Κώστας Βάρναλης

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

(Μπουργκάς Βουλγαρίας 14/2/1884-Αθήνα 16/12/1974)

«Είταν η χώρα των Ιδεών, ω άντρες Αθηναίοι! Κι όποιος μπει σ’ αφτήνε μια φορά παθαίνει το δυστύχημα του Τειρεσία, που είδε την Παλλάδα κατάγυμνη. Στραβώνεται για πάντα!»

    Το τελευταίο διάστημα, η κυριακάτικη παραδοσιακή εφημερίδα «Το

Βήμα», προσφέρει στους αναγνώστες της, τις Αριστοφανικές Κωμωδίες στις γνωστές στους παλαιότερους, μεταφράσεις του δάσκαλου, ποιητή και μεταφραστή Κώστα Βάρναλη.

    Πάνε αρκετές δεκαετίες τώρα, που μια εφηβική παρέα ερωτύλων κουλτουριάρηδων από τον Πειραιά,-που το πήγαιναν το γράμμα- περιδιαβαίνοντας τους δρόμους της Πλάκας, συνάντησε μια ξάστερη καλοκαιρινή βραδιά σε ένα μικρό υπόγειο κουτουκάκι, τον αγωνιστή ποιητή της αριστεράς Κώστα Βάρναλη. Ένα μάλλον κοντούλικο, γεμάτο ζωντάνια, κέφι, μπρίο και φοβερά σατιρολόγο, που δεν άκουγε καλά, ασπρομάλλικο γεροντάκι που κάθονταν μαζί με άλλα άγνωστα σε μας άτομα-δεν θυμάμαι τα ονόματά τους-τα οποία κουτσοπίνοντας και τσιμπολογώντας τραγουδούσαν τραγούδια αντάρτικα, αντιστασιακά της περιόδου της Κατοχής και μεταγενέστερα. Αμέσως αναγνωρίσαμε τον φημισμένο ποιητή, σκύψαμε όλη η τρελοπαρέα του Πειραιά και του φιλήσαμε το χέρι, και σίγουρα συνεσταλμένοι, ντροπαλοί και με μεγάλη αμηχανία, προσπαθήσαμε ν’ ανοίξουμε συζήτηση κυρίως μαζί του. Μας βρήκαν ένα τραπέζι κοντά στην παρέα του ποιητή, μας κέρασε δυό μποτίλιες ρετσίνα και έπιασε συζήτηση μαζί μας, ιδιαίτερα χάρηκε όταν του είπαμε ότι είμασταν όλοι από τον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή του. Μας είπε-θυμάμαι-ότι, κατέβαινε αρκετές φορές στο Μικρολίμανο

(παλαιότερα Τουρκολίμανο) μαζί με την παρέα του και έτρωγε φρέσκο ψάρι και άλλα εύγευστα θαλασσινά εδέσματα , του άρεσαν και οι οικογενειακές ταβερνούλες μέσα στην θάλασσα του Φαλήρου που υπήρχαν τότε. Είχε μια ιδιαίτερη αδυναμία στην πόλη μας, από τότε γνώριζα-είχα διαβάσει-ότι, σαν δάσκαλος, είχε διδάξει στον Πειραιά, όταν σαν νέος δάσκαλος-αρχές του 20^ου αιώνα, άρχιζε την επαγγελματική του σταδιοδρομία, ο ίδιος μας δήλωσε, ότι με αρκετούς μαθητές του Πειραιώτες της εποχής εκείνης επικοινωνούσε ακόμα, παρά την μεγάλη του ηλικία. Μιλήσαμε για πολλά και διάφορα, αλλά, ακούσαμε με πολύ ενδιαφέρον και χαρά ακόμα περισσότερα, που δεν θυμάμαι μετά από τόσες δεκαετίες λεπτομέρειες, θυμάμαι όμως, και το αναφέρω γελώντας ακόμα και σήμερα, ότι μας πείραζε έχοντας διαισθανθεί προς τα πού έκλεινε η πορεία της μελλοντικής ερωτικής μας ζωής. Φεύγοντας μετά από ώρα και μάλλον ψιλομεθυσμένοι από την περιβόητη Πλακιώτικη ρετσίνα αλλά γεμάτοι ενθουσιασμό, του φιλήσαμε και πάλι το χέρι, και στην επιστροφή μας για τον Πειραιά με τον ηλεκτρικό, γινόταν το σώσε με τα πειράγματα μεταξύ μας, αποκαλώντας ο ένας τον άλλο με τα ονόματα των μουσών που μας είχε δώσει ο σατιρολόγος ποιητής, και με την υπόσχεση, να αγοράσουμε και να μελετήσουμε το έργο του, του το οφείλαμε πλέον, ανεξάρτητα αν ορισμένα άτομα από την τότε εφηβική παρέα δεν ήθελαν να διαβάσουν κομμουνιστές δημιουργούς. Μια τρυφερή ανάμνηση που ακόμα και σήμερα, θυμόμαστε χαμογελώντας, όποτε η τύχη το φέρνει και συναντιόμαστε. Αργότερα, με τον θάνατό του, θεωρήσαμε χρέος μας να πάμε όλη η παρέα να προσκυνήσουμε την σωρό του στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης των Αθηνών, βρεθήκαμε οι τρείς από την παρέα, ο Κώστας, ο Δημήτρης και εγώ. Ο γράφων αυτό το κείμενο μετά από τόσα χρόνια, ακολούθησε το ξόδι μέχρι το Α. Νεκροταφείο, οι άλλοι έφυγαν. Η μνήμη συγκρατεί την παρουσία του Πειραιώτη ποιητή Νίκου Καββαδία και την γνωριμία μου μαζί του, την παρουσία του πεζογράφου Κώστα Ταχτσή, την διακριτική παρουσία του σκηνοθέτη Καρόλου Κουν και άλλων πνευματικών ανθρώπων και καλλιτεχνών της εποχής. Η περίοδος  εκείνη, είναι η αρχή της γνωριμίας μου πιο συστηματικά με το ποιητικό, μεταφραστικό και δοκιμιακό του έργο. Με ορισμένα άτομα από την παρέα εκείνης της εποχής, τον Αντώνη, τον Κώστα, τον Γιώργο που γνωρίσαμε τον ποιητή σε εκείνη την περιβόητη ταβέρνα, παρακολουθήσαμε το έργο-16/4/1977 στο Θέατρο Βεάκη-,«Η αληθινή απολογία του Σωκράτη» σε σκηνοθετική επιμέλεια Γιώργου Λαζάνη, επιμέλεια κειμένων: Κ. Σκαλιόρα, σκηνικά Ιωάννας Παπαντωνίου(αφιέρωμα στον Κ. Βάρναλη με την ευκαιρία της παράστασης στη Λαϊκή Σκηνή του Θεάτρου Τέχνης).

Πάντοτε διάβαζα έκτοτε, τα ποιήματά του και τις μελέτες που γράφτηκαν για το έργο του, τον μνημόνευσα αργότερα, διαβάζοντας τα «Απομνημονεύματά του», καθώς συγκέντρωνα πληροφορίες και στοιχεία για τους πνευματικούς δημιουργούς εκείνους που παρότι δεν ήσαν Πειραιώτες, έζησαν, εργάστηκαν στον Πειραιά, ή αναφέρονται σε αυτόν μέσα στο έργο τους, καθώς ετοίμαζα την μελέτη μου για το «Πειραϊκό Πανόραμα». Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με αρκετούς Πειραιώτες δημιουργούς της εποχής του μεσοπολέμου, αρκετοί Πειραιώτες δημιουργοί τον αναφέρουν στις αναμνήσεις τους, ή στο έργο τους, σίγουρα ο Κώστας Βάρναλης, πέρα από τις ζεστές κοινωνικές σχέσεις που δημιούργησε με τους Πειραιώτες διανοούμενους «δεν δέθηκε» με την πόλη μας,-όπως λόγου χάρη, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος-κατέβαινε όμως αρκετά συχνά και για πολλά χρόνια στις ψαροταβέρνες της πόλης και απολάμβανε την θαλάσσια ατμόσφαιρα του χώρου. Παλαιότερα, νομίζω, στο εργαστήρι σπίτι στου Μάριου Βαϊάνου, ή στο σπίτι του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, είδα φωτογραφίες του Κώστα Βάρναλη σε ψαροταβέρνες του Πειραιά, δεν θυμάμαι ακριβώς που, γιατί τότε που της είδα δεν είχα αρχίσει να ασχολούμαι με την συγκέντρωση πολιτιστικών στοιχείων για την πόλη. Το στοίχημα όμως μαζί του το κέρδισα, όχι με το πόσες φορές είχε επισκεφτεί την πόλη μας, ή το πόσο χρονικό διάστημα έμεινε ως δάσκαλος στην πόλη μας, αλλά με την ανάγνωση του έργου του, το οποίο η γενιά μου, γνώρισε από τις γνωστές εκδόσεις Κέδρος.

Σαν μια οφειλή σε αυτόν τον σπουδαίο αγωνιστή ποιητή, καταγράφω εδώ, χωρίς να εξαντλώ τις πληροφορίες και τα στοιχεία που παραθέτω, μια μικρή ενδεικτική βιβλιογραφική αναφορά που είχα συγκεντρώσει για τον Κώστα Βάρναλη.

«Ολάκερος κόσμος! Απεραντοσύνη της ασκήμιας, ήγουν της αλήθειας! Με πιάνει ζάλη και τα μελίγγια μου χτυπάνε σα σφυριά. Παράξενο πράμα! Βλέπουμε θεούς, ιδέες, ονείρατα, περασμένα, μελλούμενα, και δε βλέπουμε τη μύτη μας, ω άντρες Αθηναίοι! Τώρα καταλαβαίνω, πως αληθινά σοφός είναι εκείνος που καταφέρνει να τήνε ιδεί και να την καταλάβει.»

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ

-Η αληθινή απολογία του Σωκράτη, Κέδρος 1975

-Φιλολογικά Απομνημονεύματα, Κέδρος 1980

-Κηρήθρες, Κέδρος 1985

-Πυθμένες, Κέδρος 1985

-Προσκυνητής, Κέδρος 1988

-Αισθητικά-Κριτικά

-Άνθρωποι-Δικτάτορες

-Ποιητικά-Ελεύθερος Κόσμος, 1956,1957,1957

-Ευριπίδου-Βάκχαι,(μετάφραση) Γεώργιος Φέξης 1910

-Κινέζικα Τραγούδια(μετάφραση), Λωτός 1993

-Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική, Κέδρος 2000

-Σκλάβοι Πολιορκημένοι(επιμέλεια: Γιάννης Δάλλας), Κέδρος 1990

-Το Φως που Καίει(επιμέλεια: Γιάννης Δάλλας), Κέδρος 2003

-Φέιγ Βολάν της Κατοχής, Καστανιώτης 2007

«Να κ’ οι τρανοί σταρέμποροι και καραβοκυρέοι του Πειραιά, τα καλαδέρφια οι Σαρανταδάχτυλοι(όνομα και πράμα!), που καταφέρνουνε και γίνονται κάθε χρόνο «σιτοφύλακες», για να κανονίζουν αφτοί την τιμή των γεννημάτων, των αλεβριών και του ψωμιού και να κοντρολάρουνε τα ζύγια των αλλωνών, μπας κ’ είναι ξύκικα»

ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Ο μέγας Βάρναλης, Κέδρος 1958

• Μενέλαος Λουντέμης,

  Ο κονταρομάχος, Δωρικός1976

• Βάσος Βαρίκας,

  Κώστας Βάρναλης-Κώστας Καρυωτάκης, Πλέθρον 1978

• Παντελής Απέργης,

  Τρία Πρόσωπα(Εμμανουήλ Ροΐδης/Κωνσταντίνος Π. Καβάφης/Κ. Β.),

  Ιωλκός 1980

• Μανόλης Λαμπρίδης,

  Η ταξική συνείδηση στο έργο του Βάρναλη, Ύψιλον 1982

• Σπύρος Γκίνης,

  Ιδεολογία και αισθητική στον Κώστα Βάρναλη, Γλάρος 1982

• Νίκος Χελιώτης,

  Βάρναλης-Σικελιανός, Αθήνα 1984

• Λουτσία Μαρκελέζι Λούκα,

  Συμβολή στην εργογραφία του Βάρναλη, Κέδρος 1984

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Κώστας Βάρναλης-μελέτες, Σύγχρονη Εποχή 1984

• Στέλιος Γεράνης,

  Κώστας Βάρναλης, σάτιρα, ποίηση…, Σύγχρονη Εποχή 1985

• Στάθης Μάρας,

  Ιδεολογία και Ποίηση, Καστανιώτης 1986

• Θανάσης Μουσόπουλος,

  Ο κλασικός της Ρωμιοσύνης, Θουκυδίδης 1986

• Γιάννης Δάλλας,

  Η δημιουργική δεκαετία στην ποίηση του Κ. Β., Κέδρος 1988

• Ανδρέας Λεντάκης,

  Ρωμανός ο Μελωδός-Κώστας Βάρναλης και Στρατευμένη Τέχνη,

  Δωρικός 1991

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Προσκυνητής Κώστας Βάρναλης, Βιβλιοσυνεργατική 1991

• Παναγιώτης Ε. Σταύρακας,

  Κώστας Βάρναλης, Αθήνα 1993

• Γιάννης Ζαρογιάννης,

  Η πρώιμη ποίηση του Βάρναλη και ο Σολωμός, Λωτός 1997

• Γιάννης Δάλλας,

  Η σημασία και η χρήση ενός συμβόλου. Η «Μαϊμού» στα κείμενα του

  Κώστα Βάρναλη, Γαβριηλίδης 2003

• Αγαθή Γεωργιάδου,

  Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες…(Παλαμάς/Καβάφης/Σικελιανός/Κ. Β.),

  Μεταίχμιο 2006

• Μιχάλης Σταφυλάς,

  Ο ποιητής μας Κώστας Βάρναλης, Πνευματική Ζωή 21/χ.χ.

• Τα Πενηντάχρονα του έργου του Κώστα Βάρναλη, Κέδρος 1982

• Κώστας Βάρναλης, 10 χρόνια από το θάνατό του, Υπουργείο

   Πολιτισμού 1984

«Δε με νοιάζει, που ξεμπερδεύω σήμερα με τη μπαμπεσιά των νόμων, όπως δε θα μ’ ένοιαζε να σας άδειαζα τη γωνιά μετά λίγους μήνες ή χρόνια με το θέλημα της Φύσης. Σας χρωστάω και χάρη… Φέβγοντας με παράτα και σάλπιγγες από το να Τίποτα για το άλλο Τίποτα κάνω γούστο να κοροϊδέβω και εσάς και τον εαυτό μου. Τι τα θέλετε! Κρίνω θα πει κοροϊδέβω.»

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

• περιοδικό Αντί τχ. 308/17-1-1986

   Η Αριστερά και ο Κώστας Βάρναλης-Μια μικρή αναδρομή

   γράφουν:

  -Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Μια ανάμνηση και λίγες σκέψεις για το

   έργο του.

  -Γιώργος Κατηφόρης, Οχτώ Στίχοι.

  -Lucia Marcheselli-Loucas, Βάρναλης και σοσιαλιστικός ρεαλισμός.

• περιοδικό Ο Πολίτης τχ.71/1,3,1986

   γράφουν:

   -Κώστα Βάρναλη, άγνωστα και δυσεύρετα κείμενα

   -1928 Μια συνέντευξη του κ. Βάρναλη στο περιοδικό «ΓΛΑΥΚΑ» του

    Πειραιά αριθ. φ. 5-6

   -Θεανώ Ν. Μιχαηλίδη, Το Αρχείο Βάρναλη

   -Γιάννης Δάλλας, «Το φως που καίει». Η γένεση ενός ποιήματος και

    μιας ποιητικής.

   -Κ. Γ. Κασίνης, Παλαμικά μαργινάλια στο Σολωμό χωρίς μεταφυσική

    του Βάρναλη.

   -Γεωργία Λαδογιάννη, Βάρναλης-Θεοτοκάς ιδεολογικές αντιπαραθέσεις

• Αφιέρωμα στον Κώστα Βάρναλη,

   Νεοελληνικός Λόγος 1975-1976, Κέδρος 1977

• Νέα Εστία τχ. 1163/1975

• Πνευματική Ζωή τχ.115-116/1997

• Τομές τχ 1/1975

• Αιολικά Γράμματα τχ. 25/1975

«Σας χρειαζόταν ένα θύμα… όχι για να μάθουνε τα παιδιά σας ν’ αγαπάνε την αρετή, μα να φοβούνται τη δημοκρατία. Σας χρειαζόταν ένα θύμα πολύ μεγάλο, για να πλερώσει τα κακουργήματα της χτεσινής τυραννίας και να φράξει το δρόμο του ξαναγυρισμού της»

             
Βιβλιογραφικά Άρθρα

Α

• Α.,

  Ποιητή, μας έμαθες όλη την αλήθεια…, και δεν μας πρόδωσες ποτέ.

  εφημερίδα Αθηναϊκή 18/12/1974

• Ανωνύμως,

  Ο διανοητής του λαού, Η Βραδυνή της Κυριακής 10/12/2002

• Ανωνύμως,

  «Άτταλος Γ΄» στο Λυκαβηττό, Τα Νέα 11/8/1978

• Ανωνύμως,

  Με τις ευχές όλων μας. Καλύτερα ο ποιητής Κ. Βάρναλης, Ο Ριζοσπάστης 8/12/1974

• Ανωνύμως,

  Μνήμη Βάρναλη, Ελευθεροτυπία 16/12/1976

• Ανωνύμως,

  Βελτιώθηκε η κατάσταση του Βάρναλη, Η Αυγή 8/12/1974

• Ανωνύμως,

  Στην εκδήλωση του «Παλλάς» ακούστηκε ηχογραφημένη η φωνή του

  Κώστα Βάρναλη, Τα Νέα 25/5/1993

• Ανωνύμως,

  Οι δημοσιογράφοι τίμησαν τον Βάρναλη, Ελευθεροτυπία 25/5/1993

• Δημήτρης Αγγελάτος,

  «Με τρόπο μικτό και νόημα»-Η καταγωγή των ιδεών και της τέχνης του

  Σολωμού και η ερμηνεία τους από τον Κ. Βάρναλη,

  Η Καθημερινή 24/5/1998

• Τάκης Αδάμος,

  Η Λογοτεχνική Κληρονομιά μας. (από μια άλλη σκοπιά), τόμος Β,

  Ποιητές, Καστανιώτης 1980

• Νάσος Αθανασίου,

  (Για την αντιγραφή από την «Πρωϊα» του 1944 στο «ΕΝΑ» του 1991)

  Κώστας Βάρναλης, πενήντα δύο χρονώ!. περ. Ένα τχ.26/26-6-1991

• Σούλα Αλεξανδροπούλου,

  Μαρτυρίες και καταγραφές του Κώστα Βάρναλη.

  Ελευθεροτυπία 11/5/1980

• Έλλη Αλεξίου,

  «Υπό εχεμύθειαν» ο έρωτάς της με τον Βάρναλη…

  της Φάνης Πετραλιά, Το Βήμα 24/1/1977

• Έλλη Αλεξίου,

  Η Έλλη Αλεξίου για τον Κώστα Βάρναλη, Τα Νέα 14/5/1984

• Έλλη Αλεξίου,

  Η Έλλη Αλεξίου για τον Κώστα Βάρναλη

  του Γιάννη Διακογιάννη, Τα Νέα 14/5/1984

• Ιγνάτιος Αλεξίου,

  Μαρτυρίες για τον Κώστα Βάρναλη,

  περ. Πνευματική Ζωή τχ.121/7,8,1998   

• Παντελής Απέργης,

  Τρία Πρόσωπα, (Ε. Ροϊδης/Κ. Π. Καβάφης/Κ. Βάρναλης) Ιωλκός 1980

• Αλέξανδρος Αργυρίου,

  Ο Προσκυνητής του Κώστα Βάρναλη. Ένα μείζον ποίημα και η

  Φιλολογική του αποκατάσταση, Η Καθημερινή 30/10/1988

• Αλέξανδρος Αργυρίου,

  Αναψηλαφήσεις σε δύσκολους καιρούς, Κέδρος 1986

• Κώστας Ασημακόπουλος,

  Ένα ανέκδοτο ποίημα του Κώστα Βάρναλη, περιοδικό

   Τομές 34,35/3,4,1978

Β

• Γιώργος Βαλέτας,

  Δύο χρόνια από το θάνατο του Κ. Βάρναλη. Η Αναστύλωση,

  Ο Ριζοσπάστης 19/12/1976

• Βάσος Βαρίκας,

Συγγραφείς και Κείμενα, Ερμής 2003

• Γιώργος Βελουδής,

  Σολωμικός Βάρναλης, Το Βήμα 28/12/1975, και,

  (Αθυρόστομος κι αμίμητος…), από αφήγηση του Βασίλη

  Λαμπρολέσβιου

• Γιώργος Βελουδής,

  Οι αισθητικές δοκιμές του Κώστα Βάρναλη, Το Βήμα 19/12/2004

• Παναγιώτης Βήχος,

  Φασιστογραφούν, συκοφαντούν το Βάρναλη, Νέα Προοπτική 24/2/1996

• Ελένη Βοϊσκου,

  Γεμάτος σφρίγος κι εφηβική τόλμη, Ελευθεροτυπία 30/5/1976

• Ελένη Βοϊσκου,

  Μνήμη Κώστα Βάρναλη, Ελευθεροτυπία 12/12/1976

• Αντώνης Βουγιούκας(σκηνοθέτης),

  Γεύση από τον Βάρναλη στη Γαλλία

  Ανταπόκριση από το Παρίσι της Ήρας Φελουκατζή, Τα Νέα 25/1/1980

• Κώστας Βούλγαρης: ανθολόγος του μήνα,

  Ποιητικό Ανθολόγιο. «Το φως που καίει», Η Αυγή 1/3/2001

• Τάσος Βουρνάς,

  Σπονδή στο νωπό τάφο του Δασκάλου. Μια πρώτη αποτίμηση ενός

  μεγάλου έργου, Η Αυγή 22/12/1974

• Τάσος Βουρνάς,

  Ο Βάκχος της Ελληνικής Ποίησης, περ. Ο Ταχυδρόμος τχ.2/8-1-1981

Γ

• Δημήτρης Γιάκος,

  Κώστας Βάρναλης, Εξόρμηση 4/6/1993

• Δημήτρης Γιάκος,

  Χριστουγεννιάτικη μνήμη Κώστα Βάρναλη, Εξόρμηση 25/12/1994

• Ελένη Γκίκα,

  Βάρναλης ο αγωνιστής ποιητής, Έθνος 12/9/1999

• Δημήτρης Γκιώνης,

  Ένας δικτάτορας στο Λυκαβηττό, Ελευθεροτυπία 17/8/1978

• Δημήτρης Γκιώνης,

  Ο Βάρναλης των κατατρεγμένων, Ελευθεροτυπία 23/5/1993

• Δημήτρης Γκιώνης,

  «Η Μάνα του Χριστού», Κυριακάτικη 8/4/2001

• Δημήτρης Γκιώνης,

  Λίγο είναι ο θάνατος; Ελευθεροτυπία 19/12/2009

• Δημήτρης Γκιώνης,

  Κώστας Βάρναλης, ο ρεπόρτερ, Ελευθεροτυπία 15/4/2006

• Δημήτρης Γληνός,

  Βάρναλης: Ο ποιητής του λαού, Ο Οδηγητής 18/12/1974

• Δημήτρης Γληνός,

  Βάρναλης, ο επαναστάτης, Η Αυγή 22/12/1974

• Ζάνος Γουγουτάς, (επιστολή από ΗΠΑ),

  Να θυμηθούμε τον μεγάλο Βάρναλη, Τα Νέα 22/4/1991

Δ

• Ν. Δ.,

  Ο Κώστας Βάρναλης, Ελευθεροτυπία 16/12/1976

• Κ. Δρ.,

  Κώστας Βάρναλης, πέντε χρόνια απ’ το θάνατό του,

  Εξόρμηση 23/12/1979

• Γιάννης Δάλλας,

  «Χρέος σου με τα χέρια σου να σηκωθείς». Επανεκδίδονται οι «Σκλάβοι

  Πολιορκημένοι» του Κ. Β., σε φιλολογική επιμέλεια του Γιάννη Δάλλα,

  της Αγγελικής Κώττη, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 14/4/1991

• Γιάννης Δάλλας,

  Κώστας Βάρναλης, στον τόμο Σάτιρα και πολιτική στη νεώτερη ελλάδα, Εταιρεία Σπουδών Μωραίτη 1979

• Γιώργος Δανιήλ,

  Ανακομιδή, Εστία 1991

• Φώτης Δημητρακόπουλος,

  Ο Νεοελληνισμός στη Λογοτεχνία, Καστανιώτης 1990

• Στάθης Δρομάζος,

  Νεοελληνικό Θέατρο-Κριτικές, Κέδρος

Ε

• Αριστούλα Ελληνούδη,

  20 χρόνια λείπει ο «Οδηγητής», Ριζοσπάστης 11/12/1994

• Αριστούλα Ελληνούδη,

  Ο αειμακάριστος ποιητής-οδηγητής, Ο Ριζοσπάστης 15/11/1998

• Αριστούλα Ελληνούδη: κείμενα-επιμέλεια

  Αφιέρωμα Κώστας Βάρναλης, Ο Ριζοσπάστης Δεκέμβρης 1998, σ.15.

Ζ

• Γιώργος Ζεβελάκης,

  Κώστας Βάρναλης, Φέιγ Βολάν της Κατοχής(προδημοσίευση).

  Από την «Εισαγωγή» του Γιώργου Ζεβελάκη,

  περ. Ο Πολίτης τχ.156/6,2007

• Αλέξης Ζήρας,

  Λήμμα στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκη 2007

Ι

• Σόνια Ιλίνσκαγια,

  Επισημάνσεις. Από την πορεία της ελληνικής ποίησης του 20^ου αιώνα, Πολύτυπο 1992

• ΙΦ,

  Η αληθινή απολογία του Σωκράτη. Το κορυφαίο έργο του Βάρναλη από

  τον Χρήστο Καλαβρούζο, Η Απογευματινή 30/8/1998

Κ

• Νίκος Καραντηνός,

  Ο ποιητής του «Οδηγητή»(πύρωνε τις καρδιές μας), Κυριακάτικος

  Ριζοσπάστης 25/2/1996

• Νίκος Καραντηνός

  Ο Χρονογράφος Κ. Βάρναλης(25 χρόνια από το θάνατό του),

  Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 19/12/1999

• Νίκος Καραντηνός,

  Κ. Βάρναλης(ο δάσκαλος, ο ποιητής, ο δημοσιογράφος), Κυριακάτικος

  Ριζοσπάστης 16/12/2001

• Νίκος Καραντηνός,

  Στο στέκι του Κ. Βάρναλη(Ψηλά στη Δεξαμενή),

  Ο Ριζοσπάστης 8/9/2002

• Αντρέας Καραντώνης,

  Νεοελληνική Λογοτεχνία-Φυσιογνωμίες, τ. 2^ος, Δ. Παπαδήμας 1977

• Γεώργιος Κατηφόρης,

  Κλασική αρχαιότητα κι Έλληνες μαρξιστές. Γληνός-Βάρναλης: δύο

  αντίθετες απόψεις, Τα Νέα 22 έως 26/6/1981

• Φάνης Κλεάνθης,

  Αφιέρωμα στον Βάρναλη, Τα Νέα 4/2/1977

• Φάνης Κλεάνθης,

  Ο Βάρναλης θα ζη πάντα στη καρδιά του λαού, Τα Νέα 17/12/1974

Λ

• Γεωργία Λαδογιάννη,

  Η φωνή των κειμένων, Ο Ριζοσπάστης 28/3/1999

• Γεωργία Λαδογιάννη,

  Ο Βάρναλης διαβάζει Όμηρο, Ο Ριζοσπάστης 14/12/1999

• Κώστας Λαζανάς,

  Πλεύσις του Κ. Βάρναλη (ποίημα)

• Γιώργος Α. Λεονταρίτης,

  Για τον ποιητή Κώστα Βάρναλη, Η Καθημερινή 22/5/1993

• Γιώργος Λεονταρίτης,

  Ο Βάρναλης, Η Αυγή 23/12/1984

• Ηλίας Χ. Λεφούσης,

  Μνήμη Κώστα Βάρναλη, περ. Θεσσαλική Εστία τχ.13/1,2,1975

• Γιώργος Λιάνης,

  Απόψε η βραδυά Κώστα Βάρναλη, Τα Νέα 16/12/1975

• Γιώργος Λιάνης,

  Φωνή Βάρναλη κατά Τυράννων. «Ατταλος Γ» από το Θέατρο Κύπρου,

  Τα Νέα 16/8/1978

• Γιώργος Λιάνης,

  Βάρναλης: ένας πανανθρώπινος ποιητής,

  περ. Ο Ταχυδρόμος τχ.1082/1-1-1975

• Γιώργος Λιάνης: επιμέλεια,

  Κώστας Βάρναλης, Η Ζωή μου, Τα Νέα 18-22/12/1979

• Γιώργος Λιάνης,

  Ανταποκρίσεις από την Λογοτεχνία, Νέα Σύνορα-Λιβάνη 2005

• Παναγής Λορεντζάτος, Κ. Βάρναλης, περιοδικό

  Νέα Εστία τχ.1753/2,2003

• Μενέλαος Λουντέμης,

  Βάρναλης, ο κοντατομάχος, Η Αυγή 22/12/1974

• Μήτσος Λυγίζος,

  Τομή στο Σύγχρονο Θέατρο, Δωδώνη 1985

Μ

• Αλέκος Μακρόπουλος,

  Ο Βάρδος που αγάπησε τη θάλασσα και τη γυναίκα,

  Ελευθεροτυπία 7/12/1975

• Λάμπρος Μάλαμας,

  Στον Κώστα Βάρναλη(για τα 10 χρόνια από το θάνατό του),

  Περ. Ελεύθερο Πνεύμα τχ. 54/10,11,1984

• Τίμος Μαλάνος,

  Ο Καβάφης και ο Βάρναλης, περ. Το Περιοδικό μας τχ.5/11,1958

• Σπύρος Μαρκαντώνης,

  Ο αείμνηστος Βάρναλης, Ο Ριζοσπάστης 12/4/1987

• Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης,

  Νεοελληνικά-Μελέτες και Άρθρα, τόμοι Α, Β, Γ, Γνώση 1984-1988

• Τάκης Μενδράκος,

  Στον Κώστα Βάρναλη, Η Αυγή 22/12/1974

• Μιχάλης Μερακλής,

  Για τον Βάρναλη, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 11/10/1992

• Μιχάλης Μερακλής,

  Η σάτιρα του Βάρναλη, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 18/12/1992

• Θεανώ Μιχαηλίδου,

  Φωτιά της κόλασης που ασάλευτον κρατεί με, Τα Νέα 8/11/1999

• Αντώνης Μοσχοβάκης,

  Κώστα Βάρναλη από τον Θ. Ο. Κ., Άτταλος Γ΄ Κυπριακή αποκάλυψη,

  Ελευθεροτυπία 7/9/1978

• Θανάσης Μουσόπουλος,

  Κώστας Βάρναλης: ο κλασικός της Ρωμιοσύνης,

  περ. Γιατί τχ.114/12,1984

• Παντελής Μπουκάλας,

  Ο Βάρναλης του λυρισμού και της σάτιρας, Η Καθημερινή 13/12/1994

• Μιχάλης Μπουρμπούλας,

  Εκάς οι βέβηλοι!, Ο Ριζοσπάστης 27/3/1996

• Ν. Μπ.,

  Η Αληθινή απολογία του Σωκράτη, περιοδικό Γυναίκα τχ. 709/16-3-1977

Π

• Βάϊος Παγκουρέλης,

  Ο Βάρδος της Λευτεριάς, περ. Επίκαιρα τχ. 334/25-12-1974, και,

  Αποχαιρετισμός, του Τάκη Μενδράκου

• Κώστας Παπαγεωργίου,

  Μονόλογοι και χειρονομίες, Αλεξάνδρεια 2003

• Παύλος Παλαιολόγος,

  Τιμές σε ποιητή, Το Βήμα 19/12/1974

• Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη,

  Ένα δάκρυ για τον μεγάλο μας ποιητή, Η Αυγή 22/12/1974, και,

  Επίγραμμα στον Κ. Βάρναλη, της Γεωργίας Δεληγιάννη-Αναστασιάδη

• Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη,

  Ο Βαρναλικός Σωκράτης, Ο Ριζοσπάστης 19/12/1976

• Θανάσης Παπαθανασόπουλος,

  Λογοτεχνικά Μελετήματα, Θουκυδίδης 1982

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Επίκαιροι οι «Μοιραίοι», Ο Ριζοσπάστης 8/1/1995

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Διαχρονικός και πάντοτε επίκαιρος, Κυριακάτικ. Ριζοσπάστης30/5/1993

• Μ. Μ. Παπαϊωάννου,

  Ο Βάρναλης κι η γύρω του σιωπή, Κυριακάτικ. Ριζοσπάστης 20/12/1992

• Κώστας Παρορίτης,

  «Το φως που καίει, περιοδικό Ο Νουμάς τχ. 768/15-11-1922

• Δήμητρα Παυλάκου,

  Μα τον Κύνα. 60 χρόνια από την «Αληθινή απολογία του Σωκράτη»,

  Η Αυγή 24/11/1991 

• Βασίλης Πεζερίδης,

  Ένα πρότυπο πνευματικού ανθρώπου, Ο Ριζοσπάστης 24/12/1978

• Γιώργος Κ. Πηλιχός,

  Κώστας Βάρναλης, Τα Νέα 14/12/1974

• Βασίλης Πλάτανος,

  Ο αγωνιστής Κώστας Βάρναλης, Η Αυγή 27/10/1986

• Βασίλης Πλάτανος,

  Η Αθήνα κήδευσε χθες τον αγωνιστή ποιητή, Τα Νέα 19/12/1974

• Μαριλένα Πολιτοπούλου,

  Με «Άτταλο Γ΄» του Βάρναλη. Ο Κυπριακός θίασος απόψε στο

  Λυκαβηττό, Τα Νέα 17/8/1978

• Μαριλένα Πολιτοπούλου,

  Ήταν δύσκολο να είσαι γυναίκα του Βάρναλη, περ. Ο Ταχυδρόμος τχ.1129/18-12-1975

• Ο Παρασκήνιος,

  Η κυρία Σοφία Παπανδρέου και ο Κώστας Βάρναλης, περ.

  Ο Ταχυδρόμος 11/12-3-1981

• Ο Παρατηρητής,

  Ο Βαρναλικός Σωκράτης στη σκηνή, Η Αυγή 13/2/1977

Ρ

• Γιάννης Ρίτσος,

  Το επικήδειο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, Η Αυγή 22/12/1974

• Πέτρος Ρούσος,

  Κώστας Βάρναλης, ο ποιητής του λαού, Ο Ριζοσπάστης 18/12/1974

Σ

• Γιώργος Σαββίδης,

  Για τον «Προσκυνητή» του Κ. Βάρναλη, περ.Ο Πολίτης τχ.86/12,1987,

  και, Από τα «Σημειωματάρια» του Κ. Β.

• Γιώργος Π. Σαββίδης,

  Ένας Δάσκαλος Βαρβάτος, Το Βήμα 28/12/1974

• Γιώργος Π. Σαββίδης,

  Γένεση και αναβίωση του «Προσκυνητή» του Βάρναλη,

  Το Βήμα 6/3/1988

• Χάρης Σακελλαρίου,

  Παθολογία της Πνευματικής Ζωής, Φιλιππότης 1983

• Νίκος Σαραντάκος,

  Στα εγκαίνια της κοριτσίστικης ελικιάς, Η Αυγή 20/11/2011

• Δημήτρης Σέρβος,

  28 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου ποιητή, Οδηγητής 8/12/2002

• Ηλίας Σιμόπουλος,

  Η Ένωση Συγγραφέων της Σοβιετικής Ενώσεως για τον Κώστα Βάρναλη

  Το Βήμα 21/12/1974

• Κωστής Σκαλιώρας,

  Αφέντες, δούλοι και τελώνια, Το Βήμα 29/12/1974

• Φίλιππος Σμπόρος,

  Ανακοίνωση Επιστολικού Δελταρίου του Κώστα Βάρναλη. Από την

  Αργαλαστή στην Αλεξάνδρεια, περ. Ελευσίς τχ.9-10/1996

• Απόστολος Σπήλιος,

  Βάρναλης, Η Αυγή 18/12/1974

• Μιχάλης Σταφυλάς,

  Η σάτιρα του Βάρναλη, Εξόρμηση 21/9/1997

• Κώστας Στεργιόπουλος,

  Η πνευματική παρουσία κι η ποίηση του Βάρναλη,

  περ. Νέα Δομή τχ.7/1-12-1976,και στο «Περιδιαβάζοντας» τόμος Α, Κέδρος 1982

• Κώστας Στεργιόπουλος,

  Λήμμα, στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα 1984

• Κώστας Στεργιόπουλος,

  Η Ελληνική Ποίηση-Η ανανεωμένη παράδοση, Σοκόλη 1990

Τ

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Λογοτεχνία και Κοινωνία στο Μεσοπόλεμο, Κάκτος 1987

• Δημήτρης Τσάκωνας,

  Ιδεαλισμός και Μαρξισμός στην Ελλάδα, Κάκτος 1988

• Στρατής Τσίρκας,

  Κώστας Βάρναλης, Το Βήμα 18/12/1974

Χ

• Κώστας Χαρδαβέλλας,

  Σήκω, αγωνίσου, Απογευματινή 16/11/1974

• Δημήτρης Χατζής,

  Κώστας Βάρναλης, περ. Αντί τχ. 11/25-1-1975

• Φούλα Χατζιδάκη,

  Ήλιος στοιχειακής ανθρωπιάς, Η Αυγή 22/12/1974

• Σοφιανός Χρυσοστομίδης,

  Ο Προφητικός Βάρναλης, περ. Αντί τχ. 524/25-6-1993, και,

  Η Δήλωση του Κ. Β. στη «Δημοκρατική Αλλαγή»

• Σοφιανός Χρυσοστομίδης,

  Ο «συνάδελφός μας» Κώστας Βάρναλης, Η Κυριακάτικη Αυγή   18/12/1994, και, Λόγια που καίνε «Μεσσιανική πολιτική», χρονογράφημα

  του Κώστα Βάρναλη στην Αυγή της 4/3/1958

• Ο Ριζοσπάστης 20/8/1976, (δεν αναγνωρίζω το όνομα του θεατρικού κριτικού), «Άτταλος ο Γ»

«Έκανε μεγάλο καλό στην πολιτεία. Γι αυτό δεν είδε χαίρι… Έζησε και πέθανε στην ψάθα…»

Ο Θάνατός του

• Η Αυγή 12/12/1974

  Σήμερα ο λαός κηδεύει τον Κώστα Βάρναλη. Τα νιάτα τιμούν τον νεκρό ποιητή. «Θα εμπνέει και θα οδηγεί πάντα το λαό μας». Η παρέα χωρίς το δάσκαλο. Δηλώσεις των: Έλλη Αλεξίου, Μανόλης Αναγνωστάκης, Τάσος Βουρνάς, Νικηφόρος Βρεττάκος, Μίκης Θεοδωράκης, Βάσω Κατράκη, Φώντας Κονδύλης, Μάριος Πλωρίτης, Γιάννης Ρίτσος, Βασίλης Ρώτας, Αντώνης Σαμαράκης, Κώστας Ταχτσής, Στρατής Τσίρκας, Δημήτρης Φωτιάδης, Θ. Δ. Φραγκόπουλος.

• Ο Ριζοσπάστης 12/12/1974

  Το ρεπορτάζ κάλυψαν οι: Αιμιλία Υψηλάντη, Βένια Γονατοπούλου, Δήμητρα Κοκκοτάκη.

  Ο Βάρναλης ζει. Υπάρχουν δηλώσεις των: Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Δημήτρης Φωτιάδης, Μάριος Πλωρίτης, Έλλη Αλεξίου, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Βασίλης Ρώτας, Τάσσος, Γιάννης Σκαρίμπας, Νίκος Παππάς, Χρήστος Λεβάντας, Λούλα Αναγνωστάκη, Γιώργος Στεφανάκης, Δημήτρης Κατσικογιάννης, Μιχάλης Γ, Μερακλής, Κυριάκος Σιμόπουλος, Λιλή Ιακωβίδου, Γιώργος Μεϊμαρίδης, Βούλα Δαμιανάκου, Γιάννης Μαγκλής, Σόλων Γρηγοριάδης, Ηλίας Σιμόπουλος.

(ανάμεσα στα ονόματα συναντάμε και τα ονόματα των Πειραιωτών, του πεζογράφου και δημοσιογράφου Χρήστου Λεβάντα και του θεατράνθρωπου και σκηνοθέτη Μάριου Πλωρίτη)

• Το Βήμα 17/12/1974

  Πέθανε τη νύχτα ο Κώστας Βάρναλης

• Τα Νέα 17/12/1974

  Τιμήθηκε και πέθανε ο Κώστας Βάρναλης

• Τα Νέα 18/12/1974

  Τελευταίος ασπασμός στον Κώστα Βάρναλη

• Ο Ριζοσπάστης 18/12/1974

  Όλοι στην κηδεία του λαϊκού ποιητή. Όλη η Ελλάδα αποχαιρετά σήμερα τον Κώστα Βάρναλη

• Οδηγητής 18/12/1974

  Ανακοίνωση του Κ.Σ. της ΚΝΕ για τον θάνατο του ποιητή Κ. Βάρναλη

• Το Βήμα 19/12/1974

  «Αθάνατος» ετάφη ο Κώστας Βάρναλης. Εκτός από το ρεπορτάζ, υπάρχει το συλλυπητήριο τηλεγράφημα του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και επιστολή του πεζογράφου Στρατή Τσίρκα.  

• Χριστιανική 21/12/1974

  Ο Θάνατος του Κώστα Βάρναλη. Έφυγε ο τελευταίος της παλαιάς μεγάλης φρουράς. Η συνεργάτης της εφημερίδας «Χριστιανική» Κική Παπά, ρωτά για τον ποιητή τους: Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Γεώργιο Μαύρο, Μελίνα Μερκούρη, Μάνο Κατράκη, Λαίδη Φλέμιγκ, Λιλή Ιακωβίδη.

«Μονάχα που δε με τιμωρήσατε γιατί παρέβηκα το Νόμο, μα γιατί στάθηκ’ ανίκανος να πατήσω απάνου του και να περάσω! …

«Αδικεί Σωκράτης ασθενής ων, άτε πένης… Τίμημα Θάνατος!». Αφτό θα πρέπει να λέγ’ η μήνυση.

Αν με δικάζατε ένας ένας χωριστά, ω άνδρες Αθηναίοι, θα μ’ αθωώνατε, τόσοι πολλοί, δεν μπορείτε… Όσο πιότεροι κολλάνε συναμεταξύ τους και κάνουν πλήθος, τόσο λιγότερ’ η κρίση τους και πιότερη η κάκητα.»

Βιβλιοκριτικές για το έργο του

• Χρήστος Μπουλώτης,

  «Τα κινέζικα του Κώστα Βάρναλη. Η Αυγή της Κυριακής 3/10/2004

• Αμάντα Μιχαλοπούλου: επιμέλεια,

  «Κινέζικα τραγούδια», Η Καθημερινή 20/12/1992

• Δημήτρης Γιάκος,

  Αγωνιστικής πορείας συνέχεια…, Εξόρμηση 23/3/1997

• Κώστας Σταματίου,

  Ο αληθινός Βάρναλης, Τα Νέα 24/7/1982

• Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά,

  «Πυθμένες», Έθνος 4/10/1985

• Κώστας Τσαούσης,

  Όταν η σάτιρα γίνεται γροθιά, Έθνος 16-6-1991

• Κώστας Τσαούσης,

  Ο Βάρναλης πριν διαβάσει Μάρξ, Έθνος 5/6/1988

• Κώστας τσαούσης,

  Ρωμανός και Βάρναλης, Έθνος 4/8/1991

• Κώστας Τσαούσης,

  Ο Ανθρώπινος πόνος της Παναγιάς, Έθνος 11/8/1991

• Ανωνύμως,

  Οι πρώτοι στίχοι του Κ. Βάρναλη, Έθνος 23/10/1985

• Γιάννης Χατζημανωλάκης,

  Στέλιος Γεράνης, «Κώστας Βάρναλης», περιοδικό

  Φιλολογική Στέγη τχ. 37-38/Φθινόπωρο 1986

• Χρήστος Λεβάντας,

  «Οι άνθρωποι», περιοδικό Το Περιοδικό μας τχ. 7-8/1,2,1959

• Τάκης Μενδράκος,

  Φιλολογικά Απομνημονεύματα, περιοδικό Επίκαιρα τχ.656/26-2-1981

• Ανωνύμως,

  Ανδρέας Λεντάκης, «Ρωμανός ο Μελωδός και Βάρναλης, Επικαιρότητα 25/8/1991

• Απόστολος Σαχίνης,

  Τετράδια Κριτικής, σειρά 8^η, Εστία 1993

• Ανωνύμως,

  Η Βιβλιοθήκη του Κώστα Βάρναλη, Πριν 26/7/1998

• Ανωνύμως,

  Το άσβεστο φως του Βάρναλη, Ο Ριζοσπάστης 4/11/2007

« Ο λαός, Άμα λοιπόν του πάρεις την ελπίδα του τίποτα, του παίρνεις το παν! Και σε ξεσκίζει!»

Ενδεικτικά Κείμενά του

• περιοδικό Γυναίκα τχ.654/5/2/1975, Ο ποιητής και η Γυναίκα

• Ο Ριζοσπάστης 13/4/1996, Αφέντες και δούλοι

• Ο Ριζοσπάστης 16/4/1978, Οι υλικοί όροι της Τέχνης

• Ο Ριζοσπάστης 25/3/1978, Το πικρόν ποτήριον

• Ο Ριζοσπάστης 19/12/1976, Πως γνώρισα τον Γκόρκι

• Ο Ριζοσπάστης 19/12/1976, Αυτοβιογραφικά

• Ο Ριζοσπάστης 18/12/1977, Φορμαλισμός και παρακμή

• Η Αυγή 5/2/1978, Τέχνη και Πολιτική

• Η Αυγή 5/2/1984, Μ’ αρέσει η απτή πραγματικότητα μαζί με το γλυκό και τον καφέ

     Γράφοντας την μικρή αυτή βιβλιογραφική αναφορά για τον ποιητή Κώστα Βάρναλη, μου ήρθαν στον νου μερικές σκέψεις από το έργο του Παύλου Μάτεσι, «Εξορία», εκδόσεις Εστία 1982.

Οι σκέψεις του συγγραφέα, μεταφραστή και θεατρικού συγγραφέα Παύλου Μάτεσι, θεωρώ ότι ταιριάζουν με την ατμόσφαιρα του έργου του Κώστα Βάρναλη, «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», από όπου είναι και όλα τα αποσπάσματα που παραθέτω, αλλά, φωτογραφίζει και την πολιτική και ιδεολογική σήψη τόσο όλου του ελληνικού πολιτικού συστήματος του καιρού μας, όσο και την σημερινή μας πολιτική και εθνική παθογένεια σαν λαός.

Μιλά ο Θανάσης: Μας έγινε μια θεόρατη αδικία Μάρθα. Όταν αδικιέται ολόκληρος λαός, κάπου μέσα σου, γίνεσαι ανάπηρος. Δεν σου περσεύει αγάπη ν’ αγαπήσεις ένα άτομο… να το ευτυχήσεις μονάχος. Η ευτυχία σου εξαρτάται από την ευτυχία του διπλανού σου.

Τα παιδιά μας κάνουν ένα λάθος: βάνουν τη ζωή τους παραπάνω από τη ζωή.

Μαρία: Εμείς τα μάθαμε. Δεν πειράζει, άστα. Τέτοιο κράτος τέτοιοι πολίτες. Δεν είχαμε με τι άλλο να πολεμήσουμε το κράτος. Του χαρίσαμε πολίτες άχρηστους»

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο, 18 Ιουλίου 2015

Πειραιάς, 18/7/2015