ΡΑΙΝΕΡ ΒΕΡΝΕΡ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ
(31/5/1946- 10/6/1982)
«…Τα
συναισθήματα είναι πολύ σημαντικά για μένα, αλλά τα συναισθήματα σήμερα τα
εκμεταλλεύεται η βιομηχανία του κινηματογράφου, κι αυτό είναι κάτι που
αντιπαθώ. Είμαι κατά της κερδοσκοπίας των συναισθημάτων.
Απ’ την πλευρά της φόρμας, οι ταινίες μου φανερώνουν ένα είδος
αποξένωσης. Προσεγγίζω το θέμα μιας σκηνής ως εξής: όταν η σκηνή έχει μεγάλη
διάρκεια, όταν «επιμηκύνεται», τότε το ακροατήριο μπορεί αληθινά να δει τι
συμβαίνει ανάμεσα στους χαρακτήρες που συμμετέχουν. Αν άρχιζα να κόβω σε πολλά
πλάνα τη σκηνή, τότε κανένας δε θα καταλάβαινε περί τίνος πρόκειται.
Μερικοί κριτικοί νομίζουν ότι κάνω χρήση αναφορών σε Αμερικάνικες
ταινίες με έναν τρόπο ειρωνικό και βέβαια μπορώ να καταλάβω πως αποκτούν αυτήν
την εντύπωση και πρέπει να το δεχτώ. Παρ’ όλα αυτά για μένα δεν είναι έτσι. Η
κύρια διαφορά ανάμεσα στα Αμερικάνικα φιλμ και τα δικά μου είναι ότι ο
Αμερικάνικος κινηματογράφος δεν είναι στοχαστικός-και δεν ήθελα και εγώ να
πετύχω ένα στυλ που να ξεδιπλώνεται ελεύθερα, χωρίς όλους αυτούς, τους
αναλογισμούς.
Συνήθως
χωρίζω τις ταινίες μου σε δύο κατηγορίες. Είναι οι ταινίες της μπουρζουαζίας,
που είναι τοποθετημένες σε ένα καθορισμένο αστικό περιβάλλον, και κατόπιν είναι
οι «κινηματογραφικές» ταινίες, που είναι τοποθετημένες σε τυπικά
κινηματογραφικά περιβάλλοντα και περιέχουν το είδος της δράσης που συνήθως
βλέπει κανείς στον κινηματογράφο. Η πρώτη κατηγορία καθρεφτίζει αστικούς
μηχανισμούς συγκεκριμενοποιημένους σε μεγάλο βαθμό, και η δεύτερη κατηγορία
είναι εμπνευσμένη από ταινίες διαφόρων αμερικανών….».
«Ο
Φασμπίντερ για τον Φασμπίντερ, στο Αντρέας Ταρνανάς, σ. 7-8»
ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ- ΘΕΑΤΡΟΓΡΑΦΙΑ- ΣΧΕΤΙΚΕΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
1., 1965-Αλήτης
της πόλης (Der Stadtstreicher)
2., 1966-Το
μικρό χάος (Das kleine Chaos)
3., 1969-Η αγάπη είναι πιο κρύα από
το θάνατο (Liebe ist kalter als der tod)
Προβλήθηκε από την ΕΤ-3, 1. μ. μ.
Βλέπε εφ.
«Τα Νέα» 19/11/1997
4., 1969- Ο Έλληνας γείτονας
(Katzelmacher)
Προβλήθηκε
από την ΕΤ-3, 9 μ.μ., Τρίτη 8/9/1998.
Βλέπε εφ.
«Τα Νέα» 8/9/1998 και εφ. «Ο Κόσμος του Επενδυτή» 5/9/1998
5., 1969-Οι Θεοί της πανούκλας
(Gotter der pest)
Βλέπε
Βασίλης Ραφαηλίδης, εφ. «Έθνος» 28/4/1985 «Ο υπόκοσμος των εκπεσμένων αγγέλων»
6., 1969-Γιατί
ο κύριος Ρ. παθαίνει αμόκ; (Why does Herr R. run Amok?)
7., 1970-Το
ποτάμι των νεκρών (Rio das Mortes),-ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
8., 1970-
Γουάιτυ (Whity)-Αφιερωμένο στον Πέτερ Μπέρλιγκ
9., 1970-Ταξίδι
για το Νικλασχάουζερ (Das Niklashauser fart)- ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
10., 1970-Ο Αμερικανός Στρατιώτης
(Der Amerikanische soldat)
Προβλήθηκε
από ΕΤ1-2 μ.μ.
11., 1970-Φυλαχτείτε
από την ιερή πόρνη (Warnung vor einer heiligen nutte)
12., 1970-Πιονέροι
του Ινγκολσταντ (Pionere in Ingolstadt)- ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
13., 1971-Ο έμπορος των τεσσάρων
εποχών (Handler der vier jahreszeiten)
Προβλήθηκε
στον κινηματογράφο «Αλκυονίδα» 18/4/1983.
Βλέπε:
Βασίλης Ραφαηλίδης, εφ. «Έθνος» 8/5/1983, «Η συντριβή του αντιήρωα». – εφ. «Η
Αυγή» 17/4/1983 «Μελόδραμα του Φασμπίντερ». -Ζήσης Τσιριγκούλης εφ. «Ελευθεροτυπία»
21/4/1983
14., 1972-Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα
φον Καντ (Die bitteren traken der Petra von Kant)
[Έγχρωμη
γερμανική ταινία, 1972. Σκηνοθεσία- Σενάριο: Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ.
Φωτογραφία: Μίκαελ Μπάλχαουζ. Μουσική: Οι Πλάτερς, Γουόκερ Μπράδερς, Τζιουζέπε
Βέρντι. Παίζουν: Μαργκίτ Κάρστενσεν, Χάνα Συγκούλα, Κατρίν Σάσκε, Ιρμ Χέρμαν.
Διάρκεια 114 λεπτά.]
Προβλήθηκε
στις αίθουσες «Αλκυονίδα» και «Απόλλων».
Βλέπε: -Ν.
Φένεκ Μικελίδης εφ. «Ελευθεροτυπία»
22/3/1983.«Το άγχος της μοναξιάς». Οι νέες ταινίες (γράφουν: Ν. ΦΕΝΕΚ
ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ- ΤΩΝΗΣ ΤΣΙΡΜΠΙΝΟΣ). – εφ. «Ελευθεροτυπία» 20/3/1983. -Παύλος Κάγιος,
περ. «Γράμματα και Τέχνες» τχ.17/5,1983. -Βασίλης Ραφαηλίδης εφ. «Έθνος»
27/3/1983, «Η γυναίκα αντικείμενο…» -Η «αντιθεατρική» ματιά του Ρ. Β. Φ.
Προβλήθηκε
και από την τηλεόραση 19/10/1990.
Γράφει η
εφημερίδα «Ο Κόσμος του Επενδυτή» 16/12/2000: Τρεις ταινίες, ένα εισιτήριο. Ο
Φασμπίντερ επιστρέφει. ‘Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ/ ‘Ο φόβος τρώει τα
σωθικά’/ ‘Ο γάμος της Μαρίας Μπράουν’
15., 1972-Πέρασμα
θηραμάτων
16., 1972-Οχτώ
ώρες δεν κάνουν μια μέρα (οικογενειακή σειρά)
17., 1973-Κόσμος
που γυρίζει
18., 1973-Ο φόβος τρώει τα σωθικά
(Angst essen seele auf)
Η ταινία
προβλήθηκε από την ΕΤ-1 στην Κινηματογραφική Λέσχη.
Βλέπε:
-Βασίλης Ραφαηλίδης εφ. «Το Βήμα» 20/2/1978 και στο Β.Ρ. «Λεξικό Ταινιών», εκδ.
Αιγόκερως 1982, σ. 110-111 τόμος Δ΄. –περ. «Ραδιοτηλέραμα» 18/5/1984
19., 1973-Martha-ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
20., 1973- Νόρα Χέλμερ (Nora Helmer)-
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Προβλήθηκε
από την δημόσια τηλεόραση.
Εξαιρετική
μεταφορά του θεατρικού έργου του Νορβηγού δραματουργού Ερρίκου Ίψεν το
«Κουκλόσπιτο». Ένα παιχνίδι σκιαγράφησης των χαρακτήρων, των εσωτερικών
συγκρούσεων της συνείδησης των ηρώων, των διαθλάσεων πάνω στον καθρέφτη του
ψυχικού άγχους και αδιεξόδων των προσώπων. Παραμορφωτικές εικόνες ανθρώπων πάνω
στις γυάλινες επιφάνειες. Ιριδισμοί χειρονομιών και βλεμμάτων, κινήσεων και
στάσεων. Η ευθραυστότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, ερωτικές ψευδαισθήσεις,
λεπτές ισορροπίες πριν την κατάρρευση του
κόσμου τους. Προσωπογράφηση με λεπτές πινελιές, χρώματα σκιερά της
προσωπικότητας των ηρώων, του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διαδραματίζεται το
αστικό αυτό δράμα. Συγκλονιστική ταινία ενός σκηνοθέτη που υιοθέτησε στις
κινηματογραφικές του δουλειές, τις τηλεοπτικές του παραγωγές τους δρόμους του
μελοδράματος. Μια στυλιζαρισμένη ματιά αναπαράστασης του αστικού δράματος με τα
εφόδια ενός ηθοποιού και σκηνοθέτη με παιδεία και εμπειρία θεατρική.
Καλοδουλεμένη εξιστόρηση του θέματος από έναν αντισυμβατικό και αντεργκράουντ δημιουργό του σύγχρονου
Γερμανικού κινηματογράφου. Που γνώριζε να αφηγείται στις μελό ταινίες του τον
κόσμο και τα προβλήματα ανθρώπων του κοινωνικού περιθωρίου, το αγεφύρωτο χάσμα
των ταξικών διαφορών μέσα στο υπάρχον πολιτικό σύστημα. Το σύμπαν των κάθε
κατηγορίας αποκλεισμένων ατόμων από τους κρατικούς θεσμούς, την θρησκευτική
ηθική και οικογενειακή αγωγή. Ο κινηματογράφος του Φασμπίντερ δεν είναι μόνο
έμφορτος από λαϊκά στοιχεία αλλά, ανήκει στην κατηγορία του λαϊκού σινεμά, του
κινηματογράφου για τις μεγάλες κινηματογραφόφιλες μάζες και όχι για τις μορφωμένες
ελίτ. Όπως επίσης, οι αυτοκαταστροφικές του τάσεις και επιλογές, σαν άτομο του Φασμπίντερ στο πως ερμήνευε ταξικά τα φαινόμενα και τις καταστάσεις,
διοχετεύτηκαν μέσα στην κινηματογραφική του υπερπαραγωγή. Πάνω από σαράντα
ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, θεατρικές παραστάσεις, ραδιοφωνικές σκηνοθεσίες,
συγγραφή σεναρίων και διασκευών συμμετοχές στα καλλιτεχνικά συμβάντα της εποχής
του. Πρέπει να είναι ο πιο σταθερός λάτρης του αμερικάνικου οράματος της
έβδομης τέχνης από τους Γερμανούς σκηνοθέτες της γενιάς του.
21., 1974-Fontane Effi Briest
Προβλήθηκε
στις κινηματογραφικές αίθουσες «Ίλιον» και «Απόλλων».
Βλέπε εφ.
«Ελευθεροτυπία» 18/11/1983, «Μια τραγική ηρωίδα».
Προβλήθηκε
επίσης από την ΕΤ-2, 12 μ.μ. Βλέπε περ. «Διπλό Τηλέραμα» 12/10/1990.
22., 1974- Το παιχνίδι της τύχης
(Faustrecht der freiheit)
Προβλήθηκε
στην αίθουσα «Αλκυονίδα» Ιουλιανού 42 στην Αθήνα στις 4/10/1982. Στο πρόγραμμα
υπάρχει κριτική της ταινίας από τον Βασίλη Ραφαηλίδη.
Προβλήθηκε
και στην τηλεόραση Ο.40 μ.μ., Δες περ. «Διπλό Τηλέραμα» τχ. 747/29-6-1991. Και
εκ νέου από την ΕΤ-3, 1.μ.μ. Βλέπε εφ. «Τα Νέα» 17/5/1999.
23., 1975-Η Μάνα Κούστερς πάει στους
ουρανούς (Mutter Kusters’ fahrt zum Himmel)
Προβλήθηκε
στις αίθουσες «Ελλη» και «Στούντιο» τον Δεκέμβριο του 1986.
Βλέπε: Νίνος
Φένεκ-Μικελίδης, εφ. «Ελευθεροτυπία», «Προβλήματα έρωτα και μοναξιάς». – εφ. «Τα
Νέα» 20/12/1986. – εφ. «Έθνος» 19/12/1986.- εφ. «Το Βήμα» 21/12/1986.- εφ. «Εβδόμη»
21/12/1986.
Η ταινία
προβλήθηκε και από την ΕΤ-2. Δες εφ. «Εξόρμηση» 25/2/1990
24., 1975-Φόβος
για τον φόβο (Angst vor der Angst)-ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
25., 1976-Θέλω
μονάχα να μ’ αγαπάτε (Ich will doch nur, dass ihr mich liebt)- ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
26., 1976-Το
ψητό του Σατανά (ή Διαβόλου γέννα) (Satansbraten)
27., 1976-Κινέζικη ρουλέτα
(Chinesisches roulette)
Η ταινία
προβλήθηκε δύο φορές από ιδιωτικό κανάλι. 12 μ.μ. Δες περ. «Ραδιοτηλέραμα»
26/10/1990 και 24/5/1991.
28., 1977- Η Γυναίκα του
Σταθμάρχη-Bolwieser
Η ταινία
προβλήθηκε από τον κινηματογράφο «Έλλη» 17/3/1984.
Την Τετάρτη
2/4/1997 προβλήθηκε από την ΕΡΤ-3 στις 23.30. δες εφ. «Κέρδος» 2/4/1997.
29., 1977-Γυναίκες
στη Νέα Υόρκη (Frauen in New York)- ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
30., 1977-Απόγνωση (Despair- eine reise ins licht)
31., 1978-Η Γερμανία το φθινόπωρο (Episode of
Deutscheland im Herbst)
32., 1979-Ο γάμος της Μαρίας Μπράουν
(Die ehe der Maria Braun)
Βλέπε:
Βασίλης Ραφαηλίδης εφ. «Το Βήμα» 5/2/1980, και Β. Ρ. «Λεξικό Ταινιών» τόμος Δ΄
σ. 112-, Αιγόκερως 1982.
Η ταινία
προβλήθηκε και στην τηλεόραση. Βλέπε περ. «Τηλέραμα» τχ. 739/4-5-1991.
33., 1978-Η χρονιά με τα 13 φεγγάρια
(In einem jahr mit 13 mondem)
Η ταινία
προβλήθηκε στον κινηματογράφο «Άστυ» Κοραή 4, στην Αθήνα 6/4/1982.
Βλέπε
Βασίλης Ραφαηλίδης εφ. «Το Βήμα» 6/4/1982, και Β. Ρ. «Λεξικό Ταινιών» τόμος
5ος, σ. 86-88, εκδ. Αιγόκερως 1983.
Η ταινία προβλήθηκε
και από την ΕΡΤ-3 στις 23.00. δες εφ. «Το Βήμα» 9/7/1999.- εφ. «Τα Νέα»
9/7/1999. Προβλήθηκε και στον Αντέννα 1.10 στις 24/8/1991. Βλέπε περ. «Διπλό
τηλέραμα».
34., 1979-Η τρίτη γενιά (Die dritte generation)
Η ταινία
προβλήθηκε από την ΕΡΤ-3 1 μ.μ.
35., 1979-1980-Μια ταινία με 13 μέρη
και έναν επίλογο (Berlin Alexanderplatz)- ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Προβλήθηκε
σε συνέχειες από την δημόσια τηλεόραση και δόθηκε σε cd. από εφημερίδα.
Εξαιρετική σειρά. Ανάπλαση της ατμόσφαιρας μιας ολόκληρης εποχής και της
γερμανικής κοινωνίας και πολιτικού συστήματος. Θαυμάσιες ερμηνείες, ωραία
φωτογραφία, εξωτερικά γυρίσματα και λήψεις, καλοδουλεμένο σενάριο. Κλίμα παρακμής
και σήψης της γερμανικής κοινωνίας από έναν συμπατριώτη τους.
36., 1980-Λιλή Μαρλέν (Lili Marleen)
Βλέπε: Βασίλης
Ραφαηλίδης, εφ. «Το Βήμα» 17/11/1981, και Β.Ρ. «Λεξικό Ταινιών» τόμος 5ος, σ.
85-86, Αιγόκερως 1983.
Η ταινία
προβλήθηκε και από την τηλεόραση τις μεταμεσονύχτιες ώρες. Δες περ. «Διπλό Τηλέραμα»
31/8/1992.
37., 1981-Theater in Trance
38., 1981-Lola- Ο Γαλάζιος Άγγελος
Προβλήθηκε
από τον κινηματογράφο «Έλλη» επί της οδού Ακαδημίας στην Αθήνα 27/10/1982.
Η ταινία
προβλήθηκε και από την ΕΡΤ-3 στις 12.00 μ.μ.. Βλέπε εφ. «Ο Ριζοσπάστης»
31/3/1996. Επαναπροβλήθηκε από την ΕΡΤ-3 στις 22.30 τον Απρίλη του 1999. Δες
και περ. «Διπλό Τηλέραμα» 14/4/1999.
39., 1981-Η νοσταλγία της Βερόνικα
Φος (Die sehnsucht Veronika Voss)
Η ταινία
όπως γράφει η εφημερίδα «Εξόρμηση» Κυριακή 5/3/1995: «Τα χρόνια του ‘80’. Το
Ινστιτούτο Goethe θα προβάλει στην αίθουσα του, Ομήρου 14-16, την Τρίτη 7
Μαρτίου 1995, στις 7 μ.μ. την ταινία «Η νοσταλγία της Βερόνικα Φος» (1981),
104΄ Χρυσή Άρκτος, Φεστιβάλ Βερολίνου 1982.».
Προβλήθηκε
και από την ΕΡ-2, 10.25. βλέπε -εφ. «Ελευθεροτυπία» 27/11/1989. Υπάρχει και η
κινηματογραφική κριτική του Βασίλη Ραφαηλίδη εφ. «Έθνος» 5/1/1986. «Η ζωή είναι
θέαμα»… αλλά και το θέαμα έχει τη δική του ζωή.
40., 1982-Κερέλ (Querelle)-Ο
Καυγατζής
Η ταινία
προβλήθηκε στους κινηματογράφους: «Εμπασσυ» στο Κολωνάκι, «Άστυ» στο κέντρο της
Αθήνας, «Αλεξάνδρα» στους Αμπελόκηπους και στην αίθουσα «Οντεόν».
Βλέπε -Μαρία
Παπαδοπούλου, εφ. «Τα Νέα» 3/12/1983. «Σπαραχτικό κύκνειο άσμα». -Ανδρέας
Τύρος, εφ. «Το Βήμα» 4/12/1983,«Η αποθέωση του φθαρτού». – εφ. «Αυριανή»
5/12/1983. –εφ. «Ελευθεροτυπία» 2/12/1983 «Υπαρξιακή αναζήτηση». -Δημήτρης
Δανίκας, εφ. «Ο Ριζοσπάστης (;)» 4/12/1983. Η ταινία «Ο Καυγατζής» όπως και
άλλες ταινίες του γερμανού σκηνοθέτη, προσφέρθηκαν από την εφημερίδα «Το Βήμα»
στους αναγνώστες της.
Το κύκνειο άσμα του Γερμανού σκηνοθέτη,
σεναριογράφου και ηθοποιού, που βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες μετά τον
θάνατό του. Η ταινία όταν προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες είχε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και σχολιάσθηκε θετικά ποικιλοτρόπως και δικαίως, περισσότερο από κάθε
άλλη του κινηματογραφική παραγωγή. Ο εκπληκτικός ο χειρισμός του φακού, τα
κοντινά του πλάνα, η περιστρεφόμενη κάμερα γύρω από τα πρόσωπα, η στενή
παρακολούθησή τους σε κάθε κίνηση (χορευτική) του κορμιού τους, των χειρονομιών
τους. Οι γωνιώδεις λείψεις, η εξαιρετική φωτογραφία, το προσεγμένο μοντάζ. Το
ντεκόρ και τα σκηνικά των εξωτερικών πλάνων. Πολύ πετυχημένα και εύστοχα τα
κοντινά πλάνα των «χορευτικών» κινήσεων και στάσεων των αντρικών σωμάτων στις
μεταξύ τους διαμάχες για την δολοφονική ισχύ της επικράτειάς τους. Εμφανής και
ξεκάθαρη η σκιαγράφηση της σεξουαλικής πρόκλησης, της παρακολούθησης των
βλεμμάτων, των τεντωμένων στο έπακρο ενστίκτων τους μέσα σε ένα σκοτεινό, ανιχνευτικό
παιχνίδι διαρκών σεξουαλικών προσκλήσεων και προθέσεων ναυτών. Ονείρων της
φαντασίας του γάλλου συγγραφέα Ζαν Ζενέ και της αποδοχής τους από τον γερμανό
σκηνοθέτη Ρ. Β. Φασμπίντερ. Ο σκηνικός φόντος και οι φαλλικοί συμβολισμοί του,
οι κλειστοί και υγροί χώροι του λιμανιού, το κλίμα του, τα ημίγυμνα ιδρωμένα
και λαδωμένα αντρικά κορμιά, η ακριβή αποτύπωση της σεναριακής γραφής στην
απόδοση του μυθιστορηματικού λόγου, η σύνολη αισθητική αυτής της ταινίας ήταν
κάτι το καταπληκτικό, ερέθιζε και καθήλωνε τον θεατή, ενεργοποιούσε ερωτικούς
του μηχανισμούς και φαντασιώσεις, πλάνα χαράσσονταν ανεξίτηλα στην μνήμη του. Ακολουθούσαμε
την ματιά του σκηνοθέτη σε αυτό το ερωτικό κυνηγητό μέσα και έξω από το μπαρ,
στους σκοτεινούς δρόμους, τα υγρά και ομιχλώδη σοκάκια, πάνω στο καράβι.
Αφουγκραζόμασταν το ερωτικό λαχάνιασμα των αντρικών φωνών, τα κάθε λογής
υπονοούμενα. Ένιωθες ότι παρακολουθείς θεατρική παράσταση μέσω των
κινηματογραφικών πλάνων. Ισορροπημένη και εμβληματική η θηλυκή, η γυναικεία
παρουσία της Ζαν Μορό σε ένα σύμπαν καθαρά αντρικό, αρσενικής ηδονής και
επιλογών. Εξαιρετική και η ευαίσθητη παρουσία του καπετάνιου, που υποδύονταν ο
Φράνκο Νέρο, σε αυτά που εξομολογούνταν στο κασετοφωνικό του ημερολόγιο, στις
εσωτερικές λυγμικές αποχρώσεις της φωνής του, στις κρυφές ηδονικές θωπείες του
στα ιδρωμένα ημίγυμνα σώματα των ναυτών του καθώς καθαρίζουν το πλοίο. Η επιφυλακτική του στάση να μην προδοθεί, φανερωθούν στην πραγματικότητα ποιες
είναι οι αληθινές του προθέσεις και σκοποί στις συζητήσεις του, στη ματιά του.
Και, το σεξουαλικό «μήλο» της επιθυμίας από γυναίκες και άντρες ο Κερέλ, που τολμά για να κερδίσει και κεντρίσει τον πόθο της συζύγου του ιδιοκτήτη του
μπαρ, παίζει μαζί του, ρισκάρει τη σωματική του παρθενιά στα ζάρια, και χάνει
προς ικανοποίηση του άντρακλα μπάρμαν που τον γούσταρε για πάρτι του. Η σύζυγός
του ήταν το δόλωμα-για τους πελάτες του μαγαζιού- στις δικές του επιβητορικές
ορέξεις. Η εύθραυστη σεξουαλική αλήτικη αντρική παρουσία του ηθοποιού Μπραντ
Νταίηβιντ, ήταν η σωστότερη επιλογή από τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ να
υποδυθεί ο ηθοποιός αυτός τον δύσκολο αυτόν ρόλο. Τον πρόωρα χαμένο Μπραντ
Νταίηβιντ τον είχαμε απολαύσει και στην ταινία «Το Εξπρές του Μεσονυχτίου». Όλο
το καστ των ηθοποιών έδωσε τον καλύτερο καλλιτεχνικό εαυτό του, δοκιμάστηκε με
επιτυχία το υποκριτικό τους ταλέντο κάτω από την σκηνοθετική καθοδήγηση του
σύγχρονου γερμανού σκηνοθέτη, αποκαλύφθηκε η τεχνική τους. Σε αυτό βοήθησε και
η φωτογραφία του Ξαβιέ Σβάρτζενμπέργκερ, καθώς και η μουσική επένδυση της ταινίας
από τον Πέερ Ράμπεν. Ήταν η καλύτερη εκδοχή, μεταφορά του μυθιστορήματος του
γάλλου συγγραφέα Ζαν Ζενέ στην
κινηματογραφική οθόνη και όπως φαίνεται, η ωριμότερη δουλειά του «αυτόχειρα»
γερμανού σκηνοθέτη, όπου μετά την ελληνική μεταπολίτευση, το 1975 μαζί με
φιλικά του πρόσωπα ταξίδεψε και έκανε τις διακοπές του στην Ελλάδα, στην
Σκόπελο. Ο Ρ. Β. Φασμπίντερ έφυγε ξαφνικά στον ύπνο του από έναν συνδυασμό
ποτών και επικίνδυνων ναρκωτικών ουσιών. Η κινηματογραφική αυτή μεταφορά μας φανερώνει
ότι όταν η κινηματογραφική δουλειά είναι καλοδουλεμένη και προσεγμένη και την
χειρίζονται έμπειρα χέρια, γνωρίζει να μην προδίδει το μυθιστορηματικό στόρι,
την αφήγηση του λογοτέχνη, το ύφος και τον λόγο, το όραμα γραφής του συγγραφέα,
αλλά να αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την μυθοπλασία, να την καθρεφτίζει
πάνω στη λευκή οθόνη, να την αναπαριστά ισότιμα και ισάξια, στα συμπερασματικά
κοινά βαδίσματα της τέχνης του μυθιστοριογράφου και του κινηματογραφικού φακού
ως αλληλοσυμπληρωματικά φανερώματα κοινών στοχεύσεων ζωής και εμπειριών μιας
μερίδας του κοινωνικού σώματος στις εκδηλώσεις των ερωτικών τους επιλογών στα
μάτια του θεατή-αναγνώστη. Με την έγχρωμη σινεμασκόπ 35mm αυτή ταινία του των 120 λεπτών, ο
γερμανός σκηνοθέτης κατόρθωσε να συνδυάσει το «ζωώδες» του ανθρώπινου σεξουαλικού
ενστίκτου με μια οπτική αισθητική και ερωτική πρόθεση, που, όχι μόνο δεν
σκανδάλιζε αλλά αντίθετα σε προσκαλούσε να απολαύσεις το παιχνίδι αυτό μεταξύ
του έρωτα και του θανάτου. Του φόβου και της ερωτικής αποκάλυψης. Της στέρησης
και της απόλαυσης ως θέαμα, της αντρικής πτώσης και του επικίνδυνου ρίσκου, το
παράτολμο, με ότι θεωρεί πολιτικά νόμιμο και ηθικά σωστό ο αστικός πολιτισμός
και οι θεσμοί του, το καπιταλιστικό σύστημα διακυβέρνησης. Το Βλέμμα του
Φασμπίντερ καθαρά ταξικό (από πεποίθηση των όρων των περιπετειών του βίου του)
δεν έχει την λεπτότητα και την ραφινάτη ευαισθησία του ιταλού σκηνοθέτη, την
περίτεχνη και πολύχρωμη αισθητική του ιταλού Λουκίνο Βισκόντι, ο Βισκόντι, ο
κόκκινος κόμης όπως τον αποκαλούσαν, με τις όμορες ερωτικές επιλογές δεν θα
αποχωριζόταν ποτέ την αριστοκρατική του ματιά για χάρη μιάς μερίδας ανθρώπων
του περιθωρίου, όπως έπραξε ο Φασμπίντερ, ακόμα και τα ερωτικά του (άντρα-
γυναίκα) ζεύγη που απεικονίζει σε ταινίες του, παρουσιάζει τους
κινηματογραφικούς ήρωές και ηρωίδες του σε διαπροσωπικές σχέσεις που αντλούνται
από γνωστά μας μυθιστόρημα, και έχουν ταξική καταγωγή, δεν θέλει να καταστρέψει
την αισθητική της ματιάς και του φακού του για να φανεί ο νατουραλισμός της
ίδιας της ζωής των ανθρώπων. Ο Λ. Βισκόντι βλέπει και ερμηνεύει τον κόσμο σαν
καλλιτέχνης αντίθετα από τον Ρ. Β. Φασμπίντερ που ερμηνεύει τα πράγματα γύρω
του και τις καταστάσεις ως γερμανός αντισυμβατικός πολίτης που, στηλιτεύει την
Γερμανική κοινωνία, το γερμανικό πολιτικό σύστημα το οποίο προσπαθεί να
σκεπάσει, να «ξεχάσει» το ναζιστικό ιστορικό παρελθόν του. Ο ρεαλισμός της
ίδιας της ζωής και των σχέσεων των αληθινών ανθρώπων που έχει γύρω του με τα
όποια ψεγάδια της ταυτότητάς τους είναι που ενδιαφέρει να εικονογραφήσει ο
Φασμπίντερ, την ερωτική τους αγριάδα, τα σεξουαλικά πάθη, τις ακραίες, οριακές
επιλογές τους και όχι η εξαγνιστική παρουσία τους πάνω στην λευκή οθόνη. Αυτή
του η ματιά συγγενεύει με ταινίες της δεύτερης περιόδου του ιταλού ποιητή και
σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι, μόνο που ο Φασμπίντερ πάει τα πράγματα της
πραγματικής ζωής ακόμα πιο βαθειά στα άκρα, στον σκοτεινό και δολοφονικό κόσμο
των ναρκωτικών. Άγριες, ωμές, ακατέργαστες, αχειραφέτητες πολιτικά οι ζωές του
φιλικού του περιβάλλοντος που επιλέγει ως ερμηνευτές στις ταινίες του, εξίσου
ωμές και προκλητικές και οι ατομικές του επιλογές και αντισυμβατικής συμπεριφοράς του
βίου του. Στην οθόνη αυτήν την τραγική αλήθεια θέλει να εκφράσει ο
κινηματογραφικός του λόγος. Την πραγματικότητα της αλήθειας της ζωής και όχι
της τέχνης. Ας επαναλάβουμε κουραστικά, ταξικό το βλέμμα του Φασμπίντερ όχι
όμως αποστασιοποιημένο όπως θα το ήθελε η Μπρεχτική λογική και τεχνική στο
θεατρικό σανίδι. Ενδέχεται αν κέρδιζε τον χρόνο της ζωής του και ζούσε δίχως
τις καταστροφικές του επιλογές, για μερικές δεκαετίες ακόμα, να μας έδινε και
άλλα του αριστουργήματα, διαφορετικής φιλοσοφίας, καθαρά αισιόδοξης διάθεσης
και ατμόσφαιρας και όχι βουτηγμένες μέσα σε αυτό το κλίμα παρακμής, φθοράς και
πεσιμισμού, απαισιοδοξίας και προσωπικού άγχους. Αλλά με υποθέσεις δεν μπορούμε
να συναγάγουμε ούτε του βίου ούτε της καλλιτεχνίας- της τέχνης- συμπεράσματα.
Τι θα επαναδανείζονταν από τις παλαιές του ταινίες και άλλες σκηνοθετικές και
σεναριακές του δουλειές κανείς δεν ξέρει, ίσως οι θεατρικές του ενασχολήσεις να
τον απορροφούσαν περισσότερο και να τον πρόβαλαν με άλλο «πρόσημο» στο ευρύ
παγκόσμιο κοινό της έβδομης τέχνης. Σίγουρα πάντως ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ άφησε τα ίχνη του
στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, και οι μελλοντικές γενιές των
κινηματογραφόφιλων δεν θα τον θυμούνται για την όποια παρατεταμένη κραιπάλη και
ακρότητες επιλογών του βίου του αλλά, από ταινίες του που σπουδάζουν
βασανιστικές και αποτυχημένες ζωές ανθρώπων, την χαρτογράφηση των ερωτικών
ενστίκτων, των αδιεξόδων που αντιμετώπιζαν οι ξένοι μετανάστες στην πατρίδα
του, την διερεύνηση στις νεότερες συνειδήσεις των γερμανών πολιτών του
ναζιστικού ιστορικού παρελθόντος τους. Όπως και νάχει, η εμφάνιση της
γυναικείας ταυτότητας, των χαρακτηριστικών βαθμίδων της προσωπικότητάς τους
είναι πιο ισχυρή στις ταινίες του. Δεν έχουμε αν δεν λαθεύω την κάπως
μισογυνική ματιά ενός Άλφρεντ Χίτσκοκ ή την υπερβολική έκθεση των υστερικών
γυναικείων συμπεριφορών, της καταθλιπτικότητας ενός Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Ακόμα
και οι αστυνομικές του ταινίες δεν έχουν την βιαιότητα των αμερικάνικων
ταινιών, είναι η γκανγκστερική ευρωπαϊκή εκδοχή μιας μίμησης όχι και τόσο
πετυχημένης κατά την γνώμη μας. Η δε προσωπική του μούσα- η συμμαθήτριά του
στην θεατρική σχολή που σπούδασαν στα πρώτα κοινά βήματά τους- η Χάνα Σιγκούλα δεν
διαθέτει ίσως τα στοιχεία εκείνα της δηλητηριώδους γυναίκας αράχνη που έχουν
άλλες βαμπ ηθοποιοί συνάδελφοί της του Χόλυγουντ. Όσο για τους «Θεούς της
πανούκλας» τους συναντάει ο θεατής γύρω του και κατόπιν τους βλέπει στις
ταινίες του.
ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΑ ΠΙΚΡΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑ ΦΟΝ ΚΑΝΤ
Βλέπε:
-Παύλου
Κάγιου, περ. «Γράμματα και Τέχνες» τχ.17/5, 1983, σ. 24 -Μηνάς Χρηστίδης, εφ. «Έθνος»
21/12/1987. Μια παράσταση αληθινή έκπληξη. «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ»
του Φασμπίντερ στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας. -εφ. «Εξόρμηση» 25/3/1989. Τα
πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ. Για δεύτερη συνεχή χρονιά στο θέατρο της οδού
Κεφαλληνίας
ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ, ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ
Βλέπε:
-Μαρία
Θωμαδάκη, εφ. «Η Εβδόμη» 14/12/1986. «Μια παράσταση σοκ…». -Σωτηρία Ματζίρη,
εφ. «Ελευθεροτυπία» 22/2/1987.Με αφορμή μια παράσταση στην Αθήνα. «Σκουπίδια,
πόλη και θάνατος».
ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ
Βλέπε:
-Άγγελος
Βογάσαρης, εφ. «Η Φωνή του Πειραιώς» 22/11/1988.«ΤΟ «ΑΝΤΙΘΕΑΤΡΟ» Μ. ΞΕΝΟΥΔΑΚΗ
ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΡΑΪΝΕΡ Β. ΦΑΣΣΜΠΙΝΤΕΡ «ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΛΑΙΜΟ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ»»
ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ (του Γκολντόνι)
Βλέπε:
-εφ. «Ελευθεροτυπία»
Παρασκευή 6/5/1994. Το κατά Φασμπίντερ «Καφενείο» του Γκολντόνι. -εφ. «Εξόρμηση»
Κυριακή 15/5/1994.Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ (του Γκολντόνι) Από ΤΟ
ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ στο Θέατρο ΡΟΕΣ στο Γκάζι. «Μανία για το κέρδος». -εφ. «Πριν»
15/5/1994, «Ο Φασμπίντερ συναντά τον Γκολντόνι». -Λέανδρος Πολενάκης, εφ «Η
Αυγή» 29/5/1994. Γκολντόνι- Φασμπίντερ («Καφενείο») από το Θέατρο των
Καιρών. «Η δύναμη της ζωής».
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ
Βλέπε:
-Δημήτρης
Ρηγόπουλος, εφ. «Η Καθημερινή» 11/4/1995 σ.15. «Ελευθερία» στο Βόλο». Επιτυχία
σημειώνει το έργο του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ στη θεσσαλική πόλη. -Σπύρος
Παγιατάκης, εφ. «Η Καθημερινή» 14/5/1995. «Δηλητήριο και… νέες δαντέλες».
«Ελευθερία στη Βρέμη» του Ρ. Βέρνερ Φασμπίντερ, στο ΔΗΠΕΘΕ Βόλου.- -Μυρτώ
Παπαδοπούλου, εφ. «Το Βήμα» 14/5/1995, σ. Γ11. «Στην Αθήνα μέσω Βρέμης». -εφ. «Η
Ναυτεμπορική» 18/5/1995 «Φασμπίντερ από τη Βρέμη στην Αθήνα». Στο θέατρο
«Πόρτα».- -Σπύρος Νικολετάτος, εφ. «Αυριανή της Κυριακής» 28/5/1995. «Ελευθερία
στη Βρέμη» Θέατρο ΠΟΡΤΑ. -Λέανδρος Πολενάκης, εφ. «Κυριακάτικη Αυγή» 4/6/1995,
σ.33. «Η γοητεία της φρίκης». «Ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ με το ΔΗΠΕΘΕ
Βόλου. -Γιάννης Βαρβέρης, περ. «Η Λέξη» τχ. 127/5,6,1995 σ.441-. Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ
ΘΕΑΤΡΟΥ. ΤΟ ΔΗΠΕΘΕ ΒΟΛΟΥ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΡΤΑ. Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ: «Ελευθερία
Βρέμη».
-Βασίλης
Μπουζιώτης, περ. Έψιλον τχ. 43/2-2-1991. Ο σκηνοθέτης ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ. «Ο
ΡΑΙΝΕΡ ΕΛΕΓΕ ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥΣ».
ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΥΤΗ ΠΕΤΡΑ
Βλέπε:
-εφ. «Ελευθεροτυπία»
17/4/1996. «Ένα νεανικό έργο του Φασμπίντερ». -εφ. «Η Αυγή» 18/4/1996 «Πόρτες
και σύννεφα στο «Σημείο»».
“PREPARADISE SORRY NOW”
Βλέπε:
-εφ. «Ελευθεροτυπία» 8/5/1997. «Στην κόλαση του Φασμπίντερ»
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΙΝΕΡ ΒΕΡΝΕΡ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ
-Μαρία
Αδαμοπούλου, εφ. «Κυριακάτικη» 29/1/1995, σ.45, Εις μνήμην Ράινερ Βέρνερ
-Ορέστης
Ανδρεαδάκης, εφ. «Η Αυγή» 17/12/2000 Φασμπίντερ επί τρία.
-Δημήτρης
Δανίκας, εφ. «Το Βήμα» 12/7/1992, Φλεγόμενος Φασμπίντερ.
-Δημήτρης
Δανίκας: Παρουσίαση, εφ. «Τα Νέα» 13/12/2000, Παράδεισος και Κόλαση.
-Ι.
Ζουμπουλάκης, εφ. «Το Βήμα» Πέμπτη 14/12/2000, σ.36, Ο σκηνοθέτης του
συναισθηματικού περιθωρίου.
-Ρ. Θ., εφ.
«Τα Νέα» 1/6/1984, Τρείς ώρες Φασμπίντερ.
-Αριστομένης
Καλκαβούρας, εφ. «Κυριακάτικη» 11/5/1997
σ.52, Ο δάσκαλος που δεν είχε μαθητές.
-Κώστας Θ.
Καλφόπουλος, εφ. «Η Καθημερινή» 25/12/2007, Στον τόπο της γαλήνης του Ρ. Β. Φ.
-Στράτος
Κερσανίδης, εφ. «Η Εποχή» Κυριακή 7/6/1992, Ο ωραίος «καβγατζής».
-Ελένη Μάρα,
εφ. «Η Εποχή» Κυριακή 17/5/1992, σ. 21, Οι θεατρικές καταβολές του Ράινερ Βέρνερ
Φασμπίντερ.
-Ανδρέας
Μιχελουδάκης, περ. «Ιδεοδρόμιο» Έξτρα Μάης 1996, σ. 8-9, Ο Φασμπίντερ και το
Φίστφακινγκ.
-Χαρά
Μπακονικόλα, περ. «Νέα Εστία» τχ. 1660/1-9-1991, σ. 1152-, Οικείες μειονότητες
στο Θέατρο Ρ. Β. Φ.
-Λένα
Παπαδημητρίου, εφ. «Το Βήμα» 29/1/1995, σ. Γ6, Φασμπίντερ ο άσωτος υιός.
-Ελένη
Πετάση, εφ. «Το Βήμα» 17/8/1986, Ο άγνωστος Φασμπίντερ του θεάτρου.
-Τάσος
Τέλλογλου, εφ. «Η Καθημερινή» Τρίτη 23/6/1992, Εκδηλώσεις νοσταλγίας για τον Ρ.
Β. Φασμπίντερ.
-Θανάσης
Λάλας, εφ. «Το Βήμα» 8/10/1995, συναντά την Χάνα Σιγκούλα. Η ηθοποιός-μούσα.
-Ελένη
Πετάση, εφ. « Κυριακάτικη» 3/8/1997, σ. 40, Τα μυστήρια της Χάνα.
-Η. Μ.
Επιμέλεια, εφ. «Η Κυριακάτικη Αυγή» 8/8/1999, Χάνα Σιγκούλα: Νιώθω σαν
ταξιδιώτης της ζωής.
Επίσης βλέπε:
-ΡΑΪΝΕΡ
ΒΕΡΝΕΡ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΒΡΕΜΗ, (Αστικό δράμα). μετάφραση: ΣΩΤΗΡΙΑΣ
ΜΑΤΖΙΡΗ. Εκδ΄. «Δωδώνη», Αθήνα 6, 1990, σ. 58. [Μικρή Θεατρική Βιβλιοθήκη Νο
19.
[Το θεατρικό
περιλαμβάνει: ΠΡΟΛΟΓΟ (Βιογραφικά./ Για το θέατρο του Φασμπίντερ./ Το έργο
Κρύος καφές από τη Βρέμη./ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ- Σκηνοθεσίες. –Διασκευές- Δραματογραφία.
–Ραδιοθέατρο. – Κινηματογράφος- Τηλεόραση.]
-ΛΕΩΝΙΔΑΣ
ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ*, ΠΟΝΗΡΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ για τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Επιμέλεια,
σχολιασμοί, συλλογή κειμένων, στοιχεία βιογραφίας: Λεωνίδας Χρηστάκης.
Διόρθωση: Τίνα Χάρη, εκδ. Μικρή Συλλογή «ΔΕΛΦΙΝΙ», Αθήνα 1995, σ. 48
*πρώτη επί
μέρους, δημοσίευση, περιοδικό «Ιδεοδρόμιο» Νο 4/109, Αθήνα 1991.
Από το «αυτί»
της έκδοσης:
«Ο Rainer Werner Fassbinter γεννήθηκε στο Μπαντ Βερισχόφεν της
Βαυαρίας το 1946. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του μεταφράστρια και
αργότερα ηθοποιός σε πολλές ταινίες του του γιού της, ως Λίλο Πέμπαϊτ. Όταν οι
γονείς του πήραν διαζύγιο, αυτός έμεινε με την μητέρα του, που, για να τον
ξεφορτώνεται και να του επιτρέπει να εκτονώνεται, τον έστελνε σχεδόν καθημερινά
στον κινηματογράφο. Το 1964 ο Ράινερ
Βέρνερ εγκαταλείπει πάντα τα είδη μόρφωσης και σπουδών, ενώ αρχίζει μαθήματα σε
μια ιδιωτική Σχολή Θεάτρου, όπου γνωρίζει μια όμορφη νέα γυναίκα, που δεν ήταν
άλλη από την Χάννα Σιγκούλα, που αργότερα θα τη μεταμορφώσει σε μια από τις
αγαπημένες του πρωταγωνίστριες. Στα μέσα του 1967 μπαίνουν και οι δυό τους στην
θεατρική ομάδα του“Action Theater”, που έδινε παραστάσεις στην Millerstrasse του Μονάχου. Τον Απρίλη του 1968
ανεβαίνει το πρώτο θεατρικό έργο του Φασμπίντερ, μια παραλλαγή με πολλές
θύμισες Μαρκησίου ντε Σαντ, με ανοιχτές σκηνές σεξ επί σκηνής επί σκηνής. Σ’
ένα μήνα η Αστυνομία κλείνει το θέατρο. Ο Φασμπίντερ μαζί με άλλους ιδρύουν το
‘Anti- teater”, που βρίσκει τελικά στέγη στο πίσω δωμάτιο ενός μπαρ στον Σβάμπινγκ.
Στα τέλη του 1969 το θέατρο εκδιώκεται και ο θίασος μένει άστεγος παίζοντας εδώ
και κει. Αρχίζει να γυρίζει ταινίες μεγάλου μήκους, με την οικονομική βοήθεια
ενός γερμανού χρηματιστή. Χρεώνεται και οι ταινίες δεν πηγαίνουν καλά.
Συνεχίζει το Θέατρο σε γερμανικές πόλεις, Ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικές
παραγωγές. Συμμετέχει σε ταινίες, ως ηθοποιός, και παίζει και σε ταινίες που
έχει γράψει ο ίδιος τα σενάρια! Το 1970 παντρεύεται την ηθοποιό του “Anti- teater” Ίνγκριντ Κάβεν. Σε
μερικούς μήνες χωρίζουν. Το 1971 ιδρύει την ανεξάρτητη κινηματογραφική εταιρία
παραγωγής ταινιών “Tango Film”, που θα είναι παραγωγός όλων των ταινιών του μέχρι το θάνατό του».
-ΑΝΤΡΕΑΣ
ΤΑΡΝΑΝΑΣ, ΡΑΪΕΡ ΒΕΡΝΕΡ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ, Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΠΟΙΗΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ
ΑΝΑΡΘΡΟΥ. Εκδ. Αιγόκερως, 1984, σ. 96. Κινηματογραφικό Αρχείο, Διεύθυνση:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΟΛΔΑΤΟΣ, Ρ.Β.Φ. Νούμερο 3.
Περιλαμβάνει:-
«Ο ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ», 5-8.- Αντρέας Ταρνανάς, «Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ
ΠΕΠΟΙΗΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΡΘΡΟΥ», 9-55. [1. Απ’ τον Καλιγκάρι στο γερμανικό
θαύμα./ 2. Απ’ το θαύμα στο τραύμα και στην αμφισβήτηση./ 3. Ο κινηματογράφος./
4. Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ./5. Η κοινότητα των αντιθέτων./6. Η ανάγνωση της
ιστορίας μεσ’ από το πρόσωπο./ 7. Ο έρωτας σαν πολιτική μεταφορά.]. –ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ Ρ.Β. ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ, 57.- ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ, 59-94. Τέλος στην τελευταία
σελίδα 95 καταγράφονται δύο ταινίες σε Σενάριο του Ρ. Β. Φασμπίντερ που
σκηνοθετήθηκαν από άλλους σκηνοθέτες. 1969 ο Πέτερ Μόλαντ και 1976 ο Ντάνιελ
Σμιτ. Και οι 8 ταινίες από το 1967 έως το 1978 που εμφανίζεται ως ηθοποιός.
Το βιβλίο
περιλαμβάνει ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις ταινίες του Φασμπίντερ. Και μια
μικρή επισήμανση. Στην σελίδα 30 η φωτογραφία από το «Ταξίδι για το
Νικλασχάουζερ» παρουσιάζει έναν «σταυρωμένο νεαρό» μέσα σε ένα περιβάλλον όπου
βρίσκονται πεταγμένα παλαιά αυτοκίνητα και ανταλλακτικά τους. Η εικόνα με τον
Εσταυρωμένο θυμίζει την ανάλογη εικόνα από ταινία- θεατρικό έργο του ισπανού
Φερνάντου Αρραμπάλ.
-ΚΟΥΡΤ
ΡΑΑΜΠ- ΚΑΡΣΤΕΝ ΠΕΤΕΡΣ, ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ, μετάφραση Νίκου Μαστοράκη, εκδόσεις Κάκτος
1992, σ. 446. Το αποτελούμενο από 23 Κεφάλαια βιβλίο, απαραίτητο στη
Φασμπιντερική βιβλιογραφία, «ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ
Αγάπη πιο κρύα κι από τον θάνατο» κυκλοφόρησε σε εκδοτικές μορφές, με
διαφορετική φωτογραφία του γερμανού σκηνοθέτη στο εξώφυλλο. Η πρώτη έκδοση
στοίχιζε 2600 παλαιές δραχμές η δεύτερη 18. 72 ευρώ. Η αυλαία του τόμου ανοίγει
με στίχους του Μπαϊράμ Αλ-Τουνσί για την Αιγύπτια τραγουδίστρια Ουμ Καλσούμ.
Διαβάζουμε από τον «Πρόλογο»
«Όταν αποφασίσαμε να γράψουμε το
βιβλίο αυτό για τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, ο Κουρτ Ράαμπ μου είπε πως την
ιδέα αυτή την είχε κατά νου εδώ και δύο χρόνια. Ο θάνατος λοιπόν του Φασμπίντερ
στάθηκε η αφορμή και όχι η αιτία για την πραγμάτωσή της.
Μας ήταν από την αρχή σαφές ότι το βιβλίο αυτό δε θα έπρεπε να ασχοληθεί
καθόλου με την κινηματογραφική τέχνη του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Τέτοια
βιβλία έχουν ήδη κυκλοφορήσει αρκετά και σίγουρα θ’ ακολουθήσουν κι άλλα πολλά.
Τις αναλύσεις των έργων του μετά χαράς τις αφήνουμε στους επαγγελματίες
ειδικούς, που άλλωστε έχουν στύψει το μυαλό τους κι έχουν δώσει στα έργα του
ερμηνείες και προεκτάσεις που ο Φασμπίντερ δεν είχε δει ούτε στον ύπνο του (εκ
των υστέρων βέβαια τις οικειοποιήθηκε πρόθυμα).
Ο
Κουρτ Ράαμπ έγραψε την ιστορία της ζωής του Ρ.Β.Φ. όπως την είχε βιώσει, ζώντας
μαζί του, από πρώτο χέρι. Φυσικά αυτό θα μπορούσε να το κάνει σωστά μόνο αν
εξέθετε τα πάντα χωρίς ενδοιασμούς κι επιφυλάξεις, μη διστάζοντας να εκθέσει
ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό.
Όταν λέμε βιογραφία εννοούμε την περιγραφή της ζωής ενός προσώπου.
Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτό, σε τούτο δω το βιβλίο έχουμε δύο βιογραφίες: μια του
βιογραφούμενου, του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, και μια του βιογράφου του, Κούρτ
Ράαμπ.»…. σελ.
11-12.
-RAINER WERNER FASSBINDER, μετάφραση ΝΑΤΑΛΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ,
Επιμέλεια: ΑΡΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, εκδ. Πλέθρον 1985, σ.270 στην Σειρά ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ
ΙΔΕΕΣ/ Κινηματογράφος 6.
Περιέχει: -YAAK KAESUNKE, Ιστορία του Αντιθεάτρου, 7-16. [γράφει
για το ξεκίνημα του Ρ.Β. Φ.]. -PETER IDEN, Ο δημιουργός εντυπώσεων, 17-29
[μιλά για την σχέση του Ρ.Β. Φ. με το Θέατρο]. -WILFRIED WIEGAND, Η κούκλα μέσα στην κούκλα, 31-62. -WOLFRAM SCHUTTE, Το όνομά του: Μια εποχή, 67-79.
[αναφέρεται στην τελευταία περίοδο (1974-1982) της δημιουργίας του]. -WILFRIED WIEGAND, Ρ. Β. Φασμπίντερ/ Πρώτη συνέντευξη,
81-96. -PETER W. JANSEN, Ρ. Β. Φασμπίντερ/ Δεύτερη συνέντευξη,
97-118.-WILHELM ROTH, Σχολιασμένη Φιλμογραφία, 119-141. [Διαβάζουμε: «Οι
περιλήψεις των ταινιών είναι χρήσιμες, ζωντανεύουν την μνήμη και υποβοηθούν την
αναγνώριση των ταινιών. Γι’ αυτό, η εισαγωγή στο καθένα απ’ τα ακόλουθα
κείμενα, που αναφέρονται σε κάθε μία ταινία του Φασμπίντερ ξεχωριστά, γίνεται
με μια περίληψη. Θα πρέπει όμως να λάβουμε υπ’ όψη μας ορισμένες
ιδιορρυθμίες:…». Μέχρι την σελίδα 237 έχουμε την σύντομη περίληψη 39 ταινιών.
Ακολουθούν και 3 Μαγνητοσκοπήσεις του. -HANS HELMUT PRINZLER, Οι σελίδες «ΣΤΟΙΧΕΙΑ» Σ. 243-269,
έχουμε: ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, 243-246. Ακολουθούν σελ. 246-251 που περιλαμβάνουν
"ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ- ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ-ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΕΣ». «ΕΡΓΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ». «ΡΟΛΟΙ
ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ». «ΤΑΙΝΙΕΣ- ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ
ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ» (συνολικά από το 1969/1970 έως 1982 έχουμε 12 εκπομπές αφιερωμένες
αποκλειστικά στον Ρ.Β.Φ.). Έπεται η «ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ», 252-265 (από το 1965 με τον
Αλήτη έως το 1982 με το κύκνειο άσμα του, τον Κερέλ). Στις σελίδες 266-269
έχουμε ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Δημοσιεύσεις του Φασμπίντερ./ Βιβλία και μπροσούρες για
τον Ρ.Β. Φασμπίντερ./ Συνεντεύξεις με τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. (Η
Βιβλιογραφία είναι ξενόγλωσση).
Από το
οπισθόφυλλο: «Όταν διηγούμαι ιστορίες για
ανθρώπους, όπου θέλω να πω απ’ την αρχή ότι στενοχωριέμαι, που είναι
αναγκασμένοι να ζήσουν με τον τρόπο που ζουν, πρέπει κάπως να το δείξω. Το
δείχνω με τη βοήθεια χώρων, που για να το ξαναπούμε, διαμορφώθηκαν σαν
δυνατότητες φυγής για την ύπαρξή τους. Ο κινηματογράφος είναι μία μετατροπή των
σκέψεων σε αισθήσεις, και το να δείξεις τη στενότητα της φαντασίας με τη
βοήθεια της στενότητας των χώρων, βρίσκω στ’ αλήθεια πως είναι κάτι απόλυτα
λογικό.». Ρ.Β. Φ. από τηλεοπτική συνέντευξη.
-Νικόλαος Φ. Ρήγας, (βιβλίο). Προσεγγίσεις-Κριτικές
ενατενίσεις, Αθήνα 1986, σ. 91-,99-,102-,110-,.
Ο σκηνοθέτης Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
όπως μεταξύ άλλων διαβάζουμε στο αυτοβιογραφικό βιβλίο των Κ. Ρααμπ-Κ. Πέτερς
ΦΑΣΜΠΙΝΤΕΡ των εκδόσεων «Κάκτος», (εδώ να σημειώσουμε ότι ο αναγνώστης θα
πρέπει να προσέξει την σελιδαρίθμηση των Περιεχομένων συναντάμε λαθάκια, δηλαδή δεν υπάρχει αντιστοιχία στις σελίδες),
«Άφηνε τους συνεργάτες του να αισθάνονται ότι η ελευθερία τους και η
αυτοπεποίθηση τους είχαν ένα όριο, δεν τους επέτρεπε ποτέ την τέλεια
αυτοδυναμία. Μπορείς να κάνεις πολλά, να φτάσεις ψηλά, αλλά μη ζητήσεις ποτέ
την κορυφή.». σελ. 235. Εμφανείς χαρακτηρισμοί της προσωπικότητας του
γερμανού σκηνοθέτη, των δυναστικών συμπεριφορών του και αντιδράσεων απέναντι
στους συνεργάτες του. Ο Κούρτ Ρααμπ υπήρξε ο σταθερός σκηνογράφος των ταινιών
του. Αξίζει να προσεχθούν και ορισμένες άλλες παρατηρήσεις του, όπως αυτές που
μας αφηγείται στην σελίδα 205 για το έργο τα «Πικρά δάκρυα της Πέτρα φον
Καντ».:
«Επειδή
για τον Ράινερ το να κάνει μόνο θέατρο δεν του ήταν αρκετό, χρησιμοποίησε τον
ελεύθερο χρόνο του στην προετοιμασία και το γύρισμα ενός νέου φιλμ. Έγραψε
λοιπόν και σκηνοθέτησε τα «Πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ», όπου οι κυρίες
Κάρστενσεν, Σιγκούλα, Χέρμαν, Μάτες, Φάκελντεϊ και Σάκε μας χάρισαν έναν
αξέχαστο καλλιτεχνικό συναγωνισμό.
Το έργο αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να παιχτεί κι από έξι άντρες, γιατί
ήταν ένα έργο για άντρες, αφού το είχε εμπνευστεί από την ίδια του τη ζωή. Ήταν
η ιστορία της σχέσης του με τον Γκίντερ Κάουφμαν. Η Πέτρα φον Καντ, αυτή η
συναισθηματική και συγχρόνως πρακτική γυναίκα που φτάνει μέχρι την αυτοκτονία,
την κατάθλιψη και τον κυνισμό, δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Φασμπίντερ. Η
ερωμένη της, η Κάρεν Τιμ, είναι ο Γκίντερ Κάουφμαν. Αλλά και εμείς οι υπόλοιποι
είχαμε τη μερίδα μας σ’ αυτό το έργο. Εγώ μπορώ εύκολα ν’ αναγνωρίσω τον εαυτό
μου στην ηλιθιωδώς φλύαρη Ζιντονέ φον Γκλάζεναπ. Η κόρη, που φαίνεται ότι δεν
έχει ιδέα από την αυτοκαταστροφική μανία της μητέρας της, είναι μάλλον ο Χάρι
Μπερ. Η μητέρα της Πέτρα, ψυχρή και χωρίς συναισθήματα, που φροντίζει πάνω από
όλα για το συμφέρον της, είναι φυσικά η ίδια του η μητέρα. Η βουβή υπηρέτρια
που ανέχεται τα πάντα, δεν αντιμιλά ποτέ και στο τέλος φεύγει μετά την Κάρεν είναι
ο Πέερ Ράμπεν. Σ’ αυτόν αφιέρωσε και το φιλμ: «Στον άνθρωπο που έγινε μια Μαρλένε…».
Οι εκ βαθέων εξομολογήσεις του στενότερου
συνεργάτη του, σκηνογράφου για τον μέντορα σκηνοθέτη του, ανακαλούν στην μνήμη μας,
την αλλαγή των φύλων και ρόλων των ηρώων και ηρωίδων του γάλλου πεζογράφου Μαρσέλ
Προύστ και του ωκεάνιου πολύτομου μυθιστορήματός του «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο».
Όπως και νάχει, καμία δημιουργία δεν είναι παρθενογένεση και όλα φέρουν μέσα
στην δομή τους στοιχεία και υλικά από την προσωπική ζωή του συγγραφέα- δημιουργού.
Η φόρμα και το είδος του έπεται της επιθυμίας ανάπλασης στιγμών και περιπετειών
της ζωής του όποιου δημιουργού, ατόμων του οικογενειακού ή του φιλικού περιβάλλοντός
του. Οι χαρακτήρες είναι οι Άλλοι. Οι πραγματικοί όμως Άλλοι της ζωής και όχι της φαντασίας.
Περατώνοντας το δεύτερο εκτενέστερο
σημείωμα για τον σύγχρονο γερμανό σκηνοθέτη, ηθοποιό και σεναριογράφου Ράινερ
Βέρνερ Φασμπίντερ ας αναφέρουμε εν τάχει τα ακόλουθα. Το κινηματογραφικό έργο
του γερμανού σκηνοθέτη, σεναριογράφου και ηθοποιού Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
ήταν αρκετά γνωστό και αγαπητό στην δική μου μεταπολιτευτική γενιά από τις
αρχές της δεκαετίας του 1980. Είτε μόνος μου είτε με παλαιούς φίλους, είχα
παρακολουθήσει τις ταινίες του που είχαν προβληθεί στην Ελλάδα στις
κινηματογραφικές αίθουσες, στα διάφορα αφιερώματα στην δημόσια και ιδιωτική
τηλεόραση της εποχής, σε κινηματογραφικές προβολές προς τιμή του. Πολλές
ταινίες του τις είχαμε δει δύο και τρείς φορές, όπως παραδείγματος χάρη τον
«Καυγατζή», όταν προσφέρθηκαν από ημερήσια εφημερίδα στους αναγνώστες της.
Παρακολουθήσαμε επίσης, την κινηματογραφική εκδοχή «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα
φον Καντ» όπως και την θεατρική παράστασή της με την εξαίρετη Μπέτυ Αρβανίτη
στην Κυψέλη στο Θέατρο «ΠΡΑΞΗ» με το εκλεκτό επιτελείο και συνεργάτες της.
Είδαμε ακόμα και ορισμένες άλλες θεατρικές παραστάσεις θεατρικών έργων του που
παραστάθηκαν σε ελληνικές σκηνές. Συγκέντρωνα στοιχεία και πληροφορίες όπου τις
εύρισκα για τις ταινίες του, τα θεατρικά του έργα και την εν γένει ατομική του
ακτιβιστική πολιτική συμπεριφορά και καλλιτεχνική διαδρομή. Αυτό το υλικό
αναρτώ σήμερα όπως το διαφύλαξα. Σίγουρα δεν είναι ολοκληρωμένο, και στο
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και στο Γερμανικό Ινστιτούτο στην Αθήνα,
και σε άλλες πόλεις, έχουν δημοσιευθεί και άλλες εργασίες για τις ταινίες του,
έχουν δοθεί ομιλίες για την ζωή και το έργο του. Οι τόμοι με τις Θεατρικές
Κριτικές του Κώστα Γεωργουσόπουλου, του Γιάννη Βαρβέρη και άλλων θεατρολόγων,
περιέχουν θεατρικές κρίσεις και σχολιασμούς για το θέατρό του στις ελληνικές
σκηνές. Στα περιοδικά που ασχολούνται και καταγράφουν τις παγκόσμιες παραγωγές
όπως ο «Σύγχρονος Κινηματογράφος», «Η Χιονάτη» και άλλα βρίσκει κανείς
πληροφορίες και σίγουρα, στα βιβλία και το κινηματογραφικό αρχείο του Γιάννη
Σολδάτου. Τέλος, θα άξιζε μια παράλληλη εργασία και έρευνα μεταξύ του
μυθιστορήματος του γάλλου ακτιβιστή πεζογράφου Ζαν Ζενέ και του βιβλίου του «Ο Καυγατζής» με την
Φασμπιντερική μεταφορά του. Όπως και των δύο θεατρικών έργων, του Νορβηγού
Ερρίκου Ίψεν, «Νόρα το Κουκλόσπιτο» και το «Καφενείο» του ιταλού Κάρλο Γκολντόνι.
Η κινηματογραφική, θεατρική και
καλλιτεχνική διαδρομή του γερμανού παραγωγικότατου σκηνοθέτη, σεναριογράφου και
ηθοποιού ολοκληρώθηκε και διακόπηκε-απότομα- το 1982, χρονιά του θανάτου του. Στις
δεκαετίες που ακολούθησαν η μνήμη του ίδιου και του έργου του δεν λησμονήθηκαν,
η όποια σημαντική μικρή ή μεγάλη προσφορά του στον σύγχρονο γερμανικό και
παγκόσμιο κινηματογράφο. (Ο Βίμ Βέντερς είναι μία άλλη περίπτωση). Οι ταινίες του,
οι περισσότερες είναι αυτοβιογραφικές, όχι μόνο της δικής του ζωής και των
ριψοκίνδυνων περιπετειών του, της κυνικότητας με την οποία ερμήνευε και
αντιμετώπιζε τα της κοινωνίας και των δημόσιων συμπεριφορών του, αλλά, και
εκείνες που φιλοτεχνούν και βασίζονται στις ζωές των στενών συνεργατών του, -ή
τουλάχιστον-πολλές από αυτές βλέπονται ακόμα και παρουσιάζουν καλλιτεχνικό
ενδιαφέρον στην ταραγμένη πολιτικά και κοινωνικά εποχή μας. Η κινηματογραφική
αισθητική μας σίγουρα άλλαξε, σε αυτό συνέβαλε και η ανάπτυξη και διάδοση των
τηλεοπτικών προγραμμάτων και οι τηλεοπτικές σειρές, όμως θεωρώ κατά την κρίση
ενός ανώνυμου κινηματογραφόφιλου, ότι ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, δεν ανήκει
μόνο στην γενιά του και την δική μας, την μεταπολιτευτική, που τον γνωρίσαμε και
ήρθαμε σε επαφή με τις κινηματογραφικές
του ταινίες και τα θεατρικά του έργα, υπερβαίνει τα κράσπεδα των χρόνων της
εποχής του. Όσον αφορά την ελληνική ομοφυλόφιλη κοινότητα, ήταν η δεύτερη
απώλεια μετά την δολοφονία του ιταλού ποιητή και σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι
λίγα χρόνια νωρίτερα που τάραξε τον «εφησυχασμό» της. Οι ομοφυλόφιλοι όπως και
οι ετεροφυλόφιλοι ήσαν και αυτοί άτομα με τις αρετές και τα κουσούρια τους, μια
και προέρχονταν από το ίδιο κοινωνικό σώμα και περιβάλλον, μεγάλωναν και ανατρέφονταν,
διαπαιδαγωγούνταν κάτω από τις ίδιες
συνθήκες και αντίξοες καταστάσεις. Τέλος, σύγχρονο κοινωνιολογικό και πολιτικό
ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ταινίες του που σπουδάζουν τα προβλήματα και τα
αδιέξοδα των ξένων μεταναστών που βρήκαν εργασία και τόπο διαμονής,
εγκατάστασης στην πατρίδα του την μεταπολεμική Γερμανία, η οποία ακόμα αγωνίζονταν
να λησμονήσει ή να «αποκρύψει»-με την σιωπή της!- το γερμανικό τραύμα. Την
περίοδο της ναζιστικής επικράτησης και την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων,
ιδιαίτερα της Εβραϊκής φυλής. (Αν και ο Φασμπίντερ είχε χαρακτηριστεί ως "αριστερός" αντισημίτης). Μία από τις ταινίες του Ρ. Β. Φασμπίντερ έχει
σαν θέμα έναν Έλληνα γείτονα μετανάστη. Τώρα, αν προείδε την πανίσχυρη
οικονομική επικράτηση και πολιτική εκμεταλλευτική κυριαρχία του σύγχρονου
καπιταλιστικού συστήματος της νέας εικοσαετίας της τρίτης του ανθρώπου
χιλιετίας της Ιστορίας της Ανθρωπότητας είναι ένα ανοιχτό ζήτημα και ίσως
αναπάντητο. Δεν μπορούμε να εικάσουμε ούτε τις κρίσεις ούτε τις θέσεις του αν
ζούσε μερικά χρόνια περισσότερο και δεν έμπλεκε με αυτά που έμπλεξε, ούτε στο πως
θα υποδέχονταν τις νέες του ταινίες το κατεστημένο του Χόλυγουντ ή των άλλων
Κινηματογραφικών Φεστιβάλ. Εξάλλου την μελό πλευρά των ταινιών του και την
«καταθλιπτική» ταυτότητα πολλών γυναικών ηρωίδων του, τις βλέπουμε σήμερα, στις
«υστερικές» αντιδράσεις και στάσεις των γυναικών σε αρκετές ηρωίδες του ισπανού
Πέδρο Αλμοδοβάρ, του οποίο το έργο εμπεριέχει αρκετά και εύγλωττα
αυτοβιογραφικά στοιχεία του βίου του όπως και του γερμανού σκηνοθέτη. Θα άξιζε
ίσως να ενταχθεί στο πρόγραμμα της δημόσιας τηλεόρασης ή ιδιωτικής,-να
προγραμματιστεί- να επαναπροβληθεί η επιτυχημένη καλογυρισμένη τηλεοπτική του
σειρά του 1979-1980 BERLIN ALEXANDERPLATZ.
Γιώργος Χ.
Μπαλούρδος
Πειραιάς
Τρίτη 1
Απριλίου 2025.
Πρωταπριλιά
σήμερα, άραγε ο πρότερος της απόλαυσης βίος ή ο μετέπειτα-τα στερνά- της μετανοίας
της Μαρίας της Αιγυπτίας φανερώνει την αλήθεια των βιωμένων εμπειριών της
ανθρώπινης ύπαρξης. Η Ανθρώπινη φύση εκφράζει την αλήθεια της ή ο Θεός της
Ιστορίας ψεύδεται;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου