ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΑΣ

                        ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ  Π. ΚΑΒΑΦΗΣ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

     Εσπερινά ερωτευμένος με την ποίηση του μεγάλου Αλεξανδρινού αναζητώ τα στοιχεία εκείνα που θα μου αποκαλύψουν το μέγεθος της καλλιτεχνικής του μεγαλοφυϊας. Πως ένας δημιουργός, που όσο ζούσε, δεν κατόρθωσε να δει τυπωμένη μια ποιητική του συλλογή, (το ίδιο συνέβη και με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη που δεν πρόλαβε να δει να κυκλοφορούν τα Άπαντά του) μετά την κοίμησή του έγινε ο πιο διάσημος Έλλην ποιητής ανά τον κόσμο. Ο Αλεξανδρινός είναι μέχρι σήμερα ο πιο πολύ μεταφρασμένος ποιητής μας. Έχει μεταφραστεί στις πιο γνωστές γλώσσες της υφηλίου, (δεύτερος όπως μας λένε οι ειδικοί έρχεται ο Νίκος Καζαντζάκης, μετά ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Διονύσιος Σολωμός κλπ) περισσότερο και από τα δύο Νομπέλ μας. Και δεν είναι ίσως τυχαίο, ότι ο Ελληνικός λόγος διαδόθηκε στα πέρατα της οικουμένης μετά τον Όμηρο (μιλάμε πάντα για ποιητές και όχι φιλοσόφους, -Πλάτων, Αριστοτέλης) από ένα δημιουργό εκτός Ελλάδος. Από ένα Ελληνικό μεσογειακό πνεύμα, εκτός των γεωγραφικών ορίων της κατεστημένης γλωσσικής επικράτειας, εκτός των Αθηναϊκών τειχών. Μάλιστα, ανδρώθηκε σε μια εποχή που η Δημοτική γλώσσα επεδίωκε να καταστεί η κυρίαρχη ιδεολογία της πνευματικής ζωής του τόπου μας, και οι πνευματικοί μας δημιουργοί με προεξάρχοντα το Γιάννη Ψυχάρη, τον Πειραιώτη Αλέξανδρο Πάλλη και άλλους, ζητούσαν να επιβάλλουν την «πεποιημένη» γλώσσα που επεξεργάστηκαν ως «κρατικό-εθνικό μοντέλο έκφρασης». Η Καβαφική ποίηση είχε επίσης να αντιπαλέψει τον κράτιστο της Αθηναϊκής γενιάς, τον εθνολάτρη και δάσκαλο ποιητή Κωστή Παλαμά, τον υμνητή της Αθήνας Γεώργιο Δροσίνη, τον αρχαιολάτρη Άγγελο Σικελιανό, τον λυρικό Ιωάννη Ν. Γρυπάρη, τον σατιρικό Γεώργιο Σουρή και μια πλειάδα σημαντικών δημιουργών του τότε ποιητικού στερεώματος. Μέσα σε ένα κλίμα ανιχνεύσεως της Ελληνικής αυτοσυνειδησίας έρχεται ένας ποιητής που δεν μιλούσε καλά Ελληνικά και καταθέτει μια άλλη μαρτυρία, και μάλιστα, που δεν προέρχεται από την λαϊκή παράδοση, δεν ομνύει σε γλωσσικούς υπό διαμόρφωση κανόνες,- η Δημοτική γλώσσα δεν τον αγγίζει- δεν αποδέχεται τα μέχρι τότε ποιητικά κεφάλαια του Αθηναιοκεντρικού κράτους. Και, το κυριότερο, ο ποιητικός του λόγος είναι ανατρεπτικά ερωτικός και κραυγαλέα αιρετικός για την εποχή του. Οι ηθικές και πουριτανικές καταβολάδες της Βασίλισσας Βικτωρίας ακόμα ανθούν αγρίως. Το ερωτικό του σύμβολο δεν είναι η γυναίκα , η femme fatale, η Δαντική Βεατρίκη, η αιώνια Εύα, η Αφροδίτη η Καλλίπυγος, αλλά ο άντρας, ο ενήλικος έφηβος, -ο μεταξύ 23 και άνω-αυτός που το όνομά του οι άλλοι το αποκρύπτουν, που το ποθητό και ρωμαλέο του σώμα αποκαλύπτεται μόνο μέσα από τα καφασωτά της Τέχνης. Ο ποιητικός λόγος με τον Καβάφη επαναπροσδιορίζει την αισθητική του, ανατρέπει την κατεστημένη του ορθοδοξία, ανοίγεται σε κόσμους, αισθήσεις, χρωματισμούς, εμπειρίες, οσμές, εικόνες πρωτόγνωρες για την εποχή του. Ο λόγος αυτός κομίζει πολλά ηδονικά μυρωδικά, για όλους μας, όχι μόνο για τους μυημένους ερωτικά στην αντρική παρουσία, για τους Καβαφίζοντες. Ο μεγάλος αυτός τεχνίτης του λόγου φορώντας τις κατά καιρούς ιστορικές μάσκες του, και στρέφοντας το βλέμμα του προς το παρελθόν-και ιδιαίτερα της Ελληνιστικής εποχής και όχι μόνο, σαν άλλος επιγραμματοποιός, σαν νέος Καλλίμαχος από την Κυρήνη, μας προτείνει ένα καινούργιο κοίταγμα τόσο του ερωτικού συναισθήματος όσο και της ιστορίας. Η ηδονική του ματιά δεν μας ξενίζει, η λυγράδα των ποιητικών του εικόνων μας είναι οικεία, η θερμοκρασία του απορρέοντος συναισθήματος μας ανεβάζει τον πυρετό της δικής μας επιθυμίας, το ερωτικό πρόσωπο δεν έχει σημασία αφού ο καθείς και η μνήμη του, ο καθείς και οι εμπειρίες του, τα πάθη και τα λάθη του έρωτα είναι κοινά για όλους μας. Νηστεύσαντες ερωτικά και μη νηστεύσαντες. Ο Καβάφης απεγκλώβισε την αισθητική μας ματιά από τις αγκυλώσεις της ηθικής, όπως έπραξε αρκετούς αιώνες πριν η Ελληνίδα Κόρη από τη Λέσβο, η θρυλική Σαπφώ. Ο λόγος του, είναι όντως ερωτικός και ποιητικός, κρυστάλλινος μέσα στην καθαρότητα των προθέσεών του, διαβάστηκε από τους αστούς αλλά και τους προλετάριους, μπήκε σε σπίτια καλών οικογενειών αλλά και φτωχών ανθρώπων που αγαπούν την ποίηση, αναγνώστηκε κατά μόνας από χιλιάδες αναγνώστες αλλά και διδάσκεται στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια. Ποιήματά του βρέθηκαν στο στόμα ξένων ηγετών (Μπιλ Κλίντον, -πρόσφατα του Μπάρακ Ομπάμα), στίχοι του απαγγέλθηκαν από θρησκευτικούς ηγέτες του ορθόδοξου και μη δόγματος (δες την ανθολογία ποιημάτων του νυν Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, αλλά και συνεντεύξεις του κυρού Αθηναγόρα, του Αναστασίου της Αλβανίας, του κυρού Πάπα Παύλου του Στ’ κλπ.). Οι μεγαλύτερες και σημαντικότερες βιβλιοαγορές του κόσμου πωλούν τα βιβλία του δίπλα σε εκείνα του: Γκαίτε, του Σαίξπηρ, του Δάντη, οι παγκόσμιες βιβλιοθήκες έχουν στα ράφια τους το έργο του. Αυτός, ο με αρκετές δυσκολίες μεταφράσιμος ποιητικός λόγος, αυτός που δεν μιλιέται και δεν γράφεται εύκολα, έγινε κτήμα όλων μας. Πως ; Μα, με την μεγαλοσύνη την αξία του και την ορθή τεχνική του. Ο Ποιητής επανέφερε την Ποίηση στις σωστές της διαστάσεις, χωρίς τα βαρίδια της ηθικολογίας και της σεμνοτυφίας, την απάλλαξε από τους άκαιρους βερμπαλισμούς και την κούφια ρητορεία, την έκανε  καθαρή Τέχνη. Έκανε την Ελληνική γλώσσα οικουμενική με τον τρόπο που ήξευραν οι Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς να είναι παγκόσμιοι. Ακόμα και οι γλωσσικοί του σκόπελοι-αυτοί που προέρχονται απευθείας από την Αρχαία, (οι καθαρευουσιάνικοι) ξεπεράστηκαν χωρίς πολλά εμπόδια.

      Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (Αλεξάνδρεια 29/4/1863-Αλεξάνδρεια 29/4/1933) ο Έλλην Ποιητής που μας ήρθε από την χώρα των Φαραώ, δεν έγραψε παρά 154 ποιήματα. Το επίσημο corpus του περιλαμβάνει «μόνο αυτά» όπως εκδόθηκαν για πρώτη φορά από τους κληρονόμους του (οικογένεια  Αλέξανδρου και Ρίτα Σεγκόπουλου) μετά τον βιολογικό του θάνατο και επανεκδόθηκαν από τον καθηγητή Γεώργιο Σαββίδη μεταγενέστερα, από τις εκδόσεις Ίκαρος. Όμως, από το 1903 χρονιά που ο Γρηγόριος Ξενόπουλος με τη φημισμένη του διάλεξη εισάγει στην Αθηναϊκή κοινωνία τον Αλεξανδρινό, αυτόν που ανήκε σε αυτούς όπως έγραψε: «Οι Αλεξανδρινοί που δύσκολα ξιπάζονται…»  αρκετοί μελετητές του έργου του εξέδωσαν και άλλα ποιήματά του, που, είτε ο ίδιος τα είχε αποκηρύξει είτε παρέμεναν μέχρι πρόσφατα απόκρυφα καθώς και ορισμένα πεζά του, μεταφράσεις του και ελαχιστότατες κριτικές του.

     Το 1963 από τις εκδόσεις του Γεωργίου Φέξη, τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του-ένας από τους εκατοντάδες μελετητές του- κυκλοφόρησε έναν τόμο με το γενικό τίτλο «ΠΕΖΑ» η παρουσίαση και τα σχόλια ήσαν του μελετητή Γεωργίου Α. Παπουτσάκη καθώς και η μετάφραση των αγγλόφωνων κειμένων του ποιητή. Ο τριακοσίων και, σελίδων, τόμος περιλαμβάνει διάφορα άγνωστα και μη (μέχρι τότε) κείμενα του ποιητή, με την υπογραφή του ή μη, κείμενα αδημοσίευτα, μεταφράσεις του εκ του Αγγλικού, ένα σύντομο Ημερολόγιο και ενδιαφέρουσες προσωπικές του σημειώσεις από το ταξίδι του στην Ελλάδα.

 Στις σελίδες 259 έως 306 υπάρχει δημοσιευμένο στην Αγγλική γλώσσα και αριστερά μετάφραση το «Ημερολόγιο του πρώτου ταξιδιού του ποιητή στην Ελλάδα». Ένα άκρως ενδιαφέρον ημερολογιακό χρονικό που μας αποκαλύπτει τα ενδιαφέροντα του ποιητή αλλά και εκείνα του ατόμου. Στον ίδιο τόμο υπάρχει και μια εκτενέστατη κριτική μελέτη για τον Πειραιώτη ποιητή Γεώργιο Στρατήγη, επίσης, η μελέτη του για  «Το Κυπριακόν ζήτημα» οι μελέτες του για «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα» και άλλα.

      Το ταξίδι πραγματοποιείται συντροφιά με τον αδελφό του στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και για την ακρίβεια το Καλοκαίρι του 1901 Μέσα Ιουνίου (13) -με το παλαιό ημερολόγιο- ο Καβάφης με το πλοίο «Ελ Καχίρα» πλησιάζει την μεγαλόνησο. Σημειώνοντας τα εξής: «Τούτο εδώ προορίζεται για ημερολόγιο γεγονότων, κι όχι εντυπώσεων ή ιδεών. Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίστροφο, είναι στη φύση των ημερολογίων να γίνεται καμιά φορά εντελώς το αντίθετο από κείνο που περιμέναμε ή που σκοπεύαμε να κάνουμε». Έκτοτε ο ποιητής και για το διάστημα μέχρι 4 Αυγούστου που με το ατμόπλοιο «Bohemia» επιστρέφει πίσω στην χώρα του Νείλου και του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου κρατά σημειώσεις για τις τοποθεσίες που επισκέπτεται, τα μνημεία που βλέπει, τις εκκλησίες που εκκλησιάζεται ή επισκέπτεται και τα πρόσωπα της εδώ διανόησης που βλέπει. Από τα Πρόσωπα τα σημαντικότερα είναι ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Δημήτριος Ταγκόπουλος, ο διευθυντής του περιοδικού «Παναθήναια» ο ζωγράφος Ροιλός και διάφοροι άλλοι. Ο ποιητής με τον αδελφό του μένουν σε ξενοδοχείο του Νέου Φαλήρου και έτσι με μεταφορικό μέσο τον «ηλεκτρικό» έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται καθημερινά τόσο την Πρωτεύουσα, την Κηφισιά, αλλά και το λιμάνι του Πειραιά. Ο Καβάφης τα πρωϊνά σεργιανίζει τους χώρους της πρωτεύουσας και του Νέου Φαλήρου και το βράδυ συνήθως παρακολουθεί θεατρικές παραστάσεις της εποχής. Από αυτή την άποψη είναι ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες που μας δίνει για τα Θέατρα, τα διάφορα Καφενεία της εποχής, τις εκκλησίες, αλλά και τα χαμαιτυπεία της Αθήνας καθώς και της ατμόσφαιρας που επικρατούσε και το πώς διασκέδασαν οι άνθρωποι της εκείνης στις παραλίες του Νέου Φαλήρου. Ο λόγος του είναι απλός, ζεστός, ανθρώπινος, χωρίς να υποδηλώνει το μέγεθος της ποιητικής του μεγαλοφυϊας.

    Ο Πειραιάς αναφέρεται στις σημειώσεις αυτές με αρκετή συμπάθεια από τον ποιητή και το κείμενο φανερώνει άτομο που γνωρίζει να παρατηρεί και να στέκει στα κυριότερα και πιο ενδιαφέροντα από πάσης απόψεως στίγμα της πόλης μας.

  Ας παρακολουθήσουμε μαζί του το εύμορφο αυτό σεριάνι.

 Επιμέλεια και συγγραφή κειμένων: Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

  

Η πρώτη φορά που αναφέρεται στην Πόλη μας είναι στις σημειώσεις της 16^ης Ιουνίου του 1901, 9 π.μ. «Αφήσαμε τη Δήλο νωρίς το πρωί, στις 6 ή περίπου τόσο. Θα είμαστε στον Πειραιά περίπου στη 1 μ.μ.»

    Η δεύτερη φορά είναι στις 4/17 Ιουνίου 11 π.μ. «Η είσοδος στο λιμάνι του Πειραιώς έχει μεγαλοπρέπεια. Ο ίδιος ο Πειραιεύς είναι μια εμορφότατη μικρή πολιτεία. Ωραίο το θέαμα. Τραβήξαμε για την Αθήνα.» Παρακάτω γράφει για την Αθήνα: «Πολύ χαριτωμένη πόλις- εντελώς Ευρωπαϊκή, Γαλλικού ή Ιταλικού τύπου…»

    Στις 6/19 Ιουνίου 8 π.μ. σημειώνει για πρώτη φορά την επίσκεψή του στο Νέο Φάληρο. Την επομένη επισκέπτεται την Ακρόπολη αλλά και το καφενείο του Ζαχαράτου στην πλατεία Συντάγματος. Στις 10/23 του μηνός επισκέπτεται την Κηφισιά. Στις 11/24 10.15 γράφει: «Σήμερα το πρωί πήγαμε με τον Αλέξανδρο στο Φάληρον να κοιτάξουμε για δωμάτια. Εγευματίσαμε στο Ξενοδοχείο Κεχαγιά. Μα δεν μας άρεσαν τα δωμάτια εκεί θα πάμε στο Ξενοδοχείον του Φαλήρου. Την επομένη 12/25 7 μ.μ. αφού έχει επισκεφτεί τις εκκλησίες της Αγίας Ειρήνης και Καπνικαρέας στην Αθήνα επισκέπτεται το Νέο Φάληρο για να «κανονίσουμε για δωμάτια. Ακριβά-15 δραχμές εκτός του κρασί» θα σημειώσει.  Την επομένη παρακολουθεί 13/26 παράσταση στο Θέατρο του Τσόχα. Στις 16/28 συναντά τον ποιητή Ιωάννη Πολέμη στην Εθνική Πινακοθήκη και τον ζωγράφο Ιακωβίδη. Αλλά και παρακολουθεί στο Θέατρο της «Ομόνοιας» το έργο του Νικόλαου Λάσκαρη «Μαλλιά Κουβάρια».

   Η τρίτη φορά που αναφέρει τον Πειραιά είναι στις 18/1 Ιουλίου 2.30 το μεσημέρι όταν γράφει: «Χθές το βράδυ ο Αλέξανδρος κ’ εγώ πήγαμε στον Πειραιά για να συναντήσουμε τον Τζων που ήταν στο πλοίο “Saghalien” των Messageries Maritimes

Βρήκαμε τον Τζων γενικώς καλά στην υγεία του, όχι όμως πολύ δυναμωμένο. Τον συνοδεύσαμε στην παραλία πήραμε καφέ σ’ ένα απ’ τα καλά καφενεία του Πειραιώς, κουβεντιάσαμε για τις εντυπώσεις μας…» Ο Τζων είναι ο άλλος αδελφός του ποιητή.

    Στις 20/3 Ιουλίου 1 μ.μ. αναφέρεται εκτός από τη διαμονή του στο Νέο Φάληρο για τέταρτη φορά στον Πειραιά. γράφει: «Σήμερα το πρωί πήγα στον Πειραιά και σεριάνισα σε μερικούς δρόμους, κοντά στο λιμάνι. ‘Εκανε τρομερή ζέστη-αληθινό καμίνι-κ’ έτσι δεν μπόρεσα να δω πολλά πράγματα. Είδα το άγαλμα του Καραϊσκάκη και την Αποθήκη Στρατιωτικού υλικού. Γύρισα στο Φάληρον στις 11.40.»

    Την επομένη 21/4/ Ιουλίου 9.15 σημειώνει για πέμπτη φορά: «…το θερμόμετρο δείχνει 80. Υψηλή θερμοκρασία για τόσο νωρίς το πρωί. Μ’ όλον τούτο, έχω σκοπό να επιχειρήσω για δεύτερη φορά να πάγω στον Πειραιά. Δεν έχει πολλά πράγματα να δει κανείς εκεί-είναι όμως μέρος που πηγαίνει κανείς εύκολα. Είναι δέκα λεπτά από το Φάληρον με το τραίνο. Στην πραγματικότητα, διοικητικώς το Φάληρον αποτελεί μέρος του Πειραιώς»

      Την επομένη Παρασκευή 5 Ιουλίου 4 μ.μ. για έκτη φορά σημειώνει: «Χθες το πρωί είδα αρκετό μέρος απ’ τον Πειραιά. Περπάτησα στις προκυμαίες επεσκέφθηκα μια μεγάλη εκκλησία επεσκέφθηκα ένα δημόσιο κήπο πέρασα τες οδούς Μπουμπουλίνας, Φίλωνος, Κολοκοτρώνη, Αιγέως ανέβηκα τα σκαλοπάτια που πάνε στην Τερψιθέα-αυτή βλέπει σε μιαν ωραία λεωφόρο. Πήγα σε ένα ζαχαροπλαστείο, στην οδό Φίλωνος κ’ έφαγα ένα μικρό γλύκισμα. Γύρισα στο Φάληρον με το τραίνο των 12.30.» Την ίδια μέρα ο Καβάφης παρακολουθεί μία ακόμα θεατρική παράσταση στο Θέατρο του Φαλήρου. Την «Miss Helyett» «Το θέατρο αυτό όπου πήγαμε στις 9 μ.μ. είναι ευρύχωρο και δροσερό. Ήτανε χθες κατάμεστο..»

    Τετάρτη 27/10 Ιουλίου 2 μ.μ. γράφει για έβδομη φορά: « Σήμερα το πρωί πήγα με τον Αλέξανδρο στον Πειραιά. Κάναμε γύρο την πόλη. Πολύ συμπαθητική  η οδός Σωκράτους και οι δρόμοι και οι μονοκατοικίες πάνω σε ύψωμα κατά μήκος της θαλάσσης παρουσιάζουν έμορφο θέαμα. Το θερμόμετρο 78.» Ο Καβάφης σχεδόν σε κάθε ημερολογιακή σημείωση αναφέρεται στη θερμοκρασία και την φοβερή ζέστη.  Την επομένη, Πέμπτη 28/11 Ιουλίου αναφέρει ότι συνάντησε την κυρία Βασιλειάδη από τον Πειραιά.

     Για όγδοη φορά στις 3/16 Ιουλίου ημέρα Τρίτη γράφει: «Χθες το απόγευμα πήγαμε ο Αλέξανδρος κ’ εγώ, με το τραίνο στον Πειραιά. Το τραμ μας πήγε ως το τέρμα της Λεωφόρου Σωκράτους. Εκεί καθίσαμε λίγη ώρα σ’ ένα καφενείο που λέγεται «The High Life» Από εκεί κατεβήκαμε στο λιμάνι, κοντά στο «Ωρολόγιον» όπου πήραμε άλλο τραμ και κάναμε βόλτα ολόγυρα στην cornice του Πειραιώς. Γυρίσαμε με τα πόδια στο Φάληρον-είναι μισής ώρας δρόμος».

    Στις 6/19 Ιουλίου Παρασκευή 8 μ.μ. σημειώνει για ένατη φορά: «Χθές πήγα με τον Αλέξανδρο στον Πειραιά με το τραμ, στις 6.20μ.μ. Η διαδρομή είναι ευχάριστη. Είναι η δεύτερη φορά που πάμε μ’ αυτό το μέσον. Πηγαίνοντας είδαμε τον Γιαννόπουλο. Μπήκαμε στο τραμ και μας συνόδευσε σ’ ένα καφενείο (λέγεται High Life), πολύ κοντά προς το τέρμα της οδού Σωκράτους, όπου πήραμε αναψυκτικά. Επιστρέψαμε με το τραμ στις 7.45». Ο Καβάφης όπως παρατηρούμε συνηθίζει να επισκέπτεται τα καφενεία της πόλης που επισκέπτεται και αυτές οι εικόνες περνάν και μέσα στην ποίησή του.

    Τελευταία φορά που ο ποιητής αναφέρεται στον Πειραιά είναι στις 26 Ιουλίου 11.30μ.μ. αν και στις 25 την προηγούμενη γράφει ότι επιθυμούσε να επισκεφτεί ξανά τον Πειραιά αλλά δεν είχε χρόνο. Έτσι την επομένη ξανά κατεβαίνει στην πόλη μας. «Στις 6 το απόγευμα πήγα με το τραμ στον Πειραιά. Κατέβηκα στην τελευταία στάση και κάθισα λίγο στο καφενείο «High Life» Είναι καλό καφενείο έχει κ’ αίθουσα μπιλιάρδου. Περπάτησα στη Λεωφόρο Σωκράτους και τους δρόμους που βγαίνουν απ’ αυτήν, όπως την οδό Φιλελλήνων, την οδό Κανθάρου, την οδό Αφροδίτης κλπ. Οι περισσότεροι από αυτούς κατεβαίνουν προς τα κάτω, στην ακτή. Πήρα το τραμ από το σταθμό απέναντι από τα σκαλιά που πάνε στην πλατεία Τερψιθέας, και ήμουν πίσω στο ξενοδοχείο στις 8 μ.μ.»

     Εδώ τελειώνει στην ουσία και η τελευταία αναφορά του Καβάφη στον Πειραιά και τις επισκέψεις του στην πόλη μας. Αν και στις 29 Ιουλίου 9 μ.μ. Δευτέρα τον ξανά επισκέπτεται-για την ακρίβεια τον σταθμό του τραίνου καθ’ οδόν για την Πάτρα «Ο σταθμός είναι μικρός, δεν είναι όμως άσχημος»

     Το ενδιαφέρον αυτό ημερολογιακό ταξίδι του ποιητή στην Ελλάδα δεν ήταν χωρίς συνέπειες. Που αν δεν κάνω λάθος και τις δύο φορές που ήρθε, ήρθε για τα προβλήματα υγείας που είχε ή ο αδελφός του (όπου και πέθανε) είτε ο ίδιος τη χρονιά του θανάτου του. Όμως το σημαντικό στην όλη περιπέτεια την προσωπική του είναι αυτές οι νοσταλγικές και αξιοσημείωτες αναμνήσεις που μας άφησε τόσο για την Ελληνική επικράτεια όσο και για την πόλη μας. 

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,
πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα «Κοινωνική» Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2012 σελίδα 13.

Πειραιάς 26 Μαΐου 2013