ΤΟΥΛΑ ΜΠΟΥΤΟΥ

     ΤΟΥΛΑ  ΜΠΟΥΤΟΥ

«Στα χρόνια της καταχνιάς», (μυθιστόρημα)

     Πόλεμος πατήρ πάντων, έλεγε ο φιλόσοφος παππούς μας από την Ιωνία. Και σαν απεχθής πατέρας ο πόλεμος, έχει χαράξει ανεξίτηλα τα ίχνη του πάνω στις συνειδήσεις και τα σώματα των ανθρώπων.

     Και τις πύρινες αυτές μνήμες από το τελευταίο μεγάλο συμπόσιο του θανάτου, που διεξάχθηκε πάνω στον Ελλαδικό χώρο καταγράφει με επίπεδο τρόπο, απλό και εύληπτο ύφος, η Πειραιώτισσα συγγραφέας  Τούλα Μπούτου. Πρόκειται για τις σημειώσεις ενός ημερολογίου θα γράφαμε, αφού η σύνολη θεματολογία του μυθιστορήματος στηρίζεται στις αναμνήσεις μιας εφήβου. Ασφαλώς το θέμα και η τεχνική του επεξεργασία, δεν αποτελούν πρωτοτυπία.  Πάμπολλοι συγγραφείς, Έλληνες και Ξένοι, έχουν αφηγηθεί και αποτυπώσει τις τραυματικές μνήμες και τις πάσχουσες εμπειρίες τους από την περίοδο εκείνη.

Γιαυτό και τα πάμπολλα νέα βιβλία που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια δεν ξενίζουν τον αναγνώστη. Αντίθετα, από την μία οξύνουν το ιστορικό κριτήριο των νέων και σηματοδοτούν το πολιτικό παρόν, και από την άλλη, υπενθυμίζουν στους μεγαλύτερους, ότι αγώνας τους και η αντίστασή τους εναντίον των κατακτητών, αποτέλεσε το πνευματικό και «υλικό» θεμέλιο, πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ο μεταπολεμικός κόσμος και οι αξίες του.

Έτσι ώστε, τα μικρά αυτά προσωπικά θυμητάρια να γίνονται θυμίαμα στο βωμό της Ειρήνης.

     Η συγγραφέας, μέσα από έναν προσωπικό μονόλογο συνδιαλέγεται με τις μνήμες και τα βιώματα της ίδιας και των οικείων της.

Η μικρή έφηβος που αφηγείται τα περιστατικά από την Κατοχή, δεν είναι άλλη από την ίδια την συγγραφέα. Που, σε πρώτο πρόσωπο, αφηγείται τα πολυποίκιλα και ριψοκίνδυνα συμβάντα και χωνεύει μέσα στην αφήγησή της κάθε δράση ή κίνηση των άλλων προσώπων του μυθιστορήματος. Τα πρόσωπα που σκιαγραφεί η Πειραιώτισσα συγγραφέας, μέσα πάντα από την ματιά της ανήσυχης παιδούλας, βρίσκονται σε μια αλληλεξάρτηση, η διάδραση τόσο μεταξύ τους όσο και με το σπαρασσόμενο από τον πόλεμο περιβάλλον. Γιαυτό και κάθε μέλος της μικρής αυτής κοινωνίας, ασκεί την φανερή ή μη επιρροή της στα υπόλοιπα, όπως επίσης και το ίδιο υφίσταται την επίδραση από αυτά, και όλα μαζί από τον ερασιθάνατο Άρη.

      Η γλώσσα της συγγραφέως είναι απλή, λιτή. Οι προτάσεις της μικρές, σύντομες, η γραφή της έχει μάλλον μια εκθεσιακή φόρμα. Δεν επιδιώκει να επενδύσει με τον μανδύα της ιστορίας το θέμα της, ούτε να στήσει μια μυθιστορηματική σκηνή πάνω στην οποία θα εξελιχθεί το δράμα της οικογένειας στη διάρκεια του πολέμου και της κατοχής.

Και αυτό γίνεται αμέσως φανερό από την δομή της γραφής της. Γιαυτό δεν συναντάμε ολοκληρωμένους χαρακτήρες, δεν έχουμε εν εξελίξει δράση του κειμένου, πληθωρικό συναισθηματικό λυρισμό, υπαρξιακή γραφή και άλλα στοιχεία που απολαύσαμε στην προηγούμενη πνευματική δημιουργία της. Αλλά μια γραφή γυμνή, αποστασιοποιημένη από πολιτικές οπτικές και μελοδραματικές εθνικές εξάρσεις. Μια γραφή που στέκεται άλλοτε εύστοχα και άλλοτε όχι στις διαδραματιζόμενες όποιες σχέσεις της πενταμελούς οικογένειας-και το ειδικό της βάρος πέφτει κυρίως στην συναισθηματική ερμηνεία των πράξεων των άλλων, από την καταγράφουσα-μέσα σε ένα καθαρά εχθρικό περιβάλλον και επισημαίνει τις ψυχολογικές αντιδράσεις της μητέρας, αλλά κυρίως του πατέρα, έτσι όπως τον παρατηρεί η κόρη του. Ένα ανθρώπινο πρότυπο, όχι με την σατράπεια μορφή, επιτακτικό, με επίγνωση της πανίσχυρης αλλά μάταιης κυριαρχίας του ρόλου του μέσα στην οικογένεια. Αλλά μειλίχιο, καλοκάγαθο και ταπεινόφρονα, μάλλον άβολα στεκόμενο στον γύρω του χώρο, που αν και πολλές φορές τα θηλυκά μέλη της οικογένειας περιμένουν από αυτόν να τα στηρίξει, εκείνος έχει περισσότερο την ανάγκη τους και της συμπαράστασής τους.

Και την σχέση αυτή, εύστοχα περιγράφει η συγγραφέας.

     Μια βαθειά ανθρωπιά διαπνέει το μυθιστόρημα αυτό όπως και άλλα έργα της συγγραφέως. Μια ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου, μπολιασμένη από μια αληθινή πίστη. Που βιωμένη στην καθημερινή πρακτική βοηθά το άτομο να εξωραΐσει με αγάπη τις αντίξοες συνθήκες, να υπερβεί μεταλλάσσοντας τα αρνητικά συμβάντα, και να ατενίσει με θάρρος και εμπιστοσύνη την ζωή όχι μόνο σε καιρό πολέμου αλλά και ειρήνης.

    Γιατί αν μη τι άλλο στον Ελλαδικό χώρο η μετά τον πόλεμο εποχή, υπήρξε μια ανεκπλήρωτη επαναστατική εποχή αυξανόμενων προσδοκιών αλλά και διαψεύσημων πολιτικών επιλογών και πρακτικών.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα, «Η Φωνή του Πειραιά» 10/6/1989.

Πειραιάς Σάββατο, 5 Οκτωβρίου 2013.