίσης, γεννιέται ο ποιητής και συγγραφέας Γιώργος Δανιήλ, ο σκηνοθέτης και πεζογράφος Διονύσης Γρηγοράτος, η ποιήτρια Μαρία Αδάμ, η αδερφή της Κωστούλας Μητροπούλου Κάτια Ιωάννου Μητροπούλου, η ηθοποιός Έφη Οικονόμου, ο μουσικοσυνθέτης και στιχουργός Δήμος Μούτσης, ο μουσικός Γιάννης Ζουγανέλλης, ο αρχαιολόγος Γεώργιος Σταϊνχάουερ, η ζωγράφος Νικολάου Μαρία και αρκετοί άλλοι Πειραιώτες καλλιτέχνες.      

Κείμενά του ή ποιήματά του σε διάφορα έντυπα:

-περιοδικό Παναθήναια, έτος 1^ο, τόμος Α΄/10, 1900-3,1901 στις σελίδες 1,160,469, και αλλού.

-στο περιοδικό Ο Νουμάς του 1919. και άλλων χρόνων

-στο περιοδικό Ελληνική Δημιουργία.

-στο περιοδικό Το Περιοδικό μας

-στο περιοδικό Το Στάδιον

-στο περιοδικό Νέα Εστία και σε άλλα περιοδικά.

• Επίσης, υπάρχουν και άλλες Ιστορίες της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που αναφέρουν τον ποιητή Γεώργιο Στρατήγη, καθώς και πάνω από 35 Ανθολογίες της Ελληνικής Ποίησης που ανθολογούν ποιήματά του. Δες και στο βιβλίο μου «Πειραϊκό Πανόραμα», που έχουν αποδελτιωθεί οι Πειραιώτες ποιητές και οι Ποιήτριες.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πρώτη δημοσίευση σήμερα, Κυριακή, 4 Μαΐου 2014.

Πειραιάς, 4 Μαΐου 2014.