ΠΕΙΡΑΙΑΣ-ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

        Ο ΠΕΙΡΑΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

      

(Τριαντά οκτώ χρόνια μετά)

     Αυτά που ζήσαμε τα ξανασυζητάμε, σα να μη θέλει η μνήμη να ξεχάσει την ιστορία της νιότης που μαραίνεται ταχέως και αφήνει τα ίχνη της πάνω στις σελίδες της ιστορίας. Μιας ιστορίας που γράφεται με αθάνατα στιγμιότυπα όχι πάντοτε αναίμακτα, όχι πάντοτε ανυστερόβουλα όχι πάντοτε αθώα ενίοτε απροσδόκητα σίγουρα όμως αποτελεσματικά, οιωνικά για το μετά του βίου. Αφήνοντας πολλές φορές ένα αίσθημα  πλησμονής, και ίσως, ανερμήνευτο, αυτό το διαρκές γιατί και το πως, της προσωπικής μας επιλογής. Τότε, που οι ψυχικές αντοχές πελαγοδρομούσαν μέσα σε νέφη σκοτεινά της ζήσης που ακολουθούσε και οι επιθυμίες αμέτρητες, αντέχοντας-ακόμα- το ανεξερεύνητο των καινούργιων εμπειριών. Ενώ το σώμα βαυκαλιζόταν για τις αρίγωτες κοινωνικά   δυνατότητές του με έπαρση και υπερηφάνεια.(φευ της Βιολογίας) μη διακρίνοντας ότι ο προσωπικός ιστορικός μας χρόνος δεν είναι παρά πλησίστιες στιγμές θανάτου.

     Τα χρόνια περνούν, τα ιστορικά γεγονότα που κάποτε τα βιώναμε ως πολιτική πράξη, ως επαναστατική ορθοφροσύνη, ως ιδεολογική καθαρότητα μιας κοινωνικής αλλαγής που σίγουρα θα ερχόταν, τώρα με την παρέλευση του βιολογικού χρόνου, αναζητούν την επαναξιολόγηση της πείρας, την επανερμηνεία των πολιτικών δυνατοτήτων, την αποδέσμευση από τις σταθερές του χθες.

Και μένει σίγουρα ως κέρδος ζωής ο στίχος του ποιητή: “Αν είναι να πεθάνεις πέθανε αλλά κοίταξε να γίνεις ο πρώτος πετεινός μέσα στον Άδη” γράφει στη “Μαρία Νεφέλη” ο Οδυσσέας Ελύτης.

      Και αυτά τα Ελληνικά πετεινάρια που με την επιλογή τους να θυσιαστούν εξακολουθούν να ξυπνούν τις ναρκωμένες και βαριές συνειδήσεις μας ερχόμαστε για άλλη μια φορά να τιμήσουμε μέσα από το επετειακό φύλλο της εφημερίδας μας. Οι τακτικοί και φανατικοί αναγνώστες της “Κοινωνικής” θα θυμούνται ότι πέρσι την ίδια μέρα η εφημερίδα έγραψε για το πως αποτυπώθηκε το ιστορικό αυτό γεγονός στο έργο των Πειραιωτών δημιουργών κάνοντας λόγο και για τους νεκρούς από τον Πειραιά. Φέτος, τριανταοκτώ χρόνια μετά θεώρησα ότι θα άξιζε τον κόπο να γνωρίσουν οι σημερινοί Πειραιώτες το πως είδε ο Πειραϊκός τύπος την δραματική αυτή εβδομάδα.

     Έτσι κατέφυγα στην έρευνα των τριών κυριότερων και σοβαρότερων εφημερίδων της εποχής εκείνης. Στον “Χρονογράφο” την “Κοινωνική” και την “Φωνή του Πειραιώς”

     Ασφαλώς δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι την περίοδο εκείνη 1973 παρά τα δειλά ανοίγματα φιλελευθεροποίησης που έκανε το στρατιωτικό καθεστώς με την κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη, κυρίαρχος της πολιτικής κατάστασης εξακολουθούσε να είναι ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος-παρότι είχε μεταπηδήσει στην Προεδρία-και τα άλλα στρατιωτικά μέλη της χούντας. Το αναφέρω αυτό, γιατί παρότι είχε αρθεί η λογοκρισία στον τύπο, δεν ήταν εύκολο ακόμα να εκφρασθεί κανείς φανερά αρνητικά για το καθεστώς. Εξαίρεση-για την ιστορία αναφέρουμε ότι αποτελούσε- το επίσημο δημοσιογραφικό όργανο της χούντας η εφημερίδα “Ελεύθερος Κόσμος” του Σάββα Κωνσταντόπουλου, η φιλοβασιλική εφημερίδα 'Νέμεσις” και ορισμένες άλλες τοπικές εφημερίδες μικρής κυκλοφορίας που υποστήριζαν το καθεστώς αν η μνήμη δεν με γελάει. Η προσπάθεια φιλελευθεροποίησης όμως του τότε ηγέτη της δικτατορίας οφείλουμε να σημειώσουμε ότι έδωσε ένα πνεύμα τυπικής έστω ελευθερίας, και ο τύπος δειλά-δειλά άρχισε να δημοσιεύει κείμενα που δεν ήταν και τόσο φιλικά προς το καθεστώς. Οι δημοσιογράφοι έπρεπε να σχοινοβατούν ανάμεσα στην επαγγελματική τους εργασία για τον επιούσιο άρτο της οικογένειάς τους και τις πολιτικές ή ιδεολογικές τους πεποιθήσεις. Το πείραμα του δοτού πρωθυπουργού και ηγέτη του κόμματος των Προοδευτικών σημαντικότατου ιστορικού και αρκετά ευφυούς πολιτικού Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη δεν γνωρίζουμε τι αποτέλεσμα θα είχε χωρίς την εξέγερση του Πολυτεχνείου και την μετέπειτα ανατροπή του.

                      Την περίοδο αυτή το φιλοθεάμων κοινό στην τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ απολαμβάνει τον Άγνωστο Πόλεμο του Νίκου Φώσκολου, και τον συνταγματάρχη Βαρτάνη,.(τον υποδύονταν ο Πειραιώτης ηθοποιός Άγγελος Αντωνόπουλος) ο δε “Φυγάς” κρατούσε σε αγωνία εκατομμύρια τηλεθεατές που συναγωνίζονταν σε ποσοστά εκείνους που παρακολουθούσαν το “Πέυτον Πλέης”. Οι διάφοροι

πλασιέδες κυκλοφορούσαν παραμάσχαλα με την εκπαιδευτική σειρά “Ο θαυμαστός Κόσμος των Ζώων” όσο για την εγκυκλοπαίδεια “Δομή” κυκλοφορούσε τότε ανταγωνιστικά ως προς αυτή του “Ηλίου” προσφέροντας δώρο το ακόμα μέχρι σήμερα σημαντικό “Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας” του Δημητράκου. Για την ιστορία την χρονιά εκείνη είχαν αρχίσει να μεταφράζονται τα “Στρατιωτικά κείμενα” του Τσε, το “Κόκκινο βιβλιαράκι” του μεγάλου τιμονιέρη (Μάο) και να κυκλοφορούν ελεύθερα οι πρώτοι απαγορευμένοι δίσκοι του Θεοδωράκη. Στον χώρο του αθλητισμού κυριαρχούσε ο Ασλανίδης. Οι εφημερίδες έγραφαν ότι είναι αισιόδοξη η πορεία του “Ολυμπιακού” στο φετινό πρωτάθλημα ότι ο Γιούτσος θα παίξει στη θέση του θρυλικού Υβ Τριαντάφυλλου, ότι ο Παπαϊωάννου είναι τραυματίας και ακόμα ότι είναι αβέβαιη η έκβαση του αγώνα ΠΑΟΚ- ΑΕΚ.

      Στον Πειραϊκό χώρο δέσποζε η θρυλική μορφή του Αριστείδη Σκυλίτη. Μια ισχυρή προσωπικότητα η οποία ανεξάρτητα από το τι πιστεύει κανείς για αυτήν εκ των υστέρων ιστορικά, άλλαξε την μορφή του Πειραιά. Θετικά ή Αρνητικά αξιολογώντας τον δεν παύει να είναι ίσως ο μοναδικός δοτός δήμαρχος της δικτατορίας που έμεινε στη μνήμη των συμπολιτών του και μετά το πέρας όχι μόνο της δικτατορίας αλλά και του βιολογικού του θανάτου. Κανένας άλλος δήμαρχος της επταετίας δεν χαίρει τέτοιας φήμης-ούτε καν ο Ρίτσος (συγγενής του ποιητή) ο δήμαρχος της Αθήνας. Οι εφημερίδες της εποχής στέκονται συνήθως θετικά απέναντι στη Δημαρχία του. Ο ιστορικός πρέπει να κοπιάσει πάρα πολύ για να ξεσκαρτίσει το πολιτικό ποιόν του ανθρώπου αυτού και να κατανοήσει τις ενέργειές του σαν δημάρχου που είχαν τόσες επιπτώσεις στην εικόνα της Πόλης του Πειραιά. Αρνητικές και Θετικές αξιολογώντας τες από την απόσταση του χρόνου.

     Στους κινηματογράφους το κινηματογραφόφιλο κοινό είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει  . Στον Απόλλωνα το περιβόητο “Σλούθ' με τον Μάικλ Κέην και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον αν θυμάμε καλά. Το Ολυμπιάς στην Καστέλλα την πρώτη Ροκ Όπερα “Γκόντσπελ” μια πρωτοποριακή για την εποχή της Αμερικάνικη ταινία που παρουσίαζε τη ζωή του Χριστού σε μιούζικαλ. Μια ταινία  που δεν είχε τη φήμη της άλλης ¨”Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο” του Νόρμαν Τζούισον . Το  δε Παλλάς στο Πασαλιμάνι πρόβαλλε τον αεικίνητο Έλληνα  Φαληριώτη ηθοποιό Θανάση Βέγγο στην ταινία “Δικτάτωρ καλεί Θανάση”

     Το θεατρόφιλο κοινό είχε τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στο καμάρι του το “Δημοτικό Θέατρο” που εκείνη την χρονιά ο Αλέξης Σολομός και το θεατρικό του “Προσκήνιο” παρουσίαζε τον “Καλό άνθρωπο του Σετσουάν” του Μπέρτολτ Μπρέχτ. Με κύριο ρόλο αυτό της τραγωδού

Άννας Συνοδινού.ή πάλι του ιδίου σκηνοθέτη το έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ “Όπως σας αρέσει'” με το θίασο του Εθνικού Θεάτρου. Και στην “Αυλαία” όπου ο θίασος της Δέσποινας Στυλιανοπούλου

-το γλυκύτατο Δεσποινάκι- παρουσίαζε την κωμωδία “Το κορίτσι σίφουνας”. Άλλοι θα κατέβαιναν προς τη γούβα του Βάβουλα για να απολαύσουν στο θέατρο “Πειραιεύς” το θίασο του Βύρωνα Πάλλη και της Αφροδίτης Γρηγοριάδου την “Μεγάλη απόφαση”.

     Αυτή ήταν εν τάχει η κοινωνική και πολιτική ατμόσφαιρα λίγο πριν την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ας ξεφυλλίσουμε μαζί τις παραπάνω εφημερίδες.

     Ο “Χρονογράφος” της Παρασκευής 16/11/1973 κυκλοφορεί με τον γενικό τίτλο “Ενώ Πολιτικά Συνθήματα κυριαρχούν εις το Ε. Μ. Πολυτεχνείον” με υπότιτλο “Συνεχίζεται η αναταραχή εις το  Ε.Μ.Π. Γράφει στην πρώτη σελίδα μεταξύ άλλων: «Δια δευτέραν ημέραν χθες το Πολυτεχνείον κατείχετο από τους σπουδαστάς που έχουν συγκεντρωθή εις τον περίβολον του και γύρω από αυτόν. Διότι μαζί με το Πολυτεχνείον κατέχεται και η οδός Πατησίων και τα εκατέρωθεν αυτής πεζοδρόμια. Η συγκέντρωσις ήτο περισσότερον ηλεκτρισμένην χθες δεδομένου ότι δεν περιελάμβανε μόνον σπουδαστάς. Τα συνθήματα που επεκράτουν ήσαν κατά βάσιν ανατρεπτικά...”»

Δημοσιεύει επίσης την ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας. Οι υπόλοιπες ειδήσεις είναι της τρέχουσας καθημερινότητας. Οι άλλες δύο δεν πρόλαβαν φαίνεται τις εξελίξεις ή δεν θέλησαν να αναφερθούν την ημέρα εκείνη στα γεγονότα. Την επόμενη Σάββατο 17/11/1973 ο “Χρονογράφος” γράφει: στον κύριο τίτλο του “Αιματηρές συγκρούσεις χθες εις το κέντρον των Αθηνών”  και συνεχίζει “Άγνωστος παραμένει ο αριθμός των νεκρών και των τραυματιών. Άρματα μάχης στο Πολυτεχνείον. Αιματηραί συγκρούσεις ήρχισαν την 6.30 μ.μ. Και συνεχίσθησαν μέχρι των πρωινών ωρών. Ένοπλοι συγκρούσεις εξτρεμιστικών στοιχείων με αστυνομικούς. Πυροβολισμοί ,οδοφράγματα δακρυγόνα, πυρκαιαί ήσαν τα χαρακτηριστικά της χθεσινής νύχτας. Είναι άγνωστος μέχρι στιγμή πόσοι είναι οι νεκροί, πόσοι οι βαρέως τραυματισθέντες, πόσοι συνελήφθησαν....Εικάζεται ότι τα άρματα κατήλθον προς προστασίαν των αστυνομικών δυνάμεων.

 Η “Κοινωνική” περιέργως δεν αναφέρεται καθόλου στα γεγονότα. Προτίμησε να κάνει κύριο τίτλο της “Κατά την χθεσινήν συνεδρίασιν του “Το Δημοτικόν Συμβούλιον ψηφίζει εναντίον του Ναυπηγείου ΕΟΤ” Προς Παμπειραϊκήν συγκέντρωσιν για τα τεκταινόμενα. Αναφέρεται σε θέματα του Δήμου Κερατσινίου, στην πρώτη επίσης σελίδα υπάρχει ένα εικαστικό σημείωμα του Βελισσάριου Μουστάκα και ένα ανώδυνο κείμενο “Ηλικίας έλεγχος” του Αδ. Παπ. Ο πιο  βαρύς θα λέγαμε τίτλος είναι αυτός της “Φωνής του Πειραιώς” γράφει: Εκηρύχθη από της 11ης π.μ. σήμερον Στρατιωτικός Νόμος πάνω από τον τίτλο της εφημερίδας. Πριν εκπνεύσει η προθεσμία που είχε ταχθεί εγκατέλειψαν το Πολυτεχνείον οι Φοιτηταί. Νεκροί 4 και τραυματίαι άνω των 150 χθες κατά τας ταραχάς....Οι φοιτηταί απεχώρησαν οικειωθελώς την 3ην πρωινήν σήμερα από το Πολυτεχνείον εις το οποίον είχαν εγκλεισθεί.ολίγον πριν της εκπνοής της προθεσμίας που του είχε ταχθεί. Την επόμενη Κυριακή 18/11/1973 κυκλοφορεί μόνο η “Κοινωνική” γράφοντας  Μετά τας αναρχικάς εκδηλώσεις μιας οργανωμένης μειοψηφίας εκηρύχθη Στρατιωτικός Νόμος καθ' άπασαν την Επικράτειαν. Οι άλλες ειδήσεις της πρώτης σελίδας είναι οι τρέχουσες. Την επόμενη  Δευτέρα 19/11/1973 ο “Χρονογράφος” βγαίνει με τίτλο “Παγιούται η Δημόσια Τάξις και αποκαθίσταται η γαλήνη. (Ανεμπόδιστος πλέον η επίδοσης του Λαού εις τα ειρηνικά του έργα)”. Η “Φωνή του Πειραιώς” αναφέρεται στο διάγγελμα του προέδρου της Δημοκρατίας που μιλά για “Αποδείχθη ύπαρξις συνωμοσίας των εχθρών της Δημοκρατίας”. Την Τρίτη 20/11/1973 ο “Χρονογράφος” βγαίνει με κύριο άρθρο του πολιτικού του συντάκτη Ανδρέα Λμπίκη που μιλά για “Οι ερυθροί εγκέφαλοι, το πάθος και ο παραλογισμός εξωστράκισαν και πάλιν την επιταγήν της ορθοφροσύνης..”. Ένα κείμενο πέρα του δέοντος φιλοχουντικό.Από την άλλη η “Κοινωνική” αναφέρει ότι “Μόνον 49 ήταν οι σπουδαστές του ΕΜΠ επί 866 εγκλεισθέντων στο ίδρυμα” η δε “Φωνή του Πειραιώς” γράφει τα εξής. “Στρατιωτική Οργάνωσις Ομάδων εφόδου.-Αποκαλύπτεται το σχέδιον της Συνωμοσίας” Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύεται ένα ενδιαφέρον κείμενο του Χρήστου Λεβάντα για “Το καφενείον του Βρυώνη...” ενώ στις 22/11 κάνει λόγο για το θάνατο του Κώστα Ζουμπουλίδη.

       Στο σύντομο αυτό σεργιάνι στον Πειραϊκό τύπο της εποχής εκείνης ανακαλύψαμε ιστορικά-πολιτικά στοιχεία που μας φανερώνουν το τι πίστευαν οι Πειραιείς της εποχής εκείνης, πως αντιμετώπιζαν το τότε δικτατορικό καθεστώς και με τι διασκέδαζαν. Μια αποδελτίωση του Πειραϊκού τύπου θα μας αποκάλυπτε εκατοντάδες κείμενα χρήσιμα στην τωρινή και μελλοντική ιστορία του Πειραιά. Ίσως κάποτε η Δημοτική αρχή να θελήσει να πραγματοποιήσει το τιτάνιο αυτό έργο προς τιμή της θυσιαστικής προσφοράς των Νέων του Πολυτεχνείου αλλά και των  χιλιάδων ανώνυμων Πειραιωτών που θυσιαστήκαν γι’ αυτήν την Πόλη για να μπορούμε εμείς σήμερα να την αγνοούμε επιδεικτικά.

 

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,
πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα «Κοινωνική», Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011 σελίδα 7.

Πειραιάς 26 Μαΐου 2013