ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-1.

ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Ηράκλειο Κρήτης 17/3/1837-Πειραιάς 29/6/1907

         Στις 29 Ιουνίου του 1907 πέθανε στον Πειραιά ο μεγάλος καραβογράφος και θαλασσογράφος Πειραιώτης Κωνσταντίνος Βολανάκης, ο αιώνιος εραστής του θαλάσσιου στοιχείου και των καραβιών. Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης συνέδεσε τα καλλιτεχνικά του ίχνη με την πόλη του Πειραιά για μεγάλο χρονικό διάστημα, δικαίως ο Πειραιώτης ζωγράφος θεωρείται ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας αλλά και ένας από την περίφημη τριανδρία, (Νικόλαος Γύζης(1832-1904), Νικηφόρος Λύτρας(1842-1900), Κωνσταντίνος Βολανάκης), της γνωστής «Σχολής του Μονάχου». Ο Άγγελος Προκοπίου στην «Νεοελληνική Τέχνη» του, Αθήνα 1936 τον αναφέρει μέσα στην πεντάδα των πατέρων της νεοελληνικής ακαδημίας.  

         Πάμπολλοι Πειραιώτες εικαστικοί τεχνοκριτικοί αλλά και συγγραφείς, έχουν γράψει μελέτες, άρθρα, βιβλία και σχόλια για τον σημαντικό αυτόν ζωγράφο που πολλά έργα του κοσμούν και την πόλη μας, Δημαρχείο, Ηλεκτρικός Σταθμός Πειραιά, Δημοτική Πινακοθήκη κ.λ.π

Προτομή του κοσμεί την πόλη μας στην θέση Μαρίνας Ζέας, η οποία κατασκευάστηκε από τον γλύπτη Νικόλα.

         Σημαντικότερος μελετητής του έργου του και της καλλιτεχνικής του πορείας είναι ο Πειραιώτης ομότιμος πλέον καθηγητής Πανεπιστημίου και γνωστός τεχνοκριτικός Μανόλης Βλάχος, ο οποίος συνέγραψε μια χρήσιμη και κατατοπιστική μελέτη με τίτλο «Ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907», Αθήνα 1974. Το σπάνιο και δυσεύρετο αυτό πλέον βιβλίο στις 23/6/2006, επανεκδόθηκε(σε άλλη μορφή) και δόθηκε από την εφημερίδα «Τα Νέα», στους αναγνώστες της ημέρα Σάββατο, σε συνεργασία με την Εθνική Τράπεζα, στην πολύτιμη σειρά της ημερήσιας εφημερίδας με γενικό τίτλο «Οι μεγάλοι Έλληνες ζωγράφοι». Το βιβλίο αυτό του Μανόλη Βλάχου, αλλά και εκείνο που εξέδωσε το 1993 από τις εκδόσεις Ολκός «Η Ελληνική Θαλασσογραφία…» αποτελούν τα μελετήματα αναφοράς για τους λάτρεις της ελληνικής ζωγραφικής και ιδιαίτερα για όσους ενδιαφέρονται για τον μεγαλύτερο Έλληνα θαλασσογράφο, Πειραιώτη Κωνσταντίνο Βολανάκη.

Από τις γνωστές εκδόσεις τέχνης Αδάμ το 1997, κυκλοφόρησε μία ακόμα μελέτη για τον Κωνσταντίνο Βολανάκη του γνωστού τεχνοκριτικού και ιστορικού της τέχνης Στέλιου Λυδάκη. Μια μελέτη που έρχεται να συμπληρώσει τις γνώσεις μας όσον αφορά τον ζωγράφο. Ο ίδιος μελετητής υπογράφει και το λήμμα στο «Λεξικό των Ελλήνων Ζωγράφων και Χαρακτών

( 16^ος -20^ος αιώνας)» τόμος 4^ος, εκδόσεις Μέλισσα 1976. Τέλος, με την ευκαιρία της Έκθεσης που διοργάνωσε στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος 2009 το Ίδρυμα Καίτης Λασκαρίδη στον Πειραιά για τον θαλασσογράφο, κυκλοφόρησε ο κατατοπιστικός κατάλογος με τον τίτλο «Κωνσταντίνος Βολανάκης-Ο ποιητής της Θάλασσας» έκδοση Ιδρύματος Καίτης Λασκαρίδη.

         Η εικαστική βιβλιογραφία για τον Πειραιώτη θαλασσογράφο είναι αρκετά μεγάλη, πολύ ενδεικτικά αναφέρω το αφιέρωμα της εφημερίδας «Η Καθημερινή» και του περιοδικού «Επτά Ημέρες» στις 22/2/1998 με τίτλο «Κωνσταντίνος Βολανάκης-Ο Έλληνας θαλασσογράφος», με σημαντικές και αξιόλογες εργασίες, το λήμμα του Κώστα Η. Μπίρη στο έργο του «Ιστορία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου», Αθήνα 1957 που αναφέρεται στην σταδιοδρομία του ως καθηγητή(1883-1903) της Στοιχειώδους Γραφικής εις το Σχολείο των Τεχνών, στην μελέτη της Ντενίζ-Χλόη Αλεβίζου, «Τα μαθητικά χρόνια του Κωνσταντίνου Βολανάκη στη Σύρο…» δες περιοδικό «Μνήμων» τόμος 25ος του 2005 στις Ελληνικές γνωστές Ιστορίες της Τέχνης. κ.λ.π.

     Το 1963 στην Αθήνα ο γιος του θαλασσογράφου, Μιλτιάδης Βολανάκης κυκλοφόρησε μια μελέτη με τίτλο «Ο πατέρας μου».

         Έχοντας γράψει μια μικρή μελέτη για το έργο του, αποδελτίωσα και συγκέντρωσα πάνω από εκατό(100) περίπου παραπομπές, άρθρα, σχόλια  και κείμενα που αφορούν την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία και το στίγμα του μέσα στην εικαστική παράδοση των Ελλήνων θαλασσογράφων.

Εκτός των κύριων τεχνοκριτικών και μελετητών της ιστορίας της Ελληνικής ζωγραφικής, αλλά και ζωγράφων όπως είναι ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο ο οποίος στο βιβλίο των αναμνήσεών του, «Αναμνήσεις από τη ζωή μου» εκδόσεις Ύψιλον 1985 αναφέρεται στην συνάντηση μαζί του, αρκετοί Πειραιώτες ασχολούμενοι με τα εικαστικά, έχουν γράψει για τον Κωνσταντίνο Βολανάκη. Από τους παλαιότερους οφείλουμε να μνημονεύσουμε τον ποιητή των «Ειδυλλίων» Νίκο Χαντζάρα, ο οποίος έγραψε τουλάχιστον δύο φορές στα γνωστά χρονογραφήματά του για τον ζωγράφο, δες εφημερίδα «Φωνή του Πειραιά» 1946 και 1948, τον συγγραφέα Άγγελο Α. Κοσμή, που στις γνωστές αναμνήσεις του, «Περασμένα κι Αλησμόνητα» Αθήνα 1938, αναφέρεται στον Πειραιώτη καραβογράφο και στην ίδρυση του γνωστού Καλλιτεχνικού Κέντρου Πειραιώς που ίδρυσε μαζί με άλλους επιφανείς Πειραιώτες,-ο ζωγράφος εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά από το 1884- αναφέρεται ακόμα στα «Πειραϊκά», Αθήνα 1945 του Ιωάννη Αλέξανδρου Μελετόπουλου, από τον πεζογράφο Παύλο Νιρβάνα ο οποίος τον αναφέρει στα «Φιλολογικά Απομνημονεύματά» του εκδόσεις Οδυσσέας 1988, αλλά και σε μελέτημά του στο περιοδικό «Παναθήναια» του 1907, δες και «Άπαντα», τόμος Γ΄ εκδόσεις Γιοβάνης 1968 κ.λπ.

Από τους νεότερους, επιβάλλεται να μνημονεύσουμε τον ποιητή και συγγραφέα, τον άνθρωπο που διέσωσε την Καλλιτεχνική Ιστορία της πόλης μας τον Κώστα Θεοφάνους, ο οποίος σε όλες τους τις μελέτες για την Καλλιτεχνική Ιστορία του Πειραιά, αναφέρεται στον ζωγράφο, αλλά και σε κείμενα του δημοσιευμένα στον ημερήσιο Πειραϊκό τύπο δες εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιά» 1972, καθώς και την μελέτη του «Η Καλλιτεχνική Ιστορία του Πειραιά» στο «Πειραίκόν Ημερολόγιον» του Νίκου Κατσικάρου το 1966,  τον νεότερο ιστορικό της πόλης μας τον συγγραφέα Γιάννη Ε. Χατζημανωλάκη οποίος στις μελέτες του που εξέδωσε τον αναφέρει, δες «Χρονικό της Πειραϊκής Πνευματικής Ζωής (1835-1973)», Πειραιάς 1973, στον καθηγητή, Πειραιώτη τεχνοκριτικό και πολυγραφότατο Μάνο Στεφανίδη, ο οποίος δεν υπογράφει μόνο το άρθρο για τον θαλασσογράφο της γνωστής εγκυκλοπαίδειας Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα», αλλά τον αναφέρει και στη γνωστή δίτομη ογκώδη εργασία του με τον τίτλο «Ελληνομουσείον», εκδόσεις Μίλητος 2001, φυσικά τον Μανόλη Βλάχο που και σε άλλες του μελέτες αναφέρεται σε αυτόν, ενδεικτικά σημειώνω την «Η Γέννηση της Νεώτερης Ελληνικής Ζωγραφικής 1830-1930» από την Συλλογή της Τραπέζης Ελλάδος, τον Χάρη Κουτελάκη και την Αμάντα Φωσκόλου στο γνωστό έργο τους «Πειραιάς και Συνοικισμοί(14^ος αιώνας μέχρι σήμερα)» εκδόσεις Εστία 1991 που αναφέρεται στην οικογένεια Βολωνάκη, στον Πειραιώτη Πάνο Λώζο και στο έργο του «Ο Πειραιεύς του Άλλοτε», Πειραιάς 1987, στον Γιώργο Μπαλούρδο και στο γνωστό μελέτημά του «Πειραϊκό Πανόραμα»-Πνευματικό και Καλλιτεχνικό Χρονολόγιο του Πειραϊκού χώρου, εκδόσεις Τσαμαντάκη-Πειραιάς 2006, στο «Πειραϊκό Λεύκωμα» του 2010 της εφημερίδας «Η Κοινωνική» για να μείνω σε Πειραιώτες μελετητές και ερευνητές που ασχολήθηκαν με το έργο και την παρουσία του Πειραιώτη θαλασσογράφου.

         Αν ψάξει κανείς στις τοπικές εφημερίδες της εποχής εκείνης, και ιδιαίτερα την χρονιά που πέθανε ο Κωνσταντίνος Βολανάκης θα ανακαλύψει ορισμένα ενδιαφέροντα κείμενα για τον ίδιο και την εικαστική του πορεία, έχω ανακαλύψει ένα ενδιαφέρον κείμενο του Ιωάννη Β. Οικονομόπουλου που σκοπεύω να το δημοσιεύσω, καθώς και την μελέτη μου για τον Πειραιώτη θαλασσογράφο.

Αυτά τα ολίγα μια και πλησιάζει η επέτειος του θανάτου του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, πρώτη δημοσίευση σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου του 2014 με αρκετή ζέστη έξω, καθώς η πόλη και οι Έλληνες ποδοσφαιρίζονται, και απολαμβάνουν την φραπεδιά τους στις πεντακάθαρες αμμουδιές και μπανίζουν ότι τους κάτσει.  

Πειραιάς, Κυριακή 22/6/2014