ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ.-ΕΛΥΤΗΣ-ΒΙΒΛ/ΙΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ  ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

«ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ,1971-1992»,

Έκδοση: Εταιρεία Συγγραφέων-Αθήνα 1993, σελίδες 248.

ΦΩΣ  ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ  ΕΛΥΤΗ

      Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι ο τελευταίος εν ζωή μύστης-ποιητής της Ελληνικής μας παράδοσης. Μιας παράδοσης, πλημμυρισμένης από τον Λόγο του φωτός, εσωτερικούς ερωτικούς ρυθμούς και εικόνες και μυστικές μελωδίες πολλών αποχρώσεων και τονισμών που χάνεται αργά και σταθερά στα γάργαρα αλλά και μολυσμένα νερά του Αιγαίου πελάγους. Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης είναι ίσως ο τελευταίος λύχνος της εθνικής μας αυτοσυνειδησίας.Το ποιητικό του έργο μάλλον συγκεφαλαιώνει οτιδήποτε ονομάζουμε Ελληνική Ποιητική Παράδοση. Το ποιητικό του σύμπαν στέκεται στον αντίποδα του Καβαφικού κοσμοειδώλου και ολοκληρώνει μάλλον το θρυμματισμένο έργο και το πνευματικό Όραμα του Διονυσίου Σολωμού. Ένα Όραμα που ούτε ο Νίκος Καζαντζάκης κατάφερε να ολοκληρώσει μέσα στο τεράστιο και πολύπλευρο έργο του αφού ενώ το συνέλαβε, το συνέθλιψε κάτω από το βάρος της τεράστιας και δαιδαλώδους μεγαλοφυΐας του και της φιλοσοφικής του πολυπραγμοσύνης. Ούτε ο Άγγελος Σικελιανός ο οποίος με δονκιχωτικό τρόπο-ή αλλιώτικα σαν άλλος αυτοκράτορας Έλλην Ιουλιανός ή φιλόσοφος Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός-αγωνίστηκε με πείσμα και  προσωπικό θάρρος για την αναβίωση του αρχαίου μόνο(;) Ελληνικού ιδεώδους και φιλοσοφικών αξιών, παραγνωρίζοντας μάλλον οτιδήποτε ονομάζουμε Βυζαντινή ή Ορθόδοξη παράδοση. Το δε Όραμα του κραταιού Κωστή Παλαμά και του λησμονημένου ογκώδους και πολυπρισματικού του έργου, χάθηκε με το τέλος του Ελληνικού και διεθνούς Εθνικισμού. Ο Παλαμάς, ο τόσο γνωστός και σημαντικός δάσκαλος της εποχής του ξεχάστηκε πολύ γρήγορα από τους αναγνώστες της Ελληνικής ποιητικής παράδοσης και αυτοσυνειδησίας. Στον δε ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσο, το Όραμα αυτό του Λόγου της Ελληνικότητας διοχετεύτηκε σε επιμέρους ποιητικές του συνθέσεις και έργα ή έχασε την αρτιμέλειά του, κάτω από την τεράστια πίεση μιας ποιητικής ιδεολογίας και κομματικής στράτευσης, ή απύθμενης ευαισθησίας στην πολιτική πρακτική του ίδιου του σημαντικού αναμφισβήτητα ποιητή. Κατά την γνώμη μου-μπορεί ασφαλώς να λαθεύω-αυτή η εμφανή, έντονη και συνεχή πολιτική και κομματική του θέση και πρακτική να είναι η αιτία που αγκύλωσε το τιτάνιο έργο του σε καθορισμένες και χρωματισμένες μονόχρωμα ιδεολογικές φόρμες και αποδυνάμωσε την εμβέλειά του. Όπως σιμά στον ογκόλιθο και ατομική και πνευματική μεγαλοσύνη του Γιάννη Ρίτσου ξεπήδησε μια άλλη τρυφερή και σημαντική ποιητική φωνή, αυτή του Τάσου Λειβαδίτη.

Ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης για τους κριτικούς της ποιητικής κομματικής νομενκλατούρας, στάθηκε ο ότι ο Υδραίος ήρωας Πιπίνος δίπλα στον Κωνσταντίνο Κανάρη, ή συγγραφέας Αλέξανδρος Μωραϊτίδης κοντά στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

     Ο Οδυσσέας Ελύτης αντίθετα υιοθέτησε τα δυναμικότερα διαχρονικά στοιχεία της Ελληνικής πνευματικής παράδοσης. Από τους Ίωνες φιλοσόφους, τους λυρικούς ποιητές, τον Ρωμανό τον Μελωδό, τους μυστικούς-νηπτικούς ποιητές της Ορθόδοξης ανατολικής παράδοσης(δεν αναφέρομαι στον Γερμανό Χέλντερλιν και άλλους ξένους πνευματικούς δημιουργούς), έως τον Διονύσιο Σολωμό και εντεύθεν, επεξεργάστηκε τα δημιουργικότερα στοιχεία αυτής της παράδοσης, τα επανασημασιοδότησε, τα επεξέτεινε και μας τα προσέφερε απλόχερα μέσα στο ποιητικό του έργο σαν παρακαταθήκη για εμάς τους νεότερους Έλληνες, όχι μόνο τους αναγνώστες της ποίησής του.

Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης εκφράζει ας μου επιτραπεί ο παραλληλισμός, για τις αρνητικές και σκοτεινές έννοιες του Κόσμου μάλλον, με ποιητικό τρόπο, ότι έπραξε ο εκκλησιαστικός συγγραφέας και άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός με το έργο του και τις θεολογικές του αναζητήσεις. Θα άξιζε χρησιμοποιώντας τις αρχές της Ποπεριανής συλλογιστικής μια μελέτη ανάμεσα στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη, και στο έργο «Κατά Μανιχαίων διάλογος» και όχι μόνο του Ιωάννη Δαμασκηνού. Και για τους δύο σημαντικούς αυτούς ποιητές, πάντως η έννοια του σκότους, η κόλαση με την ευρύτερη σημασία, είναι αμεθεξία της Θείας ζωής.

Ακριβοδίκαια θα ονομάζαμε τον Ελύτη, Άγιο των Ελληνικών γραμμάτων όπως αποκαλούμε τον διηγηματογράφο Αλέξανδρο

Παπαδιαμάντη, μια που ο ίδιος και πρωτίστως το έργο του, δεν έχουν δεσμευτεί από την θρησκευτική ή εκκλησιαστική «δογματική ορισμένες φορές μονομέρεια» αν δεν λαθεύω, του άλλου Άγιου των γραμμάτων μας από την Σκιάθο.

      Η Βιβλιογραφία που συνέταξε με αγάπη και σεβασμό ο κριτικός και συγγραφέας Δημήτρης Δασκαλόπουλος, αποτελεί συνέχεια εκείνης του καθηγητή και συγγραφέα Μάριου Βίττι.

Η σημαντική αυτή προσπάθεια φωτίζει το έργο του Οδυσσέα Ελύτη από τις πρώτες του ποιητικές δημιουργίες μέχρι το τέλος του 1992. Μας φανερώνει ακόμα την τεράστια αποδοχή που είχε το έργο του ποιητή τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

        Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο κύρια κεφάλαια με αρκετές ενότητες.

Το πρώτο περιλαμβάνει την Εργογραφία 1935-1992 με τις εξής ενότητες:

Α) Αυτοτελείς εκδόσεις στο πρωτότυπο 1936-1992.

Β) Σκόρπια κείμενα του Ποιητή 1936-1992.

Γ) Συνεντεύξεις 1972-1991.

Δ) Μεταφράσεις των έργων του. Αυτοτελείς εκδόσεις 1945-1992.

 Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει δημοσιεύματα για τον ποιητή 1971-1972, καθώς και βιβλία για τον ποιητή.

Το πόνημα ολοκληρώνεται με το ευρετήριο ονομάτων και τους σχετικούς πίνακες.

Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΠΟ.

     Επειδή αναγνωρίζουμε τον τεράστιο προσωπικό μόχθο αλλά και την πείρα του κυρίου Δασκαλόπουλου σε παρόμοια ζητήματα, ας μας επιτρέψει να αναρωτηθούμε την αιτία της παράλειψης πολλών σύγχρονων και προσιτών εργασιών και δημοσιευμάτων για τον ποιητή-ανωνύμων δημοσιευμάτων ή επώνυμων, άρθρων ή βιβλίων. Και συγκεκριμένα, σαν συνμαρτυρία από το προσωπικό μου αρχείο, σαν «συμπλήρωση» στην σχετική βιβλιογραφία-αν και θεωρώ, ότι μια οποιαδήποτε Βιβλιογραφία έχει αρχή αλλά όχι τέλος, τα εξής:

Α) η κριτική του καθηγητή και συγγραφέα Γιώργου Π. Σαββίδη, δες σελίδα 93, έγινε στην εφημερίδα Τα Νέα της 6/12/1991 και όχι στις 5/12/1991 που γράφεται στο βιβλίο.

Β) Για το έργο Δημόσια και Ιδιωτικά,

υπάρχουν και τα εξής επίσης κείμενα:

της Μαίρης Παπαγιαννίδου στην εφημερίδα Το Βήμα 1990,

του Ευγένιου Αρανίτση στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία,

και του Γιώργου Ζιόβα στην εφημερίδα Πριν της 15/7/1990.

Γ)  Για την ποιητική συλλογή Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο,

δες επίσης και, περιοδικό Ιππόκαμπος, Σεπτέμβρης 1945 καθώς και εφημερίδα Δημοκρατικός λόγος 3/3/1991.

Δ) Για το έργο του Ιδιωτική Οδός,

υπάρχει η προδημοσίευση στην εφημερίδα του Πειραιά, Φωνή του Πειραιώς 23/11/1989, και οι παρουσιάσεις από τις εφημερίδες Μεσημβρινή 19/12/1990, Ελευθεροτυπία 2/10/1990, Η Καθημερινή 23/12/1990, η Εξόρμηση 16/12/1990, ο Ριζοσπάστης 5/4/1991, η Αυγή 24/2/1991 και των ποικίλης ύλης περιοδικών Ένα νούμερο 4/23-1-1991, και Εικόνες νούμερο 321/26-2-1990.

Ε)  Για την ποιητική σύνθεση Μαρία Νεφέλη,

βλέπε πρωινή εφημερίδα Η Καθημερινή 21/10/1979, και, απογευματινή εφημερίδα Ελευθεροτυπία 25/2/1979.

ΣΤ)  Για το έργο Ποδηλάτισσα,

δες το κείμενο της Ελένης Σαραντίτη εφημερίδα Ελευθεροτυπία 5/2/1992.

Ζ)  Για το έργο Εν Λευκώ,

δες εφημερίδα Η Καθημερινή 5/12/1992.

Η)  Για την μελέτη του για τον Ζωγράφο Θεόφιλο,

δες εφημερίδα Έθνος 22/3/1987, και εφημερίδα Τα Νέα 24/1/1987 καθώς και 14/7/1979.

Θ)  Για την συλλογή ο Μικρός Ναυτίλος,

δες εφημερίδα Τα Νέα 27/12/1986.

Ι) Για την μεταφραστική του εργασία Δεύτερη Γραφή,

δες εφημερίδα Η Αυγή 5/12/1976.

     Επίσης, δεν αναφέρονται οι κριτικές για το δοκίμιο πάνω στο έργο του Ελύτη, του Γιάννη Ιωάννου, δες εφημερίδα Έθνος 21/7/1991, εφημερίδα Εξόρμηση 9/6/1991.

Για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μαλαφάντη επίσης, υπάρχει το κριτικό σημείωμα του συγγραφέα Δημήτρη Γιάκου στην εφημερίδα Εξόρμηση 3/3/1991.

Ακόμα το σημείωμα του Μήτσου Βλαχιώτη, στην Ενημέρωση 1/12/1991, για το μελέτημα «Ο Ελύτης-από το χρυσό ή το ασημένιο ποίημα» του Αντώνη Δεκαβάλλε.  

Και ακόμα τα εξής βιβλία που αναφέρονται στον ποιητή:

Ελπινίκη Νικολουδάκη-Σουρή, «Μεσολαβήσεις», εκδόσεις Επικαιρότητα χ.χ.

Αγνοούνται επίσης τα βιβλία του ιστορικού της λογοτεχνίας Δημητρίου Τσάκωνα καθώς και οι μεμονωμένες εκδόσεις του που αναφέρονται στον ποιητή.

Το έργο του Θανάση Νάκα, «Γλωσσοφιλολογικά», εκδόσεις Κάλβος 1985.

Του συγγραφέα και ερευνητή Κώστα Μίσσιου, «Από την Πνευματική ζωή της Μυτιλήνης», Μυτιλήνη 1984.

Το βιβλίο του Βασίλη Λιάπη, «Διδασκαλία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Θεσσαλονίκη 1984.

Τα μελετήματα του συγγραφέα Τάκη Δόξα, «Δοκίμια», Αθήνα 1981.

Το σημαντικό βιβλίο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, «Νεοελληνικός Λόγος», εκδόσεις Νεφέλη 1992.

Η «Νεοελληνική Λογοτεχνία», εκδόσεις Παπαδήμα 1988, του Δημήτρη Κουκουλομάτη.

Το κείμενο του Γιώργου Ορφανόπουλου, για την θρησκευτικότητα στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη στο συλλογικό τόμο «Πίστη και Νεοελληνική Λογοτεχνία», Λευκωσία 1990.

Το βιβλίο του Μιχάλη Νικολιδάκη, «Νεοελληνικά», εκδόσεις Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Ηράκλειο Κρήτης 1989 και άλλα πολλά.

      Σίγουρα η Βιβλιογραφία του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, όπως και του Κωνσταντίνου Καβάφη, ή του Νίκου Καζαντζάκη ή άλλων σημαντικών Ελλήνων δημιουργών είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί και μάλιστα όταν η προσπάθεια αυτή γίνεται από ένα και μόνο άτομο, όσο καλά οργανωμένο και καταρτισμένο και αν είναι αυτό. Χρειάζεται συλλογική εργασία, έρευνα και αποδελτίωση των ανάλογων λημμάτων, πολύ χρόνο, αρκετά χρήματα και μάλλον άλλον τρόπο. Δηλαδή συνεργασία ατόμων φιλέρευνων και βιβλιόφιλων με πανεπιστημιακούς καθηγητές ή φοιτητές, εργαζομένων στις δημόσιες βιβλιοθήκες, συνεργάτες των διαφόρων σκόρπιων εφημερίδων, αποδελτιώσεις λογοτεχνικών και ποικίλης ύλης περιοδικών και άλλων εντύπων πανελλαδικά και διαχρονικά κ.λ.π.

Ίσως μια επ’ αμοιβή προτροπή ή άλλου είδους ώθηση, ή διαφήμιση στον έντυπο τύπο, και μια ελάχιστη(;) ηθική ή υλική αμοιβή για συνεργασία να έλυνε παρόμοια προβλήματα, από τους αρμοδίους του Υπουργείου Πολιτισμού ή άλλους ιδιώτες χορηγούς. Γιατί, πως μπορείς να προτείνεις σε μη φοιτητές, να ξοδέψουν χρήματα και χρόνο από την ζωή τους, για την συλλογή και καταγραφή παρόμοιων εργασιών όταν πολλές φορές μάλιστα το σκόρπιο και διάσπαρτο υλικό δεν υπάρχει καν στα χέρια του ίδιου του συγγραφέα, είτε από αμέλεια είτε από αδιαφορία για παρόμοιου είδους εργασίες έστω και αν αφορούν τον ίδιο.

Τέλος θα ήθελα να εκφράσω την άποψη ότι μήπως θα ήταν απαραίτητη μια δίγλωσση έκδοση, ώστε και οι ξένοι μελετητές του έργου του Ελύτη, ή οι διάφοροι σπουδαστές και φοιτητές των ξένων Πανεπιστημίων να έχουν μια πρώτη πηγή δεδομένων ή μια διευκολυντική πρόσβαση στο έργο του δημιουργού που ενδεχομένως να τους ενδιαφέρει;

    Και για άλλη μια φορά γράφω, μια Βιβλιογραφία έχει αρχή αλλά δεν έχει τέλος, συνεχίζεται όσο υπάρχουν ενδιαφερόμενοι μελετητές και αναγνώστες.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση, περιοδικό Κ.Λ.Π. (Και Γράμματα και Τέχνες) τεύχος 1^ο /Μάης 1993.

Πειραιάς, Σάββατο, 2 Νοεμβρίου 2013.

Υ. Γ. Μέρα δύσκολη για όλους μας και την Ελλάδα.

Η Βία από όπου και αν προέρχεται ποτέ δεν έλυσε κανένα πρόβλημα. Δυστυχώς χάθηκαν δύο ανθρώπινες ζωές άδικα και η μητέρα πατρίδα κολυμπά μέσα στα ανυπέρβλητα αδιέξοδά της, καθώς εμείς περί άλλων τυρβάζουμε, κρίμα.

Άραγε έχει γίνει μια εργασία για το πόσες αθώες ψυχές χάθηκαν σε περίοδο ειρήνης από αυτό το αναθεματισμένο Ελληνικό κρατικό μόρφωμα; Πόσοι Έλληνες έμειναν ορφανοί, και σακατεμένοι επειδή άλλοι Έλληνες και κρατικοί φορείς δεν έκαναν αυτό που έπρεπε και σωστά τη δουλειά τους;