ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ

            Αφιερωμένο στον ωραίο καλλιτέχνη Σάκη Μπουλά.

Τον θυμάμαι στο «Αχ Μαρία», και φυσικά ως Λάμαχο στους Αχαρνής του Διονύση Σαββόπουλου.

ΠΕΙΡΑΙΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ

     Κυκλοφόρησε πρόσφατα το πλούσιο σε ποικίλη ύλη περιοδικό «Πειραϊκό Ορόσημο». Ένα έντυπο που παρά το ολιγοσέλιδο των περιεχομένων του κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον των αναγνωστών του.

    Στην αρχή υπάρχει το κείμενο της «Σύνταξης», που αναφέρεται στον εορτασμό από το Δήμο Σαλαμίνας της ιστορικής σημασίας ναυμαχίας που πραγματοποιήθηκε πριν

2. 491 χρόνια. Ο μεγαλοφυής στρατηγικός σχεδιασμός του Θεμιστοκλή να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες τους Πέρσες στα στενά της Σαλαμίνας είχε τεράστια επίπτωση όχι μόνο στην Ελληνική Ιστορία, αλλά και στην Ευρωπαϊκή και εν γένει στο Δυτικό Κόσμο. Μια ναυμαχία που ο Γάλλος φιλόσοφος Ροζέ Γκαρωντύ αποκαλούσε «μητέρα των ναυμαχιών» και όχι αδίκως.

   Ακολουθεί το ευαίσθητο και αξιοπρόσεκτο κείμενο του αρχιτέκτονα κυρίου Γιώργου Γαρδά, που αναφέρεται στο «Σπίτι του Αλέξανδρου Ροδάκη στο Μεσαγρό της Αίγινας». Ένα κείμενο που πραγματικά επαναφέρει τη συζήτηση για τα σύγχρονα προβλήματα της «εφαρμοσμένης Τέχνης» που είναι η Αρχιτεκτονική. Οι παλιότεροι άνθρωποι μπορεί να μην είχαν τίτλους σπουδών, να ήταν πρόσωπα που δεν γνώριζαν πώς να υπογράψουν-και έβαζαν αντί του ονόματός τους ένα σταυρό-είχαν όμως μια βαθιά αίσθηση του τι σημαίνει αυθεντικότητα ζωής, τι ποιότητα ζωής και πως αυτή μπορεί να κοινοποιηθεί και στους γύρω τους. Γνώριζαν εμπειρικά τι σημαίνει ουσιαστική Ελληνικότητα γιαυτό έχτιζαν τους χώρους διαμονής των με την πρέπουσα αριστοκρατικότητα. Με μέτρο τον άνθρωπο, χωρίς να υπερβάλλουν σε όγκο. Με σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον, με την ανάλογη ισορροπία μεταξύ του φυσικού υλικού και των πλαστικών γραμμών της αρχιτεκτονικής φόρμας. Με μια καθαρότητα όσον αφορούσε τις λειτουργικές ανάγκες του χώρου, έτσι ώστε ο οίκος να αποτελεί το λιτό κουκούλι της κοινωνικής τους ζωής. Με δύο λόγια οι άνθρωποι των προβιομηχανικών εποχών, οικοδομούσαν περισσότερο την εσωτερική τους ψυχική ομορφιά και γαλήνη, παρά κατασκεύαζαν κτήρια για επίδειξη ή προβολή. Και αυτή τη ζωογόνα αρχιτεκτονική ματιά του απλού ανθρώπου, αυτή που η κλίμακα του ορατού εξέφραζε την κλίμακα της ευαισθησίας του, μας δίνει ο κύριος Γαρδάς με αφορμή την οικία του κυρού πια Αλέξανδρου Ροδάκη στην Αίγινα και την προσπάθεια που καταβάλλεται για την διατήρησή του.

     Έπεται το επίσης ενδιαφέρον κείμενο του γνωστού Πειραιώτη αρχαιολόγου και συγγραφέα κυρίου Γιώργου Στάϊνχάουερ σχετικά με «Την δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα». Ένα θέμα για το οποίο έχουν γραφεί εκατοντάδες βιβλία και άρθρα και, που εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο. Η μνήμη μου φέρνει στην επιφάνεια τις μελέτες του μεγάλου Εθνολόγου Παναγή Λεκατσά, του καθηγητή Δημητρίου Τσιμπουκίδη, του καθηγητή Ανδρέα Ανδρεάδη και άλλων, όσον αφορά το τόσο πολυσυζητημένο φαινόμενο της Δουλείας αλλά και της Οικονομίας στην Αρχαία Ελλάδα. Ο συγγραφέας ερευνά τις αρχαίες πηγές και εξάγει ουσιαστικά συμπεράσματα. Το Έπος, αλλά και η Αρχαία Κωμωδία μας δίνουν αρκετές πληροφορίες για τα «ανδράποδα» αλλά και ο Αριστοτέλης έναν σαφή ορισμό. Το «ανθρωπιστικό αυτό στίγμα» δυστυχώς δεν σημάδεψε μόνο τις αρχαίες κοινωνίες αλλά και τις νεότερες (και όχι μόνο την Αθηναϊκή), κλασικό το βιβλίο «Η καλύβα του Μπάρμπα Θωμά», οι απόψεις του διαφωτιστή Βολταίρου κ.λ.π. Αποτελεί αναμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, ότι η δουλεία ήταν κάτι αυτονόητο για τον αρχαίο άνθρωπο, ακόμα και για τον πιο μορφωμένο. Δες τις κωμωδίες του Αριστοφάνη. Αν δεν κάνω λάθος, ερμηνεύοντας τα ιστορικά γεγονότα, ο Χριστιανισμός είναι εκείνος που πρώτος εισάγει τον δούλο μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι, τον κάνει υποκείμενο της Ιστορίας από αντικείμενο(res), που παρουσιάζεται στα κείμενα, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Σίγουρα μέσα από δεκάδες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους τόσο στον αρχαίο κόσμο όσο και στον νεότερο, ο θεσμός της δουλείας διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας. Και οφείλουμε να αγωνιζόμαστε συνεχώς για την εξάλειψή του.

     Ένα κείμενο που ακόμα ξεχωρίζει, είναι αυτό του Πειραιώτη ερευνητή και ιστοριοδίφη κυρίου Δημήτρη Κρασονικολάκη σχετικά με τα «Πειραϊκά προσκλητήρια στα μεταπολεμικά «πέτρινα» χρόνια». Μέσα από την παράθεση-κατάθεση 8 προσκλητηρίων ο συγγραφέας επιδιώκει να μας φωτίσει όπως γράφει στην εισαγωγή του την τόσο κρίσιμη για την Ελληνική ιστορία τραγική πενταετία 1945-1950. Είναι η Εποχή του Εμφύλιου σπαραγμού, με όλα τα μετέπειτα κοινωνικά και πολιτικά αδιέξοδα. Από την μαρτυρία αυτή ασφαλώς δεν μπορούμε να συνάγουμε νέα ιστορικά συμπεράσματα, ούτε να επανερμηνεύσουμε τα πολιτικά γεγονότα. Μας δίνεται η δυνατότητα(μια που η ιστορία δεν γράφεται μόνο από τις μεγάλες ένδοξες στιγμές και κατορθώματα των ηρώων, τα κλέη των φημισμένων ανδρών αλλά σημαδεύεται και από τις καθημερινές λεπτομέρειες των απλών ανθρώπων και των διαφόρων γεγονότων της καθημερινής τους ζωής), να πληροφορηθούμε τις εκδηλώσεις και τα «καλλιτεχνικά»ενδιαφέροντα των Πειραιωτών την ζοφερή εκείνη εποχή. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε η πρώτη γενιά που δεν είδε πόλεμο. Μόνο τα ιστορικά απόνερα του Εμφύλιου μας επηρέασαν. Ο Κρασονικολάκης προσπαθεί εδώ και χρόνια να ανιχνεύσει τα μικρά αδιόρατα συμβάντα της Πειραϊκής ζωής και ιστορίας μέσα από τις κατά καιρούς έρευνές του και να φέρει στην επιφάνεια σαν συνεπής συλλέκτης που είναι, από την προσωπική του συλλογή, ότι θεωρεί ότι συμβάλλει στην εξέλιξη της Πειραϊκής αυτοσυνειδησίας.

     Τέλος, διαβάζουμε το κείμενο του δικηγόρου, συλλέκτη και συγγραφέα κυρίου Μιχάλη Βλάμου, σχετικά με τον «Ελαιώνα των Αθηνών», και την σελίδα με τις κριτικές βιβλίων.

    Εδώ σημειώνω ότι ο συγγραφέας Χρήστος Λάζος είναι Πειραιώτης καθώς και ότι στο πολύ ενδιαφέρον δίτομο έργο του με τις επιστολές της πρώτης Βασίλισσας της Ελλάδος Αμαλίας, υπάρχουν αρκετές σελίδες που μνημονεύουν τον Πειραιά της εποχής της. Είναι μικρές ιδιοσυγκρασιακής γυναικείας υφής πληροφορίες σχετικά με τον χώρο και τους ανθρώπους του.

    Το περιοδικό κλείνει με την ιστορία των λέξεων του Παύλου Μπαλόγλου, σχετικά με τα «Επώνυμα από την Αλβανική».

Αξίζει κάποτε να επανεκδοθεί το Λεξικό της Αρβανίτικης γλώσσας του Μάρκου Μπότσαρη.

                                              Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πρώτη δημοσίευση,

Εφημερίδα, «Κοινωνική», Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011, σελίδα 14.

Πειραιάς, Κυριακή, 23 Φεβρουαρίου 2014