ΛΟΥΚΙΑ ΡΙΚΑΚΗ

ΛΟΥΚΙΑ ΡΙΚΑΚΗ, 
(Πειραιάς 1961-Αθήνα 28/12/2011

Μια Πειραιώτισσα πίσω από την κάμερα του πολιτισμού

     Την τελευταία ταινία που αφορούσε την ίδια της τη ζωή κινηματογράφησε η γνωστή Πειραιώτισσα σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συγγραφέας Λουκία Ρικάκη την Τετάρτη που μας πέρασε. Η Λουκία έφυγε χτυπημένη από την επάρατο αρρώστια το «ροζ συννεφάκι» της όπως αποκαλούσε τον όγκο που της παρουσιάστηκε ξαφνικά στον εγκέφαλο. Γεννημένη στον Πειραιά από μητέρα δασκάλα-την Αθηνά Ρικάκη- ήταν το πρώτο παιδί της οικογένειας, το άλλο ο Θανάσης Ρικάκης (ο μικρότερος), σπούδασε σε Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο Μαθηματικά και Θεωρία της Μουσικής, όπου και σταδιοδρόμησε ως καθηγητής. Ήταν παντρεμένη με τον εκδότη Θανάση Καστανιώτη και είχε έναν γιο.

     Για την Ρικάκη, μου είχε για πρώτη φορά μιλήσει ένας παλαιός φίλος συγγραφέας και μεταφραστής, ο Τάκης Ευαγγελίδης.  

Η σκηνοθέτης Λουκία Ρικάκη, ανήκε στην νεότερη γενιά των Ελληνίδων σκηνοθετών. Τις γυναίκες σκηνοθέτιδες τις χωρίζουμε-σχηματικά θα λέγαμε-σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Πριν από την Δικτατορία του 1967 και μετά. Στην πρώτη περίοδο συναντάμε την Ίριδα Σκαραβαίου η οποία είναι η πρώτη Ελληνίδα κριτικός του παγκόσμιου κινηματογράφου. Αργότερα έχουμε την πρώτη γυναίκα σκηνοθέτη την Μαρία Πλυτά, μια γυναικεία παρουσία με στέρεα φιλολογική κατάρτιση και συγγραφικό ταλέντο η οποία γυρίζει το 1949 το ηθογραφικό δράμα του Δημήτρη Μπόγρη «Τ’ Αρραβωνιάσματα». Την παράδοση συνεχίζει το 1957 η Λίλα Κουρκουλάκου, η οποία γυρίζει «Το Νησί της σιωπής» (που πρόσφατα-η υπόθεση των χανσενικών- έγινε σίριαλ με μεγάλη εμπορική επιτυχία). Και το 1966, έχουμε την εμφάνιση της Μίκας Ζαχαροπούλου που μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα του Λόγγου «Δάφνις και Χλόη», (σε μια πολύ μοντέρνα εκδοχή,- καταλαβαίνουν τι γράφω όσοι έτυχε να το δουν στην αίθουσα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος)

Η μεταδικτατορική γενιά των Ελληνίδων σκηνοθετών αρχίζει με την δημιουργία της Φρίντας Λιάππα που το 1972 γυρίζει τη μικρού μήκους ταινία «Μετά σαράντα μέρες». Μετέπειτα έχουμε την εμφάνιση της άλλης Πειραιώτισσας της Τώνιας Μαρκετάκη (Πειραιάς 29/7/1942-26/7/1994) με τον «Ιωάννη τον βίαιο» 1973, αλλά και το κύκνειο άσμα της «Κρυστάλλινες νύχτες» 1992 σε σενάριο δικό της-μια ταινία ορόσημο του Ελληνικού Κινηματογράφου, (μιας σπουδαίας δημιουργού που επίσης έφυγε πολύ νωρίς), κατόπιν έχουμε την εμφάνιση της Μαρίας Παπαλιού με το σημαντικό της ντοκιμαντέρ «Αγώνας των Τυφλών», την αισθητικά άρτια Αντουανέτα Αγγελίδη που το 1977 σκηνοθετεί τις «Παραλλαγές στο ίδιο θέμα», την Μαρία Κομνηνού με το ντοκιμαντέρ «Καβάλα ‘74» 1975, καθώς και άλλες γυναικείες παρουσίες οι οποίες ακολουθούν η κάθε μία τον δικό της κινηματογραφικό δρόμο. Οι περισσότερες στρέφονται στις μικρού μήκους ταινίες και στα ντοκιμαντέρ.

Μέσα σ’ αυτόν τον γυναικείο ανήσυχο κινηματογραφικό δρόμο που απελευθερώθηκε όχι χωρίς κόπο από την αντρική σκηνοθετική ματιά και αντίληψη, θα περπατήσει και θα ενταχθεί και η Πειραιώτισσα Λουκία Ρικάκη, η οποία δεν ξεχνούσε να αναφέρεται στον Πειραιά κάθε φορά που συζητούσε για τον γενέθλιο τόπο της.

Η σκηνοθέτης υπήρξε ένα πολυσχιδές άτομο που δεν έπαυε να μας εκπλήσσει με τις κατά καιρούς δραστηριότητές της. Σπούδασε Ιστορία της Τέχνης, Κινηματογράφο, Γραφικές Τέχνες σε Κολέγιο της Αγγλίας. Εργάστηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στο Υπουργείο Περιβάλλοντος της Δανίας ως υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Με την επιστροφή της στην Ελλάδα θα ιδρύσει την εταιρεία θεατρικών παραστάσεων και ποιοτικών ταινιών για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση ORAMA FILMS. Από το 1981 που γύρισε τον «Περίπατο της Σούζυ»  μέχρι σήμερα, η φιλμογραφία της περιλαμβάνει πάνω από 20 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, με πιο γνωστά τα: «Μαρία Φαραντούρη-Λέο Μπρόουερ» 1989, «Το Αιγαίο μέσα από τα λόγια των ποιητών» 2003 και άλλα. Την σκηνοθεσία επίσης έξι μεγάλων ταινιών με γνωστότερη το «Κουαρτέτο σε 4 κινήσεις» 1994, αλλά και το «Ταξίδι στην Αυστραλία» 1990. Και ακόμα, έκανε την σκηνοθεσία έξι Θεατρικών παραστάσεων. Όπως τα «Όργια» του γνωστού Ιταλού σκηνοθέτη, συγγραφέα και ποιητή Πιέρ Πάολο Παζολίνι(γνωστού στο Ελληνικό κοινό όχι μόνο από την τραγική του πολιτική(;) δολοφονία, αλλά και από την αριστουργηματική του ταινία «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», την θρυλική «Μάμα Ρόμα»-με την αξέχαστη Άννα Μανιάνι-, την αξεπέραστη «Μήδεια»-με την δική μας θεϊκή Μαρία Κάλλας) το 1995 στο Θέατρο Ελυζέ. Ανεβάζει στο Θέατρο Φούρνος το 1996 το «ΣουρεαλΕρως», όπου δική της ήταν όχι μόνο η σκηνοθεσία αλλά και τα κείμενα. Το «Οδυσσέως Διάλογοι» το 1998, ένα πρωτότυπο έργο σε διασκευή και σκηνοθεσία δική της στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Την «Μουσική» της Μαργκερίτ Ντυράς το 1998 που ανέβασε στο Κέντρο Λόγου και Τέχνης 104,-της γνωστής Γαλλίδας συγγραφέως στο ευρύ και Ελληνικό κοινό από την μεταφορά του έργου της «Χιροσίμα αγάπη μου»- και διάφορα άλλα.

Το 1995 ιδρύει μέχρι το 2003 στο Θέατρο «104» τις Νύχτες Κωμωδίας «Comedy Club” όπου πρόσφερε αξέχαστες βραδιές γεμάτες γέλιο, χιούμορ και ξενοιασιά.  Είχε επίσης την παραγωγή και την σκηνοθετική επιμέλεια σε πάνω από 20 σειρές στην τηλεόραση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Όπως εκείνο για τον αδικοχαμένο «Σεργκέϊ Παρατζάνωφ» 1990 τον γνωστό Σοβιετικό λυρικό σκηνοθέτη και «παραμυθά» ισάξιο μάλλον του Σεργκέί Αιζενστάϊν, που βασάνισε, εξόρισε και σκότωσε το Σταλινικό καθεστώς. Το «Για τους Έλληνες καλλιτέχνες στην Σουηδία» 1992, το «Το Ρεμπέτικο στη Σύγχρονη Ελλάδα» για το Κανάλι 4 της Γαλλικής τηλεόρασης και άλλα.

Έγραψε και εξέδωσε από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», «Μπλε», «Λιβάνη», «Απόπειρα» πάνω από δέκα βιβλία, όπως: «σου γράφω γιατί σ’ αγαπώ», «παραμύθια της αγάπης και της ελπίδας», «Ένα μήνυμα για σένα» και άλλα.

Ανάμεσα στις άλλες δραστηριότητές της η Λουκία Ρικάκη-αυτή η μικρή το δέμας αλλά με μεγάλο ταλέντο δημιουργός, υπήρξε και από το 2000 περίπου η διευθύντρια και η «ψυχή» του Φεστιβάλ Eco Films το οποίο διοργάνωνε με μεγάλη επιτυχία στο νησί της Ρόδου έως το 2010.

Πληθωρική και πολυσχιδής καλλιτεχνική φυσιογνωμία η Πειραιώτισσα Λουκία Ρικάκη άφησε πίσω της όχι μόνο το ασίγαστο πάθος για την Τέχνη της εφήμερης αθανασίας που είναι ο Κινηματογράφος, αλλά και αυτό το γλυκύτατο και τρυφερό χαμόγελό της για όσους είχαν την τύχη να την γνωρίσουν έστω και για λίγο από κοντά. Το φωτεινό χαμόγελό της δεν ήταν κάτι το επίπλαστο, το προσποιητό, πήγαζε από τα βάθη του Είναι της, ήταν κύριο συστατικό της προσωπικότητάς της, σε έναν κόσμο που έχει λησμονήσει ακόμα και να χαμογελάει, σε μια κοινωνία που θεωρεί αυθεντικό οτιδήποτε φέρνει χαχανητό και ψευτίζει την αλήθεια της ζωής. Σε ανθρώπους που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το ουσιαστικά κωμικό από το φτηνιάρικο ξέσπασμα.

Η Λουκία Ρικάκη  προσφέρει τώρα την Τέχνη της και το χαμόγελό της στους αγγέλους του κινηματογράφου μαζί με την ομότεχνή της Τώνια Μαρκετάκη που θα συναντήσει. Εκεί που σίγουρα δεν υπάρχουν «ροζ συννεφάκια» που ταλαιπωρούν την ανθρώπινη φύση, αλλά μόνο οι ωραίοι και ωραίες μοιραίοι διασκεδαστές του Παραδείσου.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, 
πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα 
«Κοινωνική», Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2011, σελίδα 13.