ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΕΣ
Έχοντας γράψει για την Πειραϊκή Σχολή του
Καραγκιόζη, και έχοντας δώσει μια βιβλιογραφία μελετημάτων και αποκομμάτων εφημερίδων
και περιοδικών που αναφέρονται στο Θέατρο Σκιών, δίνω εδώ μια ενδεικτική
βιβλιογραφία για τους Καραγκιοζοπαίχτες, που έτυχε να συγκεντρώσω κατά την
διάρκεια των μελετημάτων και των ερευνών μου για το Θέατρο Σκιών, αλλά κυρίως,
μελετώντας την Ιστορική του διαδρομή μέσα στον χρόνο και τον ελληνικό χώρο.
Πάνε χρόνια, που φιλολογικός σύλλογος στην Αθήνα είχε την καλοσύνη να με
προσκαλέσει να δώσω μια διάλεξη για τον Καραγκιόζη, μικρό το ακροατήριο αλλά
μεγάλο το πάθος του, γιαυτόν τον χάρτινο μαγευτικό μπαγαπόντη έλληνα ήρωα. Τον
ήρωα των παιδικών μας χρόνων, τον πτωχό ήρωα, τον μάγο της κατεργαριάς που
μάγευε μικρούς και μεγάλους για πάρα πολλά χρόνια, όταν η γενιά μου ψυχαγωγούνταν
και διασκέδαζε από αυτές τις πολύχρωμες και «ξεβιδωμένες» χάρτινες φιγούρες που
κρύβονταν πίσω από το λευκό σεντόνι των χαμένων ονείρων μας. Η φλόγα του κεριού
που τρεμόπαιζε πίσω από το σεντόνι φώτιζε τα παιδικά μας μονοπάτια και οι σκιές
των χάρτινων προσώπων γίνονταν τα δικά μας προσωπεία καθώς ανιχνεύαμε μέσα από
τις ξεκαρδιστικές και πονηρές ιστορίες του τον δικό μας βηματισμό.
Ο Καραγκιόζης και ο κόσμος που
αντιπροσώπευε ανήκει ίσως πλέον στο παρελθόν, ανήκει ίσως στις σελίδες της
ελληνικής θεατρικής τέχνης, ο ρεαλιστικός και μαγευτικός του κόσμος έχει
αντικατασταθεί από έναν δολοφονικό κόσμο, ο σύγχρονος έλληνας άνθρωπος
ακολουθεί άλλους ρυθμούς ζωής, ψυχαγωγείται από διαφορετικές πηγές, οι
ελληνικοί καιροί έχουν αλλάξει αμετάκλητα, τα σημερινά αγόρια και κορίτσια
διασκεδάζουν με τους μικρούς απρόσωπους ή γεμάτο βία και εκδικητικότητα ήρωες
της τηλεόρασης, ούτε καν με τον πλουσιότερο σε δράση κόσμο του Μίκυ Μάους. Κάθε
εποχή και τα οράματά της, κάθε γενιά και η ιστορία της, ο χρόνος και η μνήμη
των μεταγενεστέρων είναι αυτή που θα διασώσει και την ιστορία του Θεάτρου Σκιών
και ίσως, και την συνέχειά της.
Α
• Αθηναίος
Μάνθος,(Λιονέτης)
-Ελευθεροτυπία 2/1/1992,«Δεν
έχετε το δικαίωμα να προσβάλλετε τον Καραγκιόζη»
-Χάρη Ποντίδα, «Μάνθος Αθηναίος,
Σεράι είναι η εξουσία»(συνέντευξη)
-Ελευθεροτυπία 16/5/1994, «Ο
Καραγκιόζης ζητάει στέγη»
-Ναταλί Χατζηαντωνίου,
Ελευθεροτυπία 27/2/1995, «Εγώ, μόνο τους βουλευτές ή βουλιαχτές ξέρω!...»
-Φ. Μπ., Ελευθεροτυπία
25/9/1995, «Μια βδομάδα Καραγκιόζη»
-Ελευθεροτυπία 13/10/1997,
«Μάνθος: Μας κοροϊδεύουν»
-Ο Ριζοσπάστης 24/9/2000, «Ο
Καραγκιόζης τραγουδά ακόμη»
-Νίκος Κοταρίδης, Η
Κυριακάτικη Αυγή 25/11/2001, «Ο καραγκιοζοπαίχτης Μάνθος Αθηναίος»
-«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών»,
σ. 23
• Αβραάμ (Αντωνάκος),
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 168
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 4
• Αγιομαυρίτης Ανδρέας,
-Γιώργος Ιωάννου. «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974, τ. Α.,
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 170
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 17
-Μιχαήλ Γ. Χατζάκης, «Ένας
Λαμιώτης Καραγκιοζοπαίχτης», περιοδικό Φθιωτικά Χρονικά τόμος και χρόνος 4ος,
Λαμία 1983, σ.180-
• Αποστολίδης Σωτήρης,
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 164
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974, τ. Α.
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 84
• Ασπιώτης Δημήτρης,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 109_
-Άρης Μηλιώνης, «Σκιές στο
φως των κεριών», Περί Τεχνών 2001 σ.33-
Β
• Βακάλογλου
Αναστάσιος(Ορέστης),
-Γιώργος Μάμαης, Ριζοσπάστης 12/2/1998,
«Πενθεί το Θέατρο Σκιών»
-Άρης Μηλιώνης, «Σκιές στο
φως των κεριών», Περί Τεχνών 2001, σ. 63-
• Βουλτσίδης Γιάννης,
-«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών»,
τ. Γ΄, σ.353
-περ. Αντί τχ. 646/24-10-1997,
«Ο Καραγκιόζης ενοχλεί ακόμη!»
• Βασίλαρος, (Ανδρικόπουλος
Βασίλης),
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974 τ. Α, σ. 20
-Σωτήρης Σπαθάρης,
Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978 σ. 163
-Τζούλιο Καϊμη, «Καραγκιόζης
ή η αρχαία κωμωδία στην ψυχή του θεάτρου σκιών», Αθήνα 1990, σ. 170
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 154
Γ
• Γενεράλης Σταμάτης,
-Η Καθημερινή 9/4/1997,
«Έφυγε ο καραγκιοζοπαίχτης Στ. Γενεράλης»,
-Ελευθεροτυπία 9/4/1997,
«Έσβησε στα 52 του ο καραγκιοζοπαίχτης Στάμος»,
-Η Αυγή 10/4/1997, «Φτωχότερο
το Θέατρο Σκιών»
• Γεράσιμος Γιώργος,
-Τάκης Καλογερόπουλος,
«Λεξικό Ελληνικής Μουσικής», Γιαλλέλη 1998, τ. Α, σ. 449-450)
• Γαβρήλος (Κόκκινος Γαβριήλ)
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 230
• Γαζέπης,(Γαζεπίδης) Φρίξος,
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 136…
- Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», σ. 233
-Αθανάσιος Φωτιάδης,
«Καραγκιόζης ο πρόσφυγας», Αθήνα 1977, σ. 257…
• Γράψας Διονύσης,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 317
Δ
• Δεσύλλας Κυριάκος,
-Ελευθεροτυπία 5/8/1998,
«Έφυγε» και ο καραγκιοζοπαίχτης Κυρ. Δεσύλλας»,
-Η Εποχή 13/9/1998, «Έφυγε ο
φίλος και σύντροφος Κυριάκος Δεσύλλας»
• Δεδούσαρος(Δεδούσης)
Θανάσης,
-Σωτήρης Σπαθάρης,
Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 162
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974, τ. Α.
-Γιάννης Τσαρούχης, περ.
Θέατρο τχ. 10/1963, «Μάθημα αλήθειας…»
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», σ. 349
• Δεδούσαρος(Δεδούσης)
Γιάννης,
-Αθανάσιος Φωτιάδης,
«Καραγκιόζης ο πρόσφυγας», Αθήνα 1977, σ.241-
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», Μέλισσα 1997, τ. Α, σ. 348-
• Δώριζας Πέτρος,
-Ο Ριζοσπάστης 27/8/1978, «Ο
καραγκιόζης στο «βουνό»
Θ
• Θεοδωρόπουλος(Κεφάλας)
Ντίνος, ή Καλογεράς,
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 162
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β, σ.8.
-Άρης Μηλιώνης, «Σκιές στο
φως των κεριών», Περί Τεχνών 2001, σ. 105
Ι
• Ιατρίδης Γιάννης,
-Σωτήρης Σπαθάρης, «Απομνημονεύματα»,
Αθήνα 1978, σ. 73-
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974, τ. Α΄
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β΄,σ.41
• Ιωάννου Νίκος,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», σ. 54
Κ
• Καράμπαλης Κώστας,
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974, τ. Α΄
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 165
-Α. Μόλλα-Γοβάνου, «Ο
Καραγκιοζοπαίχτης Α. Μόλλας», Αθήνα 1981, σ.42-
-Φ. Ν. Βογιατζής, «Το Θέατρο
Σκιών στην Θεσσαλία», Καρδίτσα 1995, σ.34, κ.ά.
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Λογοτεχνών», τ. Β΄, σ.143
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναϊφ ζωγράφοι», Αθήνα 2002, σ.239
• Καράμπαλης Σπύρος,
-Ο Ριζοσπάστης 15/10/1992,
«Πένθος στο Θέατρο Σκιών»
• Καράμπαλης Θέμης,
-Ελευθεροτυπία 29/8/1995,
«Πέθανε ο καραγκιοζοπαίχτης Θέμης Καράμπαλης»
• Καπετανίδης Πάνος,
-Ρεπορτάζ: Γιάννης Α.
Δημητριάδης, Τα Νέα 17/7/1993, «Ο Καραγκιόζης «ζει και βασιλεύει»
-Τα Νέα 27/6/1998, «Ο
Καραγκιόζης ποτέ δεν πεθαίνει!»
-Νίκου Πηγάδα, Έθνος
4/8/1995, «Ο Καραγκιόζης αντεξουσιαστής»
• Κορφιάτης Βαγγέλης-(Βάγγος),
- Ο Ριζοσπάστης 19/8/1979, «Τα
πρώτα βήματα στην τέχνη του Καραγκιόζη»
- Τα Νέα 17/7/1993, «Το πρώτο
μεροκάματο σε ηλικία 13 ετών»
- Τα Νέα 22/1/2000, «Στη σκιά
του Καραγκιόζη»
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β΄, σ.266
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 165
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974
• Κούζαρος(Κούζης) Σπύρος,
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β, σ. 280
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ.167
-Γιώργος Ιωάννου, «Ο
Καραγκιόζης», Ερμής 1974
-Α. Φωτιάδης, «Καραγκιόζης ο
πρόσφυγας», σ. 259-
• Κουτσούρης Μήτσος,
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Λογοτεχνών», τ. Β΄, σ.321
-Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα», Αθήνα 1978, σ. 168, κ.ά.
• Κρανιώτης Γεώργιος-(Νταμαδάκης
Γιώργαρος),
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β΄, σ. 326.
• Κυριαζής Χρήστος,
-Ελευθεροτυπία 7/4/1992,
«Όταν ο Καραγκιόζης παίζει «Αντιγόνη»
• Κυριαζόπουλος Ανδρέας,
-Δημήτρης Παυλόπουλος,
«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», τ. Β΄, σ.340.
• Κώνστας Τάσος,
-Αδαμαντία Καρυοφύλλη, περ.
Ραδιοτηλεόραση τχ. 1521/10-4-1999, «Ο
Καραγκιόζης είναι ζωντανό θέατρο»
Μ
• Μελισσηνός Ιάσονας,
-Ελευθεροτυπία 3/11/1994, «Ο
Καραγκιόζης έγινε… οικολόγος»
• Μέμαρος-(Χριστοδούλου
Μέμος),
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ. 467.
• Μακρής Κώστας,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Γ΄, σ. 19
• Μάνος(Αθανασίου) Κώστας,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ. 40
• Μίμαρος,(Δημήτρης
Σαρδούνης, ή Σαρντούνης),
- Τάκης Καλογερόπουλος,
«Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής», τ. 4ος, σ.128-129
-«Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών»,
τ. Γ΄, σ.125
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναίφ ζωγράφοι», Αθήνα 2002, σ. 78,241
• Μιχόπουλος Παναγιώτης,
- Γ. Κ., Το Βήμα 11/3/1973,
«Ο Καραγκιόζης σαν τέχνη δεν θα σβύση ποτέ…»
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Γ΄, σ.141
• Μόλλας Δημήτρης,(Παπούλιας)
-Μαρία Αδαμοπούλου, Η
Κυριακάτικη Αυγή 13/7/1997, Δημήτρης Μόλλας- «Πίστεψε στη δύναμη της σκιάς»
-Μιχάλης Χατζάκης, Εξόρμηση
13/7/1997, «Αυτός που αγάπησε τον ξυπόλητο ήρωα»
-Ιωάννης Μ. Χατζηφώτης,
Εξόρμηση 13/7/1997, «Μνήμη Δημήτρη Μόλλα»
-Δημήτρης Μόλλας, Εξόρμηση
13/7/1997, «Κατείχε γραφή κι ανάγνωση»
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Γ΄, σ.142
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναϊφ ζωγράφοι», Αθήνα 2002, σ.241
-Μιχάλης Ιερωνυμίδης, «ο
αθηναίκός Καραγκιόζης του Αντώνη Μόλλα», Χρήστος Δαρδανός 2003
-Δημήτρης Μόλλας, «Ο
Καραγκιόζης μας-Ελληνικό Θέατρο Σκιών», Σύγχρονη Εποχή 2002
• Μουρελάτος Γιάννης-(Γιάνναρος),
-Χρύση Κοσμάτου,
Ελευθεροτυπία 29/7/1991, «Άνθρωποι χωρίς μνήμη τίμησαν τον Καραγκιόζη»
-Ρεπορτάζ: Π.
Θεοδωρακόπουλος, Τα Νέα 23/11/1993, «Ο Καραγκιόζης δάσκαλος»
-Τίνα Σιδέρη, Ελευθεροτυπία
24/6/1995, «Ο Άλλος στον Καραγκιόζη: Οι Τούρκοι, οι Γυναίκες»
-Έλλη Παπαχρήστου,
Ελευθεροτυπία 24/6/1995, «Ένας μάγκας στου Ψυρρή»
-Σοφία Θεοδοσιάδου,
Ελευθεροτυπία 24/6/1995, «Ο Καραγκιόζης σύγχρονος σαν την αρχαία τραγωδία»-
• Μπράχαλης(Βράχαλης)
Γιάννης,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Γ΄, σ.234
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναϊφ ζωγράφοι», Αθήνα 2002, σ. 78,242
• Μπιλλίνης Χάρης,
-Ρούλα Γιακοπούλου, Έθνος
4/3/2000, «Ο νεότερος καραγκιοζοπαίχτης»
-Αλεξ. Παναγιωτάκης,
Ελευθεροτυπία 19/10/2000, «Καραγκιοζοπαίχτης, ετών 17»
Ξ
• Ξάνθος ή Ξανθάκης Μάρκος,
-Βασίλης
Αναγνωστόπουλος-Κώστας Φωτάκης, «Λεξικό Συγγραφέων», Πατάκης 2000, σ. 175
-Δημήτρης Κιτριώτης-Γιάννης
Μυλωνάς, «Βιογραφίες-Εργογραφίες Ελλήνων Λογοτεχνών», Πατάκης 1983, σ. 248
Π
• Πετρόπουλος Βενεκάς,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.32
• Πετρόπουλος Χαρίλαος,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.32
Ρ
• Ράμμος Φώτιος,
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναϊφ Ζωγράφοι», Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφη Μιχελή 2002, σ.243
-Β. Ιερωνυμίδης, Η
Καθημερινή-Επτά Ημέρες 3/1/1999
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.88
• Ρούλιας Γιάννης,
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.108
Σ
• Σπυρόπουλος Θανάσης,
-Μάχη Τράτσα, Το Βήμα
10/4/1994, «Ο καραγκιοζοπαίκτης κ. Θανάσης Σπυρόπουλος»
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.210
Τ
• Τσαούτος Γιάννης(Γιάνναρος),
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.321
Χ
• Χατζάκης Μιχάλης,
-Νάνσυ Νικ., Η Απογευματινή
12/7/1998, «Στο φως η διαδρομή του Καραγκιόζη»
• Χατζής Γιάννης,
-Βίκυ Χαρισοπούλου, Τα Νέα 27/12/2000,
(συνέντευξη)-«Ο Καραγκιόζης δεν είναι
μουσειακό είδος»
-Λάμπρος Λιάβας, «Από τον
μπερντέ στο cd-Το Στοιχειό της Σαλονίκης από το Θέατρο Σκιών του Γιάννη Χατζή»,
εφ. Ελευθεροτυπία 18/6/2001
-«Λεξικό Ελλήνων
Καλλιτεχνών», τ. Δ΄, σ.444
Ψ
• Ψαριανός (Δασκαλάκης)
Χρήστος,
-Στέλιος Λυδάκης, «Οι Έλληνες
ναϊφ ζωγράφοι», Αθήνα 2002, σ.245
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΕΣ
-Φιλομήλα Δημολαϊδου, «Η ενασχόληση
με τον Καραγκιόζη είναι το αγαπημένο χόμπι του Θέμη Δούκα, εφ. Μακεδονία
31/12/2006, σ.20
-Ιωάννα Κολοβού, Ο Ίσκιος του
πληγωμένου Έλληνα», εφ. Η Βραδυνή 20/1/2002, σ.32-33
-Παναγιώτα Μπίτσικα, «Ήρθε η
επόμενη γενιά»-(Άθως Δανέλλης/ Ηλίας Καρελλάς),
εφ. Το Βήμα 3/11/1996,σ.8
-περιοδικό Πάμε Αθήνα τχ.
10/15-6-2000, σ.72, «Μικροί Καραγκιοζοπαίχτες»
-Στρατής Δούκας, «Το Θέατρο
του Λαού, Ο Καραγκιόζης του Μόλλα», περιοδικό Φιλολογικά Χρονικά τχ.20-24/11,12,1944
-Τάκης Καλογερόπουλος,
«Καραγκιοζοπαίχτες και μουσική», «Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής», Γιαλλέλης
1998, τ. 3ος, σ.42-
*Στέλιος Λυδάκης,
«Οι Έλληνες ναίφ ζωγράφοι», Ίδρυμα Παναγιώτης
και Έφης Μιχελή 2002
(στο μελέτημα του Στέλιου
Λυδάκη αναφέρονται οι εξής καραγκιοζοπαίχτες συνολικά:
Θεοδωρέλλης Θ. σ.239/
Καράμπαλης Κώστας σ.239/Μαρμαράς Γ. σ,241/ Μίμαρος σ.241/Μόλλας Δημήτριος και
Α. σ. 241/Μπέκος σ. 241,78/Μπράχαλης Γ. σ. 242/ Νταντάης Γ. σ.242/Ράμμος Φώτιος
σ.243/ Σπαθάρης Ευγένιος σ.244,κ.ά./ Σπαθάρης Σωτήρης, σ.244, 78, 81-/ Φωτεινός
σ. 244/ Ψαριανός(Δασκαλάκης) Χρήστος σ. 245)
* Κώστας Στεφ. Τσιπήρας,
«Ο Ήχος του Καραγκιόζη»-Συμβολή στη μελέτη
της δημιουργίας και της εξέλιξης του ελληνικού λαϊκού Θεάτρου Σκιών», Νέα
Σύνορα-Λιβάνη 2001
(ο συγγραφέας κάνει καταγραφή
καραγκιοζοπαιχτών και των αλλαγών που επέφεραν στο Θέατρο Σκιών, τόσο στην
θεματολογία του όσο και στα σκηνικά του μέσα)
* Αικατερίνη Μυστακίδου:
εισαγωγή- μετάφραση-σχόλια,
«Το Θέατρο Σκιών στην Ελλάδα και στην
Τουρκία», KARAGOZ, Ερμής 1982
* Γιώργος Ιωάννου: επιμέλεια,
«Ο Καραγκιόζης», Ερμής-τ. Α/1985, τ.
Β/1979,τ.Γ/1972,(οι χρονιές αναφέρονται στις ανατυπώσεις των δύο τόμων)
* Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα» και η τέχνη του
καραγκιόζη», Πέργαμος 1960,
(στις σελίδες 161 έως 173
αναφέρεται ονομαστικά σε καραγκιοζοπαίχτες, και σε καραγκιοζοπαίχτες που
έβγαλαν στο σανίδι άλλοι καραγκιοζοπαίχτες).
* Σωτήρης Σπαθάρης,
«Απομνημονεύματα και η Τέχνη του Καραγκιόζη»,
β΄ έκδοση Άγρα 1992
(σελίδες 168-179, αναφέρονται
ότι και στην πρώτη έκδοση, όπου υπάρχουν και αρκετοί Πειραιώτες δάσκαλοι του
Θεάτρου Σκιών)
* Άρης Μηλιώνης,
«Σκιές στο φως των κεριών», επιμέλεια: Μίνα
Νικολοπούλου, Περί Τεχνών 2001
(στην μελέτη αυτή από την
Πάτρα υπάρχουν οι εξής βιογραφίες καλλιτεχνών του Θεάτρου Σκιών: Σωτήρης
Ασπιώτης σ.33/Βασίλαρος σ.63/Γιάνναρος σ.73/ Θεοδωρόπουλος σ.105/ Σοφία
Καλογερά-Θεοδωροπούλου σ.117/Ανδρέας Κυριαζόπουλος σ.121/Κωστάρος σ.127/Μακρής
σ. 159/Μίμαρος, σ.165/ Κώστας Μουρελάτος σ. 183/Γιώργος Μπαλαμπάνης
σ.205/Ορέστης σ.207
Υ.Γ.
Στον ενδεικτικό αυτό κατάλογο
και βιβλιογραφία για τους Καραγκιοζοπαίχτες, δεν μετέφερα τα βιβλία και τις
άλλες βιβλιογραφικές πληροφορίες που κατέθεσα στα άλλα δύο μελετήματά μου για
το Θέατρο Σκιών στην Ελλάδα, που κατά καιρούς συγκέντρωσα, θεώρησα αυτονόητο ο
όποιος ενδιαφερόμενος να ανατρέξει και στα άλλα κείμενα που έχω δημοσιεύσει,
εξάλλου, το ένα μόνο κείμενο, το έχουν επισκεφτεί αν δεν κάνω λάθος πάνω από
170 άτομα; Δεν θέλησα επίσης να καταγράψω και τις αναφορές για τους
Καραγκιοζοπαίχτες που συναντά κανείς και σε άλλα μελετήματα που έχω αναφέρει
γιατί θα ξανά μετέφερα τα ίδια. Ενδεικτικά μόνο ονοματίζω ορισμένους τίτλους
που έχουν το γενικό περίγραμμα των προσπαθειών, των δυσκολιών, των
αντιξοοτήτων, της φτώχειας και της πείνας που αντιμετώπισαν οι λαϊκοί αυτοί
άνθρωποι, μαστόροι, τεχνίτες μα πάνω από όλα λαϊκοί καλλιτέχνες, που
προέρχονταν όλοι από λαϊκά στρώματα, γιαυτό και το ταλέντο τους ήταν πηγαίο, αυθεντικό,
αληθινό, και κόμιζαν ανάγκες και αλήθειες ενός βίου που μάλλον δεν υπάρχει πια.
Εύστοχα ο Γιάννης Βλαχογιάννης στο διήγημά του ονομάζει την τέχνη του καραγκιόζη,
«της τέχνης τα φαρμάκια», όποιος διαβάσει μόνο αυτό το διήγημα θα κατανοήσει
τις άπειρες δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πάμπτωχοι αυτοί καλλιτέχνες αλλά και
τις απλές καθημερινές χαρές που αποκόμιζαν από τις παραστάσεις που έδιναν στις
αλάνες, τις πλατείες και τις φτωχογειτονιές, κάτω από τον ξάστερο ουρανό με το
φως των κεριών, την μαγευτική λάμψη των χρωμάτων των χάρτινων ηρώων τους και
προπάντων με το σεντούκι των ονείρων τους. Άνθρωποι μεροκαματιάρηδες της μιάς
νύχτας, άνθρωποι που κόμιζαν ένα έστω κατεργάρικο βίο, σκανδαλιάρικο τρόπο
ζωής, μπαγαπόντικη συμπεριφορά αυτού του τετραπέρατου ανέστιου καμπουράκου με
την φαμίλια του, του συνειδητά άθεου και πλάνου πλάνητα, που γνώριζε πώς να
ξεφεύγει τις κακοτοπιές πετυχαίνοντας στο τέλος να κερδίσει με τις κατεργαριές
του μια φρατζόλα ψωμί για κείνον και τα παιδιά του. Η τέχνη του Καραγκιόζη
μάλλον έχει πλέον παρέλθει, όπως και άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, οι
κοινωνικές συνθήκες άλλαξαν, η αστικοποίηση αυθεντική ή νόθα έχει νοθεύσει το
φρόνημα των λαϊκών ανθρώπων οι πολιτικές και οι ιστορικές αλλαγές που έχουν
επέλθει στον ελληνικό χώρο είναι τεράστιες.
Απομένει μάλλον μόνο η μνήμη
της μαγείας των εικόνων, του ηχοχρώματος των φωνών, η αίσθηση των παιδικών
ξέγνοιαστων στιγμών που στο παρελθόν χουχούλιαζαν πάνω στην σκηνή του
Καραγκιόζη. Εκείνο που απομένει είναι, η κοινωνική νοοτροπία και φιλοσοφία του ανυπόταχτου
αυτού ανθρωπάκου που έγινε ίνδαλμα, ταυτότητα και τρόπος ζωής και συμπεριφοράς
για τους σύγχρονους νεοέλληνες, όλους εμάς δηλαδή.
Από την ενδεικτική αυτή βιογραφία, εξαίρεσα
τα στοιχεία για την οικογένεια των Σπαθάρηδων όπως και των Χαρίδημων από τον
Πειραιά που θα παραθέσω σε άλλο κείμενο ξεχωριστά.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη καταγραφή σήμερα,
Σάββατο, 25 Απριλίου 2015
Πειραιάς, 25 Απριλίου 2015
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου