Ποιητές και Ποιήματα της θάλασσας και των λιμανιών

Μικρό Ανθολόγιο ποιημάτων και ποιητών για την θάλασσα

      Πάνε αρκετές δεκαετίες τώρα, που συνήθεια παλαιά, όταν επισκεπτόμουν το Περιβόλι της Παναγίας, να έμενα ορισμένες μέρες στην Θεσσαλονίκη επισκεπτόμενος φιλικά πρόσωπα και τα αξιοθέατα της πόλης. Το Μουσείο με τα εκθέματα του Μέγα Αλέξανδρου και του Φιλίππου που έφερε στο φως ο Μανόλης Ανδρόνικος. Τον προστάτη της Άγιο Δημήτριο και την Ροτόντα, το σπίτι που γεννήθηκε ο πατέρας της σύγχρονης Τουρκίας ο Ατατούρκ, την Εβραϊκή συναγωγή, τα Βυζαντινά Τείχη που κυκλώνουν τα όνειρά της, τον Πύργο της που δεσπόζει στο λιμάνι των βαλκάνιων οραμάτων της…. Μια ελληνική πόλη που λατρεύω. Στέκεσαι διστακτικός για πιά περιοχή της να πρωτομιλήσεις, μην λησμονήσεις κρυφές χαρές της και εκπλήξεις της. Θεσσαλονίκη, μια πόλη τυλιγμένη μέσα στην βυζαντινή της ατμόσφαιρα, την αυθεντική της λαϊκότητα, την πανσπερμία των ανθρώπων της, το θρησκευτικό της κλίμα, την ντομπροσύνη των πολιτών της, την φιλόξενη διάθεση των ανθρώπων της, τον αυθορμητισμό τους και την ερωτική τους διάθεση. Επισκέφτηκα πολλές φορές τα βυζαντινά της Τείχη, που ακόμα και σήμερα, σκιάζουν τις χαρές των κατοίκων της θετικά. Τα ερωτικά της μπαράκια και σοκάκια, τους μισοσκότεινους δρόμους της για περατζάδα κάθε λογής, τα μικρά της κουτουκάκια που σύχναζαν τα κάθε λογής και προελεύσεως στρατιωτάκια, που, στην νυχτερινή τους έξοδο σεργιάνιζαν με λαγνεία και πονηρούλικα χαμόγελα. Έβγαιναν παρέες-παρέες για να ξεδώσουν από την κλεισούρα και τα καψόνια του στρατού, κάνοντας εκείνα μετά, ερωτικά καψόνια στους γύρω τους.  Μικρές ταβερνούλες και υπόγεια μαγειριά, που πριν ακόμα μπεις σε έπιανε λίγωμα από την μυρωδιά του τηγανισμένου μπακαλιάρου που σιγοτσιτσίριζε στο τηγάνι αλευρωμένος, ενώ η βαριά μυρωδιά του βαρελίσιου κρασιού σε έπιανε από την μύτη και δεν σε άφηνε να αναπνεύσεις. Εκεί σύχναζαν φιλικές παρεούλες θεσσαλονικέων που διασκέδαζαν και σε κερνούσαν μόλις σε έβλεπαν και ας μην σε γνώριζαν, σε καλούσαν να τους κάνεις συντροφιά κερνώντας σε ένα κατοσταράκι διαμαντένιο κρασί από τους αμπελώνες της βορείου ελλάδας. Το νέκταρ των ανθρώπων, που καθώς σου τσούγκριζαν το μικρό ποτήρι σου έλεγαν: «άσπρο πάτο» και «αίμα να μας γίνει». Τον σίτον, τον οίνον και τον έλαιον που ευλόγησαν οι πανάρχαιοι Θεοί των Ελλήνων. Που ομνύουν οι άνθρωποι εδώ και αιώνες. Σε αυτά τα τρία ιερά δώρα της Μεσογειακής λεκάνης-μήτρας πανάρχαιων πολιτισμών, γεννήτρα Θεών και Μυθολογικών δοξασιών. Ωραίοι έλληνες οι Θεσσαλονικείς τροφοδοτούν την ελληνική τους ωραιότητα από την Πόλη τους, την Θεσσαλονίκη. Αμπάσταρδη πόλη, με ταυτότητα και ήθος πολυπολιτισμικό και ορθόδοξο χριστιανικό αυτοκρατορικό μεγαλείο.

Σε μία από τις επισκέψεις μου, μεταξύ άλλων αρχαιοτήτων και αξιοσημείωτων περιοχών της πόλης, επισκέφτηκα και την Εβραϊκή συναγωγή. Ελληνοεβραίοι θεσσαλονικείς με δέχτηκαν χωρίς δισταγμό, ρωτώντας τον σκοπό της επισκέψεώς μου. Αναζητούσα-τότε-ποιήματα Εβραίων ποιητών και μελέτες για την Παλαιά Διαθήκη, μια ιστορία της εβραϊκής λογοτεχνίας. Ήθελα να γνωρίσω τα νέα λογοτεχνικά και ποιητικά ρεύματα του σύγχρονου Ισραήλ. Τα γράφουν και σε τι αναφέρονται οι σύγχρονοι λογοτέχνες του. Συζητήσαμε διάφορα μέσα σε εγκάρδιο και από τις δύο πλευρές κλίμα, φεύγοντας, μου πρόσφεραν διάφορα βιβλία για την εβραϊκή λογοτεχνία.

Βασανισμένη κοινότητα η εβραϊκή, ο λαός του Ισραήλ έχει υποφέρει τα πάνδεινα μέσα στους αιώνες. Από την Ρωμαϊκή Κατοχή και τον αυτοκράτορα Τίτο έως τον 20^ο αιώνα. Εξορίστηκε, κυνηγήθηκε, φυλακίστηκε, βασανίστηκε, δολοφονήθηκε, στιγματίστηκε φυλετικά για όλα τα κακά του κόσμου, στάλθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε θαλάμους αερίων, σε ευρωπαϊκά κρεματόρια, αλλά δεν λύγισε, δεν λιγοψύχησε, δεν το έβαλε κάτω, άντεξε, στάθηκε όρθιος, μέχρι να επιστρέψει ξανά στην πατρογονική του γη. Εκατοντάδες προσωπικότητες του παγκόσμιου πολιτισμού και της ιστορίας κατάγονται από αυτήν την κατατρεγμένη φυλή. Υπήρξε ο αποδιοπομπαίος τράγος της δυτικής ευρωπαϊκής Ιστορίας σε όλες τις φάσεις της. Η ελληνική φυλή με την κλασική της γραμματεία και φιλοσοφία, η εβραϊκή φυλή με την θρησκευτική πίστη των πατέρων της, η ρωμαϊκή με το δίκαιό της καθώς και η χριστιανική θρησκεία-εκκλησία και η παράδοσή τους, στέριωσαν το οικοδόμημα που ονομάζουμε ευρωπαϊκός πολιτισμός και ιστορία. Η ισχαιμία αυτών των αρχαίων σταθερών και αξιών προς τον σύγχρονο ευρωπαϊκό μας πολιτισμό θα επιφέρει τρομερές επιπτώσεις στην ζωή των ευρωπαίων κατοίκων και πολιτών.

     Και σε εκείνη την επίσκεψη φίλος τις θεσσαλονικεύς που γνώρισα, μου χάρισε ένα μικρό βιβλιαράκι. Ένα βιβλιαράκι 54 σελίδων που είναι ένα μικρό ανθολόγιο ποιητών και ποιημάτων για την Θάλασσα. Μου είπε θυμάμαι χαρακτηριστικά, «μια και γεννήθηκες στο άλλο μεγάλο λιμάνι, τον Πειραία, διαβάζεις και σου αρέσει η ποίηση, στο χαρίζω». Το δέχτηκα με μεγάλη ικανοποίηση και μάλιστα διπλή, όταν ανακάλυψα καθώς το ξεφύλλιζα ότι περιείχε ποιήματα τεσσάρων πειραιωτών ποιητών. Του λυρικού ποιητή του μεσοπολέμου Λάμπρου Πορφύρα, των σύγχρονων ποιητών Στέλιου Γεράνη και Κώστα Γαρίδη, και του πολυδιαβασμένου και τραγουδισμένου, Νίκου Καββαδία. Από τους οκτώ δηλαδή ποιητές των λιμανιών και της θάλασσας οι τέσσερεις είναι πειραιώτες. Τύχη αγαθή για μένα, για να μην πω τύχη εβραϊκή.

Το μικρό αυτό γραμμένο στην γραφομηχανή «ανθολόγιο-επιλογή» εκδόθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1976. Τυπώθηκε όπως αναφέρει στην τελευταία σελίδα του με Ξηρογραφική μέθοδο από το Γραφείο Εκδόσεων «ΜΑΙΑΝΔΡΟΣ», Δωδεκανήσου 22, σε 240 αντίτυπα, για λογαριασμό του Συλλόγου Εκτελωνιστών Θεσσαλονίκης. Έχει διαστάσεις 16,5Χ21, σελίδες 54, και στο εξώφυλλο υπάρχει ζωγραφισμένος ένας όμορφος ιππόκαμπος και με το χέρι γράφεται ο τίτλος, «Ποιητές και Ποιήματα των Λιμανιών και της Θάλασσας μια επιλογή».  Τιμή δεν αναγράφεται, ούτε υπάρχει σελίδα περιεχομένων ή βιογραφικά των συμμετεχόντων.

Οι ποιητές είναι οι κάτωθι με την σειρά που παρουσιάζονται: Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932), Γιάννης Σκαρίμπας (1897-), Αλέξανδρος Μπάρας (1906-), Δημήτρης Ι. Αντωνίου (1906-), Στέλιος Γεράνης (1920-), Κώστας Γαρίδης (1919-), Τάσος Κόρφης (1929-) και Νίκος Καββαδίας (1910-1975). Μόνο η ημερομηνία γέννησης ή θανάτου των ποιητών όπως βλέπουμε σημειώνεται. Από αυτούς οι δύο έχουν φύγει από την ζωή. Όλοι τους όμως, έχουν κάποια σχέση με την θάλασσα ή τη ναυτοσύνη. Αυτήν την πανάρχαια και διαχρονική, σταθερή παράδοση των Ελλήνων.

Οι Έλληνες, από ανέκαθεν υπήρξαν ένας ταξιδιάρικος λαός, ένας λαός πλάνης και φιλέρευνος, ταξιδευτής και αναζητητής νέων ταξιδιωτικών περιπετειών και χωρών. Ο Έλληνας, επιθυμεί διακαώς να επισκεφτεί ξένες χώρες, να γνωρίσει άλλους πολιτισμούς, να ζήσει από κοντά τα ήθη και τα έθιμα ανθρώπων που δεν έχει φαντασθεί, να ανακαλύψει τα μυστικά άλλων φυλών, να γευτεί τις κάθε είδους ξένες ηδονές της ζωής. Το κακοτράχαλο του ελληνικού χώρου, το θαλάσσιο στοιχείο που κυκλώνει κάθε σπιθαμή ελληνικού εδάφους, η φτώχεια και οικονομική ανέχεια και εξαθλίωση, οι εσωτερικές έριδες της φυλής, η απεραντοσύνη και η μαγεία της θάλασσας και των δώρων που αφειδώς προσφέρει, οι χαρές της και οι φουρτούνες της, τα αινιγματικά πλούτη του θαλάσσιου κόσμου της, η αρμύρα και η δροσιά της, αυτά και άλλα πολλά ήσαν που έστρεφαν τους έλληνες πάντα προς την θάλασσα. Προς την ταραγμένη σιγουριά της. Και φυσικά, οι εμπορικές συναλλαγές των Ελλήνων. Δεν υπάρχει περίοδος της ελληνικής ιστορίας που οι έλληνες να μη ταξιδέψουν, να μην αναζητήσουν την τύχη τους εκτός της χώρας, να μην ασχοληθούν με τα επαγγέλματα της ναυτοσύνης. Η θάλασσα ήταν πάντα η κρυφή ερωμένη τους, αυτή που τους έφερνε λεφτά αλλά και φουρτούνες. Ο Ελληνικός κόσμος έζησε και εξελίχτηκε μέσα στην θάλασσα. Ανατράφηκε με την ναυτία της, δοξάστηκε με τις μπουνάτσες της. Οι καμπίνες των ναυτικών είναι τα δικά τους κελιά προσευχής στους Θαλάσσιους Θεούς και Αγίους. Προστάτης τους ο Ποσειδώνας και ο Άγιος Νικόλαος μαζί. Ο ένας με την τρίαινά του σκορπίζει μακριά τα θεριά της θάλασσας και ο Άγιος με τις ευλογίες και προσευχές του ξορκίζει τους κινδύνους. Στους κυματισμούς της αναγνώρισε το πρόσωπο της δικής του ιστορίας, την ιστορία της φυλής του. Η θάλασσα πρόσφερε στους Έλληνες την ανεξαρτησία και την ταυτότητά τους, την ιδιοπροσωπεία τους μέσα στον χρόνο. Τις χαρές της ζωής και της πλήρωσης αλλά και τις απώλειες, τους αδόκητους πνιγμούς. Δεμένος με το θαλάσσιο στοιχείο ο Έλληνας άνθρωπος, διατήρησε την ανθρωπιά του μαθαίνοντας τα μυστικά της θάλασσας. Δοξάστηκε και ηττήθηκε από αυτήν, αλλά, πάντα άφηνε αναπάντητο σαν από ένστικτο το ερώτημα της Γοργόνας, αν Ζει ακόμα ο Μέγας Αλέξανδρος, δηλαδή, αν έχει θαλάσσια ταυτότητα και θαλασσινή φρόνηση ο ταξιδευτής  Έλληνας.

Ο Λάμπρος Πορφύρας ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-ΟΧΙ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΕΡΙΑΣ

-ΠΙΕ ΣΤΟΥ ΓΙΑΛΟΥ

-ΕΔΩ ΄ΝΑΙ ΟΙ ΒΡΑΧΟΙ ΟΙ ΠΕΝΘΙΜΟΙ

-ΕΧΩ ΜΙΑ ΘΥΜΗΣΗ ΠΑΛΙΑ

Ο Γιάννης Σκαρίμπας ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-ΜΟΝΟ ΔΥΟ ΣΤΙΧΟΥΣ

-ΤΟ ΒΑΠΟΡΙ

-ΟΥΛΑΛΟΥΜ…

-ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ

Ο Αλέξανδρος Μπάρας ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-Η «ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ», Η «ΣΕΜΙΡΑΜΙΣ» Κ’ Η «ΘΕΟΔΩΡΑ»

-ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΥ ΛΥΠΕΣ

-ΤΑ ΕΣΠΕΡΙΑ

Ο Δημήτρης Ι. Αντωνίου ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-ΟΙ ΚΑΚΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ

-ΤΡΑΒΕΡΣΩΜΕΝΟΙ ΑΣ ΠΑΜΕ…

-«ΘΕΛΗΣΕ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΟΥ»

Ο Στέλιος Γεράνης ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-Η ΕΡΗΜΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

-Ο ΛΑΘΡΑΙΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

-ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ

-ΑΛΛΑΓΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ

Ο Κώστας Γαρίδης ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-ΑΠΟΛΟΓΙΑ

-ΟΙ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ

-ΜΕ «ΤΙΜΗΝ»

-ΑΦΗΣΑ ΤΟΣΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

Ο Τάσος Κόρφης ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-S/S DESERTED SEA

-S/S TERRIFIED RETURN

-SCRAP IRON

-Ο Νίκος Καββαδίας ανθολογείται με τα εξής ποιήματα:

-Η ΜΑΪΜΟΥ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ

-ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΦΩΡΤΗΓΩΝ

-ΕΝΑΣ ΝΕΓΡΟΣ ΘΕΡΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ

-GABRIELLE DIDOT

-ΟΙ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ

-MAL DU DEPART

     Αυτοί είναι οι ποιητές και οι τίτλοι των ποιημάτων τους που ανθολογούνται στην μικρή αυτή επιλογική ανθολόγηση-δεν αναγράφεται από ποιόν-του βιβλίου που φίλος παλαιός από την Θεσσαλονίκη κάποτε μου δώρισε. Ας δούμε χαρακτηριστικά ποιητικά δείγματα.

Του Λάμπρου Πορφύρα

ΟΧΙ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΕΡΙΑΣ

Όχι λουλούδια της στεριάς, ρόδα, των κήπων κρίνα,

όχι πώς δεν σα τραγουδώ και πώς δε σας δοξάζω,

όμως τα φύκια αφήστε με τα φτωχικά κι εκείνα

τα λίγα τ’ άνθη του βυθού μ’ αγάπη να κοιτάζω.

Του Γιάννη Σκαρίμπα

ΜΟΝΟ ΔΥΟ ΣΤΙΧΟΥΣ

Έτσι λοιπόν! Πάντα ωραία και πάντα, θάναι, σάμπως,

όνειρο αέρινο οι άνεμοι κι η φουσκοθαλασσιές

και θα μαγεύει παντοτεινά ένα πλοίο όταν στο θάμπος

το εσπερινό αϋλώνεται σ’ ανταύγειες χρυσές.

--

Πάντα και πάντα, ναι, χρυσός-άνθινη ωραία γιρλάντα,

θάρχετ’ ο κύκλος των πουλιών στου χρόνου τα φτερά,

κι η λεύκα θάν’ παντοτεινά ωραία, πάντα και πάντα,

όταν-τρελή-με τις φωνές των ανέμων σφυρά.

--

Μόνον εγώ, μόνον εγώ, ποτέ δεν ήμουν πλοίο,

μήτε αέρινο όνειρο, μήτε πουλί σε ανθό,

ήρθα στον κόσμο με πλατύ μέτωπο, ορθό και λείο,

μόνο δυό στίχους μου σκληρούς να πω και να χαθώ…

Του Αλέξανδρου Μπάρα

Η «ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ» Η «ΣΕΜΙΡΑΜΙΣ» Κ’ Η «ΘΕΟΔΩΡΑ»

Ένα κάθε βδομάδα,

στην ορισμένη μέρα,

πάντα στην ίδιαν ώρα,

τρία βαπόρια ωραία,

η «Κλεοπάτρα», η «Σεμίραμις» κ’ η «Θεοδώρα»,

ανοίγουνται απ’ την προκυμαία

στις εννέα

πάντα για τον Περαία,

το Μπρίντιζι και το Τριέστι,

πάντα.

--

Χωρίς μανούβρες κ’ ελιγμούς

και δισταγμούς

κι’ ανώφελα σφυρίγματα,

στρέφουνε στ’ ανοιχτά την πρώρα,

η «Κλεοπάτρα», η «Σεμίραμις» κ’ η «Θεοδώρα»,

σαν κάποιοι καλοαναθρεμμένοι

πού φεύγουν από ένα σαλόνι

χωρίς ανούσιες χειραψίες

και περιττές.

--

Ανοίγουνται απ’ την προκυμαία

στις εννέα,

πάντα για τον Περαία,

το Μπρίντιζι και το Τριέστι,

πάντα-και με το κρύο και με τη ζέστη.

--

Πάνε

να μουτζουρώσουν τα γαλάζια

του Αιγαίου και της Μεσογείου

με τους καπνούς των.

Πάνε για να σκορπίσουνε τοπάζια

τα φώτα τους μέσ’ στα νερά

τη νύχτα.

Πάνε

πάντα μ’ ανθρώπους και μπαγκάζια…

Η «Κλεοπάτρα», η «Σεμίραμις» κ’ η «Θεοδώρα»,

χρόνια τώρα,

κάνουν τον ίδιο δρόμο,

φτάνουν την ίδια μέρα,

φεύγουν την ίδια ώρα.

--

Μοιάζουν υπάλληλοι γραφείων

που γίνανε χρονόμετρα,

πού η πόρτα της δουλειάς,

αν δεν τους δει μια μέρα να περάσουν

από κάτω της,

μπορεί να πέσει.

--

(Όταν ο δρόμος είναι πάντα ίδιος

τι τάχα αν είναι σε μια ολόκληρη Μεσόγειο

ή απ’ το σπίτι σ’ άλλη συνοικία;)

Η «Κλεοπάτρα», η «Σεμίραμις» κ’ η «Θεοδώρα»

είναι καιρός και χρόνια πάνε τώρα

του βαρεμού που ένοιωσαν την τυραννία,

να περπατούν πάντα στον ίδιο δρόμο,

να δένουν πάντα στα ίδια λιμάνια.

--

Αν ήμουν εγώ πλοίαρχος,

ναι-si j’ etais roi!-

αν ήμουν εγώ πλοίαρχος

στην «Κλεοπάτρα», τη «Σεμίραμις», τη «Θεοδώρα»,

αν ήμουν εγώ πλοίαρχος

με τέσσερα χρυσά γαλόνια

κι αν μ’ άφηναν στην ίδια αυτή γραμμή

τόσα χρόνια,

μια νύχτα σεληνόφεγγη,

στη μέση του πελάγου,

θ’ ανέβαινα στο τέταρτο κατάστρωμα

κι ενώ θ’ ακούγονταν η μουσική

πού θα ‘παιζε στις πρώτης θέσης τα σαλόνια,

με τη μεγάλη μου στολή,

με τα χρυσά μου τα γαλόνια

και τα χρυσά μου τα παράσημα,

θα ‘γραφα μιάν αρμονικότατη καμπύλη

από το τέταρτο κατάστρωμα

μεσ’ στα νερά,

έτσι με τα χρυσά μου,

σαν αστήρ διάττων

σαν ήρως ανεξήγητων θανάτων.

Του Δημήτρη Ι. Αντωνίου

ΤΡΑΒΕΡΣΩΜΕΝΟΙ ΑΣ ΠΑΜΕ…

Τραβερσωμένοι άς πάμε έτσι ακόμα…

Πρωτοχρονιά έξη φορές μακρυά απ’ το σπίτι:

Λιμάνια νέα ακόμα υπάρχουνε για να μας στείλουν

(κυνηγητό του ναύλου γύρω απ’ τα δώδεκα σελλίνια

απ’ το ποτάμι πάνω για το Κόντινεντ-δε θα τελειώσης.)

--

Πρωτοχρονιά έξη φορές μακρυά απ’ το σπίτι,

τα γράμματα έχουν γίνει πιά σωρός που τα βαριέμαι

σ’ ένα συρτάρι-να μην ξαναγράψης!

--

Τραβερσωμένοι άς πάμε έτσι ακόμα…

Λιμάνια ακόμα νέα υπάρχουνε να μας τραβήξουν.

(Ένα κρεββάτι στεριανό μ’ οχτώ ώρες ύπνο,

ένα βιβλίο ήσυχα το βράδυ να διαβάζης

σε μια γωνιά-αυτά πώς να υπάρξουν, φίλε;)

Τραβερσωμένοι άς πάμε έτσι ακόμα…

Του Στέλιου Γεράνη

Ο ΛΑΘΡΑΙΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

Αν με ψάξουν οι τελωνοφύλακες-έλεγε

θα με συλλάβουν επ’ αυτοφώρω για λαθρεμπορία.

Έχω μέσα μου μια πολύτιμη πέτρα

προς το ανοιχτό θαλασσί

κ’ ένα κόσμημα: την αγάπη της

πού μ’ έβγαλε απ’ την φτώχεια.

΄Αν ανακαλύψουν τα πλούτη μου-συλλογίζονταν

θα με καρφώσουν και πάλι στα παραπήγματα

θα μ’ αναγκάσουν να πιώ νερό μολυσμένο

να ξαναφυτρώσω στις λάσπες

και να γίνω δεντράκι καχεκτικό

υποταγμένο στη μοίρα του.

Αλλά πού να τη βρούν τη χαρά μου-μονολογούσε

και περνούσε, χορευτικός και λαθραίος, τα σύνορα.

Του Κώστα Γαρίδη

ΑΠΟΛΟΓΙΑ

Σαράντα τόσα χρόνια και να ζεις τα ίδια πράγματα.

Την ημέρα γραφείο, το βράδι κάπου απόμερα με το πιοτό

συζητώντας ολοένα τα ίδια, να λές

πώς ο κόσμος μίκρυνε, να υπάρχεις

χωρίς να υπάρχεις.

Σαράντα τόσα χρόνια και να είσαι όπως εχτές

όπως προχτές, όπως

σε μια γωνιά της πατρικής αυλής ναρματώνεις καράβια

με πανιά χάρτινα κι’ αυτοπεποίθηση απερίγραπτη.

Σαράντα τόσα χρόνια να επιμένεις πώς γράφεις ποιήματα

και να μην ξαίρεις πώς τα ποιήματα μοιάζουν με τουφέκια

βγάζουν το χρόνο από τη μέση και τρέχουνε μπροστά

στα χαρακώματα του μέλλοντος, σημαδεύοντας

το χρόνο και την ταπείνωση.

Του Τάσου Κόρφη

S/S DESERTED SEA

Κατάμονο μια ολόκληρη ζωή να παραδέρνεις

σε λιμάνια, σε πέλαγα, σ’ ακρογιαλιές-τοπία της μνήμης-

ταξιδεύοντας με νηολόγια άγνωστης, ανύπαρκτης χώρας,

με ξένη σημαία,

με όνομα μισοσβησμένο από τ’ αλάτι και τη σκουριά.

Και να θυμάσαι τους πλοιάρχους που γέρασαν στη γέφυρά σου,

τα κορμιά των ναυκλήρων σου, στιγματισμένα με φιγούρες ονείρων,

τη σπατάλη του πάθους σου στις άγονες γραμμές.

Κατάμονο μια ολόκληρη ζωή να ταξιδεύεις,

και τα σκυλόψαρα, κοπάδι, να σ’ ακολουθούν,

να σκίζουν τη θάλασσα, να γυροφέρνουν, ν’ αγρυπνούν,

χτυπώντας μ’ ανυπομονησία τα φτερά τους στην πλώρη σου,

ακονίζοντας τα δόντια τους στους τροχούς των ελίκων σου,

περιμένοντας, ώρα με την ώρα, το σήμα κινδύνου.

Του Νίκου Καββαδία

ΟΙ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ

               Στο Θανάση Καραβία

Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν,

βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι

κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί, γονατιστοί

μπρός σ’ ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι

--

Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά.

μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί Κινέζοι ρύζι,

προσφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές

κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα πού καπνίζει.

--

Οι Κούληδες με τη βαρειά βλακώδη τους μορφή

βαστάν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου,

κ’ οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώμα ρυθμικά,

κατάρες μουρμουρίζοντας ενάντια του θανάτου.

--

Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά

εκστατικά προσεύχονται γιομάτοι από ικεσία

και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά,

πού εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία.

--

Και οι ‘Έλληνες, με τη μορφή τη βασανιστική,

από συνήθεια κάνουνε, πρίν πέσουν, το σταυρό τους ΄

κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή «Πάτερ ημών…»

το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους.

--

1.Ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας, ψευδώνυμο του Δημήτρη Σύψωμου, γεννήθηκε στην Χίο το 1879 και πέθανε στον Πειραιά 3/12/1932. Τα ποιήματα είναι από την συλλογή «Μουσικές Φωνές» και την ενότητα «Φωνές της Θάλασσας». Οι τίτλοι των ποιημάτων που συμπεριλαμβάνονται στην επιλογή αυτή δεν ολοκληρώνονται. Πχ. «Όχι λουλούδια της στεριάς, ρόδα των κήπων κρίνα», που είναι ο πρώτος στίχος του ποιήματος. Τα άφησα όπως τα ήθελε ο «επιμελητής της ανθολογίας» Το 1993 από τη νεοελληνική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, εκδόθηκε ο συγκεντρωτικός τόμος ποιημάτων του και μεταφράσεών του «ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1894-1932) σε φιλολογική επιμέλεια της καθηγήτριας Ελένης Πολίτου-Μαρμαρινού.

2.Ο ποιητής και πεζογράφος Γιάννης Σκαρίμπας, γεννήθηκε στην Αγία Ευθυμία Παρνασσίδος το 1893 και πέθανε στη Χαλκίδα το 1984. Αυτός ο πολυτάλαντος «ιδαλγός της Χαλκίδας» όπως μας τον αναφέρει στο γνωστό του μελέτημα (1976), ο Πάνος Ν. Παναγιωτούνης, και μόνο το ιστορικό του τετράτομο έργο « Το 21 και η Αλήθεια», δες εκδόσεις Κάκτος, να μας είχε κληροδοτήσει θα άξιζε να τον μνημονεύουμε. Γύρω από το όνομά του έχει σχηματιστεί ένας θρύλος. Θυμάμαι τον πρώην πρωθυπουργό Ανδρέα Γεωργίου Παπανδρέου, που σε συνέντευξή του όταν τον ρώτησαν τη διάβαζε, εκείνος απάντησε το ανατρεπτικό ιστορικό έργο του Γιάννης Σκαρίμπα. Το 1970 από τις εκδόσεις «ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ» κυκλοφόρησε ο συγκεντρωτικός τόμος των στίχων του, «ΑΠΑΝΤΕΣ ΣΤΙΧΟΙ 1936-1970». Όπου στις σελίδες 18, 30 κλπ. έχουμε τα παραπάνω ποιήματά του. 

3.Ο ποιητής, μεταφραστής και πεζογράφος Αλέξανδρος Μπάρας, ψευδώνυμο του Μενέλαου Αναγνωστόπουλου, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1906 και πέθανε στην Αθήνα το 1990. Το πασίγνωστο ποίημά του που συμπεριλαμβάνεται στην παραπάνω μικρή ανθολογία, δημοσιεύτηκε το 1929 στο περιοδικό Αλεξανδρινή Τέχνη και αμέσως κίνησε το ενδιαφέρον των κριτικών και των αναγνωστών και τον έκανε γνωστό πανελλαδικά. Το πολύ ωραίο αυτό ποίημα βρίσκεται στην συλλογή του ποιητή με τίτλο «ΠΟΙΗΜΑΤΑ» 1933-1953, Συνθέσεις Α΄,Β΄,Γ΄ εκδόσεις Ίκαρος 1954, σελίδα 9-

4.Ο ποιητής Δημήτριος Ι. Αντωνίου, γεννήθηκε στην Μπέιρα της Μοζαμβίκης το 1906 και πέθανε στην Αθήνα το 1994. Το 1939 κυκλοφόρησε την συλλογή του «Ποιήματα», το 1967 την συλλογή του «Ινδίες» και το 1972 τα «Χάι-Κάϊ και Τάνκα». Έχει τιμηθεί δύο φορές με το Κρατικό Α και Β Ποίησης.

5. Ο δοκιμιογράφος, ποιητής και κριτικός Στέλιος Γεράνης γεννήθηκε στην Αθήνα 5/12/1920 και πέθανε στον Πειραιά στις 3/2/1993. Ο Στέλιος Γεράνης υπήρξε ένα δραστήριο πνευματικά άτομο. Ενεργός πολιτικοποιημένος πολίτης βρέθηκε πάντα κοντά στον άνθρωπο και τα προβλήματά του. Η φήμη του σαν ποιητή και ενεργό μέλλος της πειραικής πνευματικής κοινωνίας ξεπέρασε τα σύνορα της πόλης. Ποίηση, κριτικές, εκδόσεις περιοδικών, δοκίμια, συμμετοχή σε συλλογικά έργα, ίδρυση πνευματικών σωματείων εντός της πόλης, μέλος κριτικής επιτροπής του υπουργείου πολιτισμού στην επιλογή και αξιολόγηση βιβλίων, έζησε μια ζωή έντονα πνευματική και προσφοράς. Κατεξοχήν ποιητής, διακόνησε μέχρι το τέλος του επίγειου βίου του τον ποιητικό λόγο με ειλικρίνεια και σεβασμό. Το 1998 από τις εκδόσεις « Παν. Γ. Σοκόλη» σε εισαγωγή και φιλολογική επιμέλεια του καθηγητή Θεοδόση Πυλαρινού κυκλοφόρησαν δύο τόμοι με το σύνολο του ποιητικού του έργου. Τόμος Α΄(1943-1960) και τόμος Β΄ (1960-1991).   

6. Ο ποιητής Κώστας Γαρίδης γεννήθηκε στους Δολούς της Μάνης 10/1/1919 και πέθανε στο Πέραμα 5/9/1984. Παρουσιάστηκε στα γράμματα το 1957 με την ποιητική συλλογή «Δύσκολες Ώρες» που εκδόθηκε στον Πειραιά όπως και δύο χρόνια κατόπιν με την συλλογή «Η Σιωπή και οι Άνθρωποι». Έκτοτε, κυκλοφόρησε πάνω από δέκα πέντε ποιητικές συλλογές, ορισμένες από τις οποίες εκδόθηκαν στην Θεσσαλονίκη, όπως «Τα Τετράδια μοναξιάς» 1971 και «Εαρινή Επίσκεψη» 1972. Το 1976 από την Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών του Πειραιά, κυκλοφόρησε ένας συγκεντρωτικός τόμος(μέρος) του ποιητικού του έργου.

7. Ο γεννημένος στο νησί των Φαιάκων την Κέρκυρα 1929-Αθήνα 1994 ποιητής της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς Τάσος Κόρφης, φιλολογικό ψευδώνυμο του Τάσου Ρομποτή, εμφανίστηκε στα γράμματα το 1944 με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Λίνος Χέλμος στο λογοτεχνικό περιοδικό «Χαραυγή». Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 εξέδωσε την πρώτη του συλλογή με τίτλο «Ημερολόγιο 1». (1963), Έκτοτε ασχολήθηκε ενεργά και σταθερά με τον ποιητικό και δοκιμιακό λόγο καθώς και με μεταφράσεις και επανεκδόσεις έργων ελλήνων ποιητών. Δημιούργησε τον εκδοτικό οίκο «Πρόσπερος» όπου κυκλοφόρησε αρκετές μελέτες του για ποιητές του Μεσοπολέμου, την βιογραφία του Στρατή Δούκα κ΄ά. Εξέδωσε επίσης ένα μικρό μεγάλου σχήματος περιοδικό την «Ανακύκληση». Ο ποιητής Τάσος Κόρφης έκανε επαγγελματική καριέρα σαν αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού από όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

8. Ο γνωστός και αγαπητός σε όλους μας χιλιοτραγουδισμένος ποιητής Νίκος Καββαδίας, γεννήθηκε στο Χαρμπίν της Μαντζουρίας στις 11/1/1910 και πέθανε στην Αθήνα στις 10/2/1975. Ο Νίκος Καββαδίας έζησε αρκετά χρόνια στον Πειραιά και συνδέθηκε με την πόλη μας. Γιαυτό θεωρείται πειραιώτης ποιητής. Το σπίτι του βρίσκονταν στην περιοχή των Καμινίων κοντά στους αλευρόμυλους της οικογένειας της μεγάλης μας τραγωδού Κατίνας Παξινού. Στο Μεσοπόλεμο, στα 1933 κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή «Μαραμπού», ενώ το 1947 ένα χρόνο πριν την επανέκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής κυκλοφόρησε την δεύτερη του με τίτλο «Πούσι». Ενώ το 1954 το μυθιστόρημά του «Βάρδια». Το έργο επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις «Κέδρος» το 1979 και ξανά από την «Άγρα».  Έκτοτε, οι συλλογές του επανεκδόθηκαν δες εκδόσεις «Γαλαξίας» 1961. Πολλά του ποιήματα μελοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία από έλληνες συνθέτες και βρέθηκαν στα χείλη πολλών ελλήνων. Το 1988 οι εκδόσεις «Κείμενα» εκδίδουν το πεζό του «Πρώτη Μέρα». Τα τελευταία χρόνια οι εκδόσεις «Άγρα» κυκλοφόρησαν ανέκδοτα και παλαιότερα έργα του. Βλέπε «Του πολέμου-στο άλογό μου», «Λι» (1987), τα ποιήματά του το 1996, «Το Ημερολόγιο ενός τιμονιέρη» 2005. Βιβλιογραφία του ποιητή (1928-1982) έχει συντάξει ο συγγραφέας Κυριάκος Ντελόπουλος, εκδόθηκε από το ΕΛΙΑ 1983. Μεταξύ άλλων μελετητών του, ο πειραιώτης συγγραφέας Άγγελος Βογάσαρης εξέδωσε το 1979 από τις εκδόσεις Σαμουράϊ την μελέτη του «Ο ποιητής των μακρινών θαλασσινών δρόμων» και το 2002 από τις εκδόσεις «Ιωλκός» το δεύτερο μελέτημά του με τίτλο «Ν. Κ (Μαραμπού) Ο μεγάλος εραστής της θάλασσας». Το 2006, το περιοδικό που εκδίδει η Ελληνογαλλική Σχολής Πειραιά San Paul, με τον ομώνυμο τίτλο, το 1 τεύχος του, Οκτώβρης 2006 είναι αφιερωμένο στον πειραιώτη ναυτικό και ποιητή. Για να περιοριστώ μόνο στον χώρο της πόλης μας, από τα μελετήματα που έχουν εκδοθεί για το έργο του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Δεύτερη γραφή σήμερα 18 Νοεμβρίου 2018

Πειραιάς 18/11/2018