Κώστας Λουκάκης

ΚΩΣΤΑΣ ΛΟΥΚΑΚΗΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

Πρόλογος

     Και, καθώς οι πανηγυρικές εορτές για την Κοίμηση της Θεοτόκου ανά την ελληνική επικράτεια βαίνουν προς το τέλος τους, ενώ η πανηγυρίζουσα λαμπροφόρος ημέρα αρχίζει να παραχωρεί την θέση της στην φαοσφόρο νύχτα, με ύμνους και κοντάκια, δοξαστικά και μεγαλυνάρια προς την Κυρά των Αμπελιών των ψυχών ημών από τον Ρωμανό τον Μελωδό, και τα κείμενα του Νικόλαου Καβάσιλα προς αυτήν που ευτύχησε να είναι η μόνη-στον δυτικό κόσμο-Νύμφη Ανύμφευτος, η Πλατυτέρα Ποίηση Παναγιά η αναγνώστρια, μας οδήγησε στο εικονοστάσι του θρησκευτικού λόγου ενός Πειραιώτη δημιουργού, του Κώστα Λουκάκη.

    Η Νεοελληνική Θρησκευτική Ποιητική Ανθολογία που μας πρότεινε ο Πειραιώτης ποιητής και ανθολόγος, εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Το Ελληνικό Βιβλίο» το 1978, αρκετές δεκαετίες μετά την πρώτη θρησκευτική Ανθολογία του Ανδρέα Ιω. Κεραμίδα το 1942. Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι, πριν την έκδοση αυτή του Λουκάκη, είχαν προηγηθεί χρονικά, δύο άλλες θρησκευτικές χριστιανικές ποιητικές ανθολογίες,-που θα τις αποδελτιώσω μελλοντικά-αυτή του Σήφη Κόλλια το 1973, μια πεντάτομη-ας μου επιτραπεί η γνώμη, προχειρολόγα αχανής εργασία, με πολλά κενά, απαράδεκτα αποσπασματική, πολλά λάθη ενδοκειμενικά(δεν εννοώ ορθογραφικά),με λειψές ποιητικές προτάσεις, με κόψιμο στίχων, με ανθολογήσεις φωνών χωρίς ποιητικά κριτήρια, (κουτσοί, στραβοί, χωλοί, οι γράψαντες και συγγράψαντες χριστιανικούς στίχους, ελάτε προς με, καγώ συμπεριλάβω υμάς), που, η μεγάλη της έκταση, παρά τις προθέσεις του χριστιανού ανθολόγου, λυγίζει την επιθυμία του για μια υποφερτή χριστιανική ανθολογία του ποιητικού λόγου. Ένα χρόνο μετά, το 1974 από τις εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας, εκδίδεται η σοβαρή και απαραίτητη εργασία-για όσους ενδιαφέρονται για τα χριστιανικά γράμματα, του κυρού πλέον χριστιανού ορθόδοξου μελετητή Νίκου Β. Τυπάλδου. 
Η Ανθολογία του Νίκου Β. Τυπάλδου, κινείται μέσα στα αυστηρά πλαίσια του χριστιανικού νεοελληνικού ποιητικού λόγου, από χριστιανούς ποιητές ή ποιήτριες κυρίως, αλλά, η επιλογή των ποιητικών προτάσεων έγινε με σοβαρά κριτήρια, υπεύθυνη κριτική ματιά, αξιολόγηση, και με μεγάλη αίσθηση ευθύνης του ίδιου του ανθολόγου. Όμως για την ανθολογική πρόταση του Τυπάλδου, θα αναφερθούμε αργότερα στο bloc.

    Κάνοντας λοιπόν αυτό το χρονικό άλμα ,που αφορά τις δύο άλλες εκδόσεις, αποδελτιώνουμε την Θρησκευτική Ανθολογία του Πειραιώτη ποιητή και ανθολόγου.

    Τα πλήρη στοιχεία της έκδοσης αυτής είναι τα εξής:

ΚΩΣΤΑ ΛΟΥΚΑΚΗ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

εκδόσεις, «Το Ελληνικό Βιβλίο» 1978

(Από το 1900)

σελίδες 326, οι διαστάσεις του βιβλίου είναι 14Χ21

στον κολοφώνα του βιβλίου αναφέρονται: «Η Νεοελληνική Θρησκευτική Ποιητική Ανθολογία του Κ. Λουκάκη, τυπώθηκε το 1978 στο τυπογραφείο «Το Ελληνικό Βιβλίο» Γερανίου 7-Αθήνα για λογαριασμό του ανθολόγου. Το αντίτυπο φέρει την υπογραφή του ανθολόγου με νούμερο 269. Η τιμή του, όπως αναγράφεται με μολυβάκι 1400 παλαιές δραχμές.

Πρόλογος του συγγραφέα, σελίδες 7-12

Κύριο σώμα της Ανθολογίας, σελίδες 13-297

Περιεχόμενα κατά ποιητές, σελίδες 299-312

Περιεχόμενα κατά θέματα, σελίδες 313-318

Πηγές, σελίδες 319-323

    Η Ανθολογία του ποιητή Κώστα Λουκάκη, περιλαμβάνει 156 ποιητικές αντρικές και γυναικείες φωνές από την αρχή του 20 αιώνα μέχρι των ημερών της έκδοσης. Οι γυναικείες παρουσίες είναι 34, το ένα τέταρτο περίπου των φωνών. Οι ποιητές που ανθολογούνται είναι από όλη την ελληνική επικράτεια και την Κύπρο. Περιλαμβάνει και λαϊκούς και ρασοφόρους. Υπάρχουν και δέκα ποιητικές φωνές από τον Πειραιά-συμπεριλαμβανομένου και του ανθολόγου ποιητή. Οι περισσότεροι ποιητές, ανήκουν στην λεγόμενη θύραθεν παιδεία, έχουν όμως τις προϋποθέσεις εκείνες για να συμπεριληφθούν στην ανθολογία αυτή.

Οι πηγές από όπου ανθολογούνται τα ποιήματα, είναι πάμπολλες. Τα ίδια τα βιβλία των ανθολογούμενων πρωτίστως, άλλες γενικές ανθολογίες, λογοτεχνικά περιοδικά, λογοτεχνικές εγκυκλοπαίδειες, κλπ.

Η καταλογράφηση των δημιουργών γίνεται με αλφαβητική σειρά., καθώς και η θεματολογία των ποιητικών περιεχομένων. Υπάρχουν ποιητές που ανθολογούνται με ένα ποίημά τους και άλλοι με περισσότερα.

    Τα  ποιητικά αυτά Άνθη της ορθόδοξης δημιουργίας, που τα διακρίνει η ελπιδοφόρα διάθεση, η αγάπη για την κοινωνία, η χριστοφόρα  ή θεοφόρα ελπίδα, η βαθειά εμπιστοσύνη στην θεϊκή πρόνοια, ο λατρευτικός λόγος, η ορθόδοξη εικονογραφία, το βιβλικό και ευαγγελικό σκηνικό, ο υπαρξιακός τόνος, η δροσιά της πίστης, η ορθόδοξη ιστορικότητα, η αφιερωματική διάθεση προς πρόσωπα του μοναστικού χώρου, η χριστιανική ηθογραφία της ελληνικής επαρχίας, οι ποιητικές προτάσεις που αφορούν τους μεγάλους χριστιανικούς κύκλους των εορτών, είναι τα μυρίπνοα άνθη και συγκινήσεις ενός κόσμου, που έχει μάλλον πλέον παρέλθει, μετά την δραματική ιστορική και κοινωνική απομάγευση του κόσμου μας. Τα ποιήματα είναι πρωτίστως θρησκευτικής πνοής, παρά ένθερμοι πιστοί οι ίδιοι οι δημιουργοί, και αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον σημείο στην εργασία αυτή που μας πρότεινε ο ποιητής Κώστας Λουκάκης, ως ανθολόγος. Η γλώσσα των κειμένων είναι η δημοτική, δεν έχουμε κείμενα όπως στου Κεραμίδα, που αντλούνται από την γλωσσική παράδοση της καθαρεύουσας. Ο ίδιος ο ανθολόγος μας πληροφορεί επίσης για το εξής: 
«Για την ομοιογένεια της Συλλογής απλουστεύτηκε κάποιες φορές η ορθογραφία και η στίξη», σελίδα 8 του προλόγου.
Υπάρχουν παραδοσιακοί ποιητές, δημιουργοί που χρησιμοποιούν την ομοιοκαταληξία και ποιητές νεότροποι, αυτοί που χρησιμοποιούν τους κανόνες του ελεύθερου στίχου, υπάρχουν βαθειά πιστές φωνές και άλλες φωνές που κινούνται στον χώρο της χριστιανικής μεταφυσικής, υπάρχουν αυτοί που τους διακρίνει μια ειρηνική και ανθρωπιστική ατμόσφαιρα, και άλλοι πολύ προσωπικοί όσον αφορά την εξομολογητική τους διάθεση, ορισμένοι ποιητές είναι περισσότερο τελετουργικοί, ενώ άλλοι πιο ιεροπρεπείς-κυρίως οι ιερωμένοι δημιουργοί. Αρκετοί από τους δημιουργούς, έμειναν στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων ως πεζογράφοι, άλλοι ως κριτικοί λογοτεχνίας, άλλοι ως συγγραφείς δοκιμίων για την παιδική λογοτεχνία, ή την ιστορία της. Μεγάλη ομάδα από τους ποιητές που συναντάμε στην ανθολογία είναι σήμερα λησμονημένοι, άλλων, ελάχιστα έργα τους μνημονεύονται, και αρκετοί σύμφωνα με την γνώμη των γραμματολόγων, ανήκουν πλέων σε σχολές της θύραθεν γραμματείας. Υπάρχουν ποιητές, που έμειναν στα γράμματα ως μεταφραστές και ορισμένοι ως ανθολόγοι χριστιανικών κειμένων, άλλοι μεταγενέστερα, υπηρέτησαν με συνέπεια την αριστερή ιδεολογία και τα γράμματα, ένας δημιουργός έμεινε ως σατιρικός ποιητής, ένας ως σκηνοθέτης, ένας ως άνθρωπος του θεάτρου, και ένας ως θεατρικός συγγραφέας, αρκετοί ως σημαντικοί δοκιμιογράφοι, και πετυχημένοι εκδότες περιοδικών. Έχουμε έναν ορθόδοξο αρχιεπίσκοπο του εξωτερικού και έναν επίσκοπο της βόρειας Ελλάδας, καθώς και δύο καθηγητές Πανεπιστημίου, και έναν φιλόσοφο και πρόεδρο της ελληνικής δημοκρατίας.

Εκείνο που πρέπει να τονιστεί στην ανθολογική αυτή πρόταση, είναι η έλλειψη θρησκευτικού διδακτισμού των παρατιθέμενων ποιητικών κειμένων.

    Η Νεοελληνική Θρησκευτική Ποιητική Ανθολογία του Κώστα Λουκάκη, του Πειραιώτη ποιητή και ανθολόγου, μπορούμε να γράψουμε μετά από τόσες δεκαετίες από την έκδοσή της, ότι πέτυχε τους στόχους της, τόσο στους γενικούς της οραματισμούς, όσο και στις επιμέρους της προθέσεις.

Ας δούμε τώρα, ποιοι και ποιες συμμετείχαν στην έκδοση αυτή:

Αδάμ Μαρία/ Έφη Αιλιανού/ Λευτέρης Αλεξίου/ Τάσος Αναγνώστου/ Αντώνης Αναγνώστου/ Γιάννης Ανδρικόπουλος/ Κωνσταντίνος Ανδρουλάκης/ Γεώργιος Άννινος/ Νίκος Αρβανίτης/ Στέλιος Αρτεμάκης/ Κώστας Ασημακόπουλος/ Λάμπρος Αστέρης/ Μαρία Γεωργίτσα-Ατακτίδου.

ΒαλαβάνηςΚυριάκος/ Παύλος Βαλδασερίδης/ Τάκης Βαρβιτσιώτης/ Χρήστος Βαρλέντης/ Κώστας Βάρναλης/ Πέτρος Βασιλικός/ Γιώργος Βαφόπουλος/ Γιώργος Βερίτης/ Πέτρος Βλαστός/ Όλγα Βότση/ Αντιγόνη Γαλανάκη-Βουρλέκη/ Νικηφόρος Βρεττάκος/ Νίκος Γεννηματάς/ Γιώργος Γεραλής/ Τούλα Γεωργίτσα/ Φώτος Γιοφύλλης/ Τάκης Γκοσιόπουλος.

Δάφνη Αιμιλία/ Στέφανος Δάφνης/ Αντώνης Δελώνης/ Ιάσων Δεπούντης/ Μηνάς Δημάκης/ Γ. Δούρας/ Γεώργιος Δροσίνης.

Ζαδές Δημοσθένης/ Λάμπρος Ζαχαρής/ Αντώνης Ζαχαρόπουλος.

Θάμυρας Πέτρος/ Γιώργος Θέμελης/Τούλα Τρυφωνοπούλου-Θεοδόση/

Ιωαννίδης Γιάννης.

Καββαδίας Νίκος/ Κωνσταντίνος Καβάφης/ Νίκος Καζαντζάκης/ Κωνσταντίνος Καλλίνικος/ Γιάννης Καμαρινάκης/ Βασίλης Καμβύσης/ Νίκος Καμβύσης/ Λίλα Καρανικόλα-Καρακάλου/ Ζωή Καρέλλη/ Νίκος Καρούζος/ Λίνα Κάσδαγλη/ Γεώργιος Καχριμάνης/ Ντίνος Κελαδεινός/ Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου/ Σπύρος Κοκκίνης/ Σήφης Κόλλιας/ Γιώργος Κοτζιούλας/ Γιώργης Κότσιρας/ Μαρία Γουμενοπούλου-Κουβαλιά/ Ιωάννης Κουγιούλης/ Λέων Κουκούλας/ Βασίλης Κούλης/ Αλέξανδρος Κρέστοβιτς/ Αθανάσιος Κυριαζής.

Λάσκος Ορέστης/ Πάνος Λιαλιάτσης/Κώστας Λουκάκης/

Μάϊνας Ελευθέριος/ Γιώργος Μακαρόνας/ Μιλτιάδης Μαλακάσης/ Στάσα Στρούζα-Μαργαρίτη/ Κλαύδιος Μαρκίνας/ Αντώνης Μάρταλης/Στέφανος Μαρτζώκης/ Μελισσάνθη/ Νύσσης Μεσσηνέζης/ Παρασκευάς Μηλιόπουλος/ Ματθαίος Μουντές/ Βασίλης Μουστάκης/ Μιχαήλ Μπακούρης/ Τάκης Μπαρλάς/ Στέφανος Μπολέτσης/ Δημήτρης Μποσινάκης/ Μαρία Μπότση/ Ρίτα Παππά-Μπούμη/ Στράτης Μυριβήλης/ Μυρτιώτισσα/ Τίμος Μωραϊτίνης.

Ξύδης Θεόδωρος

Οικονόμου Μερόπη.

Παλαιολογοπούλου Άντα/ Κωστής Παλαμάς/ Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος/ Πάνος Παναγιωτούνης/ Νεόφυτος Πανταζής/ Κατίνα Παπά/ Ηρακλής Παπαβασιλείου/ Φανή Παπαγεωργίου/ Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη/ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης/ Γιάννης Παπαδόπουλος/ Νίκος Παπακωνσταντίνου/ Ζαχαρίας Παπαντωνίου/ Τάκης Παπατσώνης/Τιμόθεος Παπουτσάκης/ Λένα Παππά/ Άγγελος Παρθένης/Παντελής Πάσχος/ Σαράντος Παυλέας/ Γιολάντα Πέγκλη/ Άντης Περνάρης/ Αλεξάνδρα Πλακωτάρη/ Ιωάννης Πολέμης/ Γιώργος Μ. Πολιτάρχης/ Λάμπρος Πορφύρας/ Παντελής Πρεβελάκης/ Αριστομένης Προβελέγγιος/ Στάθης Πρωταίος.

Ρίτσος Γιάννης/ Μίλια Ροζίδη/ Νότης Ρυσσιανός/ Τάσος Ρωμανός/ Βασίλης Ρώτας.

Σακαλλή Αυγή/ Χάρης Σακελλαρίου/ Αντώνης Σαμαράκης/Άγγελος Σικελιανός/ Δημήτρης Σταθόπουλος/ Μιχαήλ Στασινόπουλος/ Κώστας Στεργιόπουλος/ Γεώργιος Στρατήγης/ Ρέα Σύλβια/ Καλλιόπη Σφαέλλου/ Τάκης Σωτήρχος.

Τζιμοπούλου Μαρκησία/ Νίκος Τουτουντζάκης/ Άλκης Τροπαιάτης/ Κώστας Τσαούσης/ Κωνσταντίνος Τσάτσος/ Ιωάννα Τσάτσου/Κώστας Τσιρόπουλος/ Γεώργιος Τσουκαλάς/ Νίκος Τυπάλδος/ Νικόλαος Τωμαδάκης.

Φωτεινός Γιώργος.

Χαρκιανάκης Στυλιανός/ Χρυσούλα Χατζηγιαννιού/ Λεόντιος Χατζηκώστας/ Άρης Χατζηδάκης/ Κώστας Χατζόπουλος/ Καίτη Χιωτέλλη.

Ψαριανός Διονύσιος.

     Αυτοί είναι οι πνευματικοί δημιουργοί από όλο το φάσμα της ελληνικής και κυπριακής ποίησης, από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους προερχόμενοι, από όλα τα μέρη της Ελλάδος και την  Κύπρο, οι οποίοι διακονούν διαφορετικά είδη λόγου, και συμπεριελήφθησαν στην ανθολογία του Πειραιώτη ποιητή και ανθολόγου Κώστα Λουκάκη. Δεν αναφέρω ξεχωριστά τους Πειραιώτες, γιατί το έχω ήδη πράξει στο «Πειραϊκό Πανόραμα». Άξιο προσοχής είναι ακόμα, η θρησκευτική φλέβα πολλών από τους ως άνω δημιουργούς, οι οποίοι μεταγενέστερα ασχολήθηκαν με άλλες πνευματικές ασχολίες, ή ακολούθησαν διαφορετικούς της ζωής και της πίστης δρόμους. Βλέπουμε δηλαδή παλαιά συνήθεια των Ελλήνων, να καταξιωθούν ως ποιητές, και είτε γράφουν στα νιάτα τους ποιήματα, είτε γενικά και ακανόνιστα χρονικά ασχολούνται με τον ποιητικό λόγο.

     Η Νεοελληνική Θρησκευτική Ποιητική Ανθολογία του Κώστα Λουκάκη, υπήρξε για την εποχή της-ίσως και όχι μόνο-ένα σημείο αναφοράς για τους ασχολουμένους με τα θρησκευτικά ορθόδοξα γράμματα, χαίρει ανθολογικής εγκυρότητας, ποιητικού σεβασμού, ορθόδοξου ποιητικού ήθους, χριστιανικής επιμέλειας και αναφορικής εμπιστοσύνης. 
Ο Λουκάκης σεβάστηκε τον ποιητικό λόγο που ανθολογεί καθώς και τους δημιουργούς, δεν εκβιάζει την ποιητική τους φωνή σε μια δογματική θρησκευτική πρόθεση, δεν σχολιάζει με τρόπο αρνητικό ή απορριπτικό τις λεπτές αποχρώσεις της μεταφυσικής αγωνίας που σίγουρα δεν συμφωνεί ή είναι απόμακρη από την «γραμμή» της εκκλησιαστικής παράδοσης που εκείνος ακολουθεί, ο ίδιος πατάει σε ράγες στέρεας ποιητικής αξιολόγησης.

    Δεν γνωρίζω τι θα μείνει από όλη αυτήν την ιστορία των εκατοντάδων ανθολογιών που κοσμούν τον λειμώνα της ελληνικής ποιητικής γραμματείας, σίγουρα όμως τα χριστιανικά θρησκευτικά γράμματα θα έχουν έναν φάρο αναφοράς.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή, σήμερα, Σάββατο, 15 Αυγούστου 2015

Πειραιάς, 15/8/2015

Υ. Γ. Ήτο νυξ, ασέληνος και καυτερά σαν κόκκινη μνημονιακή πιπεριά, από μακριά ακούγονταν αι τελευταίαι μουσικαί των τσαρουχικών ναυτών από τις περιφορές της Παναγίας των Αγγέλων, αι ειδήσεις του ελληνικού χαζοκουτιού, ανακοίνωσαν περίτρανα ότι η συμφωνία με τους θεσμούς έχει επιτευχθεί, το χρήμα σε ευρώ περικαλώ, θα αρχίσει να τρέχει στα θησαυροφυλάκια των τραπεζών, και στις τσέπες ούλων μας. Ο ηθοποιός το επάγγελμα,(35 χρόνια σύντροφοι και συντρόφισσες) των ψεκασμένων συν-κυβερνητών, υπουργός ή υφυπουργός εργασίας δεν θυμάμαι ακριβώς, ανακοίνωσε την μείωση των συντάξεων. Το δημοψήφισμα του 62% κέρδισε τους στόχους της αριστερής παρενθεσουλίτσας. 
Φράουλες, φραουλίτσες για τις συνιστώσες. Θυμηθείτε τον καθηγητή Άσενμπαχ. Ο νεότερος κυβερνήτης της βαλκάνιας πανάρχαιας δημοκρατίας, μπορεί να καβαλικεύσει την Ντόλυ του, και να οδεύσει προς τα σπήλαια της ιστορίας, πολλοί οι δημόσιοι ασπάλακες που θα τον δοξάσουν, ομού με τον κακό γερμαναρά μάγο της οικονομίας.

Εμέ, μετά το σοκ ότι θα αποχωρήσω εργασιακά στα 67 ή 69 κατά τον δεύτερο αντιπρόεδρο της Βουλής,(που είχε αφήσει στας Αμέρικας τα νόμιμα από εργασίες του ευρουλάκια) των έρημων και απρόσωπων ψηφισάντων Βουλευτών, που άδει από παλαιά ο Νιόνιος,(ας κρατήσουν οι χοροί...) με ενδιαφέρει ο μοναχικός και ευαισθητούλης  Ρα-Τα-Πλαν. Λέτε να τον υπερφορολογήσουν και αυτόν; Και να τον ταΐζουν, μόνο μουσταλευριά;  

Για το καλό και την σωτηρία της πατρίδος Βεβαίως-Βεβαίως.

Η αριστερή παναγίτσα η τριτομνημονιακή, άδεται, ότι θα προσφέρει δωρεάν ταφόπλακες στους συνεπείς φορολογούμενους.
Τρέμε Γιάνη-με ένα ν-που σου ξέφυγε το σχέδιο αυτό. Πλαν Β.