Δημήτρης Τσάμης

ΤΟ  ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΙΝΑ

Ανθολόγηση κειμένων: Δημήτριος Τσάμης

Έκδοση Ιεράς Μονής του Σινά, 1988.

Το καλαίσθητο αυτό βιβλίο, περιέχει αποφθεγματικές φράσεις και διδαχές μεγάλων πατέρων του Ορθόδοξου μοναχισμού. Μικρές αφηγήσεις από την ζωή των ασκητών της ερήμου, λόγια βγαλμένα από τα βάθη της ψυχής ανθρώπων που έζησαν, σε μια διαρκή κοινωνία με το Θείο. Οι μοναχοί αυτοί, μπόλιασαν την άνυνδρη, παγερή και σωματοκτόνο έρημο με τους πνευματικούς τους καρπούς.

Καλλιέργησαν το τοπίο αυτό του θανάτου με τον σπόρο μιας αλήθειας, που δεν πηγάζει από τα θεολογικά σπουδαστήρια, ή τις εκκλησιαστικές σχολές, αλλά, από την ίδια την προσωπική τους μαρτυρία αλήθεια. Βιωμένη σαν αμετάκλητη και οδυνηρή πραγματικότητα.

Ο λόγος των πατέρων της ερήμου, είναι λόγος, δωρικός, κοφτός, πυκνός σε νοήματα, με γεωμετρική λιτότητα και λακωνικό ύφος. Διακρίνεται για μια αξιέραστη αυχμηρότητα. Αλλά, πάνω από όλα, είναι λόγος οντολογικός, που αναβρύζει από τις πνευματικές εμπειρίες των πιστών μοναχών.

Ο λόγος των γερόντων,(όταν είναι εμπειρικός) σημαίνει μιαν αλήθεια, που δεν έχει να κάνει με Αριστοτελικές λογικές αποδείξεις, ή Καντιανές αρχές λογικής συνέπειας. Αλλά, με την ταύτιση της ζωής με τον άνθρωπο μέσω ενός τρόπου έκφρασης και πίστης.

Το πιστεύων άτομο, εγκιβωτίζει το όλο της ζωής μέσα στα δικά του στενά και πεπερασμένα όρια. Και αυτό, δεν επιτυγχάνεται με ονειροφαντασίες ή ιδεολογικές προτροπές ή άλλου είδους τάσεις. Αλλά, μέσω μιας λειτουργικής πίστης.

«Πράξη εστί θεωρία ενεργουμένη και θεωρία εστί πράξις μυσταγωγουμένη» σημειώνει κάπου ο νηπτικός Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής αν θυμάμαι καλά.

Μιας λειτουργικής πίστης που απορρέει από την ίδια την ουσία του όντος και διαχέεται δημιουργικά στον περιβάλλοντα χώρο.

Ο λόγος των μοναχών δεν είναι ο περίκλειστος λόγος των Φιλοσόφων που φυλακίζει την ουσία των πραγμάτων μέσα στο όνομά τους. Αλλά είναι ένας λόγος ανθρώπων που πηγάζει από μία συγκεκριμένη στάση ζωής.

«Ορθοδοξία εστί το αείν σχοινοβατείν» σημειώνει στην Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, νομίζω ο Μέγας Αντώνιος.

Είναι λόγος εμπειρικός, δεν είναι ούτε λόγος καταφατικός αλλά ούτε λόγος αποφατικός, αλλά υπαινικτικός.

Ας θυμηθούμε ότι ο μέγας Θεός των αρχαίων Ελλήνων Απόλλων «ούτε κρύβει κάτι, ούτε φανερώνει, αλλά, σημαίνει».

Του λείπει ο στόμφος και η ματαιόδοξη έπαρση, γιατί είναι βαθειά ανθρωπολογικός. Είναι κατανοητός και σαφής γιατί, δεν προσπαθεί να υπερβεί τις ανθρώπινες διαστάσεις.

Ας, μην μας διαφεύγει, ότι ο λόγος του Ιησού είναι λόγος παραβολικός και πλήρης εικόνων.

Οι αληθινοί σοφοί πατέρες ποτέ δεν αποδιώχνανε κάποιον που τους ζητούσε τη συμβουλή ή την βοήθειά τους αρνούμενοι, ή αποδεχόμενοι την ζωή ή τις πράξεις τους. Αλλά με την χάρη της διάκρισης που τους διέκρινε, προσπαθούσαν να κατανοήσουν ή να συναισθανθούν τις βαθύτερες αιτίες των ενεργειών και τον εσωτερικό ψυχισμό των ανθρώπων.

Έχοντας επίγνωση της ανθρώπινης «διαμαρτίας».

Γι’ αυτό, υπέδειχναν θα έλεγε κανείς με μια «Πυθική στάση» αυτό που ήταν ορθότερο στο συγκεκριμένο πρόσωπο την κατάλληλη στιγμή. Δεν ναρκισσεύονταν για την σοφία και τις όποιες προσπάθειές τους. Αλλά, με λεπτότητα, διακριτικότητα, και σεβασμό στην προσωπικότητα του συνομιλητή τους, προσπαθούσαν να οδηγήσουν τον καθένα στην αυτογνωσία.

Δεν κόμπαζαν για τις αγωνιστικές τους περγαμηνές, αλλά, με άκρα ταπείνωση, φώτιζαν τις ψυχικές εκείνες πτυχές των μαθητών τους, που θα τους βοηθούσε να βρουν την ισορροπία τους και θα τους σηματοδοτούσε το δρόμο που θα τους οδηγούσε στην λύτρωση.

Δηλαδή, σύμφωνα με την πατροπαράδοτη πίστη τους στην Θέωση.

Οι πραγματικοί γέροντες πατέρες, με την μεγάλη φιλανθρωπία τους, την ευαγγελική αταραξία τους, και την εμπειρική τους διάκριση, χαλιναγωγούσαν τις Κενταύρειες δυνάμεις που κρύβονταν μέσα στον άνθρωπο και τις μετάλλασαν σε ζωοποιές. Έχοντας κατά νου πάντα, να διαφυλαχτούν το αυτεξούσιο και η ελευθερία του ατόμου.

Και, ο λόγος τους ακόμα και σήμερα, μετά από τόσους αιώνες είναι επίκαιρος.

Μπορεί οι κοινωνικές συνθήκες να έχουν αλλάξει, και οι γεωγραφικοί χώροι να έχουν αλλοιωθεί, όμως, η άηχη δυστυχία, ο άδηλος πόνος, και η αγωνία του θανάτου, ταλανίζουν ακόμα τουλάχιστον τον πιστό άνθρωπο.

Γιατί, η έρημος είναι μέσα μας.

Και αυτήν έχουμε ανάγκη να καλλιεργήσουμε και να σπείρουμε με τα λόγια και τις εμπειρίες μας. Αν θέλουμε να αποφύγουμε την κόλαση του θανάτου.

Δηλαδή, την απουσία ουσιαστικής συνομιλίας.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πρώτη δημοσίευση, περιοδικό «Σύναξη» τεύχος 28/ Οκτώβριος 1988.

Σημείωση: Στα έργα του αββά Μακαρίου του Αιγύπτιου υπάρχει μια συγκλονιστική και τόσο καίρια ρήση-εικόνα για το τι είναι Κόλαση.

Τον ρώτησαν, τι είδε στην δική του Νέκυα, στην κάθοδό του δηλαδή στον Άδη ο γέροντας Μακάριος, και τι είναι Κόλαση. Και εκείνος δίνει μια συγκλονιστική απάντηση. «Στην Κόλαση λέει, οι άνθρωποι είναι πλάτη με πλάτη».

Νομίζω δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερη «ατάκα»-ρήση για το τι είναι Κόλαση. Η οποία στέκει ισάξια δίπλα στην περίφημη ρήση του υπαρξιστή φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ, ότι «Η κόλαση είναι οι άλλοι», όπως έγραψε σε γνωστό θεατρικό του έργο.

Η έλλειψη δηλαδή ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ μας είναι η Κόλαση.

Μήπως αυτό δεν βιώνουμε σήμερα;

Πειραιάς 30 Ιουνίου 2013.

Ημέρα των Αγίων Πάντων. Κολασμένων και μή.