ΠΕΙΡΑΙΑΣ-ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΡΟΛΟΙ

                          ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΙΚΟ ΩΡΟΛΟΓΙ

Πότε μιά ώρα πίσω,
πότε δυό τρεις εμπρός,
φεύγεις απ' την Δωδεκάτην
και δεν νοιάζεσαι πως ζώμε.
Μ' αν είν' έτσι να το κάνης,
τότε κόψ' το μεσημέρι.
Μέσα σ' όλα τα καλά μας,
τι το θέλουμε να.... τρώμε;

Σπύρος Γ. Γεωργόπουλος
Πειραιάς. "Πειραϊκά Επιγράμματα"
Άγγελος Α. Κοσμής, "ΚΥΨΕΛΗ" 1914, σελίδα 187      



        Το Παλιό Ρολόι του Πειραιά, είναι ένα θέμα που απασχόλησε σχεδόν όλους τους μελετητές και συγγραφείς που ασχολήθηκαν μετά το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας με την ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης μας.

Ο δήμαρχος της δικτατορίας  Αριστείδης Σκυλίτσης ο οποίος προέρχονταν από πολιτικό τζάκι, μια και πρόγονοί του είχαν διατελέσει δήμαρχοι στον Πειραιά, είναι ένα αμφιλεγόμενο πολιτικά και δημαρχιακά πρόσωπο. Ακόμα και σήμερα, εν έτη 2014, οι κάτοικοι του Πειραιά ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων θυμούνται τον δήμαρχο αυτόν και τον μνημονεύουν ως τον «καλύτερο» δήμαρχο που πέρασε από την πόλη μας, ιδιαίτερα τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Η δική μου γενιά-οι πενηντάρηδες πλέον- η μεταδικτατορική, γνώρισε, αγάπησε, εξερεύνησε, έπαιξε, ερωτεύτηκε και ονειρεύτηκε, στον Πειραιά του Αριστείδη Σκυλίτση. Δεν θυμόμαστε τον Πειραιά πριν την δικτατορία, αμυδρά η μνήμη φέρνει στον νου ορισμένες εξέδρες στο Φάληρο, με ταβέρνες και εστιατόρια και πολύχρωμα λαμπιόνια, καθώς και το ξενοδοχείο "Ακταίον"

Οι εικόνες και οι παραστάσεις της γενέθλιας πόλης τουλάχιστον αυτές που εγώ έχω, είναι ο Πειραιάς προς το τέλος και μετά το πέρας της δικτατορίας. Μιας πόλης που όπως έχω ακούσει εκατοντάδες φορές από διάφορα άτομα, δεν θυμίζει σχεδόν τίποτα από τον προδικτατορικό Πειραιά.

Το πρόσωπο αυτό για να επανέλθω, μέσα στην σκέψη μου ήταν σχεδόν πάντοτε παρόν από την στιγμή που άρχισα να ασχολούμαι με τα πολιτιστικά πράγματα της πόλης και να συγκεντρώνω στοιχεία για αυτήν. Χωρίς να υπήρξα ενταγμένος σε έναν κομματικό χώρο-εκτός από ένα μικρό διάστημα το 1981 για την ποθούμενη αλλαγή του Αντρέα στο Πασόκ, από ιδιοσυγκρασία και φιλοσοφία ζωής ανήκω σε αυτό που ονομάζουμε κεντροαριστερός χώρος. Ούτε Δεξιά, ούτε ΚΚΕ. Τα διαβάσματα και οι πολιτικοί μου αγώνες, οι διαδηλώσεις και οι πορείες που συμμετείχα, με την πλευρά του τότε ΚΚΕ εσωτερικού με τον Λεωνίδα Κύρκο και τους άλλους, στέκονταν κάπως «εμπόδιο» μέσα μου στο να ερευνήσω συστηματικότερα την προσωπικότητα και τον ρόλο που διαδραμάτισε ο δήμαρχος της δικτατορίας την περίοδο εκείνη. Είχα ακούσει ότι ήταν ένα ευαίσθητο άτομο, μάλλον θιασώτης της Καβαφικής φιλοσοφίας και του έρωτος ζωής, όπως και εγώ άλλωστε, και άκουγα διάφορα για το άτομό του. Τον ίδιο, τον συνάντησα για μια και μοναδική φορά σε ένα κατάστημα στην οδό Βασιλέως Γεωργίου στον Πειραιά. Μια κοινή φίλη μας σύστησε, και φυσικά από ευγένεια και σεβασμό του έδωσα το χέρι και ανταλλάξαμε δύο τρείς κουβέντες. Ήταν ένας παππούς μεγάλης ηλικίας, αλλά παρά την κούραση των χρόνων του, διατηρούσε μια αρχοντιά. Φυσικά ήμουνα και εξακολουθώ να είμαι εναντίον όχι μόνο της δικτατορίας αλλά και πάσης φύσεως στρατιωτικής, πολιτικής ή άλλης βίας, πιστεύω στην δημοκρατία όσο δύσκολο πολίτευμα και αν είναι αυτό. Και σίγουρα για το δημοκρατικό πολίτευμα τα θετικά ή τα αρνητικά του, δεν είναι υπεύθυνοι μόνο οι πολιτικοί, αλλά πρωτίστως οι ίδιοι οι πολίτες, που συνήθως μετατρέπονται για τα ιδιοτελή τους συμφέροντα σε αγέλη και όχλο όποτε το απαιτούν οι ιστορικές συνθήκες, σε μαζάνθρωπο όπως θα έλεγε και ένας παλαιός μεταμαρξιστής, ο Χέρμπερτ Μαρκούζε. Τα αναφέρω αυτά, για να δηλώσω με ειλικρίνεια τα κάτωθι: 
Θυμάμαι έφηβος στις πρώτες και δεύτερες δημοτικές εκλογές και ίσως και μεταγενέστερα στον Πειραιά, ότι ο δήμαρχος της δικτατορίας Αριστείδης Σκυλίτσης ο οποίος είχε θέσει υποψηφιότητα είχε κερδίσει τις εκλογές, δηλαδή είχε ξεπεράσει από τον πρώτο γύρο τους πολιτικούς του αντιπάλους, αλλά, άκουγα και από τους τότε συντρόφους μου της αριστεράς, και από άτομα του Πασόκ και κυρίως από δεξιούς ψηφοφόρους, ότι όπως γνώριζαν από πρώτο χέρι, στα εκλογικά κέντρα έσχιζαν τα ψηφοδέλτια του υποψήφιου Σκυλίτση για να μην κερδίσει τις εκλογές. Και αυτό το άκουγα πολύ συχνά, από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους στον Πειραιά. Ακόμα και όταν ακούγαμε στην Πλατεία Κοραή, τον Μίκη Θεοδωράκη-δεν θυμάμαι με ποιο κόμμα της αριστεράς κατέβαινε-οι συγκεντρωμένοι μιλούσαν για τον πόλεμο που έκαναν εναντίον του Σκυλίτση να μην κερδίσει τις εκλογές. Θυμάμαι ακόμα τον Σπύρο Μαρκεζίνη τον πολύ σημαντικό και αξιόλογο αυτόν ιστορικό, τον δοτό πρωθυπουργό της χούντας, να μιλάει σε μπαλκόνι-της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου τότε-σήμερα Ηρώων Πολυτεχνείου-γωνία με την Σωτήρος, απέναντι από τις Τεχνικές Σχολές του Πυθαγόρα, εμείς οι ταραξίες νέοι της εποχής από την πλευρά της αντιπολίτευσης, Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβύτερου, να φωνάζουμε «Πίπη κουνήσου σου τρώνε το πουλί σου» και άλλα φαιδρά και ευτράπελα κοροϊδεύοντας τον δοτό πρωθυπουργό, αλλά δίπλα μας στέκονταν και άτομα από την Νέα Δημοκρατία, γνωστά παιδιά του Πειραιά, που μας έλεγαν για το τι έκαναν εκλογικά εναντίον του Αριστείδη Σκυλίτση, παρότι ήταν ομογάλακτοι πολιτικά, που ενώ κέρδισε τις δημοτικές εκλογές, είχε πέσει σήμα, να του σχίζουν τα ψηφοδέλτια.

Τα αναφέρω αυτά, για να πω μετά από τριάντα τόσα χρόνια, το πόσο παράξενα επίκαιρο και αινιγματικά μνημονευόμενο είναι το πρόσωπο αυτό από όλους τους κομματικούς χώρους.

     Ο Πειραιάς λοιπόν, ο Πειραιάς που εμείς γνωρίσαμε και αγαπήσαμε στα εφηβικά μας χρόνια είναι  η πόλη που άλλαξε ο δήμαρχος αυτός. 
Θυμάμαι Βουλόδημο, θυμάμαι Γιάννη Παπασπύρου, θυμάμαι Στέλιο Λογοθέτη, θυμάμαι Ανδρέα Ανδριανόπουλο, αλλά όταν μιλώ με Πειραιώτες της ηλικίας μου και μεγαλύτερους, μου αναφέρουν τον Σκυλίτση.

Ιστορικά αυτή η πόλη δεν ευτύχησε να έχει ανθρώπους δραστήριους και αποτελεσματικούς όσο αυτός.

Ο Πειραιάς βάλτωσε-εδώ και χρόνια- μέσα στα κομματικά και τοπικά αδιέξοδα του. Οι «κορώνες» κάτω από το αυλάκι(χωρίς σχόλια), είχαν συνήθως το πάνω χέρι, μια και ήταν η μοναδική μάλλον πληθυσμιακή ομάδα  που έβρισκε πάντοτε εργασία είτε στον δήμο είτε στον ΟΛΠ. Η διαμόρφωσή και η εικόνα της ήταν αποτέλεσμα μιας συγκεριμμένης πολιτικής φιλοσοφίας, μια και από αυτήν την πληθυσμιακή ομάδα αντλούσε τους εκλογικούς του ψήφους ο εκάστοτε δήμαρχος και οι άλλοι εκπρόσωποι. Χωρίς να σημαίνει ότι οι Μανιάτες που πάντοτε υπερτερούσαν στον δήμο, δεν είχαν θετική συμβολή στην δημοτική εξέλιξη των πραγμάτων, ή δεν άγγιζαν και άλλους πολιτικούς χώρους εκτός των συντηρητικών. Όμως η γενική ταυτότητα της πόλης, προέρχονταν από αυτήν την πληθυσμιακή κοινότητα, και ελάχιστα μάλλον από τις άλλες πληθυσμιακές κοινότητες(Κρήτες, Υδραίοι, Καρπάθιοι, Σπετσιώτες, Ηπειρώτες κ.λ.π.) και φυσικά, σχεδόν καθόλου από τους παλαιούς αστούς και τις εναπομείναντες μεγάλες οικογένειες βιομηχάνων και εμπόρων.  

    Τώρα, αν δεν λαθεύω, το πρόβλημα της ρυμοτομίας, και της αρχιτεκτονικής συγκρότησης της πόλης, το θέμα της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, το συγκοινωνιακό μέγα πρόβλημα και αδιέξοδο,-δεν συμφωνώ, αν αυτό σημαίνει κάτι, με την έλευση του τραμ, θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα θα λύσει-, το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης στάθμευσης των χιλιάδων αυτοκινήτων που διέρχονται μέσα από την πόλη, η μεγάλη έλλειψη πρασίνου στην πόλη μας, η όχι και τόσο καλές συγκοινωνιακές γραμμές, η φυγή των ναυτιλιακών εταιρειών από το πρώτο λιμάνι και η εγκατάστασή τους στα βόρεια προάστια, η μεγάλη ακρίβεια πολλών καθημερινών αναγκαίων ειδών από τα τοπικά καταστήματα, μια που ο Πειραιάς είναι μια μεγάλη εργατούπολη, θα όφειλαν οι καταστηματάρχες να έχουν χαμηλότερες τιμές, το κλείσιμο αρκετών  μεγάλων βιομηχανιών,(Παπαστράτος, Κεράνης κ.λ.π.) πολλών επιχειρήσεων, μηχανουργείων,( Κούππα) λεβητοστασίων, εργασιακών χώρων που επισκευάζονται τα πλοία, υφαντουργείων-στα εφηβικά μου χρόνια θυμάμαι τέσσερα υφαντουργεία να λειτουργούν-χώρων που κατασκεύαζαν υάλινες μπουκάλες,(πίσω από τον Άγιο Διονύση) που κατασκεύαζαν τσιμπιδάκια,(παλαιά Κοκκινιά), σαπωνοποιεία, πρόλαβα δύο, το κλείσιμο ακόμα όλων των γνωστών παραδοσιακών κινηματογραφικών αιθουσών,(Αελλώ, Αττικόν, Άνεσις, Γκλόρια, Καστέλλα, Ολυμπιάς, Σπλέντιτ, Φαντάζιο και άλλα)-εκτός ενός(Σινεάκ)-το κλείσιμο των Θεάτρων χειμερινών και καλοκαιρινών και πολλά άλλα είναι προβλήματα που είχαν αρχίσει να διαφαίνονται πριν το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας, και φυσικά ούτε ο τότε δήμαρχος της έπραξε κάτι για να εμποδίσει την σταδιακή και αργή κατάρρευση της Πειραϊκής οικονομίας και κοινωνίας, και σίγουρα την αισθητικής της όψη. Ο Πειραιάς άρχισε να χάνει την αστική του μεγαλοπρέπεια πριν την χούντα και καταστράφηκε επί χούντας ότι είχε απομείνει από αυτήν.

       Για την δική μου άποψη, ο τότε πανίσχυρος δήμαρχος της δικτατορίας, δεν έπρεπε να κλείσει την περιοχή της Τρούμπας.

Ο Πειραιάς είναι λιμάνι και σαν λιμάνι οφείλει να έχει την δική του ατμόσφαιρα την λαϊκή, αν θέλετε την «πρόστυχη» αυτή που ταιριάζει σε κάθε λιμάνι από όπου μπαρκάρουν και ξεμπαρκάρουν κάθε καρυδιάς καρύδι, ναυτικοί και απλοί κάτοικοι. Ο Πειραιάς δεν είναι ούτε Φιλοθέη, ούτε Κολωνάκι, ούτε Νέο Ψυχικό. Ασφαλώς ο δήμαρχος της δικτατορίας, ο Αριστείδης Σκυλίτσης, όφειλε να περιορίσει τα κάθε είδους ναρκωτικά και να απαγορεύσει ακόμα τις παράνομες ενέργειες, όμως το ξαναγράφω, ο Πειραιάς είναι λιμάνι, και πρέπει να έχει και χαμαιτυπεία, και πορνεία, και καμπαρέ, και μπαρ, (στην εποχή μου θυμάμαι πάνω από 10 Gay bar στην πόλη μας) και διάφορα άλλα μέρη και μαγαζιά που συνηθίζουν να διασκεδάζουν οι ναυτικοί και οι πέριξ αυτών, αλλά και όσοι κάτοικοι το επιθυμούν. Άλλη η ατμόσφαιρα του λιμανιού, άλλες οι οσμές, οι εικόνες, οι παραστάσεις, οι διασκεδάσεις του, και άλλη της πρωτεύουσας ή μεγάλης πόλης των βόρειων προαστίων. Αυτό για μένα ήταν ένα από τα λάθη του Σκυλίτση.

Το άλλο είναι, ότι γκρέμισε το ξενοδοχείον  Ακταίον στο Νέο Φάληρο. Το Θέατρο επίσης του Τσίλλερ, ήταν ένα κόσμημα όχι μόνο των Βαλκανίων αλλά θα τολμούσαμε να λέγαμε ολόκληρης της Ευρώπης. Ελάχιστα υπάρχουν σήμερα Θέατρα, αυτής της αρχιτεκτονικής σχολής και τεχνοτροπίας στον Ευρωπαϊκό χώρο. Πολύ μεγάλο λάθος το γκρέμισμά τους. 
Άλλο μεγάλο θέμα ήταν το πρόβλημα της Ραλλείου Σχολής, όφειλε ο δήμαρχος της δικτατορίας να οικοδομήσει ένα καινούργιο κτήριο. 
Το γιαπί-πύργος στο κέντρο της αγοράς, ακόμα και σήμερα είναι μισοτελειωμένο και άχαρο. Η άλλη οικοδομή στο κέντρο της πλατείας Κοραή, από την μία το Δημοτικό Θέατρο και σιμά του-από την άλλη πλευρά του δρόμου-το τεράστιο αυτό γιαπί. 
Η μη αξιοποίηση του πάρκου του Δηλαβέρη, η μη αναβάθμιση των κτηριακών ερειπίων της οδού Ρετσίνα στην Λεύκα, η μη επί τα βελτίω χρησιμοποίηση της βίλας Ζαχαρίου, το άλλο γιαπί στην στροφή της Καστέλλας, τα Μακρά Τείχη, και πολλά άλλα.

      Τώρα, όσον αφορά το Παλιό Ρολόι-ορόσημο μνήμης αν θέλετε, που τόσος ντόρος έχει γίνει γιαυτό,(αν θυμάμαι σωστά υπήρχαν άλλα πέντε επίσης παρόμοια Ρολόγια μέσα στην πόλη) ας μην ξεχνάμε την αρνητική θέση του ιστορικού της πόλης του Ιωάννη Αλέξανδρου Μελετόπουλου, μπορεί ο δήμαρχος της δικτατορίας να το χρεώθηκε πολιτικά, αλλά ούτε η Εκκλησία ήταν υπέρ της διατήρησής του και αυτή ήθελε να γκρεμιστεί το Ρολόι γιατί της έκρυβε την θέα, κατόπιν αν διατηρείτο αυτή η κτηριακή νησίδα σε εκείνο το μέρος θεωρώ ότι θα εμπόδιζε την κυκλοφορία, θα ήταν «σαν την μύγα μέσα στο γάλα». Δεν θα βοηθούσε σε τίποτα η διατήρησή του, έπρεπε να βρεθεί μια λύση αποτελεσματική και λειτουργική, άλλο πράγμα αν μπορούσαν οι τότε υπεύθυνοι να διαφυλάξουν μέρος του ή όλο το οικοδόμημα-είχαν δηλαδή τα μέσα να το μεταφέρουν σε άλλη περιοχή.(όπως είχε γίνει στην Αίγυπτο όταν κατασκεύασαν το φράγμα του Ασουάν). Ακόμα το Ρολόι θεωρώ, ότι μάλλον θα έκρυβε και το Δημοτικό Θέατρο από το πέλαγος των εισερχόμενων πλοίων, άρα η επιλογή του γκρεμίσματος ήταν αναγκαία σε μια συνολικότερη αλλαγή της εικόνας και της ταυτότητας της πόλης, άλλαζε η λειτουργικότητά των κτηριακών της επιτευγμάτων και φυσικά και η αισθητική της, άρα έπρεπε και τα παλαιά "εμπόδια" να κατεδαφιστούν. Σε άλλους τομείς και για άλλες του ενέργειες οφείλουμε σήμερα που έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες να μεμφθούμε τον δήμαρχο της δικτατορίας και τις διάφορες επιλογές του. 
Ας μην ξεχνάμε ότι παλαιότερα δεν είπαν τίποτα οι διάφορες τότε- αρμόδιες αρχές και φορείς, για τα αρχαία που καλύφθηκαν στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας,  
Επίσης, δεν αντέδρασαν οι κάτοικοι δυναμικά ή άλλοι φορείς ώστε να μην κλείσουν τα μαγαζιά στην παραλιακή ακτή Θεμιστοκλέους από την κάτω μεριά του Νοσοκομείου Μεταξά και χάσουν την δουλειά τους τόσα άτομα, να θυμηθούμε ότι άτομα και ομάδες της αριστεράς είχαν πρωτοστατήσει στο κλείσιμο των μαγαζιών; Και τι κέρδισαν, έχασαν οι άνθρωποι την δουλειά τους, έκλεισαν μικρές επιχειρηματικές μονάδες, και γέμισαν σκουπίδια και άλλα απορρίμματα οι χώροι αυτοί, αντί να αξιοποιηθούν εμπορικά και πολιτιστικά και προς όφελος των Πειραιωτών. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν εξέδρες μέσα στην θάλασσα και οι Πειραιώτες να απολαμβάνουν τα ωραία Πειραϊκά ηλιοβασιλέματα και να γευματίζουν ταυτόχρονα, και οι εστιάτορες να κρατούν τον χώρο καθαρό, ανταυτού το πείσμα μερικών ανθρώπων ερήμωσε την περιοχή.

    Το Παλαιό Ρολόι, αυτό που είδε και άκουσε στο πέρασμα του χρόνου της πόλης τόσα και τόσα, από ειρηνικά μέχρι πολεμικά γεγονότα, από γάμους μέχρι κηδείες, που δέχτηκε πρώτο όχι μόνο τους κάθε λογής ξένους επισκέπτες αλλά και τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, που πίνανε το καφεδάκι του Λουμίδη όσοι κάτοικοι κατέβαιναν στο κέντρο και την αγορά, που τόσα δάκρυα έχουνε χύσει όλοι οι μεταγενέστεροι ασχολούμενοι με την ιστορία και τα πολιτιστικά πράγματα του Πειραιά, όφειλε να γκρεμιστεί από την στιγμή που ο Πειραιάς άλλαζε όψη. Ο τότε δήμαρχος της δικτατορίας Αριστείδης Σκυλίτσης, το μόνο που έκανε είναι να υλοποιήσει το όποιο όραμά του για την αλλαγή της πόλης. 
Τα πλαστικά τραπέζια, οι καρέκλες και οι άλλες φανφάρες στο Πασαλιμάνι, και οι διάφορες ανεξέλεγκτες κατεδαφίσεις είναι τα μεμπτά σημεία του δημάρχου αυτού, και το ότι σχεδίασε το πουλί της χούντας, τον φοίνικα με τον στρατιώτη και άλλα, είναι αυτά που εικονογραφούν την αρνητική του εικόνα σαν δημάρχου της πόλης και όχι το γκρέμισμα του Ρολογιού.
Μέσα στην χούντα θυμάμαι αρκετούς μεγαλόσχημους αντιστασιακούς μετέπειτα, να χειροκροτούν τον δεύτερο της χούντας τον Στυλιανό Παττακό στον Πειραιά και να πέφτουν γονατιστοί να τον προσκυνούν και πολλά άλλα, από άτομα που αργότερα, μετά την μεταπολίτευση έγιναν δημοκρατικοί πολίτες τρομάρα μας και μας κορόιδευαν ως αιθεροβάμονες αριστερούς κουλτουριάρηδες. Μέχρι πρόσφατα στα ανοιχτά παράθυρα των σπιτιών της Αγίας Σοφίας και στα Μανιάτικα έβλεπα την φωτογραφία της Βασίλισσας Φρειδερίκης, του Παύλου και του Παπαδόπουλου και μου λέτε ότι ο Σκυλίτσης ήταν ο μόνος χουντικός στον Πειραιά, ας γελάσω. 

Όμως για να είμαστε ιστορικά και πολιτικά ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, αν χρεώνουμε με αρνητικό πρόσημο τον δήμαρχο της χούντας για το γκρέμισμα του Ρολογιού, τότε θα πρέπει να το χρεώσουμε και στην Εκκλησία, και στον ιστορικό της πόλης τον Ιωάννη Αλέξανδρο Μελετόπουλο, και στο Μέγαρο του ΝΑΤ και σε άλλους φορείς που ήθελαν το γκρέμισμά του, όχι μόνον ο χουντικός δήμαρχος αποδιοπομπαίος τράγος αλλά και οι άλλοι προοδευτικοί, συντηρητικοί και οι λοιπές δημοκρατικές Πειραϊκές δυνάμεις του ωχαδερφισμού και της τοπικής αδιαφορίας για την ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης. 
Και οι Πειραιώτες είναι υπεύθυνοι για την λανθασμένη αισθητικά εικόνα της πόλης. Ο λαός, δεν είναι το αιώνιο μωρουδέλι για να το κανακεύουμε μέσα σε κόκκινες πάνες, είναι εξίσου υπεύθυνος με τις κατά καιρούς ηγεσίες του.   

     Δεν είμαι ιστορικός, ούτε πολεοδόμος ώστε να γνωρίζω τις επιπτώσεις και τις αλλαγές στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της πόλης μετά το γκρέμισμα του Παλαιού Ρολογιού, σαν Πειραιώτης συγγραφέας όμως και ερευνητής των πολιτιστικών και ιστορικών πραγμάτων αυτής της πόλης εδώ και αρκετές δεκαετίες, νομίζω ότι είναι καιρός να πούμε ευθαρσώς την γνώμη μας μετά από τόσα χρόνια για το θέμα αυτό, να πάψουμε να έχουμε πολιτικές ή κομματικές αγκυλώσεις, να αναπαράγουμε ανιστόρητους μύθους, και να κλείσουμε πια αρκετά κεφάλαια που μας πλήγωσαν όλους και ιδιαίτερα την πόλη.

Η πόλη αυτή δυστυχώς μέχρι σήμερα, έχει πολλά προβλήματα και αδιέξοδα που δεν φαίνεται να μπορούν είτε οι αρμόδιοι εκλεγμένοι ηγέτες ή οι κάτοικοί της να θέλουν να λυθούν, ο καθένας μας βουλιάζει μέσα στα προσωπικά του αδιέξοδα και τους ατομικούς του εγωισμούς, δεν έχει καιρό για τα αδιέξοδα της γενέθλιας πόλης του. Και σίγουρα, ούτε το υπάρχον δημοτικό και πολιτικό σύστημα μπορεί μάλλον να προσφέρει λύσεις αποτελεσματικές και δραστικές, χρειάζονται άλλες προοπτικές και οράματα, άλλου είδους πολιτικά και κοινωνικά πλησιάσματα και επιλογές, αν θέλουμε οι μεταγενέστεροι, να αντικρίσουν και να ζήσουν σε μια πόλη καλύτερη από αυτήν που εμείς σήμερα ζούμε, αλλά γιαυτό, χρειάζεται θέληση και δράση από όλους μας, κάτι που φοβάμαι δεν είμαστε διατεθειμένοι να πράξουμε. 
Κάθε Πειραιώτης και το πουγκί του, κάθε Πειραιώτης και η αδιαφορία του, κάτι που δεν κατανόησαν ούτε οι παλαιοί σύντροφοι της αριστεράς, γιαυτό εξακολουθούν να κάνουν πάντα κατά την γνώμη μου τα ίδια πολιτικά λάθη και στον Πειραιά. 
Η πόλη του Πειραιά καταστράφηκε από τις πολιτικές ιδεοληψίες όλων των πολιτικών παρατάξεων και από ανεφάρμοστες επιλογές τους.  

Λόγια, λόγια, λόγια, και νόμοι και διατάξεις, νόμοι και διατάξεις, κομματικές λυκοφιλίες και πολιτικές αψιμαχίες και αριστερές τάχα μου επαναστατικές γυμναστικές, μόνο και μόνο για να μην αλλάξει τίποτα ούτε σε αυτήν την πόλη ούτε σε αυτήν την χώρα, και να μην χάσουν τα όποια προνόμια τους οι ίδιοι και οι ίδιοι. Την ίδια στιγμή που ο άλλος Κόσμος γύρω μας αλλάζει, ξεπερνώντας τα δικά του αδιέξοδα. 
Μια Ελλάδα ούτε τριτοκοσμική ούτε Βαλκάνια, μια πόλη ούτε λιμάνι ούτε αστικό προάστιο.
Μια πόλη που προσπαθεί να κρύψει τα αδιέξοδά της πίσω από τα φαντασμαγορικά εγκαίνια του Δημοτικού της Θεάτρου. Μια πόλη που ακόμα και σήμερα δεν τίμησε όλους αυτούς τους παλαιούς συντελεστές που οραματίστηκαν, σχεδίασαν, οικοδόμησαν, και ονειρεύτηκαν αυτό το λαμπρό στολίδι που είναι το Δημοτικό Θέατρο, και μόνο επαίρονται για το κόσμημα αυτό σαν γύφτικο σκεπάρνι, λες και έκαναν τίποτα οι χιλιάδες κάτοικοι για να διατηρήσουν τα άλλα θέατρα που υπήρχαν στην πόλη. Και κλαίνε και ωρύονται γιατί ο χουντικός δήμαρχος γκρέμισε το Παλαιό Ρολόι. Αν υπήρχε μέχρι σήμερα, θα το είχαν γεμίσει ακαλαίσθητα γκράφιτι και επαναστατικά πανό-όπως στην Ακρόπολη-για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Το τραγικό σε αυτήν την χώρα, και κατ΄επέκταση και στην πόλη μας είναι ότι δεν θα υπάρξει Κάθαρση και μετά το πέρας του Μνημονίου, θα εξακολουθήσουμε σαν λαός και σαν δημότες να παραμένουμε μέσα στην Ύβρη.      

       Ο δήμαρχος της δικτατορίας Αριστείδης Σκυλίτσης, υπήρξε ένα πρόσωπο αμφιλεγόμενο γιατί παρότι γνήσιος Πειραιώτης και με λαμπρό κληρονομικό αστικό παρελθόν συνεργάστηκε με ένα δικτατορικό καθεστώς και επέβαλε με την βία των όπλων τις απόψεις του στην πόλη του και πόλη μας. Όμως δεν παύει να είναι ένας δήμαρχος ανάμεσα σε τόσους άλλους από την ίδρυση του δήμου μας 1835 μέχρι των ημερών του, τα δημαρχιακά του ίχνη είναι επιλήψιμα αλλά και "επιβραβεύσιμα", τώρα που ο χρόνος έχει καταλαγιάσει τα πολιτικά πάθη και τους ιδεολογικούς διχασμούς, ο ιστορικός και κριτής των δημαρχιακών του πεπραγμένων έχει την δυνατότητα να ανατρέξει στα τεκταινόμενα της περιόδου εκείνης και να τον κρίνει με αυστηρότητα αλλά και πολιτική και ιστορική δικαιοσύνη, δεν είμαι εγώ αυτός που θα τον σταυρώσει ή θα τον αποκαθηλώσει, θα έρθουν οι ιστορικοί του μέλλοντος που θα σταθούν με προσοχή και επιμονή και θα ξεδιαλύνουν την προσφορά όλων των δημάρχων και θα τιμήσουν τον καθένα ανάλογα με το τι θα δείξει η ζυγαριά του χρόνου.

     Το Παλιό Ρολόι, υπήρξε ένας μάλλον συναισθηματικός μύθος που διατηρήθηκε μετά το γκρέμισμά του όπως τόσοι και τόσοι άλλοι μύθοι στην Ελληνική επικράτεια. Ο Πειραιάς δεν στηρίχτηκε στην εικόνα του μόνο, για την προβολή του πέρα των ορίων του, ο Πειραιάς έχει και άλλα σύμβολα, όπως το πρωτότοκο στολίδι του το Δημοτικό Θέατρο, η εκκλησία-το παλιό μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, το Αρχαιολογικό  Μουσείο και τα εκθέματά του, το Ναυτικό του Μουσείο, ορισμένα παλαιά νεοκλασικά αρχοντικά, και διάφορα άλλα, αλλά πάνω από όλα, έχει το τεράστιο έμψυχο δυναμικό του καλλιτεχνικό και μη που πέρασε από αυτήν την πόλη και την γονιμοποίησε αλλά και μπολιάστηκε από αυτήν δημιουργικά και αποφασιστικά, και αυτό το έμψυχο δυναμικό οφείλουμε πρώτιστα να γνωρίσουμε και να διατηρήσουμε στην μνήμη των μεταγενέστερων, ένα δυναμικό που ακόμα και σήμερα είναι αναξιοποίητο σε όλους τους τομείς.

       Το Παλιό Ρολόι γκρεμίστηκε από έναν Πειραιώτη δήμαρχο μιας στρατιωτικής δικτατορίας, το νέο Ρολόι της αφύπνισης της πόλης άραγε από ποιόν θα οικοδομηθεί;

                        

                

ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς της δεκάτης έκτης (16ης) Συνεδρίας αυτού, γενομένης την 1^η Ιουλίου 1968.

     Συνήλθον σήμερον την 1^ην Ιουλίου 1968, ημέραν Δευτέραν και ώραν 8.30΄μ.μ. εις Συνεδρίασιν το Δ. Σ. Π. εις την εν τω Δημαρχιακώ Καταστήματι (ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ) αίθουσα των Συνεδριάσεων αυτού κατόπιν της υπ αριθ. πρωτοκ. 10017/27-6-1968 κοινοποιηθείσης προσκλήσεως του Προέδρου του Σώματος.

Το Σώμα ευρίσκεται εν απαρτία παρόντων 17 Δημοτικών Συμβούλων, ήτοι των κ.κ. Κ. Αμπατζοπούλου, Ε. Δανηλάτου, Α. Δηλαβέρη, Β. Δημοπούλου, Γ. Καλαμάκη, Σ. Καλαρούτη, Ι. Καραλάκη, Φ. Κατσουράκη, Ι. Λέντζου, Π. Μπάϊζου, Η. Μπιρμπάκου, Ι. Παπαδοπούλου, Κ. Ποταμιάνου, Δ. Σιβρίδη, Ν. Σκέντζου, Β.Τζιάκη, Β. Τσακανίκα.

                                      Πρόεδρος ο κ. Πέτρος Μπάϊζος

                                      Γραμματεύς ο κ. Κ. Αμπατζόπουλος

Εις την Συνεδρίασιν παρίσταται, κληθείς προς τούτο ο Δήμαρχος κ. Αριστείδης Σκυλίτσης.

                          Θέματα Ημερησίας Διατάξεως συνολικά 26 σ. 1-2

     10^ον Θέμα : Περί λήψεως αποφάσεως δια την κατεδάφισιν του Παλαιού Δημαρχείου (Ωρολόγιον)

                                              ΘΕΜΑ 10^ον

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Περί λήψεως αποφάσεως διά την κατεδάφισιν του παλαιού Δημαρχείου (Ωρολόγιον).

ΔΗΜΑΡΧΟΣ: Προηγουμένως είχαμε πάρη, μίαν απόφασιν όπως το παλιό αυτό κτίριο ανακαινισθή και μετατραπή εις Μουσείον. Νεωτέρα όμως σκέψις από μίαν βαθυτάτην μελέτην του όλου αυτού θέματος, είδομεν ότι η πόλις πρέπει να απαλλαγή από το κτίριον, ρυμοτομικώς. Η απάλειψις του κτιρίου εκ της θέσεως αυτής θα επιτρέπη από τον λιμένα μέν πανοραμικώς να παρουσιασθούν όλα τα νέα κτίρια τα οποία έχουν κτισθή εις την παραλίαν εν συνεχεία και η απαλλαγή από τα κτίσματα του πολυούχου της πόλεως του Αγίου Σπυρίδωνος, τον Τινάνειον Κήπον και εν συνεχεία της τραπέζης το κτίριο, το νέο μας κτίριο του Εμπορικού Κέντρου το οποίον θα κτισθή εις την παλαιάν αγοράν, εν συνεχεία το Ξενοδοχείον που πρόκειται, να κτισθή εν συνεχεία του Εμπορικού Κέντρου, σας δίδει μία εικόνα του πόσο θα κερδίση η πόλις με την απαλλαγήν του μέρους τούτου από το κτίριο αυτό.

Γνωρίζω βεβαίως, ότι συναισθηματικώς η πόλις συνδέεται με το κτίριον αυτό και θα πρέπει να πω ότι κι’ εγώ ως  Πειραιώτης είμαι πολύ περισσότερο συνδεδεμένος, διότι εκ της Δημαρχείας αυτής επέρασαν 4 πρόγονοί μου. Αλλά τα θέματα της πόλεως δεν είναι δυνατόν να συνδέονται με συναισθηματισμούς. Τα άλματα και η πόλις έχουν ανάγκην από αλλαγάς καθημερινώς, διότι η διαμόρφωσίς των καθημερινώς είναι και διαφορετική από την προηγούμενη ημέρα. Για να μην πω από τα προηγούμενα έτη. Η αναμόρφωσις της πόλεως του Πειραιώς αυτήν την στιγμήν μας υπαγορεύει να λάβωμε μίαν απόφασιν και για το μέρος αυτό του λιμανιού που είναι και το κεντρικώτερο και το ωραιότερο.

                          Το κτίριον από απόψεως αξίας ή οιασδήποτε άλλης μορφής δεν έχει καμμίαν άλλην αξίαν από απόψεως αρχιτεκτονικής. Όπως έχω πληροφορηθή και όπως διεπίστωσα και ακόμα ο Γιάννης ο Μελετόπουλος ο οποίος έχει ασχοληθή τόσο πολύ με τα θέματα του Πειραιώς, είναι υπέρ της κατεδαφίσεως και άλλοτε, αι προηγούμεναι Δημοτικαί αρχαί, είχαν θίξη το θέμα αυτό. Σήμερον, με την γενικήν αναμόρφωσιν της πόλεως, εισηγούμαι εις το Συμβούλιον να ληφθή η απόφασις της κατεδαφίσεως του κτιρίου, διότι είναι ανάγκη της πόλεως να κατεδαφιστή. Βεβαίως θα έπρεπε να πούμε ότι επειδή και η αγορά έχει κτισθή από τόσα έτη, δεν θα πρέπει  να κατεδαφιστή. Εάν θέλουμε να πούμε ότι 80 χρόνια τώρα υπάρχει αυτό το κτίριον. Αλλά υπήρχαν πολλά κτίρια 80 και 100 και 120 ετών, τα οποία όμως κατεδαφίσθησαν και έπρεπε να κατεδαφιστούν λόγω ρυμοτομίας και λόγο εξελίξεως γενικά της ρυμοτομίας και της οικοδομικής παρουσιάσεως της πόλεως. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένας λόγος ο οποίος να δίδη εις οιονδήποτε εκ των Δημοτικών Συμβούλων κανέναν ενδοιασμόν διά την χρησιμότητα αυτής της κατεδαφίσεως. Και μόνον μία ματιά από το λιμάνι να ρίξετε και να αφαιρέσετε αυτό το κτίριον, βλέπετε αμέσως την νέα μορφή την οποίαν παίρνει η πόλις διότι και ο Καθεδρικός μας Ναός μαζί με όλα τα άλλα κτίρια τα οποία ανέφερα προηγουμένως, θα προβάλλεται, μαζί με τον Άγιον Σπυρίδωνα. Δηλαδή ο Καθεδρικός μας Ναός και ο Πολυούχος Άγιος της πόλεως, με τα άλλα κτίρια τα οποία πρόκειται να ανοικοδομηθούν και να αποτελέσουν ένα θαυμάσιο σύνολον ώστε η πόλις πραγμαυικά να λάβη την μορφήν εδώ εις τον λιμένα εκείνην την οποίαν πολεοδομικώς αυτήν την στιγμήν απαιτεί. Παρακαλώ συνεπώς να ψηφίσετε υπέρ της κατεδαφίσεως, διότι, λέγω και πάλι, είναι μία ανάγκη σήμερον της πόλεως και πρέπει να πω ότι πάρα πολύ χρόνον παρέμεινε η οικοδομή αυτή και ότι θα έπρεπε από πολλού να είχε κατεδαφιστή.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριοι, εάν υπάρχουν αντιρρήσεις, παρακαλώ το θέμα να τεθή εις ψηφοφορίαν.

ΚΑΤΣΟΥΡΑΚΗΣ. Εγώ συμφωνώ απολύτως με εκείνα τα οποία είπε ο Δήμαρχός μας και ψηφίζω υπέρ της κατεδαφίσεως.

ΔΗΛΑΒΕΡΗ: Κύριε Πρόεδρε, εγώ σαν Πειραιώτισσα θα ψηφίσω όχι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα τεθή το θέμα εις ψηφοφορίαν. Οι λέγοντες ναί ψηφίζουν υπέρ της κατεδαφίσεως, οι λέγοντες όχι ψηφίζουν υπέρ της διατηρήσεως του Μεγάρου.

 ΑΜΠΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ: Ναί                          ΜΠΑΪΖΟΣ: Ναί.

ΔΑΝΗΛΑΤΟΣ: Ναί                                       ΜΠΙΡΜΠΑΚΟΣ: Ναί.

ΔΗΛΑΒΕΡΗ: Όχι                                          ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ; Ναί.

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ: Ναί                                   ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ: Ναί

ΚΑΛΑΜΑΚΗΣ: Ναί                                     ΣΙΒΡΙΔΗΣ: Ναί.

ΚΑΛΑΡΟΥΤΗΣ:Ναί                                     ΣΚΕΝΤΖΟΣ: Ναί

ΚΑΡΑΛΑΚΗΣ: Ναί                                      ΤΖΙΑΚΗΣ: Ναί .

ΚΑΤΣΟΥΡΑΚΗΣ: Ναί                                  ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ: Ναί .

ΛΕΝΤΖΟΣ; Όχι.  

ΠΡΟΕΔΡΟΣ., Έκ της διενεργηθείσης ψηφοφορίας προέκυψε το εξής αποτέλεσμα. 15 υπέρ της κατεδαφίσεως και δύο εναντίον της κατεδαφίσεως.

ΔΗΜΑΡΧΟΣ, Πρέπει να ευχαριστήσω τους Δημοτικούς Συμβούλους εκ μέρους της πόλεως διά τήν επιψήφισιν, διότι πραγματικώς προσφέρετε μίαν μεγάλην υπηρεσίαν εις την πόλιν, όπως θα κατανοηθή όταν θα κατεδαφιστή το κτίριον.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εγκρίνεται το 10^ον θέμα διά ψήφων 15 έναντι 2.

ΚΑΤΑ ΤΟ ΔΙΑΡΡΕΥΣΑΝ ΕΤΟΣ ΕΓΕΝΕΤΟ

       Αξιόλογα Πειραϊκά Έργα κατά το 1968

                                                του κυρίου Ιωάννη Α. Μελετόπουλου

     

     …..Η απόφασις της κατεδαφίσεως του Χρηματιστηρίου ευρήκε συμφώνους και αυτούς που παιδικαί ή άλλαι αναμνήσεις τους συνέδεσαν με το κτίσμα αυτό. Υπήρξαν όμως κι άλλοι οι οποίοι ενόμισαν ότι το ρολόι είναι «Εθνικόν μνημείον» και υπεστήριξαν μετά πίστεως ότι δια της κατεδαφίσεως του πεπαλαιωμένου, σεσαθρωμένου και από πάσης απόψεως αχρήστου οικοδομήματος τούτου ο Πειραιεύς χάνει την γραφικότητά του.

     Ας εξετάσωμεν λοιπόν τι ήτο γραφικόν εις τον Πειραιά και αν κάθε γραφικόν πρέπει να διατηρηθή έστω κι’ εν ζημία της προόδου και της αναπτύξεως της πόλεως.

     Το παλαιόν Δημαρχείον το ρολόι οφείλει την γένεσιν του εις εις την ματαιοδοξίαν ενός παλαιού προ εκατονταετίας δημάρχου του Δ. Μουτζοπούλου, που κατά παράβασιν του σχεδίου της πόλεως των Κλεάνθη, Σάουμπερτ Κλέντσε το οικοδόμησε εις την πλέον ακατάλληλον θέσιν του Πειραιώς, απλός και μόνον δια να είναι περίοπτον το υπ’ αυτού δωρηθέν εις την πόλιν ωρολόγιον. Τούτο το ρολόι λοιπόν συμπεριλαμβάνεται και αυτό εις τας άνω «γραφικότητας» του Πειραιώς «της παλαιάς και καλής εποχής των καλών και τιμίων ανθρώπων».

     Η αρχιτεκτονική του ήτο τελείως «αρχοντοχωριάτικη» και ως τοιαύτη εχαρακτηρίσθη, όχι σήμερον αλλά τότε που οικοδομήθη, από Πειραιείς που κάτι ήξεραν-δεν ήτο εν δυσαρμονία με την επαρχιακήν πόλιν που ήτο ο Πειραιεύς και μέχρις ακόμη των παραμονών του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου.

     Ο Πειραιάς όμως της σήμερον είναι διαφορετικός εκείνου που εγνωρίζομε και ο αυριανός θα είναι διαφορετικός. Λοιπόν εις τον νέον Πειραιά που ραγδαίως εξελίσσεται εις μιαν θαυμασίαν Λιμενούπολιν την οποίαν ούτε ημείς ούτε προ ημών εφαντάσθημεν δεν έχει θέση ένα κτίσμα ως το ρολόι, όταν μάλιστα κατέχει και χώρον που οι σύγχρονοι συγκοινωνιακαί ανάγκαι απαιτούν να είναι ελεύθερο.

    Μετά την κατεδάφισιν του παλαιού Δημαρχείου εγεννήθη το ζήτημα με τι θα στολισθή η εις το κέντρον του λιμένος δημιουργηθείσα εκ της κατεδαφίσεως ταύτης μικράς πλατεία. Βεβαίως η καλυτέρα των λύσεων, πλήν όμως δυστυχώς απραγματοποίητος, θα ήτο να μας έδιναν οι Ιταλοί τον ονοματίσαντα κατά τον Μεσαίωνα τον Πειραιά εις το Πόρτο Δράκο-Πόρτο Λεόνε μαρμάρινον λέοντα που απήχθη υπό του Μοροζίνη, ακριβώς εκ της θέσεως που είναι η δημιουργηθείσα πλατεία και να τον τοποθετήσωμεν πάλιν εις την αυτήν θέσιν, δηλαδή εις την πλατείαν. Πλήν όμως οι Ιταλοί ουδόλως θα είναι διατεθιμένοι να επιστρέψουν τον λέοντα,- διότι δι’ αυτούς αποτελεί τρόπαιον, την από πάσης απόψεως ατυχούς εκστρατείας της Αττικής. Της Ενετικής Δημοκρατίας της οποίας το σπουδαιότερον γεγονός ήτο η καταστροφή του Παρθενώνος. Και διότι ακόμα ευρίσκετο από τριών αιώνων αριστερά του εισερχομένου εις τον Ναύσταθμον της Βενετίας.

     Παλαιότεραι αιτήσεις και προπολεμικώς και μεταπολεμικώς ότι συνεζητούνται αι πολεμικαί επανορθώσεις  περί επιστροφής του Λέοντος του Πειραιώς δεν εγένετο δεκταί και είμεθα βέβαιοι ότι και η νέα ταιαύτη αίτησις θα έχει την τύχην των προηγουμένων. Δια τούτο θα επρότεινα αντί του πρωτοτύπου- το οποίον δεν είναι δυνατόν να αποκτήσωμεν- να τοποθετηθή εις την ως άνω θέσιν ένα καλόν αντίγραφον τούτου εκ της ιδίας ποιότητος μαρμάρου και του αυτού ακριβώς μεγέθους, το οποίον να φιλοτεχνίση ένας εκ των γνωστών καλών Ελλήνων γλυπτών.

     Και ταύτα μεν ως προς τα συντελεσθέντα αξιόλογα έργα του 1968. Προς τούτοις όμως  γόνιμον δραστηριότητα επιδείξασα τελευταίως η Δημοτική Αρχή να ενδιαφερθή κατά το ερχόμενο έτος 1969 και με τον πνευματικόν τομέαν φέρει ειπείν με την καλυτέραν στέγασιν τον πλουτισμόν και την οργάνωσιν της Δημοτικής Βιβλιοθήκης με το Ιστορικό Αρχείον της πόλεως, το οποίον αποτελεί αναμφισβήτως την μνήμη της αγαπητής πόλεως του Πειραιώς κ.λ.π.

      εφημερίδα «Κοινωνική» αρ. φύλλου 1267 έτος 5^ο  Τετάρτη 1/1/1969 σ.(1-2,6)

Επί τη Κατεδαφίσει του

     Η Ιστορία του «Ωρολογίου» (1869-1968)

                                         

                                                    του κυρίου Θεόδωρου Βλάσση

      Το Ρολόι κατεδαφίζεται. Το παλαιό Δημαρχείο, αφού εξεπλήρωσε τον προορισμόν του, με τας προς την πόλιν υπηρεσίας του, αποσύρεται της επιφανείας του Πειραϊκού χώρου.

     Με την σχεδόν εκατόχρονη ηλικία του, ο κτιριακός αυτός όγκος τερματίζει την σταδιοδρομίαν του. Ένας ακόμη παλαιός γνώριμος, ένας πρωτοστάτης της παλαιάς Πειραϊκής ζωής, εγκαταλείπει τη γήινη θητεία του και αποδημεί εις την ανυπαρξίαν.

     Διά τους απερχόμενους του ματαίου τούτου κόσμου, είθισται να γράφεται το βιογραφικό τους σημείωμα. Και για το «Ρολόϊ» αξίζει ο κόπος. Είναι κάτι πάρα πάνω από υποχρέωσις, αφού εντός αυτού εγράφησαν τα πλέον ουσιώδη κεφάλαια της ιστορίας της πόλεως του Δήμου Πειραιώς.

     Τον Απρίλιον του 1866 ανέλαβεν η υπό τον Δήμαρχον Δημήτριον Μουτσόπουλον νέα Δημοτική Αρχή. Κατά την δευτέραν συνεδρίασιν του Δημοτικού Συμβουλίου (27/4/1866) ανεγνώσθη διάγγελμα, του τότε Δημάρχου, και το οποίον μεταξύ των άλλων ανέφερεν :

 «Επιθυμώ δε, να εγκαινιάσω την δημαρχιακήν μου περίοδον και διά τινός έργου κοινωφελούς, και να προσφέρω τον έρανόν μου υπέρ του Δήμου, εστοχάσθην αποβλέψας; Εις μόνην την ανάγκην της πόλεώς μας, να ενεργήσω την ανέγερσιν ωρολογίου εις θέσιν κατάλληλον, ήν θέλει γνωμοδοτήση ο αξιότιμος μηχανικός μας και εγκρίνη το Δημοτικόν Συμβούλιον. Προς τούτο απαιτούνται, κατά τους γενομένους απολογισμούς, δέκα τέσσαρες (14) χιλιάδες περίπου δραχμών. Προσφέρω, λοιπόν την τετραετήν μισθοδοσίαν μου, υπέρ της ανεγέρσεως, συμποσουμένην εις δραχμάς 4.000 και εξ ιδίων καταβάλλω τας λοιπάς και πέποιθα ότι το Δημοτικόν Συμβούλιον θέλει αποδεχθή την μικράν προσφοράν του.

     Και το Δημοτικόν Συμβούλιον απεδέχθη ευγνωμόνως την φιλόδημον πράξιν του Δημάρχου.

      Αλλά εάν δια της προσφοράς του Δημάρχου εξησφαλίσθη η αγορά του ωρολογίου, έπρεπε παραλλήλως να εξευρεθή και ο κατάλληλος χώρος δια την τοποθέτησίν του.

     Και μόλις μετά διετίαν περίπου, ήτοι τον Μάϊον του 1868, συνιστάται επιτροπή εκ των δημοτικών συμβούλων Ι. Σέρρου, Γ. Βασιλειάδη, Γ. Καψαμπέλη και Π. Καρακλή, όπως συνενοούμενη μετά του Δημάρχου και μηχανικού επιλέξουν τον κατάλληλον τόπον.

     Την 1/11/1868 Το Δημοτικόν Συμβούλιον εγκρίνει την σύναψιν τοκοχρεωλυτικού δανείου 100.000 δραχμών με τόκον 8% εξοφλούμενου εντός δεκαετίας (με καταβολήν τόκου και χρεωλύτρου των μεν πρώτων τεσσάρων ετών εκ δραχμών 15.000 των δε υπολοίπων εκ δραχμών 18.000) διαιρουμένου εις 200 ομολογίας των 500 δραχμών εκάστης το δάνειον θέλει χρησιμοποιηθή, αποκλειστικώς προς ανέγερσιν, εν τη πόλη Πειραιώς, παρά την πλατείαν Θεμιστοκλέους Χρηματιστηρίου ή Εμπορικής Λέσχης ενώ θα συνέρχεται εφεξής ο Εμπορικός Σύλλογος της ομωνύμου πόλεως. Εν τω ανεγερθησομένω Χρηματιστηρίω δίδεται εις τον Δήμαρχον κ. Δ. Μουτσόπουλον το δικαίωμα να ανιδρύση ιδίαις δαπάναις το κοινή χρήσει και ωφελεία Δημοτικόν Ωρολόγιον. Το ισόγειον του Χρηματιστηρίου θα ενοικιάζεται προς όφελος του Δήμου, αλλά θα εξασκώνται ωρισμένα επιτηδεύματα προσδιοριζόμενα εκάστοτε υπό της Δημοτικής Αρχής μη αντικείμενα εις τον καθολικόν του Χρηματιστηρίου προορισμόν.

  Το ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου, περί συνάψεως δανείου, εγκρίνεται υπό του Νομάρχου Αττικοβοιωτίας και την 31/12/1868, δημοσιεύεται η προκήρυξις του Δημάρχου δια την εγγραφήν εις το δάνειον των 100.000 χιλιάδων δραχμών.

     Επίσης ο Δήμος ζητεί την χορήγησιν αδείας δια την τροποποίησιν του σχεδίου της πόλεως εις την μεσημβρινήν πλευράν της πλατείας Θεμιστοκλέους, όπου απεφάσισε την ανέγερσιν του Χρηματιστηρίου, επί σχεδίων του Μηχανικού της Πόλεως αντισυνταγματάρχου Γ. Μεταξά.

Η αποφασισθείσα ανέγερσις του κτιρίου εις την προαναφερθείσαν θέσιν, εδημιούργησεν αντιδράσεις εκ μέρους των Λ. Ράλλη και Γ. Αναστασοπούλου, οίτινες και κατέφυγον προς τον Νομάρχην, αιτούντες την ακύρωσιν της αποφάσεως με το αιτιολογικόν ότι η ανέγερσις του Χρηματιστηρίου εις το άκρον της πλατείας μειώνει την προς τον λιμένα θέαν των οικιών των. Επίσης μερίς του Τύπου, εις σχόλιά του επεκαλέσθη την γνώμην του αρχιτέκτονος Σάουμπερτ, περί ανεγέρσεως του Χρηματιστηρίου εις βορειοανατολικήν πλευράν Πλατεία Θεμιστοκλέους και ουχί εις την μεσημβρινήν.

     Τόσον ο Δήμαρχος, όσον και οι σύμβουλοι, εκώφευσαν εις τας αστηρίκτους διαμαρτυρίας και τον Αύγουστον του 1869 η Δημοτική Αρχή προέβη εις την θεμελίωσην του Χρηματιστηρίου. Τας οικοδομικάς εργασίας ανέλαβεν ο εργολάβος Παναγιώτης Κύπριος κατόπιν μειοδοτικής δημοπρασίας.

     Επανεκλεγείς Δήμαρχος ο Δημήτριος Μουτσόπουλος τον Απρίλιον του έτους 1870 προσέφερεν και την αντιμισθίαν της νέας περιόδου του, δια την αποπεράτωσιν του Ωρολογίου.

     Τον Ιούνιο του 1873 ανατίθεται εις τον καλλιτέχνην Πρινόπουλον η διακόσμησις των τοιχογραφιών του Χρηματιστηρίου και του οποίου ο άνω όροφος ενοικιάζεται εις την Λέσχην από της Ιουνίου 1874 με ενοίκιον εκ δραχμών 300 κατά μήνα. Εγκαίνια της Λέσχης επραγματοποιήθησαν τον Φεβρουάριον του 1875.

     Τα δύο ισόγεια δωμάτια του κτιρίου παραχωρούνται εις τας ταχυδρομικάς υπηρεσίας και τον Οκτώβριον του 1880 η μεγάλη κάτω αίθουσα ενοικιάζεται εις Δ. Δημόπουλον δια καφενείον. (Ο Α. Κομνηνός, ανέλαβεν την εκμετάλλευσιν του καφενείου Ωρολογίου από τον Ιούνιον 1897).

     Εις το κτίριον του Ωρολογίου η Λέσχη παρέμεινεν μέχρι και του Μαρτίου του 1885, οπότε και ήρχισεν δυστροπούσα δια την καταβολήν των οφειλομένων ενοικίων. Το υπό τον τότε Δήμαρχον Αριστείδην Σκυλίτσην Δημοτικόν Συμβούλιον αποφασίζει την διενέργειαν δημοπρασίας δια την ενοικίασιν και αναθέτει τα περαιτέρω εις τον Δήμαρχον, όστις αφού εξάντλησε τα περιθώρια αναμονής, προέβη εις την έξωσιν της Λέσχης και την εγκατάστασιν των Δημοτικών υπηρεσιών εις το κτίριον του Ωρολογίου, στεγαζομένων μέχρι τότε εις το παλαιόν, επί της οδού Δημοσθένους, δημοτικόν κτίσμα.

   Η ενέργεια αύτη του Δημάρχου Αρ. Σκυλίτση εχαρακτηρίσθη υπό ωρισμένων δημοτικών συμβούλων ως πραξικοπηματική, με επακόλουθον την μη επίτευξιν απαρτίας επί σειράν συνεδριάσεων.

    Τέλος, την 13^ην Δεκεμβρίου 1885 το Δημοτικόν Συμβούλιον εν πλήρει απαρτία επραγματοποίησεν εις το κτίριον του Ωρολογίου την πρώτην αυτού συνεδρίασιν, καθ’ ήν ο Δήμαρχος επικρινόμενος δια την εναντίον της Λέσχης ενέργειαν του έδωκεν την εξής απάντησιν : «Κατόπιν των διαμειφθέντων εγγράφων μετά της προϊσταμένης Αρχής και μάλιστα μετά την υπ’ αρίθ’ 11198 απόφασιν της Νομαρχίας λυσάσης οριστικώς ως το ζήτημα, ότι η εκλογή του Δημοτικού καταστήματος ανήκει εις την εκτελεστικήν Αρχήν του Δήμου και ουχί εις την συμβουλευτικήν θεωρώ αναρμόδιον το Δημοτικόν Συμβούλιον να επιληφθή του ζητήματος τούτου, τούτο μεν διότι θέλει επιληφθή αντικειμένου μη υπαγομένου εις τα καθήκοντα της

αρμοδιότητός του, τούτο δε διότι το Δημοτικόν Συμβούλιον κατά το άρθρον 117 του Δημοτικού Νόμου, υπαγομένου εις την Διοικητικήν Αρχήν δεν έχει το δικαίωμα αποδοκιμασίας αλλά μόνον εφέσεως επί αποφάσεων του Νομάρχου».

  Προκαλούμενος δε υπό του συμβούλου Πεπεμούντα διότι προέβη εις την πράξιν ταύτην, «εξιστορεί τα επανειλημμένα προς την εφορείαν της Λέσχης έγγραφα προς σύναψιν του ενοικιαστηρίου συμβολαίου, την αδικαιολόγητον σιωπήν προς ταύτα, την απόφασιν του Δημοτικού Συμβουλίου περί αναθέσεως εις τον Δήμαρχον να διαθέση το κατάστημα της Λέσχης καταλλήλως εν η περιπτώσει ηρνείτο η Εφορεία της Λέσχης να συνάψη συμβόλαιον εντός τριών ημερών και την αποφυγήν αυτής λόγω της μεταβολής του προορισμού της εις Χαρτοπαικτείον και προσθέτει ότι πάν ό,τι έπραξεν είναι εντός των ενεργειών των καθηκόντων του και προς το συμφέρον του Δήμου. Εάν δε το Δημοτικόν Συμβούλιον φρονεί ότι η κατάληψις της Λέσχης εις Δημαρχείον θέλει ζημιώση τον Δήμον απέναντι αξιώσεων τρίτων, αι ζημίαι, αύται κατά τον νόμον θέλουσιν επιβαρύνη προσωπικώς αυτόν, όπερ και αποδέχεται».

     Χάρις λοιπόν εις τας ενεργείας του Δημάρχου Αριστείδη Σκυλίτση το κτίριον του Ωρολογίου από τον Δεκέμβριον του 1885 μέχρι και των ημερών μας κατέστη το ορμητήριον των δημοτικών επιδιώξεων, εξαιρέσει της από της Κατοχής και μέχρι του 1950, περιόδου, που ευρέθη εν επιτάξει από διαφόρους άλλας ξένας προς τον Δήμον υπηρεσίας.

     Το Ρολόϊ κατεδαφίζεται. Ένας πρωταγωνιστής της Πειραϊκής ζωής αποσύρεται του προσκηνίου. Σκοπός της ανεγέρσεώς του ήτο ο καλλωπισμός της πόλεως.

Ο αυτός σκοπός επιβάλλει την κατεδάφισίν του. Οι εποχές αλλάζουν και μαζί τους, αι προοδευτικαί αξιώσεις.

        Εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς» αρ. φύλλου 7.196 Δευτέρα 23/9/1968 σ.1-2

Δηλώσεις του κυρίου Μαντζουράνη δια την κατεδάφισιν του Ιστορικού «Ωρολογίου»

     Ο Γενικός Διευθυντής του Ο.Λ.Π. κ. Γρηγόρης Μαντζουράνης εξ αφορμής της ληφθείσης αποφάσεως προτάσει του Δημάρχου Πειραιώς κ. Αριστείδη Σκυλίτση, περί κατεδαφίσεως του ιστορικού Μεγάρου του «Ωρολογίου» εδήλωσεν ότι:

«Αντίκειται απολύτως προς το δημόσιον Πειραϊκόν αίσθημα, η απόφασις του Δήμου, δια την κατεδάφισιν του «Ωρολογίου».

Εντός της ημέρας εισάγω πρότασιν εις το Διοικητικόν Συμβούλιον του Ο.Λ.Π. δια της οποίας προτείνεται η επί ανταλλαγή ή η δι’ οιουδήποτε τρόπου παραχώρισις του Ιστορικού Μεγάρου εις τον Ο.Λ.Π. δια την ίδρυσιν υπό τούτου Ναυτικού Μουσείου.

«Το Ωρολόγιον» πρέπει να διατηρηθή πάση θυσία, διότι αποτελεί διεθνές ραντεβού του Αποδήμου Ελληνισμού και προσοίδει προσωπικότητα και ιδιαιτέραν έκφρασιν εις τον πρώτον λιμένα της Χώρας. Ο, τι είναι ο Λευκός Πύργος δια την Θεσσαλονίκην και το «Μπίγκ Μπέν» δια το Λονδίνον είναι και το «Ρολόϊ» δια τον Πειραιά».

     εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. Φύλλου 19.517  Τετάρτη 3/7/1968  σ.1

         

        

Ο Χώρος του παλαιού Δημαρχείου έχει μεταβληθή εις «Καφενέν»

        Δηλώσεις του κυρίου Αριστείδη Σκυλίτση επί των ανακοινώσεων του κυρίου Γρ. Μαντζουράνη δια το Θέμα της κατεδαφίσεως του «Ωρολογιού»

     

      Ο Δήμαρχος Πειραιώς κ. Αριστείδης Σκυλίτσης, υπ’ όψιν του οποίου ετέθησαν αι ανακοινώσεις του Γενικού Διευθυντού του Ο.Λ.Π. κυρίου Γρηγορίου Μαντζουράνη επί του θέματος της αποφασισθείσης υπό του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς κατεδαφίσεως του κτιρίου του «Ωρολογίου», εδήλωσε τα εξής:

 1) Η περί κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου» απόφασις ελήφθη κατόπιν ωρίμου σκέψεως και μετά στάθμισιν όλων των εξ αντικειμένου στοιχείων.

 2) Καλόν θα ήτο να περιορισθή ο Γενικός Διευθυντής του Ο.Λ.Π. εις τας αρμοδιότητάς του και να αποφεύγη ανάμειξη εις θέματα αναγόμενα εις την αποκλειστικήν δικαιοδοσίαν του Δήμου και μάλιστα συναπτόμενα με την ιδίαν αυτού περιουσίαν.

 3) όσον δ’ αφορά την Πειραϊκήν Κοινήν Γνώμην, ας μου επιτραπή να είπωμεν ότι περισσότερον του Ο.Λ.Π. εκφράζει ταύτην το Δημοτικόν Συμβούλιον της Πόλεως.

     Τέλος από απόψεως ουσίας, δέον να λεχθή ότι από πολλών ήδη ετών ο χώρος του «Ωρολογίου» έχει μεταβληθή εις «καφενέν» και ουδεμίαν δια τούτο ηκούσθη ποτέ διαμαρτυρία των κατά καιρούς αρμοδίων του Ο.Λ.Π. Από γενικωτέρας δε απόψεως η εκάστοτε Διοίκησις του Ο.Λ.Π. με τας εις ας προέβαινεν εκμισθώσεις παραλιακών χώρων εις τρίτους επιχειρηματίας παντός είδους και την ανοχήν ήν εδείκνυεν έναντι των υπ’ αυτών αναγειρομένων αυθαιρέτων κτισμάτων κατέστη πρόξενος της επελθούσης εντεύθεν πολεοδομικής αναρχίας και ασχημίας. Εμφανίσεως της Πόλεως εις τας πλέον περιόπτους θέσεις της.

  Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.518 Πέμπτη 4/7/1968 σ. 1

Αι Απόψεις του κ. Μελετόπουλου

     Ο Έφορος του Εθνικού Ιστορικού Αρχείου, γνωστός Πειραιώτης κύριος Ιωάννης Αλ. Μελετόπουλος υποστηρίζει ότι:

    

      Το «Ρολόϊ» δεν αποτελεί ιστορικόν χώρον, ούτε εκτίσθη δια δημαρχείον, ώστε να είναι τουλάχιστον από της πλευράς αυτής άξιον διατηρήσεως. Τα σχέδια του Βαυαρού μηχανικού-αρχιτέκτονος Κλεάνθους Ζ. Κλένσε, προέβλεπαν οικοδόμησην δημαρχείου, εις την παλαιάν πλατείαν του Θεμιστοκλέους. Εκεί όπου πρόκειται να κτισθή το εμπορικόν κέντρον. Αλλά ούτε τούτο έγινε.

     Το «Ρολόϊ» εκτίσθη δια Χρηματιστήριον εμπορευμάτων, κατόπιν διαφωνιών, διότι σύμφωνα με τα σχέδια του Βαυαρού, το τρίγωνον του χώρου που κατέχει έπρεπε να μείνει κενόν.

     Αργότερα ο Μουτζόπουλος επρόσθεσε τον πυργίσκο του «Ρολογιού» και έγινε και Δημαρχείο.

     Καταλήγων ο κύριος Μελετόπουλος, είπεν ότι αντιτίθεται και εις την γνώμην του Γενικού Διευθυντού του Ο.Λ.Π. κυρίου Γρηγορίου Μαντζουράνη, να γίνη μουσείο. Και ακόμη, ότι πρέπει να απελευθερωθή ο χώρος.

       Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.518 Πέμπτη 4/7/1968 σ.1

ΚΑΤΟΠΙΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ

     Αληθής Κάτοχος του Παραλιακού χώρου ως Κοινοχρήστου είναι ο Δήμος Πειραιώς και όχι ο Ο.Λ.Π.

  Εις το θέμα των παραλιακών και εν γένει των κοινοχρήστων χώρων, ο Δήμος Πειραιώς εδικαιώθη δια μίαν έτι φοράν υπό της Δικαιοσύνης. Συγκεκριμένως εις την περίπτωσιν του εν τη ακτή Καστέλλας Κέντρου Παρασκευά, κατεδαφισθέντος υπό της Δημοτικής Αρχής ως αυθαιρέτου και επί της εν προκειμένω δημιουργηθείσης δικαστικής διενέξεως εξεδόθη η υπ’ αριθμ’ 222/20-6-1968 απόφασις του κ. Ειρηνοδίκου Πειραιώς, ήτις με εμπεριστατωμένου αιτιολογικού και κατηγορηματικόν τρόπον διαλαμβάνει εκτός άλλων τα εξής:

α) Αληθής νομεύς και κάτοχος του παραλιακού χώρου ως κοινοχρήστου, είναι ο Δήμος Πειραιώς και ουχί ο Ο.Λ.Π. όστις κατά παρερμηνείαν των κειμένων διατάξεων εις δικαιοδοσίαν επί τούτου.

β) Ο Παραλιακός χώρος, δεν είναι δεκτικός εξουσιάσεως τρίτου.

γ) Ο εκ σχέσεως μισθώσεως κάτοχος παραλιακού χώρου (και νοείται εν προκειμένω ο εις το παρελθών μισθώσεως παρά του Ο.Λ.Π. επιχειρηματίας), δεν δικαιούται να στραφή δι’ αγωγής κατά του αληθούς νομέως Δήμου και

δ) Οσάκις ο τρίτος αντιποιηθή την κατοχήν του χώρου, δικαιούται ο Δήμος ως αληθής νομεύς εις αυτοδύναμιν ενέργειαν.

     Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.518 Πέμπτη 4/7/1968 σ. 1

Αθρόαι Επιστολαί και Τηλεγραφήματα  Απεστάλησαν προς τον κύριον Αριστείδην Σκυλίτσην δια την κατεδάφισιν του «Ωρολογίου»

Παράγοντες του Πειραιώς συμπαρίστανται εις το έργο του κυρίου Δημάρχου

     Αθρόα τηλεγραφήματα αναφορικώς με το επίμονον θέμα της κατεδαφίσεως του παλαιού δημαρχείου αποστέλλοντας υπό διαφόρων συλλόγων και παραγόντων του Πειραιώς προς τον Δήμαρχον κύριον Αριστείδην Σκυλίτσην.

Συγκεκριμένως:

     •Εις το Γραφείον του Δημάρχου Πειραιώς κ. Αριστ. Σκυλίτση, ελήφθη εκ μέρους του Προέδρου του Ναυτικού Ομίλου Πειραιώς και Διευθυντού του Ναυτικού Γυμνασίου ο «Πρωτεύς» το κατωτέρω τηλεγράφημα:

     Συγχαίρω Υμάς δι’ απόφασίν σας κατεδαφίσεως αντιαισθητικού κτιρίου Πόλεώς μας «Ωρολόγιον» στοπ συμμετέχων προσπαθείας σας αναμορφώσεως Πόλεώς μας παρακαλώ συνεχίσατε ανανεωτικών έργον σας μη ορρωδών προ ουδενός εμποδίου.

                                    ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΜΑΡΚΟΖΑΝΗΣ

Διευθυντής Ναυτικού Γυμνασίου «Πρωτεύς» και Πρόεδρος Ναυτικού Ομίλου

   

     Επίσης απεστάλη και το κατωτέρω χαρακτηριστικόν τηλεγράφημα

•«Δια κατεδάφισιν «Ωρολογίου» θέτω διάθεσιν Υμών δραχμάς χιλίας και δύο ημερών προσωπικήν εργασίαν»

                                                 ΑΡΙΣΤ. ΑΥΓΕΡΗΣ

     •Υπό του Συλλόγου Σπουδαστών της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιώς, «Ο Πλάτων» απεστάλη εις τον Δήμαρχον Πειραιώς κ. Αριστ. Σκυλίτσην η κατωτέρω ανοικτή επιστολή σχετικώς με το επίμαχον θέμα του «Ωρολογίου» και γενικά με την αναμόρφωσιν της πόλεως.

     Αξιότιμε κ. Δήμαρχε,

  Ο Σύλλογος των Σπουδαστών της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιώς-του μοναδικού εν τη Πόλει υπάρχοντος Ανωτάτου Εκπαιδευτικού και Πνευματικού Ιδρύματος εκφράζει προς Υμάς την πλήρη συμπαράστασίν του και τον θαυμασμόν του, δια τας αόκνους προσπαθείας που καταβάλλετε δια την αναμόρφωσιν του Πειραιώς.

Προς τούτο Σας είμεθα ευγνώμονες.

     Τα παρεμβαλλόμενα εμπόδια δι’ ανάσχεσιν της αξιοποιήσεως του Πειραιώς εδραζόμενα εις ουχί ουσιαστικαί θέσεις, μη Σας πτοούν. Βαδίσατε την οδόν την οποίαν εχαράξατε τόσον επιτυχώς.

  Η αναδρομή εις το παρελθόν τότε μόνον πρέπει να γίνεται οσάκις είναι δυνατόν να μας ωφελήση. Άλλως πρέπει να προχωρώμεν και να οικοδομούμεν τον πολιτισμόν και ούχ να παραμένωμεν προσηλωμένοι εις προκαταλήψεις.

     Δεν δεχόμεθα ότι το τέως «Χρηματιστήριον» αποτελεί ιστορικόν μνημείον ισάξιον ενός ΛΕΥΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ.

     Η σημερινή αναγεννομένη Ελλάς και πολύ περισσότερον η νέα γενιά, έχει ανάγκην φάρων πολιτισμού ικανών να κατευθίνουν εκ του ασφαλούς εις την οδόν της προόδου και του πολιτισμού και ουχί εκ «καφενέδων-ιστορικής σημασίας».

     Εκφράζομεν την έκπληξίν μας πως είναι δυνατόν να υπάρχουν άτομα άτινα παρεμβάλλουν εμπόδια εις την αναμόρφωσιν του Πειραιώς, πολύ δε περισσότερον όταν τα άτομα θεωρούνται ή είναι παράγοντες του τόπου και άτινα θα έδει να συνδράμουν Υμάς εις το Τεράστιον αναμορφωτικόν Σας έργον.

Μη ορρωδήσητε προ ουδενός.

Ο αγών Σας δια την αναμόρφωσιν του Πειραιώς πρέπει να στεφθή υπό πλήρους επιτυχίας. Προς τούτο, ημάς την σπουδάζουσα Νεολαίαν του Πειραιώς θα μας εύρητε θερμούς συμπαραστάτας ανά πάσαν στιγμήν.

     Αι ευχαί όλων των ενδιαφερομένων δια τον αναγεννόμενον Πειραιά Σας συνοδεύουν.

    Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.521 Δευτέρα 8/7/1968 σ. 1

Αι Απόψεις του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών δια την Κατεδάφισιν του Παλαιού Δημαρχείου.

     Εγνώσθη ότι ο Σύνδεσμος γηγενών Πειραιωτών κατόπιν ομοφώνου αποφάσεως του Διοικητικού Συμβουλίου απηύθυνε προ της τελευταίας συνεδριάσεως του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, επιστολήν προς τον κ. Πρόεδρον του Δημοτικού Συμβουλίου δι ης εκφράζει θερμοτάτην ευχήν προς τον κ. Δήμαρχον να μη προωθήση ή τουλάχιστον να αναβάλη την απόφασιν περί κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου» του Πειραιώς.

     Ασχέτως προς αισθηματολογικούς λόγους ο Σύνδεσμος των γηγενών Πειραιωτών αναφέρει επιχειρήματα εξ ων συνάγεται ότι αντενδείκνυται η κατακρήμνισις του «Ωρολογίου» αλλ’ ενδείκνυται ο ευπρεπισμός του και ενδεχομένως η διαμόρφωσίς του ως μουσείου καθ’ άλλωστε είχεν εξαγγείλει η δημοτική Αρχή. Προσέθεσε δε ο Σύνδεσμος εν τη επιστολή το ότι σταθμίζων κατά μέγα μέρος την κοινήν γνώμην των συνδεομένων στενώς με τον Πειραιά, ήτις άλλωστε παρακολουθεί με έκτασιν και συγκίνησιν τας φιλοπειραικάς χειρονομίας του κ. Δημάρχου, θεωρεί ότι αυτή είχεν ενθουσιωδώς αποδεχθή την ως ανωτέρω εξαγγελθείσαν λύσιν της διατηρήσεως του εν λόγω κτιρίου και εγκαταστάσεως εν αυτώ ωραίου μουσείου.

     Ανέφερεν ακόμη ο Σύνδεσμος, ότι το εν λόγω κτίριον είναι πράγματι συνυφασμένον με την Πειραϊκήν εξέλιξιν, ότι είναι πράγματι χαρακτηριστικόν ιδιότυπον άμα και κλασικόν και σεμνόν έμβλημα του Πειραιώς, ότι υπήρξεν επί εκατονταετίαν περίπου το συμπαθέν επίσημον κέντρον της πόλεώς μας και συγχρόνως η συνήθεια και το βίωμα και η συντροφιά του Πειραιώτου εξυπηρετικόν ακόμη και δια την αυτομάτως επιτυγχανόμενην προς πάσαν κατεύθυνσιν υπόμνησιν και υπόδειξιν της ώρας.

     Ότι το κάτωθι αυτού καφενείον ήτο επί μακράς δεκαετηρίδος ευπρεπές εντευκτήριον των καλών Πειραιωτών μετά τον εκκλησιασμόν των ότι το «Ωρολόγιον» δεν αποκρύπτει ει μη μερικώς το όπισθεν αυτού κτίριον της Τραπέζης της Ελλάδος, το οποίον σημειωτέον ότι κατά την γνώμην πολλών δεν επέτυχε να εμφανίση την ελαφρότητα, κομψότητα και ήρεμον εντύπωσιν των άλλων αρχαιοπρεπών κτιρίων, ότι η πόλις μας και όταν βραδύτερον γίνει μεγαλόπολις με ωραία κτίρια-μεγαθήρια θα χρειάζεται ίσως να διατηρή περαιτέρω το εν λόγω συμφυές με τας εξελίξεις της και τον Ελληνικόν τόνον της Πειραϊκόν έμβλημα και γνώρισμα.

                                   ΚΡΙΤΩΝ ΔΗΛΑΒΕΡΗΣ

Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.519 Παρασκευή 5/7/1968 σ. 1

Ο κύριος Γεώργιος Κυριακάκος δια τας δηλώσεις του κ. Γεωργουλοπούλου περί του  κτιρίου του «Ωρολογίου»

     Ελάβομεν την κατωτέρω επιστολήν του τέως Δημάρχου Πειραιώς ιατρού κυρίου Γεωργίου Κυριακάκου αναφερομένην εκ των περί του κτιρίου του «Ωρολογίου» δήλωσιν του τέως προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Ο.Λ.Π. ναυάρχου κυρίου Γεωργουλοπούλου:

Κύριε Διευθυντά,

     Εξ αφορμής της αποφάσεως του Δήμου Πειραιώς περί κατεδαφίσεως του παλαιού Δημαρχείου της πόλεως (Ωρολόγιον) και των εξ αυτής «πολλαχόθεν διατυπουμένων διαμαρτυριών» ο πρώην πρόεδρος του Ο.Λ.Π. υποναύαρχος ε.α. κύριος Σ. Γεωργουλόπουλος ηθέλησε δι’ επιστολής του δημοσιευθείσης εις Αθηναϊκήν εφημερίδα να ενθυμηθή ότι όταν ανέλαβε την προεδρίαν πρότεινε την αγοράν του υπό του Ο.Λ.Π.του «Ωρολογίου» προς εγκατάστασιν εις αυτό του Κεντρικού Λιμεναρχείου, αφήνων να νοηθή ότι το μνημείον αυτό του Πειραιώς ούτω θα διεσώζετο. Επειδή δε η πρότασίς του αυτού δεν εγένετο δεκτή τόσον παρά του προκατόχου μου Δημάρχου αξιότιμου κ. Π. Ντεντιδάκη όσον και παρ’ εμού-και ούτε ηδύνατο ποτέ να γίνει δεκτή παρόμοια πρότασις υπό δημοτικών αρχόντων εκπροσωπούντων την Πειραϊκήν ψυχήν, η οποία θα εξηγείρετο επί τη σκέψει της εγκαταλείψεως του συνδεομένου με όλας τας πολλάς προσπαθείας από εκλεκτούς και εμπνευσμένους Δημάρχους, προς ανάδειξιν του Πειραιώς εις Εθνικήν Πολιτιστικήν μονάδα πρώτης σειράς- ο κύριος υποναύαρχος παρασύρεται εις ανοικείους χαρακτηρισμούς, μη προσιδιάζοντος εις άλλους περί «βλακώδους κακίας» δια την «αντίδρασιν» ως λέγει την οποίαν συνήντησε τόσον εις τας ενεργείας του επ’ αυτού θέματος όσον και επί άλλων, αι οποίαι «απέβλεπον εις την βελτίωσιν πραγμάτων ενδιαφερόντων και τον Ο.Λ.Π. και τον Δήμον»

   Ό,τι  εν τούτοις από της πλευράς του επεδεικνύετο δεν θέλομεν να είπωμεν ημείς «βλακώδες» αλλά πάντως στείρον πείσμα αντιπειραϊκού χαρακτήρος, οφειλόμενον προφανώς εις το γεγονός ότι ο γεννηθείς μεν εις τον Πειραιά υποναύαρχος, αλλά από δεκαετιών απομεμακρυσμένος εξ αυτού εις το κοσμοπολίτικον κλίμα των Αθηνών, εστερεί το Πειραϊκής συνειδήσεως και Πειραϊκού αισθήματος αποδείχθη δε ευθύς άμα τη απομακρύνσει του εκ του Ο.Λ.Π. οπότε εύρον εις σύντομον  χρονικόν διάστημα την ρύθμισιν της πολλά ζητήματα, εις ουσιαστικήν βελτίωσιν των σχέσεων Δήμου και Ο.Λ.Π. και θετικήν προαγωγήν των Πειραϊκών υποθέσεων –πλην βεβαίως της απαραδέκτου, δια πάντα διαστρέφοντα σεβασμόν και αγάπην εις μίαν καθαρώς πειραϊκού χαρακτήρος παράδοσιν, εγκαταλείψεως υπό του Δήμου του «ωρολογίου»- ασχέτως εάν εις αυτό τώρα, όχι όμως διότι δεν επωλήθη, επεβλήθη αντί της «εξορίας» εκ της δημοτικής περιοχής, η ποινή της θανατικής εκτελέσεως.

                                         Μετά πάσης τιμής

                                       Γεώργιος Α. Κυριακάκος

                              Ιατρός –τέως Δήμαρχος Πειραιώς

Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.525 Παρασκευή 12/7/1968 σ. 1

Σωρεία τηλεγραφημάτων Δημοτών προς τον Δήμαρχον Πειραιώς

• Επικροτείται το Συντελούμενον υπό αυτού δημιουργικόν έργον ψήφισμα της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Εργαζομένων εις τας Εταιρείας Πετρελαιοειδών και Διυλιστηρίου υπογραφομένου υπό του προέδρου και του γενικού γραμματέως.

………………………….

• Εξ άλλου παραθέτομεν περικοπάς δύο χαρακτηριστικών επιστολών σχετικών με το θέμα της κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου».

Η πρώτη απεστάλη υπό του κ. Παναγιώτη Τζανέτου, Νικηταρά 63 Πειραιεύς, ο οποίος αναφέρει ότι εάν κατεδαφισθή το «Ωρολόγιον» η πόλις θα πάρη  όψιν Ευρωπαϊκής Πόλεως.

Εγώ-γράφει είμαι κοσμοπερπατημένος και σας λέγω ότι το «Ρολόι» είναι άχρηστο και δεν έχει καμίαν ιστορικήν αξίαν.

………………………………..

• Και η Δευτέρα εγγράφη υπό του κ. Χάρη Πλουμίδη, φοιτητού ο οποίος τάσσεται υπέρ της αποφάσεως της κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου» διότι πρόκειται περί παλαιού οικοδομήματος και δεν μπορεί  να το συγκρίνη κανείς με την Πλάκα  και τον Λευκό Πύργο της Θεσσαλονίκης.

………………………………….

      Εις το Γραφείον του Δημάρχου κυρίου Αριστείδη Σκυλίτση καταφθάνουν καθημερινώς σωρεία τηλεγραφημάτων, εγγράφων και επιστολών συνηγορούντων υπέρ της κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου» τα χαρακτηριστικότερα των οποίων παραθέτωμεν κατωτέρω:

           Κύριον Αριστείδην Σκυλίτσην Δήμαρχον Πειραιώς –Ενταύθα

• Εξωραϊστικός Σύλλογος συνοικίας Αγίας Σοφίας Πειραιώς, συγχαίρει υμάς και συμπαρίσταται δι’ απόφασιν κατεδαφίσεως πεπαλαιωμένου κτιρίου «Ωρολογίου» Πειραιώς. Συνεχίσατε θαυμάσιον έργο σας εξωραϊσμού Πόλεώς μας. Είμεθα όλοι εις το πλευρόν σας.

                                Ο Αντιπρόεδρος

                              Αδαμάντιος Μάντης

                                  Η Γραμματεύς

                              Έλλη Λαδά

•Αξιότιμον Δήμαρχον Πειραιώς κύριον Σκυλίτσην-Πειραιά

Περί «Ωρολογίου» αρκετά, τον λόγον έχει η μπουλντόζα. Διαμαρτυρόμεθα διατί καθυστερεί

                             Οικογένεια Φασούλα

                            Οδός Σηραγγίου 1 Πειραιάς

• Επίσης η Διοίκησις και τα μέλη του Συνδέσμου Κατασκευής Υαλοπινάκων ο «Ήλιος»

                               Πρόεδρος

                             Κύριος Ν. Κούτσης

• Ο Προμηθευτικός Συνεταιρισμός Εργατοτεχνών Εταιρείας Λιπασμάτων….

                                    Πρόεδρος

                                κύριος Β. Θηραίος

• Ο Οικοδομικός Συνεταιρισμός των Εργατοτεχνών της Εταιρείας Λιπασμάτων δια της από 6/2/1968 ανακοινώσεώς του…

εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.525 Παρασκευή 12/7/1968 σ. 1

Ο κύριος Τάκης Ι. Κασιμάτης απαντά εις την επιστολήν του κυρίου Κυριακάκου

     Υπό του κυρίου Τάκη Ι. Κασιμάτη μας απεστάλη η κατωτέρω επιστολή δι ης δίδεται απάντησις εις τας περί του «Ωρολογίου» δηλώσεις του τέως δημάρχου Πειραιώς κ. Γ. Κυριακάκου.

Κύριε Διευθυντά,

     Μετ’ εκπλήξεως ανέγνωσα εις τας εφημερίδας την έμμεσον ανάμιξιν του τέως Δημάρχου Πειραιώς εις το θέμα «Ρολόϊ».

Ο κύριος τέως αποφεύγων να εκφράση απ’ ευθείας την γνώμιν του επί του συγκεκριμένου θέματος τα λέγει «εις την νύμφην» δια να τα ακούη η πενθεράν» επικαλούμενος την έλλειψιν «Πειραϊκής ψυχής» η οποία δήθεν θα εξεγείρετο εάν εγένετο αποδεκτή πρότασις παραχωρήσεως του «Ωρολογίου».

     Αλλά η δική σας «Πειραϊκή ψυχή» κύριε τέως Δήμαρχε θα έπρεπε να εξεγερθή από πολλού χρόνου. Θα έπρεπε να εξεγερθή από της πρώτης ημέρας που ανέλαβεν καθήκοντα Δημάρχου ο με «Αθηναϊκήν ψυχήν» ρέκτης Δήμαρχος κ. Σκυλίτσης και ήρχισαν χαρμοσύνως να ηχούν οι καμπάνες της αναδημιουργίας και εξευρωπαϊσμού του Πειραιά μας.

     Θα έπρεπε να εξεγερθή τότε που μεγαλόπρεπα προέβαλεν αναμορφωμένον το Δημοτικόν μας Θέατρον σωστό στολίδι και μνημείον της πόλεώς μας, το οποίον σεις κατ’ επιταγήν είχατε παραχωρήσει εις τον «Αρχιλαμπράκη» Μίκη Θεοδωράκη δια τας τακτικάς του συναυλίας αμείβοντάς τον δια παχυλής αμοιβής.

     Θα έπρεπε να εξεγερθή τότε που οι οδοστρωτήρες εξήλθον από τις Δημοτικές Αποθήκες δια να τεθούν εις την διάθεσιν των Πειραϊκών οδών προς κάλυψιν των μυριάδων λακκουβών της οποίας σεις καταλείψατε εις ανάμνησιν της «δημιουργικής σας θητείας».

     Θα έπρεπε να εξεγερθή τέλος η δική σας ψυχή κύριε τέως όταν εις μίαν υπέρ όλων προσπάθειαν «Ο Αθηναίος» με «Πειραϊκήν όμως ψυχήν» κύριος Δήμαρχος κατόρθωσε να επαναφέρη εις τα Ταμεία του Δήμου όσα εκείθε κακείσε ευρίσκοντο εις την διάθεσιν κάθε επιχειρηματίου προς ιδίαν αυτού εκμετάλλευσιν».

Ας μη σκιρτά η ψυχή σας.

Ας ερυθριώμεν όλοι οι έχοντες «Πειραϊκήν ψυχήν» διότι κατά το διαρρεύσαν έτος απεδείχθη ότι δεν είμεθα ικανοί να διοικώμεν τα του οίκου μας.

Αφήσατε τον Δήμαρχόν μας να προχωρήση εις το δημιουργικόν του έργον.

Είναι καιρός επιτέλους ο Πειραιάς μας να βρη τον πραγματικόν του δρόμον.

     Είναι καιρός να παύση να εμφανίζη εικόνα μεσανατολικής υπανάπτυκτης πόλεως.

Και η ευκαιρία είναι μοναδική. ΄Η τώρα ή ποτέ.

,

                                          Μετά τιμής

                            Τάκης Ιωαν. Κασιμάτης

                         οδός Βασιλίσσης Σοφίας 112 Πειραιεύς

εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.526 Σάββατον 13/7/1968 σ. 1

ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΣΚΥΛΙΤΣΗΝ

     Οι Διδάσκαλοι του Νομού Πειραιώς αισθάνονται βαθείαν ικανοποίησιν δια τα επιτεύγματα του κ. Δημάρχου.

-------------=----

     Η αλλαγή γίνεται αισθητή σε κάθε βήμα εργοτάξιον η «παράγκα» δεν υφίσταται.

Υπό της Συντονιστικής Επιτροπής των Διδασκάλων της Πόλεως του Πειραιώς απεστάλη εις τον Δήμαρχον κ. Αριστείδην Σκυλίτσην το κατωτέρω έγγραφον δια την αισθητικήν αλλαγήν της πόλεως του Πειραιώς ως και δια το θέμα της κατεδαφίσεως του «Ωρολογίου».

     «Οι διδάσκαλοι του Νομού Πειραιώς αισθάνοντας βαθείαν ικανοποίησιν δι’ όσα ο Δήμαρχος της πόλεως των κύριος Σκυλίτσης εντός ενός έτους επέτυχεν. Η αλλαγή γίνεται αισθητή σε κάθε βήμα. Πλήρες εργοτάξιον. Η «παράγκα» δεν υφίσταται, τα διαφθορεία εξέλιπον, ο δε εξωραϊσμός της πόλεως προχωρεί με γοργόν ρυθμόν. Οδοί ανακατασκευάζονται, πλατείαι διανοίγονται και ευπρεπίζονται. Τα άνθη πλημμυρίζουν τους δρόμους. Τα πάντα μαρτυρούν ότι υπάρχει μεγαλόπνοον σχέδιον. Παντού σχέδιον. Παντού διακρίνεται η προσωπική σφραγίς του καλλιτεχνικού Δημάρχου.

Ερείπια εξαφανίζονται και οι Πειραιείς αισθάνονται υπερήφανοι δια την Πόλιν των. Ο Πειραιεύς, η πόλις της Ελλάδος ο ιστορικός λιμήν της χώρας, ο θρυλικός Πειραιεύς εκσυγχρονίζεται και κατέστη ο πρώτος λιμήν της Μεσογείου. Ο διδασκαλικός κόσμος του Νομού Πειραιώς διαδηλοί την πλήρη και απόλυτον συμπαράστασίν της προς τον ρέκτην Δήμαρχο κύριον Σκυλίτσην και εύχεται όπως με το αυτό πάθος συνεχίση εργαζόμενος.

     Καταδικάζει την προσπάθειαν ελαχίστων ατόμων προσπαθούντων όπως εμποδίσουν την κατεδάφισιν του ασχημίζοντος την προσθήκη της χώρας οικήματος του Ωρολογίου και την διαμόρφωσιν του χώρου.

     Η κατεδάφισις του οικήματος τούτου καθίσταται αναγκαία και επιβεβλημένη εκ πολλών λόγων και δέον όπως επισπευθή το συντομώτερον.

Εφημερίδα «Χρονογράφος» αρ. φύλλου 19.522 Τρίτη 9/7/1968 σ. 1

Διαβάζοντας παλαιές Πειραϊκές εφημερίδες πριν αρκετά χρόνια έβρισκα στοιχεία και πληροφορίες που κατά την κρίση μου θεωρούσα ότι θα μου φαινόντουσαν χρήσιμες για μελλοντικές μου εργασίες. Οι καιροί όμως άλλαξαν, τα προβλήματα του βίου αυξήθηκαν και έτσι έμειναν οι πληροφορίες και τα στοιχεία.

Δημιουργώντας το μπλοκ αυτό σκέφτηκα ότι μαζί με τα δικά μου κείμενα, άξιζε να δημοσιευθούν και οι διάφορες σκόρπιες πληροφορίες που είχα συλλέξει. Ορισμένες από αυτές αφορούσαν το Παλιό Ρολόι.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση, σήμερα, Σάββατο, 8 Φεβρουαρίου 2014

Πειραιάς, Σάββατο 8 Φεβρουαρίου 2014.

Υ. Γ. Ξαναδιαβάζοντας απόγευμα Σαββάτου τα κείμενα για το Παλιό Ρολόι του Πειραιά, θυμήθηκα ότι κάπου σε ένα φάκελο είχα μερικά ακόμα στοιχεία για το θέμα αυτό και τα προσθέτω:

• Κυκλοφορεί το βιβλίο του Βασίλη Π. Πισιμίση, "Το Ρολόι του Πειραιά το    παλιό Δημαρχείο" εκδόσεις "συλλογές"-Αθήνα 2003, σελίδες 86. με πολλές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Και όπως σημειώνει στην εισαγωγή του: "Έγινε σήμα προεκλογικού ψηφοδελτίου, εξώφυλλο βιβλίων, τυπώθηκε σε δύο γραμματόσημα 1958 και 1992, σε τηλεκάρτα 7-1997, ζωγραφίστηκε σε πίνακες, μπήκε διακοσμητικό σε αφίσσες, προγράμματα εκδηλώσεων, προσκλήσεις, κυκλοφόρησε σε πάμπολλες καρποστάλ..."     
•Στην "Κυψέλη" του 1914 του Άγγελου Α. Κοσμή, ανακάλυψα το ποίημα "Στο Δημαρχικό Ωρολόγι", σελίδα 187 του Σπύρου Γ. Γεωργόπουλου που το μεταφέρω αυτούσιο στην αρχή του κειμένου μου.
•Θυμήθηκα ότι το Μάρτιο του 1977 κυκλοφόρησε το Νούμερο 1 του περιοδικού "Το Ρολόι"(περιοδική έκδοση του Πειραιά), υπεύθυνος: Αλέξ. Μυλωνάς.
• "Το μεγάλο ρολόι του Δημαρχείου Πειραιώς κτυπούσε 6 μ. μ.", έτσι αρχινά ένα μικρό διήγημα του Νίκου Δημητρέλη της (Β1), με τίτλο "Με φουρτούνα", δες περιοδικό "Ο ΠΥΡΣΟΣ" τεύχος 14/4, 1961, σελίδα 19.
• Στο περιοδικό "Πειραϊκά Γράμματα υπάρχουν δύο ποιήματα για το Ρολόι: του Βασίλη Λαμπρολέσβιου, "Στο Ρολόι της Δημαρχίας", σελίδα 42, τεύχος 2/1,3,1995 και του Νίκου Φορόπουλου, "Το Ρολόι του Λιμανιού" σελίδα 16, τεύχος 9/10,12,1996
• στο περιοδικό "Φιλολογική Στέγη" τεύχος 33/Καλοκαίρι 1985, υπάρχει το ποίημα "Στο παλιό Ρολόι" σελίδα 294, της Ρένας Ν. Μαντά
• Ιστορικές πληροφορίες για το Ρολόι, βρίσκει κανείς και στο βιβλίο του Γιάννη Ε. Χατζημανωλάκη, "Οι Δήμαρχοι του Νεότερου Πειραιά" δεύτερη έκδοση, Πειραιάς 2002, και "Το λιμάνι του Πειραιά στη διαδρομή των αιώνων", 6η έκδοση, Πειραιάς 2001
• Το Ρολόι αναφέρεται σε πολλά λογοτεχνικά κείμενα Πειραιωτών και μη συγγραφέων, εδώ αναφέρω ενδεικτικά το βιβλίο του Στρατή    Μαϊστρέλλη, εισαγωγή, επιλογή κειμένων, επιμέλεια: "Ο Πειραιάς στη        Νεοελληνική Λογοτεχνία", έκδοση Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά, Πειραιάς
   2009.
• Το Ρολόι ως προμετωπίδα υπάρχει στο βιβλίο του 
-Βασίλη Π. Πισιμίση    που προανέφερα, 
-σαν μικρή βινιέτα στο βιβλίο του Στέλιου Γεράνη, "Ο Πειραιάς και οι Ποιητές του"-μελέτημα και ανθολόγιο, έκδοση "Στοά", Πειραιάς 1977, που και εδώ βρίσκει κανείς, ανάμεσα στα άλλα, και το ποίημα της Τότας Μοντάνου, "Το παλιό Ρολόι" "Είχε το παλιό ρολόι μια ιστορία παλιά/ τόσο παλιά/σαν την όψη της πόλης μας....." σελίδα 68. 
-στο βιβλίο του Στρατή Μαϊστρέλλη που προανέφερα, 
-υπάρχει στο περιοδικό "Αφιέρωμα" τεύχος 2/ΙΙ/07-"Πειραιάς, το ξεκίνημα..." περιοδική έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος"(Saint Paul), 
-υπάρχει στο "Πειραιεύς 1966" σελίδες 65, εικονογραφημένη έκδοσις Πειραϊκής προβολής, έκδοσις-επιμέλεια Θεόδωρος Βλάσσης, Θεάτρου 162, εκτύπωσις Τυποτεχνική Πειραιώς, ασπρόμαυρη φωτογραφία του και το κειμενάκι:
"ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΝ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ-ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΡΟΛΟΙ
      Το κτίριον του Παλαιού Δημαρχείου, το ιστορικόν "Ρολόι", το θεμελιωθέν κατά το 1869 επί Δημαρχίας Δ. Μουτζοπούλου και χρησιμοποιηθέν ως Λέσχη μέχρι και του 1884, οπότε επί Δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση εγκατεστάθη εκεί η Δημοτική Αρχή.
    Και σήμερον, παρά την μεταστέγασιν του Δημαρχείου, και μέχρι της ανεγέρσεως του νέου Δημοτικού Μεγάρου, εις την αίθουσαν του Ωρολογίου πραγματοποιούνται αι συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς." 
(ανοίγοντας παρένθεση θα ήθελα να αναφέρω ότι ένα απόγευμα της 25ης Νοεμβρίου του 2011 στο Γραφείο της εφημερίδας Κοινωνική, έρχεται ο Σπύρος Κουσουρής με σουβλάκια-όποτε ερχόταν στην εφημερίδα πάντα έφερνε φαγητό- και μου δίνει το Λεύκωμα αυτό που γράφει πάνω Πειραικαί εκδόσεις, και του πρόσφερα 4 δικά μου βιβλία το "Πειραϊκό Πανόραμα" για να τα μοσχοπουλήσει, το τι γέλιο κάναμε δεν περιγράφεται, ας είναι ήσυχη η ψυχούλα του εκεί που βρίσκεται και ας συζητά περί εμπορίου και άλλα οικονομικά τινά με τον Θεό Ερμή).
-υπάρχει στο μυθιστόρημα του Κώστα Βλάχου, "Στους χτύπους του Παλιού Ρολογιού", εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος 1993, σελίδες 212.
- υπάρχει στο μυθιστόρημα του Λευτέρη Καπώνη, "Πόρτο Λεόνε", εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη, 2010, σελίδες 348.
• Υπάρχει το κείμενο των Ελένη Αναγνωστοπούλου-Ευαγγελία Μπαφούνη, "Το Ρολόι του Πειραιά" δες εφημερίδα Κοινωνική, Πέμπτη 21 Μαϊου 2009, σελίδα 8, που μεταξύ άλλων γράφουν:
   "Το Ρολόι, που κτίστηκε από το 1869 έως το 1873 για Χρηματιστήριο, χρησιμοποιήθηκε ως Δημαρχείο για πολλές δεκαετίες και κατεδαφίστηκε το 1968, είναι το κτήριο το οποίο στο συλλογικό ασυνείδητο της πόλης καταγράφηκε ως σύμβολο και έμβλημά της, με την ιστορία του δεμένη με την ιστορία της ίδιας της πόλης... και, Πρώτο αυτό είδε να φτάνουν από μακριά τα πλοία όπου είχαν στοιβαχτεί οι Μικρασιάτες πρόσφυγες. Είδε να ξετυλίγονται εικόνες αποχωρισμού των μεταναστών που έφευγαν με τα μεγάλα υπερωκεάνια για την Αμερική και την Αυστραλία. Έζησε την προσμονή και την χαρά της επιστροφής του ξενιτεμένου.
Το σκίρτημα του ραντεβού των ερωτευμένων-γι αυτό ήταν και το αγαπημένο θέμα των φωτογράφων στις καρτ-ποστάλ. Στο καφενείο του ισογείου του ήπιαν καφέ εργάτες αλλά και διανοούμενοι. Με μια κουβέντα, το Ρολόι στη μακρόχρονη παρουσία του, "μέτρησε" το σφυγμό της πόλης".
  Το κείμενο αναδημοσιεύτηκε και στο περιοδικό του Ζήνωνα, "Ζήνων" τεύχος 210/7,8,9,2009 σελίδα 16-17.
• Υπάρχει μικρό κείμενο σελίδα 48, στο "ΠΕΙΡΑΙΑΣ", έκδοση ΣΔΕ-Πειραιάς, Μάρτιος 2006. μεταξύ άλλων γράφει:
"Το περίφημο Ρολόι
Είναι το πασίγνωστο Ρολόι για το οποίο όλοι οι Πειραιώτες ακόμα πονούν. Ήταν το "σήμα κατατεθέν"του Πειραιά. Αυτό φαίνεται από το 1958, το πρώτο γραμματόσημο των Λιμένων έχει σαν χαρακτηριστικό της πόλης του Πειραιά το Ρολόι..."
• Υπάρχει το κείμενο του ποιητή Νίκου Ι. Χαντζάρα, "Το Ωρολόϊ", από τις επιφυλλίδες του με τίτλο "Πειραιώτικα", που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα που έγραφε ο Χαντζάρας, στην "Φωνή του Πειραιώς Δευτέρα 12/2/1945 σελίδα 1, και επανέρχεται και την επόμενη μέρα στην επιφυλλίδα "Το Δημαρχείο"(δεν τα σχολιάζω εδώ, γιατί θέλω να περάσω ξεχωριστά τα "Πειραιώτικα" του Νίκου Ι. Χαντζάρα). Η μία επιφυλλίδα δημοσιεύτηκε ξανά και στο "ΠΕΙΡΑΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ" του Νίκου Κατσικάρου, με γραμματέα συντάξεως τον Γ. Μ. Πολιτάρχη, τόμος 1/Πειραιάς Ιανουάριος 1966, σελίδα 200.
• Πληροφορίες για το Παλαιό Ρολόι, βρίσκει κανείς στο χρήσιμο και ενδιαφέρον βιβλίο της Σταματίνας Μαλικούτη, "Πειραιάς 1834-1912, έκδοση Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς 2004, σελίδες 344. ενδεικτικά αναφέρω:
"Ο πύργος του ρολογιού με τον εξώστη σε σχήμα Π, τονίζει ιδιαίτερα το κέντρο βάρους του οικοδομήματος και στεγάζεται με δώμα. Με τη βάση και την κορωνίδα του βάθρου, τις παραστάδες με τα κορινθιακά κιονόκρανα και τα κλειδιά της αψίδας από πεντελικό μάρμαρο, φέρει δύο πλάκες επιγραφών φαιού χρώματος..." σελίδα 257 και σε άλλες σελίδες
• Φωτογραφίες του παλαιού Ρολογιού υπάρχουν και στο "΄Αλμπουμ" "ΠΕΙΡΑΙΑΣ" 1900-1930, από παλιά καρποστάλ και φωτογραφίες, εκδόσεις Συλλέκτης 1995, σελίδες 112.
• Υπάρχει η γνωστή πανοραμική έγχρωμη φωτογραφία του Σ. Χατζηπέρη, που δημοσιεύεται σελίδα 27, στο "Πειραϊκό Λεύκωμα" του Πρόδρομου Ματζάρογλου: κείμενα-επιμέλεια, εκδόσεις Αρίων-Αθήνα 1977, σελίδες 66.
• Για το Παλιό Ρολόι βρίσκει κανείς στοιχεία και στο "Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα" του Χρήστου Πατραγά, εκδόσεις Μυτιληναίος-Πειραιάς 2004 σελίδες 318, με πρόλογο και επιμέλεια έκδοσης του Γιάννη Ε. Χατζημανωλάκη και επιμέλεια εικόνων της Αγγελικής Τσόγκας. στην σελίδα 34 σημειώνει " Στον χώρο, μπροστά από το κτίριο του Ν.Α.Τ. και διαγωνίως του Ι. Ν. Αγίας Τριάδας, όπου σήμερα έχει δημιουργηθεί περίβολος με τον ανδριάντα του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, υπήρξε για 100 και πλέον χρόνια ένα μοναδικό και μεγαλοπρεπές κτίριο. Πρόκειται για το παλαιό Δημαρχείο, το γνωστό ως "Ρολόϊ", από το μεγάλο ρολόϊ που υπήρχε στον πυργίσκο του κτιρίου". και ακόμα, στην σελίδα 111 μεταξύ άλλων σημειώνει: "Στο οικοδόμημα υπήρχε ένα μεγάλο ΡΟΛΟΪ, το οποίο δέσποζε στο Λιμάνι και η λιμενική περιοχή επληροφορείτο την ώρα. Το οικοδόμημα αυτό, παρά τις διάφορες χρήσεις του, έμεινε με την ονομασία "ΤΟ ΡΟΛΟΪ", το οποίο κατεδαφίστηκε με ακατανόητη και αψυχολόγητη απόφαση του Δημάρχου της 7ετούς Δικτατορίας Αριστείδη Σκυλίτση"  
• Στοιχεία και φωτογραφίες του αντλεί ο όποιος ενδιαφερόμενος από τον τόμο της αξέχαστης Λίζας Μιχελή, "Πειραιάς"-Από το Πόρτο Λεόνε στη Μαγχεστρία της Ανατολής", εκδόσεις Δρώμενα 1988, σελίδες 286. 
(ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα για τον Πειραιά, γιαυτό το λατρεύω), "Ο Πειραιάς, λιμάνι των επιστροφών των παιδικών μας χρόνων. Ο Πειραιάς τα σαβανωμένα φουγάρα των μελλοθάνατων καραβιών της Ψυττάλειας". Και, από τον πρόλογο της τελευταίας Θεάς της Ελλάδος της Μελίνας Μερκούρη: "Από το 1870 και μετά, ο Πειραιάς προβιβάζεται από τον Τύπο σε "Μάντσεστερ της Ανατολής". Από τότε παύει ν'αποτελεί πια ουσιαστικά εξάρτημα της Αθήνας, κι εξελίσσεται σε πόλη αυτόνομη, με δική της φυσιογνωμία" και "μιας πόλης κι ενός λιμανιού που αποτελούν ένα απ' τα πιο γοητευτικά πρόσωπα της σημερινής Ελλάδας και που η συγκυρία το έφερε να δεθώ στενά μαζί του".
• Υπάρχει ως οπισθόφυλλο στο "Πειραιάς, μια πόλη-λιμάνι!", Το Ημερολόγιο του 2009, από το Λιμάνι της Αγωνίας. Κείμενα: Γ. Γώγου, Αχ. Λεφάκης, Αν. Φραντζεσκάκη
• Ο Γ. Μ. Πολιτάρχης, στο βιβλίο του "Γνώρισα τον Πειραιά", εκδόσεις Το Ελληνικό Βιβλίο 1969, αναφέρεται στις σελίδες 14-15.
"Μα συνεχίζοντας την περιδιάβαση μας, έρχεται στιγμή που νομίζουμε πως βρισκόμαστε σε πολιτεία ονείρου. Δεν είναι το ριζωμένο ρολόϊ, που ο πειραιώτης ποιητής Γιώργος Μαρτσέλος, νοσταλγός κι αυτός του πειραιώτικου λιμανιού μας το τραγούδησε ανθρωποποιώντας το: "όταν φιλιούνται οι δείχτες..." Είναι άφθονα τα σημάδια που κάνουν τον Πειραιά πόλη αγαπημένη..."
• Στην "Ιστορία του Πειραιώς" εν Αθήναις 1883 υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, ανατύπωση βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία 1985, στην σελίδα 37 αναφέρει: "... Το Χρηματιστήριον επί της πλατείας Θεμιστοκλέους ιδρυθέν το 1870-1873 δημαρχεύοντος του Δημ. Μουτσοπούλου, δι΄ αυτό εδαπανήθησαν δρχ. 194, 000 μη συμπεριλαβανομένου εν ταύταις των δια την αγοράν του ωρολογίου δρχ. 8184 δωρηθεισών παρά του τότε Δημάρχου ως και των εκ της αντιμισθίας αυτού δια τον πύργον του ωρολογιού ετέρων δρχ. 8,000 το όλον δρχ. 16, 184."
• Αναφέρεται στο βιβλίο του Στέλιο Μπινιάρη, "Ο Πειραιάς του Μεσοπολέμου και της Κατοχής", Πειραιάς 1994, σελίδα 15-16, "Το ρολόϊ θα μείνει στίγμα για τον Πειραιά και τους παλιούς Πειραιώτες το γκρέμισμα από το Δήμαρχο της Χούντας Σκυλίτση, που επί δημαρχίας του γκρέμισε ό,τι ήταν δεμένο με την πόλη του Πειραιά. Το Ρολόϊ..."
• Ο Νικόλαος Ντόριζας, στο μελέτημά του, "Τα Κτίρια του Πειραιά κατά τον 19ο αιώνα", Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά 1997, το αναφέρει στην σελίδα 65. "Το χρηματιστήριο εμπορευμάτων, το γνωστό "Ρολόϊ" το κτίριο που έμελλε να γίνει το σύμβολο της πόλης, θεμελιώνεται τον Αύγουστο του 1869 και ολοκληρώνεται το 1873, κτισμένο ακριβώς απέναντι από το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο(μεταγενέστερο κτίριο) στη θέση που είχε προβλεφθεί από το πρώτο σχέδιο της πόλης. Η δημιουργία του αποδεικνύει τις υψηλές προθέσεις που είχε η κεντρική κυβέρνηση για το λιμάνι..."
• Σποραδικά το όνομα και η φωτογραφία του αναφέρεται και στα βιβλία του Δημήτρη Σ. Φερούση, "Αναζητώντας το πρόσωπο του Πειραιά", Σύλλογος Βιβλιοχαρτοπωλών και Εκδοτών Πειραιά 2002 και, "Πειραιάς θρύλος και κληρονομιά" εκδόσεις Αστέρος 1990.
• Επίσης είχα λησμονήσει, ότι στο βιβλίο "Οδωνυμικά του Πειραιά" εκδόσεις Φιλιππότη 1996 των αξιαγάπητων Μάρω Βουγιούκα και Βασίλη Μεγαρίδη, σελίδα 601, υπάρχει λήμμα ΩΡΟΛΟΓΙΟΥ. "Η πλατεία αυτή του Πειραιά, στην περιοχή που παλαιότερα λεγόταν "Αυγό"(εδώ κάνουν λάθος οι συγγραφείς) πήρε το όνομά της από το περίφημο "Ρολόϊ", το κατεδαφισμένο σήμερα νεοκλασικό κτίριο με τον πύργο του, του ρολογιού, που βρισκόταν στο κέντρο της πλατείας και στέγαζε το Δημαρχείο της Πόλης. Το κτίριο αυτό ήταν ένα από τα χαρακτηριστικότερα της πόλης...."      
• Υπάρχει το κείμενο του Δημήτρη Κρασονικολάκη, "Τα μνημεία-σύμβολα και το έμβλημα του Πειραιά" δες εφημερίδα "Η Φωνή των Πειραιωτών" αριθμός φύλλου 20/17-5-2007, σελίδα 10. Το κείμενο ξαναδημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα "Κοινωνική"24/3/2011, σελίδα 3.
Μεταξύ άλλων ο ερευνητής γράφει:
" Σε κάθε πόλη, πλούσια ή φτωχή από καλλιτεχνικά δημιουργήματα, έχει επιλεγεί, όχι τυχαία, για χαρακτηριστικό γνώρισμα ένα άγαλμα ή μνημείο ή κτήριο που ως "σήμα κατατεθέν" την αντιπροσωπεύει ιστορικά, πολιτιστικά, συναισθηματικά.
Στο λεγόμενο ιστορικό κέντρο απ'όπου ιδρύθηκε κι απλώθηκε ο πολεοδομικός ιστός, βρίσκουμε κυρίως τα πλέον σημαντικά και ενδιαφέροντα μέγαρα-έργα τέχνης, κόσμημα και καύχημα στα μάτια όλων, που ξεχώρισαν, αγαπήθηκαν πήραν την θέση του αξιοθέατου, του σπουδαίου, του μοναδικού. Ένα από αυτά, με κριτήριο την παλαιότητα, το επιβλητικό μέγεθος, τη χρήση και την σχέση με την ζωή των κατοίκων "υψώθηκε" κι έγινε σύμβολο." Το περίφημο Ρολόι, κτίστηκε στα 1869-1873 αρχικά σαν Χρηματιστήριο. Από το 1885 μέχρι το Σεπτέμβριο του 1968 που κατεδαφίστηκε στέγασε υπηρεσίες του Δήμου. Η μνήμη του παραμένει τόσο ζωντανή στους Πειραιώτες που σχεδιάζεται η ανακατασκευή του".
• Υπάρχει το κείμενο του ιατρού Μανώλη Αρ. Χριστουλάκη, "Το Ρολόι-ο αδικοσκοτωμένος Πειραιώτης", δες εφημερίδα "Η Φωνή των Πειραιωτών" Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011, σελίδα 16.
• Υπάρχει το κείμενο "Το ιστορικό ρολόι του Πειραιά", στο βιβλίο του Γιάννη Καιροφύλλα, "Η Αθήνα στη δεκαετία του ' 70" γράφει σελίδα 45-46
"Καμιά ικανοποίηση δεν πήραν οι Αθηναίοι και πολύ περισσότερο οι Πειραιείς από την είδηση ότι στο χώρο, όπου περίπου εκατό περίπου χρόνια βρισκόταν το "Ρολόι" πάνω στο παλιό Δημαρχείο της πόλης στήθηκε πάνω σε μια κολώνα ένα καινούργιο ρολόι".
• Το Ρολόι αναφέρεται και στο μυθιστόρημα του Διονύση Χαριτόπουλου, "Εκ Πειραιώς", εκδόσεις Τόπος 2012, σελίδες 418.Στην 162 γράφει: "Το τρελό πατιρντί του Λιμανιού γίνεται παραδίπλα, στο τέλος της Ποσειδώνος, κοντά στο Ρολόι, που πιάνουν τα "υπερωκεάνια" της..."  
• Υπάρχει το κείμενο "Το Ρολόι και άλλα κτήρια του Πειραιά" που επιμελήθηκε η Περσεφόνη Α. Κωστέα, και αναρτήθηκε από 24 grammata στις 10/28(;)/2010 @ αν το ερμηνεύω σωστά είναι Ηλεκτρονικό περιοδικό: Γλώσσα-Ιστορία-Πολιτισμός: http/://www.24grammata.com//?p=5133 μεταξύ άλλων γράφει:
" Το Ρολόι τον Αύγουστο του 1869 θεμελιώνεται το γνωστό αργότερα ως Ρολόι, προκειμένου να στεγαστεί εκεί Χρηματιστήριο. (Στον πύργο του κτηρίου, ο τότε Δήμαρχος Δημήτριος Μουτζόπουλος, με δική του δαπάνη, τοποθέτησε το Ωρολόγιον της Πόλεως. Η σύνταξη του σχεδίου για το κτήριο ανατέθηκε στον μηχανικό της πόλης, αντισυνταγματάρχη Γ. Μεταξά, ενώ τις οικοδομικές εργασίες ανέλαβε, με μειοδοτικό διαγωνισμό, ο εργολάβος Παναγιώτης Κύπριος. Τον Ιούνιο του 1873 ανατίθεται στον καλλιτέχνη Πρινόπουλο η διακόσμηση των εσωτερικών του χώρων, και στο ισόγειο του κτιρίου εγκαθίσταται το Ταχυδρομείο. Τον Ιούνιο του 1874, ο άνω όροφος ενοικιάζεται (αντί του ποσού των 300 δραχμών μηνιαίως) στην Λέσχη.
Στις 9 Φεβρουαρίου 1875, στον χώρο της Λέσχης εγκαινιάζεται το Χρηματιστήριο, το οποίο λειτούργησε για ελάχιστο χρόνο και μάλιστα υποτυπωδώς, ενώ η Λέσχη παρέμεινε εκεί μέχρι το 1885".
• Σε ένα πολύ ενδιαφέρον μελέτημά της η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Αργυρώ Λουκάκη, με τίτλο " ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Ιδανική εκδοχή του αστικού τοπίου στη ζωγραφική του Γιάννη Τσαρούχη σελίδες, 215-261, δες "ΠΕΙΡΑΙΑΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ", Επιστημονικό Συμπόσιο 10-11 Νοεμβρίου 2000, έκδοση Πανεπιστήμιο Πειραιώς, τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, Πειραιάς 2009 σελίδες 272, μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής:
" Η αισθητική καθίζηση του Πειραιά οφείλεται στο μέγα δράμα του αισθητικού υποδείγματος που πρότεινε η ίδια η τοπική αυτοδιοίκηση. Αναφέρομαι, ασφαλώς, στις αισθητικές επιδιώξεις ερμηνείας του αστικού τοπίου κατά την εποχή της δικτατορίας, οι οποίες υπάγονται στην επιλεκτική σχέση των ολοκληρωτισμών με ιδιότυπο αρχιτεκτονικό κλασικισμό 57. Ο δήμαρχος της δικτατορίας συνέλαβε ευρύ πρόγραμμα βεβηλώσεων, αθεράπευτων έκτοτε, με τάσεις χωρικής επέκτασης, που εκδηλώθηκαν τόσο με μπαζώματα των ακτών, όσο και με την ενσωμάτωση του μέχρι τότε αυτόνομου δήμου του Νέου Φαλήρου, κάτι που οδήγησε το τελευταίο στον όλεθρο. Τότε απογυμνώθηκε η πόλη από μερικά από τα σημαντικότερα σύμβολά της, κτήρια-ορόσημα για την ιστορική μνήμη, τη σύσταση αστικής ταυτότητας και την εδραίωση αστικής υπερηφάνειας των κατοίκων, ώστε να μην υποβιβάζεται η οικογενειακή ιστορία του δημάρχου Σκυλίτση. Έτσι ισοπεδώθηκε, μεταξύ άλλων, το δημαρχιακό μέγαρο, δηλαδή το Λορραινικό "Ρολόι" με το νωχελικό καφενείο του το οποίο είχε μιας εντελώς ιδιαίτερη σχέση με την θαλασσινή αλμύρα, αλλά και το πρώτο Δημαρχείο της πόλης, που κατεδαφίστηκε δίχως αποτύπωση ή σχέδια, και η κεντρική αγορά στο λιμάνι, η Ράλλειος Σχολή, το "Ακταίον" και το θέατρο του Τσίλλερ στο Νέο Φάληρο...." 

    Καθώς ξημερώματα Κυριακής συμπληρώνω το κείμενο για το Ρολόι, έρχεται στο νου ένα κείμενο του γνωστού ανθρωπολόγου Κλωντ Λεβί Στρως που είχα διαβάσει εδώ και χρόνια, που από μνήμης όπως μου έμεινε έγραφε, ότι υπάρχουν πρωτόγονοι πολιτισμοί οι οποίοι καταστρέφουν ό,τι οικοδόμησαν μέχρι των ημερών τους, ώστε οι νεότεροι που θα έρθουν, οι επόμενες γενιές να χτίσουν τα δικά τους σύμβολα, τα δικά τους πολιτιστικά και ιστορικά κέντρα αναφοράς.
      Το παλιό Ρολόι ευτυχώς μας τελείωσε, γιούρια Πειραιείς για το Νέο

Κυριακή 9 του Φλεβάρη του 2014, καθώς η πόλη διασκεδάζει και ποτίζεται.
Και πάλι, Κυριακή 9 του Μάρτη του 2014, συμπληρώνοντας τις πληροφορίες για το παλαιό Ρολόι του Πειραιά. Και έχοντας γράψει και άλλο ένα κείμενο.
Ουφ πιά! Ακόμα και κατεδαφισμένο εξακολουθεί να μας ταλαιπωρεί.