Λ. ΜΑΒΙΛΗΣ-ΤΑ ΚΡΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΛΟΡΕΝΤΣΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ

«Τα κριτικά κείμενα»,

εκδόσεις, Σύλλογος προς διάδοση ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα 2009, σελίδες 380.

Φιλολογική επιμέλεια-Εισαγωγή, Θεοδόσης Πυλαρινός

Η  ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΜΙΑΣ ΗΡΩΙΚΗΣ   ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ο καθηγητής Θεοδόσης Πυλαρινός είναι ένας σημαντικός και ευρείας παιδείας μελετητής. Πολυγραφότατος, με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του και εκατοντάδες δημοσιεύσεις για ένα φάσμα της Ελληνικής γραμματολογίας. Οφείλουμε να τονίσουμε, ότι προωθεί συστηματικά με ερευνητικό ζήλο και επιστημονική οξυδέρκεια τις Επτανησιακές σπουδές.

Με την έκδοση ανέκδοτων κειμένων και την φιλολογική επιμέλεια δεκάδων πρωτότυπων έργων της Επτανησιακής και γενικότερης γραμματείας.

Έτσι, με μεγάλη ικανοποίηση, δεχθήκαμε την φιλολογική κριτική και σχολιαστική έκδοση των κριτικών κειμένων του ποιητή Λορέντσου Μαβίλη, που έγινε με δική του επιμέλεια και βλέπουν το φως της δημοσιότητας συγκεντρωμένα σε αυτοτελή τόμο για πρώτη φορά.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι απόψεις μας για την κριτική και τους ανθρώπους της έχει αλλάξει δραστικά. Στην εποχή μας, τον ρόλο αυτόν τον κρατούν συνήθως, δημοσιογράφοι, ή «επαγγελματίες» άνθρωποι του έντυπου τύπου, οι οποίοι κατά κύριο λόγο αναφέρονται γενικά στο κρινόμενο έργο, ή πάλι μιλούν για τα καλλιτεχνικά «ντεσσού» της έκδοσης περισσότερο, παρά ανοίγουν μια ουσιαστική συνομιλία με το ίδιο το κρινόμενο έργο, αλλά και, την σύνολη συγγραφική παρουσία του συγγραφέα. Ασφαλώς υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Είναι τα άτομα εκείνα που συνήθως, στα αμιγώς λογοτεχνικά και ειδικά περιοδικά, ή και σε αφιερώματα εφημερίδων, κρατούν με ευσυνειδησία και σεβασμό την στήλη της κριτικής και τιμούν με τα κείμενά τους τον ρόλο τους.

Παλαιότερα, τον 19^ο και 20^ο αιώνα δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Υπήρχε μια ειδοποιός διαφορά. Οι άνθρωποι που ασχολούνταν με την κριτική ήσαν κυρίως και οι ίδιοι πρωτογενείς συγγραφείς. Και πολλοί από αυτούς, ήσαν αρκετά καταξιωμένοι. Οι ίδιοι, είχαν θα λέγαμε αναπτύξει με μεγάλο σεβασμό και μια άλλη αυτόνομη λειτουργική συγγραφικά και λογοτεχνικά ιδιότητα.

Ασφαλώς όλοι γνωρίζουμε το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε στον τομέα αυτόν ο γεραρός Κωστής Παλαμάς, ο σοβαρός Γιώργος Σεφέρης, ο πολυμαθής Εμμανουήλ Ροΐδης, ο έμπειρος Άγγελος Βλάχος, ο Δάσκαλος και παιγνιώδης Κώστας Βάρναλης, ο πολυγραφότατος Κλέων Παράσχος, ο πρόωρα χαμένος Τέλος Άγρας, ο μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος και άλλοι πολλοί, που υπήρξαν και οι ίδιοι καταξιωμένοι δημιουργοί στον χώρο τους. Υπό αυτό το γενικό πρίσμα, χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε και το κριτικό έργο του Λορέντσου Μαβίλη και των άλλων πρωτογενών δημιουργών της Επτανησιακής Σχολής που με επιμονή και υπομονή θητεύει ο Θεοδόσης Πυλαρινός.

Ο Λορέντσος Μαβίλης, αυτή η αμφιλαφή ηρωική προσωπικότητα, με τον δυναμικό πατριωτισμό του, την δημιουργική του ευρυμάθεια, τον πεσιμιστικό του χαρακτήρα,-όπως διακρίνουμε στην παρούσα εργασία αλλά και στο ποιητικό του έργο-τον μελαγχολικό λυρισμό του, τον ακαταμάχητο περφεξιονισμό του με οτιδήποτε καταπιανόταν και προπαντός, την άδολη αυταπάρνησή του να προσφέρει στο κοινό πολιτικό και κοινωνικό καλό όχι μόνο της Ιονίου Πολιτείας, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδος, δεν είναι γνωστός στο ευρύ κοινό, αλλά και στους «επίσημους» ιστορικούς και μελετητές των λογοτεχνικών πραγμάτων για τον τεράστιο για την εποχή του, όγκο της πρωτογενούς δημιουργίας του. Μας είναι περισσότερο γνωστός σαν σονετογράφος, ή ο ηρωικός πεσσών ποιητής και βουλευτής του Δρίσκου.

Δεν έχει αποτιμηθεί η σημασία της προσφοράς του και ο ρόλος που διαδραμάτισε στα πράγματα και τις κατά καιρούς ζυμώσεις της Κερκυραϊκής Σχολής, αλλά, και σαν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Επτανησιακής Σχολής ειδικότερα.

Ο Μαβίλης, αυτό το ιδιοφυές άτομο, ο ηθικός χαρακτήρας και οξύνον νους, υπήρξε ένας από την αγία τετράδα της Επτανησιακής αναγέννησης.

Μια γλωσσική και εθνική αναγέννηση, που ξεκινά από τον Διονύσιο Σολωμό και συνεχίζεται με τον Ιάκωβο Πολυλά, τον Μαβίλη και τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη. Χωρίς να παραβλέπει κανείς και την συνεισφορά του Ανδρέα Κάλβου, του Γεράσιμου Μαρκορά, του Ανδρέα Λασκαράτου, της Ειρήνης Δενδρινού, του Στάη, του Άβλιχου, του Κονεμένου, του Βαλαωρίτη, του Γεωργίου Τερτσέτη και μια σειρά άλλων αξιόλογων προσωπικοτήτων οι οποίες συνέβαλαν με τις ατομικές τους δυνάμεις η κάθε μία στην εδραίωση, ανάπτυξη και, καλλιέργεια της γλώσσας, του εθνικού φρονήματος και της ευρύτερης καλλιέργειας των γραμμάτων στην εποχή τους στα Επτάνησα. Την ίδια πάνω κάτω περίοδο, που η πρωτεύουσα αγωνιζόταν και εκείνη με τους δικούς τους τρόπους, να επιβάλλει το αξιακό και πνευματικό μοντέλο αναφοράς της στον υπόλοιπο Ελλαδικό γεωγραφικό χώρο.

Μέσα από τον συγκεκριμένο τόμο που με τόση φροντίδα μας παραδίδει ο επιμελητής, αναδεικνύεται περισσότερο η φιλολογική και επιστημονική επάρκεια, αλλά, και το ιδιότυπο του χαρακτήρα αυτού του αρχαιομαθούς και ευρυμαθούς δημιουργού.

Ένας χαρακτήρας συμμετοχικός και συνενωτικός, όσον αφορά τις διάφορες έριδες, συγκαταβατικός στις κατά καιρούς αψιμαχίες της εποχής του, ο οποίος διακατέχεται από μία μεγάλη αίσθηση του ατομικού χρέους. Και αγωνίζεται σε όλη του την ζωή για το «Καλόν ιδεώδες». Ιδανικός λάτρης του γενέθλιου χώρου του, ιδεαλιστής μέχρι σημείου αυτοκαταστροφικού, οξυδερκής στις αναγνωστικές του περιπέτειες, διαλλακτικός όσον αφορά τις γλωσσικές του απόψεις και θέσεις σε σχέση με τους άλλους λογοτέχνες. Και εδώ, πρέπει να επισημάνουμε ότι υπήρξε συνεπής μέχρι το τέλος της ζωής του μαθητής του Σολωμικού ιδεώδους (το Χρέος και την Ιδέα), όσον αφορά τη γλώσσα και την πατρίδα, μακριά από τις γλωσσικές ακρότητες της Δημοτικής του Γιάννη Ψυχάρη, ή του Πειραιώτη Αλέξανδρου Πάλλη. Η θέση του, όσον αφορά το γλωσσικό ζήτημα, είναι μάλλον η αναγκαία γέφυρα. Δηλαδή πέρα από την ακραία Δημοτική των «μαλλιαρών», ή την ακραιφνώς ακατανόητη λογιωτατίστικη των καθαρευουσιάνων. Η ευρύτητα της παιδείας του, η επιρροή του από το γερμανικό μεθοδολογικό ερευνητικό πνεύμα («διαβάζω Καντ και τον εδιάβασα και κοντεύω να τον προσκυνήσω»…).

Η γλωσσομάθειά του, ο έντονος ηθικός του πολιτικός στοχασμός, η διορατικότητά του (η άποψή του για τον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο είναι από τους πιο ορθούς πολιτικούς σχολιασμούς, «Ο άνθρωπος αυτός έχει πολλά προσόντα, αλλά του λείπει η ανθρωπογνωσία…»).

Αλλά, και η συμπεριφορά και η στενή σχέση που απέκτησε με τα άλλα άτομα της εποχής του, φανερώνουν ένα άτομο πολυπράγμον, ακέραιο, έντιμο, όχι στείρα καταγγελτικό αλλά αυστηρά κριτικό, πολλές φορές ιδιοσυγκρασιακά χαώδης, τελειομανές που το διαπνέει ένα πνεύμα ευγενείας και ασφαλώς μια τρομακτική ευρυμάθεια για την εποχή του, αν αναλογιστούμε τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της περιόδου εκείνης.

Το παρόν βιβλίο χωρίζεται σε κεφάλαια και υποενότητες. Προσφέρονται πληροφορίες για την Επτανησιακή Σχολή, τον Κερκυραϊκό χώρο, την διαμόρφωση της σκέψης του Θειακού ποιητή, τις απόψεις του για την γλώσσα, την λογοτεχνία, την ιδεολογία του, την παρουσία του στα διάφορα λογοτεχνικά έντυπα, τις κριτικές επιστολές του και τα κριτικά του ποιήματα, τις μεταφραστικές του προσπάθειες κ.λ.π.

Με τον τρόπο αυτό, ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να ανακαλύψει και την άλλη-πέρα από του ποιητή πατριδολάτρη-σημαντική προσφορά του Λορέντσου Μαβίλη στα Επτανησιακά γράμματα, να αναδυθεί ο πρωτεύων ρόλος του μέσα στο στενό πλαίσιο της Κερκυραϊκής γραμματείας, να εντοπισθούν οι λειτουργικοί κόμβοι πνευματικής αναφοράς, που φωτίζουν τόσο το ίδιο το έργο του αυτοβασανιστικά πολύπλευρου δημιουργού, όσο και να εικονογραφηθεί ο ευρύτερος καλλιτεχνικός χώρος, μέσα στον οποίο έδρασε με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και συγκαταβατικότητα.

Και, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο ίδιος:

«Δεν έγινα φιλόλογος, δηλαδή δεν ησπάσθην την φιλολογικήν επιστήμην ίνα διδάξω, παν άλλο. Αυτό έπραξα μόνον δι εμέ, δια τον εαυτόν μου, ίνα δυνηθώ να αναγνώσω έκαστον συγγραφέα παντός έθνους εν τη οικεία αυτού γλώσση».

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα,

Η Αυγή της Κυριακής 13 Σεπτεμβρίου 2009, σελίδα 34

Πειραιάς 8 Σεπτεμβρίου 2013.