ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΟΙ-ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ ΠΕΙΡΑΙΑ

Με το πενάκι του χαμόγελου

Γελοιογράφοι-Σκιτσογράφοι-Ευθυμογράφοι του Πειραίκού χώρου

          Οι άνθρωποι που γράφουν, είτε είναι δημοσιογράφοι είτε είναι συγγραφείς, πάντα «ζηλεύουν», την τέχνη του Γελοιογράφου-Σκιτσογράφου, ο οποίος έχει το χάρισμα του Διονύσου και, κατορθώνει με μια λεζάντα, μία εικόνα, ένα σκίτσο να ξετυλίξει το κουβάρι μιας ολόκληρης ιστορίας. Πόσες και πόσες φορές δεν γελάσαμε με τα σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου στην εφημερίδα «Τα Νέα», δεν προβληματιστήκαμε με εύθυμο τρόπο διαβάζοντας τις πολιτικές ολοσέλιδες ιστορίες σκίτσων του Γιώργου Ιωάννου στην εφημερίδα «Το Ποντίκι», δεν ανατρέξαμε ξανά και ξανά στις φιλοσοφημένες περιπέτειες των σκίτσων του Αρκάς όπου τα συναντούσαμε. Αυτές «Οι χαμηλές πτήσεις» στο περιοδικό «έψιλον» της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» είχαν γίνει κάτι σαν τα λαϊκά αναγνώσματα των παλιών καλών καιρών.

          Η τέχνη της γελοιογραφίας είναι πολύ μεγάλο πράγμα, οφείλει ο σκιτσογράφος να διαθέτει βαθιές γνώσεις, καθαρές πολιτικές αρχές, σταθερό κοινωνικό κριτήριο, όχι μόνο του θέματος που με εύθυμο τρόπο σχολιάζει και καυτηριάζει αλλά και ευρύτερου ενδιαφέροντος, χρειάζεται μεγάλη μαεστρία για να κατορθώσει να εκφράσει μέσα σε μια εικόνα, σε μία λεζάντα, σε μια γραμμή με εύληπτο τρόπο, ότι άλλοι χρειάζεται να αναλύσουν σε αρκετές σελίδες. Ο Γελοιογράφος πρέπει να γνωρίζει καλά Ιστορία, να παρακολουθεί καθημερινά την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, να διαθέτει αλάνθαστο ένστικτο για το πώς πρέπει να απεικονίσει το τάδε ή το δείνα κοινωνικό περιστατικό ή δημόσια ενέργεια του δημοσίου προσώπου. Πρέπει να προσέξει, ώστε να κατορθώνει καθημερινώς να «σκοτώνει» τον άλλον με το βαμβάκι όπως λέγετε, δεν πρέπει να γίνεται χυδαίος, να καυτηριάζει πολιτικά και όχι να εξευτελίζει κοινωνικά, να αναδεικνύει τις πολιτικές παθογένειες και όχι να ισοπεδώνει προσωπικότητες, να σατιρίζει με αγάπη και όχι να σπιλώνει με χαιρεκακία, να προάγει το πολικά ορθό και όχι το κατεστημένο και ατελέσφορο κοινωνικά. Ο τεχνίτης Γελοιογράφος έχει το χάρισμα να εικονογραφεί-σκιτσάρει προσωπικότητες και να ψυχογραφεί χαρακτήρες, να βλέπει και το έξω και το μέσα του προσώπου-χαρακτήρα που γελοιογραφεί.

Ποιος όταν διαβάζει την ιστορία των παραστάσεων του Θεάτρου Τέχνης και συναντά το έργο του αρχαίου κωμωδιογράφου Αριστοφάνη «Όρνιθες» δεν πάει ο νους του αμέσως στα  σκίτσα του παλαιού σκιτσογράφου Φωκίωνος Δημητριάδη, και την γνωστή Κότα του, που συνόδευε τον φιλόσοφο και πρώην πρόεδρο της τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο; Ποιος δεν θυμάται από τους νεότερους το γνωστό σκίτσο της εφημερίδας «Τα Νέα», την περίοδο μετά την μεταπολίτευση και του δημοψηφίσματος για την Βασιλευομένη ή την Αβασίλευτη Δημοκρατία το οποίο απεικόνιζε ένα μικρό παιδάκι να ουρεί μέσα στο στέμμα; Ποιος δεν θυμάται τα καυστικά σκίτσα του Γιώργου Ιωάννου την περίοδο των μεγάλων σεισμών στην Καλαμάτα, που σατίριζε τον Αντρέα Παπανδρέου, τον οποίο είχε δεμένο σε ένα ιστίο ενός κότερου να κάνει κρουαζιέρα και να φωνάζει «αφήστε με κακές σειρήνες θέλω να πάω να επισκεφτώ το λαό μου στην Καλαμάτα που υποφέρει», Αλλά και τις δεκάδες ιστορίες «Χαμηλών πτήσεων» του Αρκάς και άλλες πολλές χαρακτηριστικές εικόνες από διάφορα έντυπα και εφημερίδες, που, το απλό πενάκι ενός τεχνίτη σκιτσογράφου  κατέγραφε τόσο παραστατικά την καθημερινή κοινωνική πραγματικότητα στην χώρα και την κοινωνία μας.

          Θυμάμαι παλιά αγόραζα την εφημερίδα «Η Βραδυνή» για να διαβάσω και να απολαύσω τα σκίτσα του Βασίλη Χριστοδούλου, μια και στο σπίτι αγοράζαμε τα έντυπα του Συγκροτήματος. Τότε δεν γνώριζα ότι ο θαυμάσιος αυτός σκιτσογράφος ήταν Πειραιώτης, πολύ αργότερα το ανακάλυψα. Αυτή «η χοντρή» του περιοδικού «Θησαυρός» δεν ήταν το μόνιμο μόνο άγχος του «Ζαχαρία» του γνωστού επίσης Πειραιώτη Μισέλ, αλλά και το δικό μας, όλο τις έτρωγε ο καημένος από την πελωρίων διαστάσεων γυναίκα του. Και μετά σου λένε για ισότητα των δύο φύλων. "Σούζι και ψεύδεσαι και τρως".

          Γράφοντας το βιβλίο «Πειραϊκό Πανόραμα» με τους καλλιτέχνες του Πειραιά, συνάντησα μερικά ονόματα Γελοιογράφων και Σκιτσογράφων που κατάγονται από την πόλη μας, τα αναφέρω εδώ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρχουν και άλλοι Γελοιογράφοι οι οποίοι διέπρεψαν στον έντυπο τύπο κατά καιρούς και οι οποίοι κατάγονταν από τον Πειραιά.

* Γαλλίας Μιχάλης (Μισέλ), Πειραιάς (1914-1992).

   Γελοιογράφος, σκιτσογράφος, ζωγράφος. Το 1968 εκδίδει το λαϊκό περιοδικό «Οικογενειακός Θησαυρός» είναι ο εμπνευστής και δημιουργός του Ζαχαρία και της Χοντρής.

Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Ελευθερία», «Αλλαγή», «Αθηναϊκή», «Πρωινή», «Απογευματινή».

Επίσης, συμμετείχε σε Ομαδικές Εκθέσεις το 1985 και το 1987.

* Δεμέναγας Σπύρος, Πειραιάς 1916-;

   Χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο «Ο Παροιμίας».

  Σκιτσογράφος, ευθυμογράφος, δημοσιογράφος, ποιητής, συγγραφέας θεατρικών έργων.

* Καλαμαράς Αντώνης, Πειραιάς 1933-Αθήνα 1998

   Γελοιογράφος, σκιτσογράφος, εικονογράφος βιβλίων περιοδικών. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Ταχυδρόμος», «Εικόνες»(1961-1967), «Πάνθεον», τις ημερήσιες εφημερίδες «Ελευθεροτυπία», «Η Βραδυνή», «Η Καθημερινή».

Παρουσίασε το έργο του στο Κολέγιο Αθηνών το 1984, στην Γκαλερί «Αστρολάβος» το 1988 και το 1997. Συμμετείχε ακόμα στην Παγκόσμια Έκθεση Γελοιογραφίας στην Κηφισιά, το 1975, το 1977, το 1980, το 1996, στην Γκαλερί «Ωρα» στο Σύνταγμα το 1972 και αλλού.

* Μαρουλάκης Νίκος, Πειραιάς 1941-

  Σκιτσογράφος, γελοιογράφος, δημιουργός κόμικς.

  Πρωτοπαρουσιάζεται ως σκιτσογράφος στις Αθηναϊκές εφημερίδες το 1959. Συνεργάστηκε με το περιοδικό ποικίλης ύλης «Ταχυδρόμος» και το εικαστικό περιοδικό ο «Ζυγός». Βραβεύτηκε δύο φορές, μία το 1975 και μία το 1977 στην Παγκόσμια Έκθεση Γελοιογραφίας στην Γερμανία.

Σημείωση: Στο αφιέρωμα της εφημερίδας «Η Καθημερινή» για την Ελληνική Γελοιογραφία δίνεται σαν χρονολογία γέννησής του το έτος 1959.

* Παράσογλου Άκης, Κερατσίνι 1952-

  Γελοιογράφος, σκιτσογράφος, εικονογράφος παιδικών βιβλίων.

  Συνεργάστηκε με το πολιτικό περιοδικό «Επίκαιρα», το περιοδικό για την Τηλεόραση «Τηλέραμα», την εβδομαδιαία εφημερίδα «Το Ποντίκι» καθώς και την κομματική εφημερίδα του ΚΚΕ, «Ο Οδηγητής».

*  Παυλίδης Παύλος, Πειραιάς 1911-Χαλκιδική 8/8/1979.

   Χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Παυλ-Παυλ.

 Σκιτσογράφος, ζωγράφος, εικονογράφος παιδικών βιβλίων, με σπουδές στην Νομική Σχολή Αθηνών.

Συνεργάστηκε με την πρωινή εφημερίδα «Η Ακρόπολις», την εφημερίδα «Πατρίς», την εφημερίδα «Εμπρός» την «Πρωϊα» και πολλές άλλες.

*  Σαπρανίδης Δημήτρης, Πειραιάς 1934-

   Γελοιογράφος, ευθυμογράφος, δημοσιογράφος. Ασχολήθηκε και με την συγγραφή πεζών έργων.

*  Χριστοδούλου Βασίλης, Πειραιάς (1917-2010)

    Γελοιογράφος, δημοσιογράφος, σκιτσογράφος.

    Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Η Βραδυνή» του αείμνηστου Τζωρτζ Αθανασιάδη, την εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Μακεδονία», τα λαϊκά Οικογενειακά περιοδικά «Ρομάντζο» και «Θησαυρός» και σε άλλα.

Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1951 στην γνωστή εφημερίδα «Αθηναϊκή» του Παπαγεωργίου.

Εξέδωσε το Λεύκωμα με πολιτικές του γελοιογραφίες στην εφημερίδα «Η Βραδυνή» με τίτλο «Με το πενάκι στο γύψο…».

          Αυτά τα ονόματα των Γελοιογράφων και Σκιτσογράφων συνάντησα στην έρευνα που έκανα όταν ετοίμαζα το βιβλίο «Πειραϊκό Πανόραμα», Πνευματικό και Καλλιτεχνικό Χρονολόγιο του Πειραϊκού χώρου (1784-2005). Εκδόσεις Τσαμαντάκη-Πειραιάς 2006.

Τα παραπάνω στοιχεία βρίσκονται στην σελίδα 237.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος,

Πειραιάς, Κυριακή, 20 Ιουλίου 2014,

Πειραιάς, Κυριακή 20 Ιουλίου 2014,

δεύτερη γραφή, ευτυχώς σαράντα χρόνια μετά, χωρίς γύψο.