ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ  ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

«Η Φιλοσοφία των Λουλουδιών», εικονογράφηση Γιώργη Βαρλάμου. Μετάφραση στα αγγλικά: David Conolly, εκδόσεις Artigraf-Αθήνα 1990, σελίδες 46.

                 Στο πρόσωπο ενός λουλουδιού

     Σε μια εποχή έντονα χρηματομανή και επίπεδη, η οποία κατακλύζεται από τις ιαχές των πετρελαιοπολεμιστάδων στην Μέση Ανατολή, και τα μόνα φώτα που φωτίζουν είναι αυτά των διαφόρων υπερατλαντικών σταρ και, οι εναλλασσόμενες εικόνες πολεμικής φρίκης διαδέχονται αυτές των διαφόρων διαφημιστικών σποτς. Όταν ούτε ο χρωστήρας του Πολύγνωτου δεν θα αρκούσε για να απεικονίσει στη Νέκυά του, την φθορά των προσώπων και πραγμάτων, πώς να μιλήσεις και να γίνεις πιστευτός υποστηρίζοντας, ότι, ο άνθρωπος και τα λουλούδια κλείνουν μέσα τους μια απέραντη τρυφερότητα.

Ότι η Φύσις εξακολουθεί να είναι Υφαντουργός και Κομμώτρια.

Μέσα σε αυτήν την άπνοια της ομορφιάς, εμφανίζεται ένας καθαρός στην καρδιά και στο πνεύμα ποιητής. Χωρίς ενοχικές ευαισθησίες, χωρίς ένοικα πάθη, σιγοψάλλοντας με το γνωστό πάντοτε ελπιδοφόρο λυρισμό του.

«Ότι ένα λουλούδι πεζοπόρος απόστολος, ξεκομμένο από τ’ άλλα, μονάχο, μεταφέρει στο σύμπαν το «χαίρε»μου», σελίδα 45.

Ανακαλώντας στην μνήμη μας τη ρήση του σοφού παππού μας Ηράκλειτου: «’αρμονίη αφανής φανερής κρείττων». Και αυτή την κρυφή θεουργό αρμονία του Σύμπαντος ψάλλει μέσα από το φυλλορόϊσμα των στίχων του ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος.

     Η δίγλωσση έκδοση της «Φιλοσοφίας των Λουλουδιών» είναι ένα βιβλίο πλημμυρισμένο από φως και γαλήνη. Τα εκπληκτικά σχέδια του Βαρλάμου έρχονται και σφιχταγκαλιάζουν τα εύοσμα ποιητικά άνθη του δημιουργού.

     Με απλό και εύκαμπτο λόγο συνδιαλέγεται μαζί μας:

για την Ομορφιά (σελίδα 12), την τελειότητα της Φύσης και την ευτέλεια της γραφής (σελίδα 14),τον Θεϊκό σφυγμό που ο ποιητής ακούει σκύβοντας τα πρωινά πάνω από τις άσπρες και κίτρινες τριανταφυλλιές του και το κόκκινο και άσπρο γεράνι του (σελίδα 21), για τους μαντατοφόρους του τα λουλούδια (σελίδα 31), για την μέθοδο με την οποία τα λουλούδια διδάσκουν στον ποιητή το φως (σελίδα 34) και άλλα…

Για τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο, η Φύση είναι ένα Mysterium Mirabile (Faskinas) και όχι ένα Mysterium Tremendum. Η πίστη του στις πανανθρώπινες αξίες επαυξάνεται όταν έρχεται σε επαφή με τον κόσμο των λουλουδιών. Ο ποιητής κοιτά τη Φύση με ένα βλέμμα αφής. Στους μίσχους, τα φύλλα, τα πέταλα, τα άνθη, στην ποικιλία των χρωμάτων και των σχημάτων, στην οσμή των λουλουδιών, αντικρίζει το πρόσωπο του Υιού του Ανθρώπου.

«Κάθε λουλούδι, είναι και ένας Ιησούς», (σελίδα 32).

Η Φύση είναι η έκφραση της Θείας χάρις. Είναι η διαπνοή της Θεϊκής ενέργειας μετά από μία φωτοσύνθεση αγάπης και ελέους.

      Τα λουλούδια, και γενικότερα τα φυτά, από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελούσαν μία από τις πρώτες μορφές θρησκευτικής λατρείας. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα φυτά είχαν(αυτοί οι βουβοί, αλλά τόσο λαλίστατοι αρχάγγελοι) μυστικές και απόκρυφες δυνάμεις.

«Γιατί τα φυτά ζουν στο παρόν, σ’ ένα παρόν διαρκείας, και αποφεύγουν την σύσταση του ατομικού Υπερεγώ. Έτσι τα συναισθήματα των φυτών είναι μάλλον πιο ανεπτυγμένα από εκείνα των ζώων, ενώ τα τελευταία δίνουν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης του ψυχικού τους κόσμου, στη νόηση, τη μνήμη και τη συνείδηση». Σημειώνει ο Brettl Bolton στο γνωστό βιβλίο του «Οι μυστηριώδεις δυνάμεις των φυτών».

     Με λόγο καρδιακό ο ποιητής υαλογραφεί τις μυστικές του χειρονομίες με τα λουλούδια αλλά και το αντίστροφο. Από την ανάγνωση του ολιγοσέλιδου βιβλίου αναβρύζει μια εσωτερική ηρεμία, ένας γαλήνιος κυματισμός, μια υπαρξιακή πληρότητα. Στο ποιητικό του Σύμπαν δεν έχει θέση ο χούμος  δηλαδή η αποσύνθεση, αφού όλα γίνονται Φως.

     Ο αναγνώστης νιώθει τον μυρίπνοο λόγο να τον οδηγεί σε μια συμμέθεξη και ψάλλει μαζί του τους στίχους ενός άλλου δημιουργού.

 «Ὠ Φως Αόρατο. Σε Δοξολογούμε. Ω Φως Αόρατο. Σ΄ Εγκωμιάζουμε. Ω Φως Μέγιστο. Σε εγκωμιάζουμε και για τα ελάχιστα». Γράφει ο Άγγλος ποιητής Τόμας Στερν Έλιοτ, στο βιβλίο του «Δέκα χορικά απ’ το Βράχο».

Και ο Βρεττάκος σε μια διαρκή έκσταση γράφει: «Ἑίδα το Λόγο» (σελίδα 16). Δεν αφουγκράστηκε, δεν ένιωσε, δεν άγγιξε μόνο, αλλά είδε καθώς ψηλαφούσε την Φύση τον Λόγο. Με βλέμμα φιλεύσπλαχνο αντίκρισε το ακοίμητο όμμα. Όχι μόνο με τα μάτια του αλλά με όλο του το σώμα, σαν άλλος «Άργος» είδε και φωτίστηκε από τη Θεία Αφή.

«Ο λύχνος του σώματος εστίν ο οφθαλμός, εάν ουν ο οφθαλμός σου απλούς η, όλον το σώμα σου φωτεινόν έσται». Γράφει ένας άλλος ποιητής ο ευαγγελιστής Ματθαίος.

Στο πρόσωπο ενός λουλουδιού, ο Φωτοφόρος ποιητής «γιομίζει αγάπη, ευλάβεια, γιομίζει άνθρωπο». (σελίδα 36).

     Το δίγλωσσο αυτό θερμοκήπιο είναι μια προσευχή. Μια προσπάθεια για να κατορθώσει ο ποιητής να αγγίξει τη θέα του παμφαούς ηλίου της δόξας. Μια, ελπιδοφόρα προσπάθεια, που και αυτός ο θάνατος δεν μπορεί να αναιρέσει.

«Τι σημαίνει πεθαίνω. Όταν φύγω το ξέρω θα ενωθώ με το Θεό. Δηλαδή θα ενισχύσω το φως που υπάρχει μες στα λουλούδια», (σελίδα 32).

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

πρώτη δημοσίευση, 
εφημερίδα Εξόρμηση 10 Φεβρουαρίου 1991.

Πειραιάς 20 Ιουνίου 2013.

Σημείωση: Ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος είχε συνδεθεί με την πόλη μας τον Πειραιά. Για ένα διάστημα όχι μόνο κατοίκησε με την οικογένειά του στην οδό Καραίσκου, στο κέντρο της πόλης, κοντά στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, όπου υπάρχει και η προτομή του, αλλά διετέλεσε και Δημοτικός Σύμβουλος. Δυστυχώς όπως συμβαίνει ανέκαθεν σε αυτόν τον τόπο, οι τότε Δημοτικοί άρχοντες, δεν τον άφησαν να υλοποιήσει το πρόγραμμά του για την πόλη, έτσι ο ποιητής παραιτήθηκε της προσπάθειας και αργότερα μετοίκησε στην Αθήνα.

Δυστυχώς σημειώνω, για δεύτερη φορά, την ίδια τύχη είχε και ο μεγάλος Πειραιώτης θεατράνθρωπος Δημήτρης Ροντήρης, ο ιδρυτής του Πειραϊκού Θεάτρου.

Όπως και η Ελλάδα γενικότερα, η Πόλις αυτή τρώει σαν άλλος Θεός Κρόνος τα παιδιά της.

Μόνο που τώρα πια, τις έμειναν ελάχιστα, και αυτά, δεν είναι διατεθειμένα να φαγωθούν. Γι’ αυτό ο Πειραιάς βουλιάζει μές στο κάθε είδος βουρκάρι του.