ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ

     Ένας από τους πολύ καλούς μυθιστοριογράφους της γενιάς του 1980-γεννήθηκε στο Παλαιοχώρι Καβάλας το 1956-είναι και ο πεζογράφος Θεόδωρος Γρηγοριάδης. Ένας συγγραφέας, που δεν παύει εδώ και είκοσι πέντε  χρόνια, να μας εκπλήσσει με τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τις νουβέλες του, και τις διάσπαρτες κατά καιρούς κριτικές δημοσιεύσεις του στα λογοτεχνικά έντυπα και εφημερίδες ανά την ελλάδα  και τις συμμετοχές του σε συλλογικά έργα.  

Φανερώθηκε στα ελληνικά γράμματα το 1990, με το μυθιστόρημα «Κρυμμένοι άνθρωποι» από τις εκδόσεις «Νέα Σύνορα-Λιβάνης»(το πρώτο του αυτό μυθιστόρημα, επανεκδόθηκε-όπως και άλλα του έργα-από τις εκδόσεις Πατάκη), έκτοτε, μέχρι το νέο του μυθιστόρημα που εκδόθηκε πρόσφατα από τις ίδιες εκδόσεις «ζωή μεθόρια», το συνολικό του έργο αριθμεί δέκα μυθιστορήματα, δύο βιβλία με διηγήματα και μία νουβέλα.. Κυκλοφορούν στο εμπόριο, ή είναι εξαντλημένα, δεκατρία συνολικά έργα του. Όπως μας δείχνουν οι αριθμοί, ο συγγραφέας εκδίδει ένα περίπου βιβλίο κάθε δύο με τρία χρόνια. Παρατηρούμε ότι, η εκδοτική αυτή παραγωγή, υποδηλώνει έναν πολυγραφότατο συγγραφέα, που δεν χάνει όμως-κατά την γνώμη μου-τίποτα από την μαγεία και την ποικιλία της συγγραφικής του μυθιστορηματικής τέχνης και τεχνικής.

Ας δούμε με χρονολογική σειρά το έργο του:

1990 Κρυμμένοι Άνθρωποι, (μυθιστόρημα), Νέα Σύνορα-Α. Λιβάνη/

Πατάκης 2002

1991 Ο αρχαίος φαλλός, (οκτώ μικρές ιστορίες και μια νουβέλα), Νέα Σύνορα-Α. Λιβάνη

1993 Ο Ναύτης, (μυθιστόρημα), Κέδρος

1996 Ο χορευτής στον ελαιώνα, (μυθιστόρημα), Κέδρος

1998 Τα νερά της Χερσονήσου, (μυθιστόρημα), Κέδρος

2001 Το Παρτάλι, (μυθιστόρημα), Πατάκη

2003 Έξω απ’ το σώμα, (μυθιστόρημα), Πατάκη

2005 Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές, (μυθιστόρημα), Πατάκη

2007 Χάρτες (εβδομήντα ιστορίες), Πατάκη

2009 Δεύτερη γέννα, (νουβέλα), Πατάκη

2010 Ο παλαιστής και ο δερβίσης, (μυθιστόρημα), Πατάκη

2012 Το μυστικό της Έλλης, (μυθιστόρημα), Πατάκη

2015 ζωή μεθόρια, (μυθιστόρημα), Πατάκη

        Έργα του, έχουν μεταφραστεί στο εξωτερικό, ενώ άλλα, όπως «Το Παρτάλι», παρουσιάστηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών, και η νουβέλα του «Δεύτερη γέννα» ανέβηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Φιλίππων και Καβάλας.

Κριτικοί, συγγραφείς και άνθρωποι των γραμμάτων, έχουν ασχοληθεί με την συγγραφική του παρουσία, όπως παραδείγματος χάρη, αναφέρω ενδεικτικά, ο Πειραιώτης ποιητής και δημοσιογράφος Τάκης Μενδράκος, δες εφημερίδα Η Αυγή 24/5/2001 για το έργο του «Το Παρτάλι», ο βιβλιοκριτικός και δοκιμιογράφος Βαγγέλης Χατζηβασιλείου στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία 15/6/2001 για το ίδιο μυθιστόρημα, καθώς και του ιδίου στην εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής 2/8/2015 για το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ζωή μεθόρια», Πατάκη 2015, με τίτλο «Η Ζωή ανάμεσα στη μοίρα και στην τύχη», ο ποιητής και βιβλιοκριτικός Βασίλης Καλαμαράς στην απογευματινή εφημερίδα Ελευθεροτυπία 11/9/1998, για «τα νερά της χερσονήσου», ο ποιητής Χρήστος Παπαγεωργίου στην πρωινή εφημερίδα Η Αυγή 20/9/1992 για τα βιβλία «κρυμμένοι άνθρωποι» και «αρχαίος φαλλός» και Η Αυγή 31/10/1993 για το έργο του «Ο Ναύτης», ακόμα, ο δοκιμιογράφος και συγγραφέας Δημήτρης Κόκορης έχει γράψει την μελέτη «Θεματικοί άξονες και στοιχεία λογοτεχνικότητας στην πεζογραφία του Θεόδωρου Γρηγοριάδη», δες το περιοδικό «γράμματα και τέχνες»-αφιέρωμα στον κριτικό και ιστορικό της λογοτεχνίας Αλέξανδρο Αργυρίου, περίοδος Γ΄, τεύχος 84/6,9,1998, σ. 45-47.
"Η πεζογραφική πορεία του Θεόδωρου Γρηγοριάδη εκκινεί με το μυθιστόρημα Κρυμμένοι άνθρωποι 1990 και συνεχίστηκε με...". 
Ο συγγραφέας παιδικών και νεανικών μυθιστορημάτων Μάνος Κοντολέων με την συνεργασία του φιλόλογου Θεοδόση Κοντάκη έχει συγγράψει το σχετικό λήμμα για τον συγγραφέα σ. 441-442 στο «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» των εκδόσεων Πατάκη 2007, καθώς και αρκετοί άλλοι-άντρες και γυναίκες-,σε διάφορα έντυπα, εφημερίδες και ηλεκτρονικούς ιστότοπους. 

    Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, παρόλο τον άμεσο ρεαλισμό των εικόνων του και την ελεγχόμενη ένταση των ερωτικών στιγμών των ηρώων και ηρωίδων του, έτσι όπως μας τους περιγράφει με μαγευτικό κινηματογραφικό τρόπο στα έργα του, είναι ένας ευαίσθητος ερωτικός και σίγουρα, μελαγχολικά ονειροπόλος πεζογράφος, η πολυφωνική πολλές φορές αφήγησή του βοηθά στην γρήγορη εναλλαγή των καθημερινών επεισοδίων και των στιγμιότυπων, που οι ήρωές του, βιώνουν με διστακτικότητα και αμφιβολία όσο και δραματικό και ορισμένες φορές τραγικό τρόπο. Η εξέλιξη της πλοκής των έργων του είναι γοργή-επαναλαμβάνω κινηματογραφική-οι ρυθμοί των επεισοδίων στη γραφή του Γρηγοριάδη ακολουθούν τους συνεχείς χρόνους μιας κινηματογραφικής παράθεσης μέσα στον ιστορικό και πολιτικό εν εξελίξει χώρο, ανεξάρτητα από τους όποιους ενδοιασμούς κουβαλούν μέσα τους οι ήρωες στην προσπάθεια προσαρμογής τους, ή προσδιοριστικό και καταλυτικό στίγμα της προσωπικής τους μοίρας, εγκλωβίζοντας τον ιδιαίτερο της ζωής τους παρελθόντα χρόνο σε μία πιο αργόσυρτη σειρά, σε μια νέα κατάσταση περισσότερο πειθαρχημένη, που επικρατεί κάπως η ευταξία της πατροπαράδοτης συνήθειας, της καλής αγωγής των τρόπων ερωτικής συμπεριφοράς, της διστακτικότητας των κοινωνικών αναστολών, που ευτυχώς-στην περίπτωση της γραφής του Γρηγοριάδη-δεν είναι τόσο κραυγαλέες οι αναστολές αυτές, δεν είναι τόσο αρνητικά πομπώδεις, όπως σε άλλους μυθιστοριογράφους της γενιάς του ή παλαιότερους. Οι ήρωες των έργων του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, αλλάζουν και ωριμάζουν θα σημειώναμε, καθώς αλλάζει και η εποχή γύρω τους, και καθώς οι ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες μεταβάλλονται με ραγδαίους ρυθμούς, συμβάλλουν καταλυτικά και στην ατομική τους επαναξιολόγηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ήρωες του Γρηγοριάδη είναι κλεισμένοι σε σκοτεινά της παράδοσης κοινωνικά κοστούμια, ή φορούν ηθικά σελοφάν, αλλά ότι, η βιωματική τους παραλληλία με τα άτομα που έρχονται σε επαφή-φιλική ή ερωτική-σε ένα συνεχές αδιέξοδο πολλές φορές αλισβερίσι, τους βοηθά να επαναξιολογήσουν και την ίδια τους την ύπαρξη. Η αφηγηματική τέχνη που με τόση μαεστρία χειρίζεται ο συγγραφέας, εξελίσσεται μέσω των διαδοχικών εντυπώσεων που προβάλλουν από το αστάθμητο και το ασυνεχές, από το τυχαίο και το σκοτεινά απροσδιόριστο, που επεμβαίνουν στην καθόλα νόμιμη και επαναληπτικά κουραστική ζωή των ηρώων. Σαν μια φαινομενικά  δίσημη και αινιγματική τύχη να προσπαθεί να διορθώσει ή και να ξεστρατίσει την νέα τους πορεία μέσα από ιστορικά ανακληθείσες κοινωνικές συνδέσεις ατομικών εθιμικών σχέσεων και συμπεριφορών. Ο κινηματογραφικός τρόπος αφήγησης των ιστοριών του συγγραφέα, ίσως ορισμένες φορές να είναι κάπως «μελό», θέλω να πω, ότι είναι κάπως στυλιζαρισμένος, δεν έχει μεγάλες συγκρουσιακές εντάσεις, επικρατεί μια συνειδητά ελεγχόμενη ισορροπία γεγονότων, παρά την υπερβατικότητα ορισμένων σκηνών μέσα στο έργο του, σίγουρα όμως βοηθά τον αναγνώστη, να διακρίνει και να συνειδητοποιήσει με ευκολία την μεγάλη ποικιλία των ανθρωπίνων εκφράσεων που παρέμειναν μέσα στο σεντούκι της μνήμης τους για μεγάλο διάστημα, και επανήλθαν στην επιφάνεια από τυχαία και αστάθμητα γεγονότα. Ο γλωσσικός του κόσμος είναι στρωτός, η γλώσσα του ρέουσα, χωρίς σοφιστικέ εκφράσεις και βαθυστόχαστους αποπροσανατολισμούς, βασίζεται πάνω στα συγκεκριμένα και αληθινά χαρακτηριστικά των πραγμάτων που αναφέρεται, πάνω στις αυθεντικές τοποθεσίες του γενέθλιου ή μη χώρου που απεικονίζει καταπληκτικά ο Γρηγοριάδης και, κατά παράδοξο τρόπο, παρότι η λογοτεχνία του συγγραφέα είναι μια λογοτεχνία θα γράφαμε του δρόμου, των μεγάλων αποστάσεων, μέσα στα γεωγραφικά πλαίσια  της ελληνικής επικράτειας φυσικά, δεν εξαντλείται, δεν λυγίζει από το βάρος μιας αριστοτεχνικής και καλό δουλεμένης περιγραφής των τοπίων και των περιοχών της Βορείου Ελλάδος. Ο Γρηγοριάδης κεντά στην περίπτωση αυτή, είναι τόσο μαγευτικές οι περιγραφές των χώρων που αναφέρει και μπλέκει αρμονικά με τις ζωές των ηρώων του, που επαναμορφοποιεί θα σημειώναμε τις μυθοπλαστικές εμπειρίες του χώρου της αφήγησης. Η αίσθηση που μας προσφέρει ο αφηγηματικός φακός του Γρηγοριάδη μέσω της αναπλαστικής πρόθεσης της διηγηματικής του γλώσσας,

είναι ότι μας αφήνει την εντύπωση ότι μοιραζόμαστε αβίαστα μαζί με τους ήρωες του τα αρνητικά συμβάντα των βιωματικών τους εμπειριών, των βεβαρημένων από τις ιστορικές ή κοινωνικές συσσωρεύσεις του χώρου τους, αλλά ταυτοχρόνως μετέχουμε και στις ασφαλιστικές ελπιδοφόρες ανατάσεις τους, έστω και αν διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Γρηγοριάδης ευθυγραμμίζει την μυθιστορηματική του γραφή με γεγονότα και καταστάσεις που έχουν ήδη συμβεί, ερανίζεται σαν ρεπόρτερ διάφορα γεγονότα και στοιχεία που συμβαίνουν γύρω του, ή υπέπεσαν στην αντίληψή του κατά την διάρκεια των διαφόρων ταξιδιωτικών του περιηγήσεων και υφαίνει με αυτά τις θεσπέσιες ιστορίες του. Ο συγγραφέας προσαρμόζει συνεχώς την τεχνική του με νέα στοιχεία δανεισμένα είτε από το άμεσο ιστορικό περιβάλλον είτε από τις πολιτικές συνθήκες. Το έργο του-όπως είναι τα δύο τελευταία του μυθιστορήματα, «Το μυστικό της Έλλης» και «ζωή μεθόρια», είναι διάσπαρτο από κινηματογραφικές ταινίες της εποχής του συγγραφέα, από αγαπημένους του σκηνοθέτες, είναι γεμάτο από αναφορές σε συγγραφείς-ξένους κυρίως-που εκτιμά την τέχνη τους, είναι γεμάτο μελωδίες και στίχους καθώς και ονόματα από όλο το φάσμα της ξένης και ελληνικής μουσικής σκηνής, χωρίς να λείπουν και τα πολιτικά γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών που διαμόρφωσαν το πρόσωπο της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας είτε θετικά είτε αρνητικά. Οι εμμονές του επίσης είναι τόσο εμφανείς, που παραγνωρίζοντάς τες, βλέπεις ότι έχεις να κάνεις με έναν συγγραφέα που σέβεται πρωτίστως την τέχνη του και κατ’ επέκταση και τους αναγνώστες του. Και αυτό το καταλαβαίνει εύκολα κανείς καθώς παρατηρεί ότι συνήθως ο Γρηγοριάδης, χρησιμοποιεί μια γλώσσα για να προτρέψει τους ήρωές του σε ορισμένες απελευθερωτικές της ζωής τους πράξεις, θέλω να πω ότι, μερικές λεκτικές σεκάνς των έργων του είτε είναι προφορικής υφής είτε έχουν την μορφή διαλόγου, αποτελούν αυτές καθ’ αυτές πράξεις οι ίδιες, είναι αυτές που σκηνοθετούν και διαμορφώνουν το σκηνικό των εικόνων, διαπλάθουν την ροή της εξέλιξης, συντάσσουν την δράση και οργανώνουν το περίγραμμα των σχέσεων. Τα πολλαπλά κυρίαρχα δάνεια των κοινωνικών στοιχείων που συνθέτουν το “donnee” του συγγραφέα με τα οποία υφαίνει το έργο του ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά αν δεν είχαν την επικουρία του γλωσσικού του ύφους, ενός ύφους που δεν επιδέχεται χωρίς ενστάσεις, διχογνωμίες, ή μεγάλη ευκολία, καλόβουλες αμφισβητήσεις.

    Σίγουρα ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μυθιστορηματικές φωνές της εποχής μας, έχει την ευχέρεια της σύνθεσης, διαθέτει την αμεσότητα της ανάπλασης, την μυθιστορηματική αποτελεσματικότητα της σύνθεσης, χειρίζεται με μαεστρία την γλώσσα που χρησιμοποιεί, έχει μυθιστορηματικό στόχο, χρησιμοποιεί έξυπνα την τεχνική της κινηματογραφικής ροής στην σύνθεση ή αποσύνθεση των ιστοριών του, προσλαμβάνει και χρησιμοποιεί διακριτικά και συστηματικά όταν του είναι απαραίτητα τα ιστορικά και πολιτικά στοιχεία της εποχής και της γενιάς του, τροφοδοτεί διακριτικά με πολιτιστικές πληροφορίες τις συγγραφικές του υποθέσεις, κινεί τους ήρωές του στα όρια της ερωτικής μέθεξης, ενδιαφέρουσες είναι και οι ομοφυλόφιλες σκηνές μέσα σε ορισμένα έργα του, σκιαγραφεί σώματα ανδρών και γυναικών με εξαιρετική ευαισθησία, χωρίς ταμπού αλλά και χωρίς χυδαιότητα, περιγράφει σεξουαλικές πράξεις μεταξύ των ηρώων με έναν τρόπο που δεν προκαλούν, τουναντίον, δένουν με το στόρυ, θέτει κοινωνικούς προβληματισμούς χωρίς να προβάλλει επιτακτικά τις δικές του απόψεις, αναρωτιέται για την πορεία της σχέσης των δύο φύλων, τα χρόνια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι άνθρωποι στις μεταξύ τους σχέσεις, εικονογραφεί τις ώριμες και τρυφερές σχέσεις μεταξύ δασκάλου και μαθητή, δασκάλας και μαθητή κλπ, μιλά για τις αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων καθώς αναγκάζονται συνήθως, για επαγγελματικούς λόγους, να μεταναστεύσουν είτε στο εσωτερικό της πατρίδας τους είτε στο εξωτερικό, αναφέρεται στις συντροφικές φιλικές σχέσεις και δεσμούς των νέων που ο χρόνος και οι αντιξοότητες της ζωής, τους αναγκάζουν να διακόψουν, και κυρίως, περιγράφει με θαυμάσιες πινελιές ποιητικού λυρισμού τον βορειοελλαδικό χώρο, στενά συνδεδεμένο τόσο με την ζωή του όσο και με εκείνη των ηρώων του.

Ήρωες που βρίσκονται συνεχώς σε μια διαρκή αναμονή, σιγοψιθυρίζοντας:

Tell me why, tell me why, tell me why,

why can’t we live together?

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο, 8 Αυγούστου 2015

Πειραιάς, 8/8/2015

Υ. Γ. Οι σκέψεις αυτές ήρθαν στο νου μου, καθώς διαβάζω το νέο μυθιστόρημα του συγγραφέα Θεόδωρου Γρηγοριάδη «ζωή μεθόρια» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη. Στο εμπόριο κυκλοφορούν τα 10 από τα δεκατρία έργα του συγγραφέα, τα οποία έχω στην βιβλιοθήκη μου, και τα οποία ξαναδιαβάζω με μεγάλη ευχαρίστηση, ευελπιστώντας σε μια εκτενέστερη και αναλυτικότερη εργασία για το έργο του.
Υ. Γ. 2. Διορθώνοντας τις αβλεψίες του κειμένου, πληροφορήθηκα ότι, ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων, έχει παρουσιάσει τον συγγραφέα στον Πειραιά, στους κύκλους ανάγνωσης, του πολιτιστικού Ιδρύματος Λασκαρίδη.