ΓΑΛΑΤΕΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Η ΓΑΛΑΤΕΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ (18/12/1881-1964)

στις Ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας

     Η Γαλάτεια Καζαντζάκη (1881-1964) υπήρξε μια δυναμική και δραστήρια προσωπικότητα. Πρωτοπόρος στην εποχή της, στο έργο της διερευνά όχι μόνο τα προβλήματα των απλών ανθρώπων του γενέθλιου χώρου της, αλλά εξετάζει και τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία. Ασχολήθηκε με την συγγραφή σχολικών βιβλίων, θεατρικών έργων, διηγημάτων, δοκιμίων, αλλά και τον ποιητικό λόγο. Οι μελετητές στάθηκαν με συμπάθεια στο πέρασμά της από τα Ελληνικά γράμματα και μέχρι τις μέρες μας αρκετά πεζά και ποιητικά της κείμενα παραμένουν ζωντανά στη μνήμη των φιλαναγνωστών και των ερευνητών της λογοτεχνίας. Το 1964 μετά το θάνατό της, εκδόθηκε ένας αφιερωματικός τόμος στη μνήμη της με πλούσιο υλικό για τη ζωή και το έργο της.

     Στην ενδιαφέρουσα σειρά «Εποχές και Συγγραφείς» που προβάλλει η ΕΡΤ1 σε σκηνοθεσία Τάκη Ψαρρά-και ξαναπροβλήθηκε πρόσφατα, μία από τις εκπομπές αναφέρεται στη ζωή και το έργο της Γαλάτειας Καζαντάκη. Την επιμέλεια και το κείμενο της εκπομπής έγραψε η καθηγήτρια και δοκιμιογράφος κυρία Αγγέλα Καστρινάκη, που μίλησε στην εκπομπή-όπως και ο κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας  κ. Αλέξανδρος Αργυρίου-για την συγγραφέα. Το ντοκιμαντέρ βασίστηκε σε προγενέστερα-και όχι μόνο- κείμενα της Καστρινάκη που είχαν δημοσιευθεί είτε σε αυτοτελή μελέτη της δες: «Η φωνή του γενέθλιου τόπου» σελίδες 93-120, εκδόσεις Πόλις 1997, είτε στο εκτενές κείμενό της που δημοσιεύθηκε στην σειρά «Η Παλαιότερη πεζογραφία μας» τόμος Ι, σελίδες 422-465,

εκδόσεις Παν. Σοκόλη 1997, είτε ακόμα σε σποραδικές αναφορές της ερευνήτριας για την εκ Κρήτης συγγραφέα σε άλλες μελέτες της.

 Το ντοκιμαντέρ ήταν αρκετά διαφωτιστικό για τους τηλεθεατές εκείνους που δεν γνώριζαν το έργο της Γαλάτειας Καζαντζάκη αλλά και των μελετημάτων της Αγγέλας Καστρινάκη.

     Προς το τέλος της εκπομπής υπήρξε ένα σημείο που προξένησε εντύπωση και απορία. Ο αφηγητής (Κώστας Καστανάς) αλλά και η Αγγέλα Καστρινάκη  παρατήρησε-επισημαίνοντάς το-ότι το όνομα της Γαλάτειας Καζαντζάκη απουσιάζει από τις Ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Και επανέλαβε, στο τέλος, την επισήμανσή της με τις φράσεις: «Η Γαλάτεια Καζαντζάκη είναι η πιο σκανδαλώδη παράλειψη, αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν και άλλες γυναίκες συγγραφείς που παραλείπονται από τις Ιστορίες της λογοτεχνίας μας. Η Γαλάτεια είναι μια τέτοια περίπτωση, νομίζω η πιο ακραία».

     Ωστόσο στην «Επιλογή βιβλιογραφίας» του λήμματος για τη Γαλάτεια Καζαντζάκη της ανθολογίας-γραμματολογίας «Η Παλαιότερη πεζογραφία μας» των εκδόσεων Παν.

Σοκόλη (τόμος Ι, σελίδα 445, Αθήνα 1997) η Καστρινάκη αναφέρει την Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας του Γιάννη Κορδάτου (15 επιλογή) και τις σελίδες της (σελίδες 623-625) που πραγματεύονται το λογοτεχνικό έργο της Καζαντζάκη. Η «Επιλογή βιβλιογραφίας» του λήμματος τελειώνει με τη φράση: (Στις ιστορίες της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας των Κ. Θ. Δημαρά, Λίνου Πολίτη και Μάριο Βίττι δεν υπάρχει καμία αναφορά στην Γαλάτεια Καζαντζάκη.

      Δύο πράγματα θα πρέπει να έχουν συμβεί: Είτε η Αγγέλα Καστρινάκη λησμόνησε ότι ο Γιάννης Κορδάτος μιλά για την Καζαντζάκη στην Ιστορία του, είτε θεωρεί ότι οι μόνες Ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας άξιες να φέρουν αυτόν τον τίτλο είναι οι Ιστορίες του Δημαρά, του Πολίτη και του Βίττι (και ανέφερε την Ιστορία του Κορδάτου όχι ως Ιστορία αλλά μάλλον ως ένα βιβλίο που μιλά για την Καζαντζάκη).

     Για μια καλύτερη εκτίμηση της θέσης της Γαλάτειας Καζαντζάκη στην Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας πιστεύω ότι θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και το γεγονός ότι για το έργο της μιλούν και τα εξής βιβλία που φέρουν τον τίτλο Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (ή τίτλο παρεμφερή):

1.      Γεώργιος Βαλέτας, Επίτομη Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Ράνος, Αθήνα 1966, σελ. 152,(με λανθασμένη ημερομηνία γεννήσεως).

2.     Ηλίας Βουτιερίδης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Παπαδήμας, Αθήνα 1976 γ΄ έκδοση, σελ. 331,359,367,388 (με λανθασμένη ημερομηνία γέννησης).

3.     Ι. Θ. Γαλάνης, Γραμματολογία, Κνωσσός, Αθήνα χ.χ. σελ. 226-227 (με λανθασμένη

       ημερομηνία θανάτου).

4.      Σοφοκλής Γ. Δημητρακόπουλος, Νεοελληνική Λογοτεχνία, Αθήνα 1978, σελ. 216,

      (με λανθασμένη ημερομηνία γεννήσεως).

5.      Κώστας Θρακιώτης, Σύντομη Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Δίφρος, Αθήνα

                      1965, σελ. 146-147,150,166 (με λανθασμένη ημερομηνία

                       Γέννησης και με θετικά σχόλια και κρίσεις).

6.      Άριστος Καμπάνης, Ιστορία της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, Καραβίας, Αθήνα 1971,

       Ε΄ έκδοση, σελ. 321(με λανθασμένη ημερομηνία γεννήσεως

       χωρίς ημερομηνία θανάτου).

7.      Αλέκος Κουτσούκαλης, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, τόμος τρίτος, Ιωλκός,

       Αθήνα 1989, σελίδες 144-147 (με λανθασμένη ημερομηνία

       γέννησης, ο ιστορικός στον παρόντα τόμο έχει πάνω από

       150 λήμματα για γυναίκες συγγραφείς).

8.  Μαρία Δ. Μιράσγεζη, Νεοελληνική λογοτεχνία, τόμος 2^ος, Αθήνα 1982, σελ. 527-528,

      (με ακριβή στοιχεία και ενδιαφέρουσες κρίσεις).

9.      Γλυκερία και Φαίδων Μπουμπουλίδου, Η νεωτέρα ελληνική λογοτεχνία: Γραμματο-

      -λογικό διάγραμμα, τόμος 2^ος, Αθήνα 1991,

       σελ. 233-235, (ορθά στοιχεία, ανάλυση των

       έργων της και ακριβή βιβλιογραφία).

10.  Νίκος Μπουγάς, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τόμος 2^ος, Σταφυλίδης,

       Αθήνα 1977, σελ. 934, (στο κεφάλαιο της γυναικείας πεζογραφίας).

11.  Παύλος Νικόδημος, Σύντομη επισκόπηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Νικόδημος,

                      Αθήνα 1972, σελ. 349,354,358,390,391-392,397,482,483,553

                      (λανθασμένη ημερομηνία γέννησης και λάθος πληροφορία για

                      έκδοση ποιητικής συλλογής).

12.  Μιχάλης Νικολιδάκης, Νεοελληνικά-Επισκόπηση νεοελληνικής λογοτεχνίας, Κρήτη

      1989, σελ. 256, (απλή αναφορά του ονόματός της μαζί με την

      Καλλιρρόη Παρρέν και την Πηνελόπη Δέλτα).

13.  Αδαμάντιος Παπαδήμας, Νέα ελληνική γραμματολογία, Αθήνα 1948, σελ. 375.

14.  Νίκος Παππάς, Η αληθινή Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Τύμφη, Αθήνα

      1973, σελ. 388 (με κρίση για το έργο της).

15. Ευστράτιος Πεντέας, Επίτομος Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα 1981,

      σελ. 301, (με λανθασμένη ημερομηνία γέννησης).

15.  Δημήτριος Γρ. Τσάκωνας, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τόμος 3^ος, Σώφρων,

      Αθήνα 1992, σελ. 429-436,(με ορθές κρίσεις και στοιχεία

      και σημαντική βιβλιογραφία).

 Αυτές τις πληροφορίες θέλησα να αναφέρω καθώς παρακολούθησα την ενδιαφέρουσα σειρά «Εποχές και Συγγραφείς», αλλά και μια οφειλή στον Γιάννη Κορδάτο και την Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας του ο οποίος, είναι ο πρώτος, που αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο για την γυναικεία λογοτεχνική παρουσία.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,
πρώτη δημοσίευση περιοδικό,
«μικρο Φιλολογικά» Κύπρος, τεύχος 16/Φθινόπωρο 2004 σελ. 18-19.