ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

 «Κύριαι Δόξαι», εκδόσεις Επίκουρος, Αθήνα 1988

     Ένα από τα πιο σημαντικά και κυρίαρχα φιλοσοφικά κινήματα της εποχής του 4^ου αιώνα, είναι και αυτό που ίδρυσε ο Επίκουρος. Παρ’ ότι ο «Κήπος» είναι μια Σχολή που έχει αρκετά κοινά σημεία με αυτή που ίδρυσε ο Αρίστιππος από την Κυρήνη, αλλά και με εκείνη των Στωικών, η Σχολή του Επίκουρου και των μαθητών του έχει την δική της ιδιομορφία και συμβολή μέσα στην γενικότερη ιστορία των κινημάτων της φιλοσοφίας. Τόσο ο τρόπος ζωής του, όσο και οι ιδέες και αρχές του χάραξαν νέους ορίζοντες στην Ευρωπαϊκή σκέψη και η βαθειά επίδραση της διδασκαλίας του, ανάλογα με την ερμηνεία και τις προεκτάσεις που τις έδιναν, υπήρξε θετική ή αρνητική στους οπαδούς της.

     Ο Επίκουρος, ο αληθινός Προμηθέας της φιλοσοφίας όπως τον ονομάζει ο Φρανσουά Σατελέ στην «Ιστορία της Φιλοσοφίας» του, γεννήθηκε στην Αθήνα την ρθ΄ Ολυμπιάδα.

Γράφει το Λεξικό Σουϊδα: «Επίκουρος, Νεοκλέους, Αθηναίος, Γαργήττειος των δήμων, μητρός Χαιρεστράτης, αδελφοί δε αυτού Νεοκλής, Χαιρέδημος, Αριστόβουλος ή Αριστόδημος, φιλοσοφίας δε ήρξατο από ενιαυτών ιβ΄ και οικείαν αίρεσιν εισηγήσατο, πρώτον μεν εν Σάμω διατρίψας συν τοις γονεύσιν, είτα σχολαρχήσας εν Μιτυλίνη ενιαυτών ων ην, είτα εν Λαμψάκω και ούτως εν Αθήναις εν ιδίω κήπω, ακούσας δε Ναυσιφάνους του Δημοκριτείου και Παμφίλου του Πλάτωνος μαθητού. Γέγονε δε επί της ρθ΄ ολυμπιάδος μετά επτά ενιαυτούς της Πλάτωνος τελευτής και παρέτεινεν επί των διαδόχων και Αντιγόνου του Γονατά και διέμεινεν η αυτού σχολή έως Καίσαρος του πρώτου έτη σκζ΄, εν οις διάδοχοι αυτής εγένοντο ιδ΄ συγγράμματα δε αυτού πλείστα….»

     Άτομο λεπτοκαμωμένο, ο Αθηναίος αυτός από το γένος των Φιλαϊδών, με επισφαλή υγεία από πολύ νεαρά ηλικία αφοσιώθηκε με μεγάλο ζήλο στην κοσμοθεωρία του και στην οργάνωση της Σχολής που ο ίδιος ίδρυσε. Ο Διογένης ο Λαέρτιος που καταγράφει στο έργο του τη ζωή του, αναφέρει ότι είχε αρκετούς φίλους αλλά και αρκετούς εχθρούς. Αν και πολυγραφότατος, λέγεται ότι είχε γράψει πάνω από τριακόσια βιβλία (κυλίνδρους), τα συγγράμματά του χάθηκαν. Μας έχουν σωθεί μόνο ορισμένα αποσπάσματα από το ογκώδες έργο του, μερικές επιστολές του που τις διασώζει ο Διογένης ο Λαέρτιος, που καταγράφουν την Κοσμολογία του και την Ηθική του, καθώς και η «έκθεση» του βιβλίου του «Κύριαι Δόξαι». Ένα μεγάλο επίσης μέρος των φιλοσοφικών του αρχών, ιδεών και στοχασμών του τις συναντάμε διάσπαρτες μέσα στο έργο «Περί της φύσεως των πραγμάτων»,-«De rerum Natura” του Λατίνου ποιητή Λουκρήτιου.

Είχε πάρα πολλούς μαθητές, οι πιο γνωστοί και αγαπητοί του που μας διασώθηκαν, ήσαν οι Λαμψακηνοί Πολύαινος και Μητρόδωρος. Επίσης, όπως μας έχει διασωθεί, τη Σχολή και την Βιβλιοθήκη του την κληρονόμησε στον Έρμαρχο γιό του Αγέμορτου. Πρέπει να πέθανε στα εβδομήντα δύο του χρόνια περί το 271-270 π. Χ., από επίπονη αρρώστια.

     Ο Επίκουρος όπως διαφαίνεται από το διασωθέν έργο του υπήρξε άτομο πολυσπούδαστο και αρκετά δημιουργικό, με μεγάλη κριτική οξύνοια, αφομοιωτική και παραγωγική σκέψη που με την εν γένει διδασκαλία του και τον προσωπικό του βίο, σφράγισε την φιλοσοφική επιστήμη του καιρού του και έθεσε τις βάσεις του κατοπινού φιλοσοφικού υλισμού.

     Για πρώτη φορά το έργο του «Epikurea” εκδόθηκε στην Λειψία το 1887 από H. Usener.

      Το βιβλίο «Κύριαι Δόξαι» που εξέδωσαν οι εκδόσεις Επίκουρος, περιέχει τους σαράντα αφορισμούς του μεγάλου αυτού αντρός της φιλοσοφίας.

Η απόδοση-προσέγγιση στα νέα ελληνικά είναι του κυρίου Γιαννακόπουλου, και ο λιτός και περιεκτικός πρόλογος του κυρίου Γ. Βαμβαλή.

     Θα θέλαμε εδώ να επισημάνουμε μερικές παραλήψεις της έκδοσης. Αφού ο εκδοτικός οίκος αποφάσισε να μας παρουσιάσει το σημαντικό αυτό έργο του Αρχαίου φιλοσόφου, φρονώ ότι θα άξιζε να το επιμεληθεί με μεγαλύτερη προσοχή. Και εννοώ τα εξής: Εφόσον υπάρχουν στην Ελληνική αγορά βιβλία που αναφέρονται στο έργο του φιλοσόφου, ενδεικτικά αναφέρω το γνωστό και σημαντικό βιβλίο του Χ. Θεοδωρίδη, του Ν. Ψυρούκη, του Farrington και άλλων, για να περιοριστούμε στις Ελληνικές εκδόσεις, θα άξιζε τα ως άνω βιβλία και όχι μόνο αυτά, να σταθούν πολύτιμα υποστηρικτικά βοηθήματα ώστε η έκδοση να εμπλουτιστεί με διευκρινιστικούς σχολιασμούς πάνω στα κείμενα του φιλοσόφου και να αναλυθεί εκτενέστερα η μεθοδολογία του, οι αρχές του, και το τι φρονούσε να πετύχει με το έργο και τη στάση ζωής του. Όπως επίσης και η βαθιές επιρροές που συναντάμε σε άλλες φιλοσοφικές Σχολές της εποχής του αλλά και πολύ μεταγενέστερα. (Ας θυμηθούμε μόνο την διατριβή του Καρλ Μάρξ).

     Με τον τρόπο αυτό η έκδοση αυτή των εκδόσεων Επίκουρος, θα μπορούσε να γίνει ένα άρτιο βοήθημα για όσους θα ήθελαν να εμβαθύνουν στην πρακτική και την σκέψη του ενδόξου αυτού αντρός της Αρχαιότητας.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση, περιοδικό, «Δαυλός» τεύχος 80-81/ 1988

Τοιάδε εγράφοντο εν Πειραιεί, μηνί Ιουνίου, ημέρα Κυριακή 2, του 2013.