ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

                                    ΠΕΙΡΑΪΚΟ   ΣΕΝΤΟΥΚΙ

     “Μη απορρίψης με εις καιρούς γήρους, εν τω εκλιπείν την ισχύν μου μή εγκαταλείψης με”

                                                                                                         Ψαλμός 70ος

     Το Πειραϊκό Σεντούκι, τις εορταστικές αυτές μέρες που διανύουμε θέλει να υπομνηματίσει, σε όλους μας, μερικές ανέξοδες αλλά ελπιδοφόρες υποχρεώσεις που οφείλουμε να πραγματοποιήσουμε. Όλοι μιλάνε για τα παιδιά και τους νέους, για το ότι το μέλλον ανήκει σε αυτά, για το τι πρέπει να πράξουμε για να τους αφήσουμε ένα καλύτερο αύριο. Ωραία και δίκαια όλα αυτά, όμως κάποιοι και κάποιες οικοδόμησαν το παρελθόν, δημιούργησαν αυτό που εμείς σήμερα “άκοπα” ερχόμαστε να καρπωθούμε και να “εκμεταλλευτούμε” για δικό μας όφελος. Η ζωή είναι μια αλυσίδα που κάθε κρίκος της αποτελείται από τους προγόνους μας, εμάς που βιώνουμε το σήμερα, και αυτούς που θα έρθουν μετά, τους κληρονόμους ημών. Η Ζωή και η Ιστορία ούτε αρχίζει ούτε τελειώνει με εμάς. Η ζωή θα ήταν ακόμα πιο αφόρητη χωρίς την πείρα και την εμπειρία των προγόνων.

    Γιατί τα γράφω αυτά; Μα, για να ζητήσω από όλους μας, αυτές τις μέρες των εορτών να διαθέσουμε λίγο από το χρόνο μας και να επισκεφτούμε ένα Γηροκομείο όποιο και να είναι αυτό. Να προσφέρουμε λίγη χαρά με την παρουσία μας, το γλυκό μας λόγο, το χάδι παρηγοριάς σε αυτούς που στα κουρασμένα σώματά τους, στο σταφιδιασμένο πρόσωπό τους στα τρεμάμενα όλο πανάδες χέρια τους τα ισχνά τους πόδια, ακουμπά η μνήμη της Ζωής στις ποικιλόμορφες εκφράσεις της, στις εκατοντάδες επιτυχίες και αδιέξοδά της. Στους κοινωνικής πρόνοιας αυτούς χώρους σε αυτούς τους έσχατους στίβους αγάπης και παρηγοριάς, διαμένουν αγαπημένα πρόσωπα, άνδρες και γυναίκες που υπήρξαν-κάποτε-ρωμαλέα, ανθηρά, που έσφυζαν από ζωντάνια. Η Μοίρα όμως το έφερε να βρίσκονται σήμερα εκεί. Πειραιώτισσες με τα μεταξωτά φορέματά τους που στηρίζονταν σε βατιστένια ή λινά εσώρουχα κεντημένα στο χέρι, “σουλατσάριζαν” στο Πασαλιμάνι-τα παλαιά χρόνια-όλο μπρίο και νάζι. Γυναικείες υπάρξεις με κροσσωτά ομπρελίνια στο χέρι, με αυθεντικές νταντέλλες βαλανσιέν που τύλιγαν τα σφιχτοκορσεδωμένα σώματά τους  αρέσκονταν να κυκλοφορούν αγκαζέ με τους Πειραιώτες συνοδούς τους με τα σφιχτά κολλάρα ή την ριγέ γραβάτα και τα κουμπωτά μποτίνια με την άσπρη γκέτα, και πίσω σε απόσταση ασφαλείας να ακολουθούν τα “δουλικά” με τα παιδιά. Εικόνες μιας άλλης εποχής που έμειναν μόνο στους πίνακες του Κωνσταντίνου Βολανάκη ή στις αριστοκρατικές περιγραφές του Γιάννη Τσαρούχη.

  Τώρα, το μόνο που αναζητούν, είναι μια ψιλή “βατίστα, μερσεριζέ” για να τυλίξουν τα κουρασμένα και ταλαιπωρημένα μέλη τους. Αυτά τα “ράκη” της ζωής αξίζει να τα επισκεφτούμε τώρα τις εορτές, τουλάχιστον γιατί μας υπενθυμίζουν τι ενδέχεται να μας περιμένει.

Επιμέλεια: Γιώργος Χ. Μπαλούρδος          

                                    ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΕΓΗΝ ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ...

     “Να υποστηρίξουμε την γεροντική ηλικία με την ίδια αφοσίωση και θέρμη όπως και το παιδί” είχε πει κάποτε ο Γάλλος πολιτικός Σωτάν. Και δεν είχε καθόλου άδικο να διαβλέπη και στις δύο αυτές ηλικίες τα δύο ακραία σημεία που ενώνουν το νήμα της ανθρωπίνης ζωής... Ο προορισμός ενός ασύλου γερόντων είναι μεγάλος. Είναι ευγενής διότι είναι και έξω πάσης σκοπιμότητος να καθιστά κανείς τα γηρατειά ήσυχα και να κατορθώνη να εμπνέη στην ηλικίαν αυτήν, που ζη με τις φευγαλέες νεανικές αναμνήσεις την εμπιστοσύνη και την στοργή...

     Στην γωνία της λεωφόρου Βενιζέλου και Τζαβέλλα ένας μεγάλος κήπος περιστοιχίζει το άσυλο των γερόντων, μέσα στο οποίο εκατό και περισσότεροι ήσυχοι γεροντάκοι περνούν ανάμεσα από την περιποίηση και την στοργή τις τελευταίες ημέρες της ζωής των. Ποιός άραγε από τους συμπολίτας δρασκέλισε ποτέ του κατώφλι της εισόδου του Πειραϊκού Γηροκομείου, για να αντιληφθή πως περνούν οι τελευταίοι της ζωής και τι είδους εργασία συντελείται μέσα στο ίδρυμα;

Δεν ξεύρω και εμένα ποιά περιέργεια με τράβηξε κάποιο από τα τελευταία πρωϊνά προς το Πειραϊκό Γηροκομείο. Το γεγονός πάντως ότι βρέθηκα εκουσίως στο βασίλειο των γερόντων ομολογώ πως με ευχαρίστησε πάρα πολύ. Στους στενούς δρομάκους του κήπου το πρωϊ με την έξοχη λιακάδα οι γέροντες αργοδιάβαιναν δύο-δύο και συζητούσαν, ποιός  ξεύρει τι από την νεανική τους ζωή, με την ηρεμία των κινήσεων που διακρίνει τους παρήλικας. Από έξω η νεότης που την εκφράζει το αυτοκίνητο, οι φωνές, η αλύγιστη κορμοστασιά των εφήβων, έσφιζε γιομάτη λαχτάρα και επιθυμία. Αυτή είναι η αιωνία ανθρωπίνη αντίθεσις που την παρακολουθεί κανείς με δέος και φιλοσοφεί επάνω σ' αυτήν ο άνθρωπος που ευρίσκεται μεταξύ των δύο αυτών πόλων καταδικασμένος.

    Όταν ανέβηκα τα μαρμάρινα ολόασπρα σκαλιά και βρέθηκα μέσα στο κύριο οικοδόμημα ήμουν αιχμάλωτος των γερόντων. Τίποτε δεν μπορεί να εκφράση πιο έντονα την στοργή και την αληθινή

περιποίηση προς τους γέροντας όσο το σύστημα της λειτουργίας του Πειραϊκού Γηροκομείου.

    Είχα στην αρχή την εντύπωση ότι μια στέγη γερόντων δεν θα μπορούσε να παρουσιάση κανένα ξεχωριστό ενδιαφέρον και πως ο,τι θα γινόταν κάτω από την στέγη αυτή θα ήταν ένα συνηθισμένο είδος φιλανθρωπίας, από αυτά που μας έχουν συνηθίσει οι φιλάνθρωποι. Και όμως από την πρώτη εντύπωση απέβαλα αμέσως τη γνώμη αυτή και αντελήφθην ότι το Πειραϊκό Γηροκομείο έχει κάτι που διαφέρει σημαντικά από τα άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα: Το ειδικό εκείνο σύστημα της λειτουργίας, που έχει αντικειμενικό σκοπό όχι μόνο την παροχήν απλής προνοίας προς τους τροφίμους του αλλά αληθινής στοργής που ικανοποιεί την ηλικία αυτή την γιομάτη παραξενιά και υποχονδρία... Πως έγινε το σημερινό γηροκομείο και ποιά υπήρξε η μέχρι σήμερα εξέλιξίς του ας αφήσουμε να μας το πη ξηρά η ιστορία που αποκαλύπτει πάντοτε την αλήθειαν.

     Κατά το 1900 και ακριβώς δια του Βασιλικού Διατάγματος της 7ης Σεπτεμβρίου ανεγνωρίσθη ως φιλανθρωπικό ίδρυμα το δια της διαθήκης 26/3/1894 ίδρυμα παρά του πρωθιερέως Βασιλείου Αθανασίου φιλανθρωπικόν ίδρυμα ως “άσυλον πενήτων γερόντων” προικοδοτηθέν παρά του ιδίου του ιδρυτού με 10 μετοχάς της Εθνικής Τραπέζης. Αμέσως μετά, διά της υπ' αριθ. 1846/1900 συμβολαιογραφικής πράξεως του συμπολίτου συμβολαιογράφου Κορδαντωνοπούλου συνεχωνεύθη

με το Ρωμανίδειον Γηροκομείον με την υποχρέωσιν του Δήμου Πειραιώς να το επιχορηγή με 5.000 χρυσάς δραχμάς ετησίως. Το ίδρυμα ανέλαβε την υποχρέωσιν να συντηρή 10 κλίνας δωρεάν δια τους εντελώς απόρους γέροντας δημότας Πειραιώς. Η λειτουργία του όμως επί σειράν ετών υπήρξε “σκιώδης” λόγω των αλλεπαλλήλων επιτάξεων προς στέγασιν των Κρητών προσφύγων, των Βουλγάρων και των Τούρκων αιχμαλώτων και τελευταίως, το 1922, των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής. Αι επιτάξεις αυταί όπως θα αντιλαμβάνεται ο καθένας δεν άφισαν το  ίδρυμα να λειτουργήση κανονικώς και ν' αποβή ο κοινωνικός παράγων τον οποίον ωνειρεύθησαν οι κατά το διάστημα αυτό διευθύνοντες. Μετά την αποχώρησιν όμως και των τελευταίων προσφύγων ,

δηλαδή από το 1927 και εντεύθεν το ίδρυμα του Πειραϊκού Γηροκομείου ανεκαινίσθη τελείως και ελειτούργησε μέχρι σήμερον κανονικώς και επί τη βάσει των νεωτέρων αντιλήψεων και ειδικώς της

προληπτικής λεγομένης αντιλήψεως.

     Σήμερον το ίδρυμα του Γηροκομείου διοικείται από μίαν εφορείαν, σύμφωνα με την διαθήκην αποτελουμένην υπό του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών ως προέδρου, 4 ισοβίων εφόρων των κ.κ. Δημ. Λιγινού, Αγγελή Παπαγγελή, Ευστρατίου Στρατήγη και Γρηγορίου Γαλακάτου, και δύο εφόρων εκλεγομένων υπό του Δημοτικού Συμβουλίου των κ.κ. Παναγιώτη Μώτη και Κωνσταντίνου Μέρμηγκα, των οποίων η θητεία διαρκεί όσον και η Δημοτική περίοδος.

     Αι πρόσοδοι του ιδρύματος ανέρχονται εις 70.000 δραχμάς ετησίως προερχόμεναι εκ των ενοικίων των ακινήτων. Εκτός τούτου ενισχύεται και δι' επιχορηγήσεως υπό του Δήμου η οποία ανέρχεται εις 150-200 χιλιάδας ετησίως, έναντι τακτικών ετησίων εξόδων 700-900 χιλιάδων. Κυρίως όμως σημαντικά έσοδα είναι έκτακτοι συνδρομαί και δωρεαί επί των οποίων στηρίζεται και η κανονική λειτουργία του ιδρύματος.

     Το Πειραϊκόν Γηροκομείον έχει σήμερον 106 γέροντας και διαθέτει κλίνας και διαμερίσματα α΄,β΄, και γ΄, θέσεως. Οι της α΄, και β΄, θέσεως τρόφιμοι γίνονται δεκτοί όταν καταβάλλουν εφ' άπαξ ένα ωρισμένον ποσόν και συντηρούνται με αξιοπρέπειαν και στοργήν.Εις την γ΄, θέσιν γίνονται δεκτοί τελείως δωρεάν δημόται Πειραιώς, μέχρι της συμπληρώσεως της ειδικής προς τούτο πιστώσεως, και οι μή δημόται έναντι καταβολής εφ' άπαξ 10-15 χιλιάδων δραχμών.

     Η τροφή της α΄, και της β΄, θέσεως είναι εξαιρετική, αποτελείται δε από δύο φαγητά, κατά το γεύμα και το δείπνον, φρούτα, γλύκισμα. Της δε γ΄, θέσεως καθ' εβδομάδαν τρείς φοράς κρέας, μίαν βακαλάον και τας υπολοίπους ημέρας από όσπρια, ζυμαρικά και λαχανικά.

    Με τον κύριον Πλειαδάκην, διευθυντήν του ιδρύματος επεσκέφθην όλα τα διαμερίσματα και διεπίστωσα την άκραν, την όλως εξαιρετικήν καθαριότητα που επικρατεί μέσα σ' αυτά. Τα δωμάτια

της α΄, θέσεως ολόλευκα έχουν μίαν ωραιοτάτην επίπλωσιν που αποτελείται από μίαν κλίνην, ένα νιπτήρα και μίαν ντουλάπαν. Εις την β΄, θέσιν ουδεμία υπάρχει διαφορά εκτός των περισσοτέρων

κλινών που υπάρχουν εις την αυτήν αίθουσαν. Εις τον καθαρώτατον και ευρύχωρον διάδρομον και  εις μίαν μεγάλην αίθουσαν υπάρχει το εστιατόριον της α΄, και της β΄, θέσεως. Επίσης τα διαμερίσματα των λουτρών με συγχρόνους υδραυλικάς εγκαταστάσεις αποτελεί και αυτό ένα μέρος

της πολυσυνθέτου δημιουργίας που συντελείται με όσην προσπάθειαν στο ίδρυμα τούτο.

     Από τον κύριον Διευθυντήν ζητούμεν να μας ειπή μερικάς λέξεις επί της λειτουργίας του ιδρύματος.

     “Φιλοδοξία μου, μας λέγει ήτο και θα είναι να δημιουργήσω ένα ίδρυμα εις την εργατικήν πόλιν

μας σύμφωνον με τας σημερινάς πολιτισμένας αντιλήψεις εις το οποίον να δύναται να εξασφαλισθή

οιοσδήποτε οιασδήποτε κοινωνικής τάξεως και όστις δεν είχε την τύχην να δημιουργήση οικογένειαν, η οποία θα εφρόντιζε για τα χρόνια των γερατειών του. Δυστυχώς η έλλειψις πόρων έχει περιορίσει την φιλοδοξίαν αυτήν και η προσπάθειά μου στρέφεται εις την έστω και απωτέραν δημιουργίαν του επιδιωκομένου σκοπού. Επί τη ευκαιρία αυτή, εκφράζω το παράπονόν μου, διότι, εκείνοι εκ των Πειραιέων που πρέπει να γνωρίζουν τα ιδρύματα αυτά τα αγνοούν και ως επισκέπται

ακόμη. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι ιδρύματα σαν το Ζάννειον Ορφανοτροφείον και σαν το δικό μας, λειτουργούν καλλίτερα και επιτελούν τον σκοπόν τους κατ' ανωτέραν βαθμίδα, από άλλα ιδρύματα, που διαθέτουν κολοσσιαίας περιουσίας”.

     Ώστε και η φιλοδοξία αυτή, μία τόσον ευγενική και ανθρωπιστική, κινδυνεύει να καταπνιγή εξ αιτίας της αστοργίας των φιλανθρώπων ; Είναι τόσο πολιτισμένο έργο αυτό που συντελείται από την εφορείαν και την διεύθυνσιν, τόσο δε αθόρυβα εκεί μέσα, που θα έπρεπε οι πλούσιοι να το συντρέξουν για να εκτελέση τον καλόν του προορισμόν. Η λειτουργία του είναι εξόχως καλή και συγχρονισμένη ώστε θα έπρεπε να μη αναχαιτισθή στον καλόν της δρόμον η ευγενής αυτή προσπάθεια. Απόδειξις των υγιεινών όρων και της καλής συντηρήσεως είναι και η παρατηρούμενη ασήμαντος θνησιμότης ανερχομένη εις 81% εν αντιθέσει με άλλα συναφή ιδρύματα εις τα οποία ανέρχεται 30-40%. Από ό,τι είδα διεπίστωσα ότι η ανεπάρκεια των πόρων καθιστά πολύ δύσκολον την λειτουργίαν του ιδρύματος. Οι πόροι εκ συνδρομών εμειώθησαν κατά το τρομακτικόν ποσόν των 75%. Ας δώσουν οι φιλάνθρωποι ό,τι ημπορούν να διαθέσουν για να συγκρατηθή καλλίτερον το κοινωφελές ίδρυμα. Οι συμπολίται που ενδιαφέρονται για την κοινωνία ας επισκεφθούν το ίδρυμα για να διαπιστώσουν με τα ίδια των τα μάτια την εργασίαν που συντελείται τόσον αθόρυβα και με τόσον σύστημα κάτω από την γεροντικήν αυτήν στέγην.

     Όταν ξαναβρέθηκα πάλι στον κήπο ανακεφαλαίωσα μέσα μου όλη την εργασία που συντελείται μέσα εκεί που παρ' όλην την ανεπάρκειαν των πόρων του εξακολουθεί να εκτελή το ίδρυμα αυτό με επιμονήν τον ύψίστου ανθρωπισμού προορισμόν του.

     Οι γέροι εξακολουθούσαν σιωπηλά να κάμουν τον περίπατόν τους και οι γρηούλες καθισμένες στα παγκάκια ν' αναπολούν με την σειράν τους και αυτές την άβυσσον του παρελθόντος.

     Είναι τα γηρατειά η ηλικία στην οποία συσσωρεύονται οι πίκρες και οι χαρές όλων των χρόνων και περνούν μέσα από το δηλητήριο της γεροντικής ψυχής χωρίς αισθηματισμούς αλλά με την  κρίσιν του πολυπείρου πνεύματος.

     Οι γέροι αυτοί εξακολουθούν να διαβαίνουν κουρασμένοι όπως οι άλλοι το μονοπάτι της ζωής  των, αλλά με κάποιαν γλυκειά ελπίδα πως το τέλος αυτών θα είναι σιωπηλό, ήσυχο στα στοργικά χέρια των καλών ανθρώπων.

                        Βασίλης Δ. Καστριώτης

              

                   Εφημερίδα “Νέοι Καιροί” Πέμπτη 22 Δεκεμβρίου 1932

Σημείωση: Το Δημοτικό Γηροκομείο του Πειραιά ιδρύθηκε το 1891 σαν αγαθοεργό ίδρυμα με την επωνυμία “Άσυλο Πενήτων Β. Αθανασίου πρωθιερέως” Το κτήριο ανηγέρθη σε σχέδια του δημοτικού αρχιτέκτονα Γεωργίου Ζίζηλα. Στον ίδιο αρχιτέκτονα οφείλουμε την οικοδόμηση του ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας (1893-1898) δίπλα στο Γηροκομείο επί της σημερινής Γρηγορίου Λαμπράκη καθώς και το διοικητικό κτήριο του Πυροσβεστείου (1892) που εικάζεται ότι ήταν επί της οδού Φίλωνος. Το Γηροκομείο έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα μιας υπο διαμόρφωση πόλης και τοπικής συνείδησης και να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων της. Ήδη έχει κτισθεί το Τζάνειο Νοσοκομείο (1866-1869), το Τζάνειο Ορφανοτροφείο (1876) και ελάχιστα χρόνια νωρίτερα 1889 έχει αρχίσει η ανοικοδόμηση του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου. Έχουμε  θα γράφαμε έναν “πλήρη εξοπλισμό” από απόψεως περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας της νεοσύστατης πόλης που συναγωνίζεται τη γείτονα πόλη της Παλλάδας. Το οικόπεδο που στεγάζεται το οίκημα περί τα (3.000 τμ) είναι δωρεά του Δήμου.  Το έτος 1900 αρχή του 20ου αιώνα ο αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Ρωμανίδης κληροδότησε στο Γηροκομείο το μικρό “Ρωμανίδειον Γηροκομείον” που είχε ιδρύσει από το 1877. Και, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1900 εγκρίνεται πλέον ο νέος κανονισμός λειτουργίας του σύμφωνα με τον οποίο οι άποροι και οι χρείζοντες ανάγκη δημότες θα μπορούσαν να βρούν περίθαλψη και να διαμείνουν δωρεάν χωρίς καμία επιβάρυνση σε αυτό. Το κτίριο αυτό κατεδαφίστηκε για να κτισθεί το νέο το 1967. Από την αρχή της ιδρύσεώς του 1891 έως το έτος 1969 πρόεδρος του ιδρύματος ήταν ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Πρώτος  υπήρξε ο Γερμανός Καλλιγάς (1891-1896) και τελευταίος ο Ιερώνυμος Κοτσώνης από την Τήνο (1967-1969). Μετά το 1969 την προεδρία έχει ο εκάστοτε Μητροπολίτης Πειραιά. (Χρυσόστομος, Καλλίνικος, Σεραφείμ) Εφόσον ο Πειραιάς αποσπάται από την Αρχιεπισκοπή της Αθήνας και γίνεται Μητρόπολη.Το 1998 έπειτα από δωρεά του ευεργέτη Ιωάννη Κρητικού ανεγείρεται η νέα πτέρυγά του.

     Όλοι εμείς οι νεότεροι Πειραιώτες και Πειραιώτισσες οφείλουμε ευγνωμοσύνη σε όλα αυτά τα άτομα  που με την προσωπική τους θυσία και κόπο οικοδόμησαν αυτόν τον Πειραϊκό οίκο Πολιτισμού. Σε όλους αυτούς που δουλεύουν αθόρυβα και συντηρούν τον χώρο αυτόν, για να κάνουν πράξη το λόγο της γραφής “Ού λόγων μάλλον ή έργων εστίν η αλήθεια”. Και, σε όσους εργάστηκαν και εργάζονται για τη σωστή διαβίωση των γερόντων, την όσο το δυνατόν καλύτερη περίθαλψη τους που βρίσκουν στο Γηροκομείο Πειραιώς την οικογενειακή θαλπωρή και φιλική ζεστασία που τους στέρησε η ζωή και η μοίρα.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα, «Κοινωνική» 28 Δεκεμβρίου 2011 σελίδα 13, για την σελίδα «Πειραϊκό Σεντούκι»

Πειραιάς 26-Μαΐου 2013