ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ -2

ΜΕ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ,

«Τα δημόσια και τα ιδιωτικά», εκδόσεις, «Ίκαρος» Ᾱθήνα 1990, σελίδες 44.

       «Να’ σαι σκληρός απέναντι στο μέλλον σου μαρτυρεί πόσο τρυφερός είσαι ήδη απέναντι στα στοιχεία που κρυφά προσφέρεις για να το συνθέσουν». σελίδα 37.

      Οι σκέψεις αυτές του Ποιητή, ίσως ηχούν παράξενα μέσα στο αλαλάζον κλίμα ευδαιμονισμού και επιφανειακής ευωχίας, της εποχής μας. Μιας εποχής, που τα πάντα, ή σχεδόν τα πάντα τεμαχίζονται σε μικρά πολυτελή και αστραφτερά εμπορεύσιμα αντικείμενα για να εξυπηρετήσουν πιο αποτελεσματικά την επιμελημένη διανοητική και ψυχική μας σύγχυση.

Ποιος όμως τολμά να μιλήσει για τρυφερότητα με τρυφερότητα στις μέρες μας; Μόνο ένας αληθινά μεγάλος ποιητής.

     Μέσα στο ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο, αφουγκραζόμαστε τους ψιθυριστούς λυρικούς κυματισμούς της ψυχής ενός απαρηγόρητου ιδιώτη «που δεν καταφέρνει ν’ ανήκει πουθενά, σε καμιά κοινότητα, ούτε καν των ποιητών», σελίδα 42.

     Ο Ελύτης μονολογεί και εξομολογείται:

για τη γλώσσα, που συνεχίζει και αυτή με το δικό της τρόπο την κοινωνική αφασία του βίου μας.

Για την παράδοση, που αλλοιώνεται αργά αλλά σταθερά μέσα στη χοάνη των Ηνωμένων Οικονομικών Πολιτειών της Ευρωπαϊκής αλλοτρίωσης.

Για το Ελληνικό τοπίο, πού, τόσο ασυλλόγιστα καταστρέφουμε.

Ένα τοπίο που έπαψε πια να είναι ένας δημιουργικός μύθος και μετατράπηκε σε έναν αισθητικό εφιάλτη, τουλάχιστον στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πως όμως να μην βιάζουμε απερίσκεπτα το υλικό τοπίο γύρω μας όταν αμαυρώσαμε το άλλο τοπίο του μέσα μας κόσμου. Ο χώρος ακολουθεί και αυτός τη δική μας προσωπική πορεία και επιλογή.

Και, όπως εύστοχα σημειώνει ο ποιητής με περισσή ευαισθησία «ένα τοπίο δεν είναι παρά η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη» σελίδα 8.

Μας εκμυστηρεύεται τις θέσεις του για τα κοινά, την πολιτική, έχοντας την βεβαιότητα ότι υπάρχει μια αδιόρατη σχέση ανάμεσα στην πολιτική και την ποίηση. Και οι δύο θα πρέπει να διακονούν τον λαό και να διαπλάθουν την ψυχή του.

Γράφει: «Οι νόμοι της Τέχνης είναι και νόμοι της ζωής», σελίδα 34.

Αν δεν μαθητεύσει κανείς κοντά στην ποίηση της ζωής δεν θα καταφέρει να κερδίσει την Τέχνη και αντίστροφα.

Με ύφος γαλήνιο, λόγο ήρεμο, και φωτεινές σκέψεις μας μιλά για τα πράγματα που τον απασχόλησαν και εξακολουθούν να τον απασχολούν.

     Σκέψεις, φράσεις, επαναλαμβανόμενοι γλωσσικοί τύποι, καταστάσεις της ψυχής, στόχοι του πνεύματος, που παλαιότερα είχε εκφράσει είτε στο βιβλίο του «Ανοιχτά χαρτιά», είτε σκόρπια στο σύνολο ποιητικό του έργο.

Ο μικρός «Παυσανίας των αισθήσεων», σελίδα 28, γνωρίζει ότι ο κόσμος, δεν πλησιάζεται παρά μόνο με την ποιητική αίσθηση που του προσφέρει η «ακτινοσκόπηση της περιγραφής» και το «φυσικό» αλφάβητο.

     Ο εξόριστος ποιητής πελεκά μέσα στο σπήλαιο του Ελληνικού λόγου, τα κομμάτια εκείνα της παράδοσης που είναι τα πιο αυθεντικά, τα πιο καίρια, τα πιο απαραίτητα. Φέρνει στην επιφάνεια τον αμύθητο θησαυρό και τον εναποθέτει με δέος μπροστά στα μάτια μας, όπως ένα παιδί δείχνει με κρυφή χαρά τα αστραφτερά κογχύλια, και τις αστραφτερές αχιβάδες που ανακάλυψε στο βυθό της θάλασσας.

      Οι λέξεις στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη, δεν είναι τα επεξεργασμένα μαργαριτάρια μιας σχολαστικής ιδιοφυίας που με ατέλειωτες πεισιθάνατες περιγραφές και ακαθόριστες αναλύσεις, αποτυπώνει την πραγματικότητα. Στον ποιητή οι λέξεις δεν έρχονται σε σύγκρουση με τον έξω από τη φαντασία του κόσμο. Αλλά, εμπεριέχουν το μυστικό ρυθμό και την ιερή ουσία της εμπειρίας όχι μόνο ενός δημιουργού αλλά μιας διαχρονικής παράδοσης. Ο Ελύτης εντάσσει τις λέξεις του στον άφατο και λαμπερό μυστικό Λόγο που διέπει το «Ελληνικό» σύμπαν. Ο αυστηρός και ασκητικός λυρισμός τους συμπληρώνει παρά, εμποδίζει, την έξαρση των οραμάτων του.

Κάτω από μια επαναλαμβανόμενη αρμονία εντάσεων και μια λεκτική καθαρότητα, η Ζωή προβάλλει τυλιγμένη σε λευκή ομορφιά και στίλβουσα αθωότητα.

Με βλέμμα αγνό, ο Οδυσσέας Ελύτης κατάφερε να φωτίσει με το μέχρι σήμερα ποιητικό και δοκιμιακό του έργο ακόμα και τον Θάνατο.

Το ίδιο σταθερό και ξάστερο βλέμμα ερμηνεύει τη Ζωή όπως και τον Θάνατο. Έτσι ο Θάνατος παύει να υπάρχει. Γίνεται η κρυφή, μα και φωτεινή πλευρά των πραγμάτων που κάποτε ο καθένας μας ξεχωριστά θα ανακαλύψουμε.

     Αυτή η λεπτή ισορροπία μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, συμβόλου και εικόνας, λόγου και σιωπής, είναι, η βαθύτερη ουσία του Ελληνικού πνεύματος. Όπου, το άτομο, δεν καταξιώνεται από την διανοητική του αυτάρκεια, αλλά το βαθμό βίωσης της μυστικής ουσίας-του μυστικού Είναι- του Κόσμου που κατορθώνει να ενσωματώσει. Έτσι, απαλλαγμένο από τα όρια μεταξύ φυσικού και πνευματικού, ορατού και αοράτου, να έχει την δυνατότητα να συντάσσει το καθένα ξεχωριστά και όλα μαζί, τα σημεία του Σύμπαντος σε διαρκή πορεία Θέωσης.

      Ο Ελύτης ακολουθά έναν τρόπο ποιητικής σκέψης και παράδοσης, που συνεχίζεται (ξεκινά) από τα προομηρικά χρόνια, περνά μέσα από την Ελληνική Ορθόδοξη παράδοση, και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Ημέρες μιας μετά Ορθόδοξης και μετά Ελληνικής εποχής.

(Τα παιδιά του Πλάτωνα μεγάλωσαν και καθώς βγήκαν στα τυφλά έξω από το σπήλαιο, ανοίχτηκαν στα κύματα της μετανεοτερικής εποχής μας).

     Και την αγωνιστική και αγιαστική αυτή πορεία είτε ενός προσώπου, είτε ενός λαού, με καθαρότητα ψυχής και πνεύματος εκφράζει ο προφητικός Ελύτης, μέσα από τις δημόσιες και ιδιωτικές σκέψεις του μικρού αυτού κειμένου.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα «Εξόρμηση»

2-Δεκεμβρίου 1990.

Πειραιάς 6 Ιουλίου 2013.