Κυριακή 31 Μαΐου 2015

Pier Paolo Pasolini

Pier Paolo Pasolini

     Την τελευταία εβδομάδα σε δύο κινηματογράφους της Αθήνας, προβάλλεται η ταινία «ΠΑΖΟΛΙΝΙ »-Βιογραφία, σε σκηνοθεσία Έιμπελ Φεράρα,(Abel Ferrara) με τον Γουίλιαμ Νταφόε(Willem Dafoe) στον ομώνυμο ρόλο, και τους Ρικάρντο Σκαμάρτσιο, Νινέτο Ντάβολι και μια σειρά άλλων ηθοποιών, όπως γράφει το πρόγραμμα του Δημοτικού Κινηματογράφου «ΑΝΟΙΞΗ» στο Χαϊδάρι, που προτιμήσαμε να παρακολουθήσουμε την ταινία. Ο δημοτικός αυτός κινηματογράφος είναι ένας εξαίρετος και φιλόξενος χώρος, με μεγάλη οθόνη, άνετα καθίσματα, πολύ καλή ακουστική και, τα άτομα που εργάζονται στο ταμείο, είναι ευγενέστατα. Ήταν η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν την κινηματογραφική αυτή φιλόξενη αίθουσα, μια και η πρόσβαση από την περιοχή του Πειραιά, γίνεται με ταξί για όσους δεν διαθέτουν δικό τους μεταφορικό μέσο, ή φιλικών τους προσώπων. Η τιμή ήταν 7 ευρώ. Στην αίθουσα, ήμασταν δυστυχώς μόνο έξι  άγνωστα μεταξύ μας άτομα, το γεγονός αυτό, μου έδωσε τη δυνατότητα στο διάλειμμα και μετά το πέρας της ταινίας, να ρωτήσω τους θεατές αν τους άρεσε η σκηνοθεσία και γενικά η ταινία. Η απάντηση από όλους ήταν αρνητική, παρότι όλοι μας βρισκόμασταν εκεί, με μεγάλη επιθυμία να παρακολουθήσουμε την ταινία για την ζωή, την τραγική και εν ψυχρώ δολοφονία του γνωστού Ιταλού σκηνοθέτη, καθηγητή, ποιητή, πολιτικού αρθρογράφου, μυθιστοριογράφου, μεταφραστή και επαναστάτη ομοφυλόφιλου από τρεις αλήτες και δολοφόνους, την νύχτα της 2ας Νοεμβρίου του 1975, πριν από 40 χρόνια. Σίγουρα, αν ζούσε σήμερα ο ποιητής Πιέρ Πάολο Παζολίνι,(Μπολόνια 5/3/1922-Όστια 2/11/1975) θα ήταν ένας υπέργηρος παππούς που θα ζούσε με τις αναμνήσεις του και τα όποια κλέη της πολύπλευρης καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Εκείνο που θα απασχολούσε εμάς τους νεότερους θαυμαστές του πολύπλευρου έργου του είναι, να γνωρίζαμε αν οι σημερινοί κινηματογραφόφιλοι νέοι και νέες, εξακολουθούν να παρακολουθούν τις αξιόλογες ταινίες του ιδιαίτερα: το «Θεώρημα», τη «Μάμα Ρόμα», τη «Μήδεια», τον «Οιδίποδα Τύραννο», το «Salo» κλπ. ή θα είχε μπει και αυτό στο κινηματογραφικό πάνθεο των σημαντικών σκηνοθετών του 20ου αιώνα, και οι ταινίες του, θα παρακολουθούνταν μόνο από τα μέλη των κινηματογραφικών λεσχών, όπως συμβαίνει και με άλλους σημαντικούς σκηνοθέτες της γενιάς του, όπως είναι ο Ζαν Λουί Γκοντάρ, ο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, ο Ίγκμαρ Μπέργκμαν και πολλοί άλλοι. Αλλά, και παλαιότεροι, όπως ήταν ο θρυλικός Σαρλώ, ο Λουϊ Μάλ, ο Κοντσαλόφσκι, ο Νόρμαν Τζούισον, ο Καρλ Ντάγιερ, ο Σεργκέι Αιζενστάιν, και άλλοι αγαπημένοι της γενιάς μου σκηνοθέτες της παγκόσμιας έβδομης τέχνης.
Οι ιστορικές, πολιτικές, ιδεολογικές, κοινωνικές, και πολιτιστικές συνθήκες άλλαξαν, οι ρυθμοί της ζωής είναι πλέον διαφορετικοί, και οι νέοι λάτρεις της έβδομης τέχνης, ακολουθούν άλλους κοινωνικούς ρυθμούς και αναζητούν πιο ανάλαφρους τρόπους ψυχαγωγίας, διασκέδασης και ταινίες με τρομερή βία και ανεξέλεγκτη δράση. Σίγουρα, ο Ιταλός επαναστάτης της εποχής του διανοούμενος, συγγραφέας και σκηνοθέτης θα είχε και αυτός την τύχη των παλιότερων, δηλαδή των δημιουργών της εποχής του και της γενιάς του. Αυτή είναι η συνεχής ροή του βίου, των γεγονότων της ιστορίας και της παγκόσμιας τέχνης γενικότερα, η μοναδική τέχνη που διασώζεται μάλλον, από αυτήν την αδιάκοπη λαίλαπα της ανατροπής των πάντων, είναι η μαγεία των εικαστικών τεχνών, και αυτό συμβαίνει διότι το πνευματικό έργο των εικαστικών δημιουργών, έχει μπει στο χρηματιστήριο των εμπορικών σκοπιμοτήτων. Πάμπλουτοι μαικήνες παγκοσμίως, έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν ή να επενδύσουν σε πίνακες ζωγραφικής από όλο το φάσμα του χρόνου, των σχολών και των τεχνοτροπιών των εικαστικών δημιουργών. Δηλαδή, για έναν πίνακα του Καραβάτζιο οι διάφοροι μαικήνες της οικονομίας, θα ξοδέψουν αμύθητα πλούτη, παρά για την διάδοση της ταινίας του Τζάρμαν για την ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού ζωγράφου. Ο αμερικάνος πατέρας της Ποπ Άρτ ζωγράφος Άντυ Ουόρχωλ, τα έχει εκφράσει αυτά παλιότερα πολύ καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον αναλυτή.
     Η ταινία «ΠΑΖΟΛΙΝΙ », όπως αναφέρουν οι τρεις γραμμές του προγράμματος, εξετάζει «Νοέμβριος του 1975.Το τελευταίο 24ωρο της ζωής του βρίσκει τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι να προετοιμάζει την πρεμιέρα του «Σαλό» και να συνεχίζει τη συγγραφή του μυθιστορήματός του «Πετρέλαιο».
    Η ταινία του σκηνοθέτη Έιμπελ Φεράρα, δεν μου άρεσε για τους εξής λόγους, παρά την καλή μου πρόθεση και διάθεση να παρακολουθήσω την σκηνοθετική πρόταση αποτύπωσης του Abel Ferrara. Τα πολύ κοντινά πλάνα δεν βοηθούσαν στην σωστή αφήγηση του εξεταζόμενου θέματος. Οι ρυθμοί ήσαν πολύ αργοί, το σενάριο σχεδόν υποτυπώδες, ο Ουίλλιαμ Νταφόε, παρότι μου αρέσει σαν ηθοποιός δεν μπόρεσε να αποδώσει τον δύσκολο σαφώς, αεικίνητο πνευματικά και πολύπλευρο χαρακτήρα του Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Έδωσε έναν Pier Paolo Pasolini υποτονικό, μάλλον κάπως φοβισμένο, έναν ανθρώπινο χαρακτήρα που γνώριζε και δεν γνώριζε που βαδίζει, ότι μάλλον, δεν είχε ηθικούς φραγμούς, ότι ίσως να επεδίωκε και τον χαμό του, πάντως όχι μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα.Αφηγήθηκε τις τελευταίες στιγμές ενός συγγραφέα ο οποίος φαίνεται ότι προετοίμαζε την έκδοση ενός αδιάφορου και ανολοκλήρωτου έργου, έδειξε έναν παρακμιακό τύπο που περιφέρεται συνεχώς προς άγρα υποψήφιων ερωτικών συντρόφων που συναντούσε σε λαϊκά μαγαζιά και επικίνδυνους χώρους της εποχής του σκηνοθέτη. Το θέμα δεν είναι αν ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Πιέρ Πάολο Παζολίνι-αυτός που προέβλεψε τον εκφασισμό των καταναλωτικών κοινωνιών-ψωνίζονταν σε αυτά τα μέρη, ή έβρισκε ερωτικούς συντρόφους από τις πιο επικίνδυνες λαϊκές τάξεις της Ιταλικής κοινωνίας, από τα λούμπεν ανθρώπινα στοιχεία που με μεγάλη μαεστρία περιγράφει στα μυθιστορήματά του, το θέμα νομίζω είναι, ο τρόπος που πλησίαζε αυτά τα τάξι μπόι της εποχής του παλικαράκια, αυτά τα άγρια τεκνάκια του σωρού των νυχτερινών του περιπετειών, το πως συμπεριφέρονταν σε αυτά και τι είδους σχέση δημιουργούσε μαζί τους, μια και όπως φαίνεται και από την ταινία, ο Παζολίνι στην εποχή του, με τις τόσες δικαστικές διώξεις που είχε στο ενεργητικό του, είτε εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας του, είτε επειδή ανήκε στο Κομμουνιστικό στρατόπεδο της εποχής του, είτε εξ αφορμής των δημοσιευμάτων του ή εξαιτίας ορισμένων ταινιών του, ο σκηνοθέτης ήταν πασίγνωστος και αναγνωρίσιμος ακόμα και στα πιο λαϊκά στρώματα της πατρίδας του, ως ένας διανοούμενος σκηνοθέτης που δεν έκρυψε ποτέ τις ομοφυλοφιλικές του τάσεις και επιθυμίες. Δηλαδή, θα πρέπει εκ των υστέρων να αναρωτηθούμε, αν το άτομο και συνειδητός Ιταλός πολίτης Πιέρ Πάολο Παζολίνι χρησιμοποιούσε τα αγόρια αυτά για τις δικές του ερωτικές ορέξεις, ή αν τα μπαρότεκνα αυτά τεκνά, γνωρίζοντας ποιος είναι ο Παζολίνι, απολάμβαναν τα θετικά του οικειοθελούς τους εκμαυλισμού. Θέλω να πω, αν παίζονταν ένα αμοιβαίο σεξουαλικό παιχνίδι, γνωρίζοντας και οι δύο πλευρές το κόστος και το τίμημα του απαγορευμένου στην εποχή του αυτού κρυφού παιχνιδιού. Είναι δύσκολο να εξερευνήσουμε με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, να βρούμε τις γενεσιουργές αιτίες που οδηγούν κάποιον σε αυτήν ή την άλλη συμπεριφορά ή επιλογή, όπως πάλι, δεν είναι σχεδόν ποτέ προβλέψιμη η ερωτική συμπεριφορά των ατόμων, εξαρτάται από την παιδεία, την ηλικία, την προσωπική τους προϊστορία, την αγωγή τους, τις συνθήκες ανατροφής τους και ένα πλήθος άλλων παραγόντων και αστάθμητων ατομικών γεγονότων. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα άτομα που είναι ομοφυλόφιλα, αλλά μιλώ και για τα ετεροφυλόφιλα αλλά και γενικότερα, για την ανθρώπινη επιθυμία, ερωτική ή σεξουαλική που παίζει καθοριστικό ρόλο στην ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών. 
Πολλά τα ανθρώπινα πάθη και με μεγάλη ποικιλία, όσες οι ανθρώπινες υπάρξεις, τόσα  και τα ανθρώπινα αινιγματικά πάθη και οι ανεκπλήρωτες ή μη επιθυμίες τους. Η ανάγκη για τροφή, το ξεπέρασμα της αρρώστιας και η ερωτική συντροφιά είναι τα κυρίαρχα δυναμικά στοιχεία στην πορεία του ανθρώπινου είδους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναφοράς, την ανάγκη κάλυψης των προσωπικών παθών και επιλογών του καθενός μας, οφείλουμε να δούμε και την ζωή ενός απλού ανθρώπου ή ενός πνευματικού ατόμου όπως υπήρξε ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, που η φρικτή δολοφονία του, είχε συνταράξει την κοινή γνώμη της εποχής του τόσο της χώρας του όσο και στο εξωτερικό. 
Η ταινία(PASOLINI) δεν μας φωτίζει την προσωπικότητα του σκηνοθέτη, δεν μας δίνει τον πραγματικό χαρακτήρα που ασφαλώς είχε ο συγγραφέας, δεν κάνει μνεία για τα άλλα του ενδιαφέροντα, για τις σχέσεις του με τους καλλιτέχνες της εποχής του, δεν μας μιλά για τις απόψεις του ποιητή για άλλους ομότεχνούς του, εκτός μίας περιπτώσεως, σίγουρα μας δείχνει μια οιδιπόδεια σχέση του Παζολίνι με την μητέρα του, ή αν θέλετε μια υπερπροστατευτική αγάπη εκείνης προς αυτόν, ακόμα και όταν ο Παζολίνι είναι ένας φτασμένος πλέον καταξιωμένος καλλιτέχνης. Ο Παζολίνι του Φεράρα, δεν έχει προσωπικότητα σαν άτομο, δείχνει κάπως φοβισμένος, τρομαγμένος από την ροή των σύγχρονων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων στην πατρίδα του στα μέσα της δεκαετίας του 1970, περίοδος τρομερών κοινωνικών και πολιτικών αναταράξεων στην ιταλική μπότα. Ο Παζολίνι φαίνεται να διαισθάνεται το τραγικό του τέλος,(όπως και η μητέρα του) που ίσως και να το επιδίωκε, σίγουρα πάντως, προκαλεί με τα δημοσιεύματά του, σαν μοναχικός καβαλάρης και δονκιχώτης επαναστάτης το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της κοινωνίας της εποχής του, αλλά φοβάμαι και ίσως να λαθεύω, χωρίς ξεκάθαρο στόχο, την ίδια στιγμή που μετείχε στην ελίτ της πνευματικής τάξης ή τουλάχιστον ζητούσε την αναγνώριση του έργου του, συγγραφικού ή σκηνοθετικού. Δεν μπορώ να μιλήσω για το σύνολο του συγγραφικού του έργου, γιατί από ότι γνωρίζω αριθμούν αρκετές δεκάδες τόμοι τα Άπαντά του που κυκλοφόρησαν στην Ιταλία μετά τον φρικτό του θάνατο. Γράφοντας πριν από 10 χρόνια το 2005, στο περιοδικό «Οδός Πανός» τεύχος 130/10,12,2005, σ. 188-205, και περνώντας την μελέτη και βιβλιογραφία αυτή, μετέπειτα στις 28/6/2014 και στο μπλοκ μου, με αρκετές συμπληρώσεις, αναφέρθηκα στο έργο του Πιέρ Πάολο Παζολίνι και έθιξα και μέρος της κινηματογραφικής του πορείας. 
Ο Παζολίνι σαν σκηνοθέτης, είχε αρχίσει να χάνει την μαγεία του σε αρκετές του ταινίες, είχε αρχίσει να φαίνεται ο κόπος και ο κορεσμός των κινηματογραφικών του επιλογών, ακόμα και στο θρυλικό για την εποχή του Salo. Έχω εκφράσει και άλλοτε, ότι η ταινία αυτή χρειάζονταν άλλη ματιά από έναν ταγμένο κομμουνιστή διανοούμενο. Η σχέση του Μαρκήσιου Ντε Σαντ με τον Φασισμό, είναι πολύ παρακινδυνευμένη,-όπως την απεικόνισε ο σκηνοθέτης-οι σαδιστικές σκηνές του Μαρκησίου στο συγγραφικό του έργο, υπερκαλύπτουν τις ρηξικέλευθες θέσεις του για το κοινωνικό και θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής του, υποβαθμίζουν τις επαναστατικές θέσεις του Μαρκησίου όσον αφορά τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων και των κοινωνιών, αφήνουν εκτός τον ερωτικό οίστρο των διαφόρων περιπεπλεγμένων σεξουαλικών σχέσεων που περιγράφει, δεν στέκεται ο αναγνώστης στην ωραία του εικονοποιία, στο εύθυμο πολλές φορές ύφος του, στην διακωμώδηση των κακώς κειμένων και συμβάντων της άρχουσας τάξης, στην επιδίωξη απελευθέρωσης του γυναικείου και του αντρικού οργασμού με την μέθοδο της πλήρους αποτίναξης κάθε μορφής κοινωνικής και ηθικής αναστολής, την απαγόρευση της απαγόρευσης, την άρνηση κάθε θεϊκής απαγόρευσης και άνωθεν επιταγής και άλλα κοινωνικά και πολιτικά θέματα που θίγει ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ στην φιλοδοξία του να απελευθερώσει τον ανθρώπινο οργασμό, κάτι που έκαναν πολύ αργότερα, τόσο οι Σουρεαλιστές και το κίνημά τους, όσο και οι πιο προχωρημένες σχολές της ψυχιατρικής τόσο στον αμερικάνικο όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο. 
Ο Φασισμός υπήρξε ένα πολιτικό κίνημα μιας ορισμένης ιστορικής περιόδου στην ιστορία της ανθρωπότητας, που ακολουθήθηκε από μια μεγάλη μάζα ανθρώπων με τη θέλησή τους, όπως το ίδιο συνέβει και με τον Σταλινισμό. Η καθυπόταξη της ανθρώπινης ερωτικής και σεξουαλικής επιθυμίας όμως, είναι κάτι που υιοθετούν και τα λεγόμενα αστικά ή δημοκρατικά καθεστώτα. Όσοι πάλι, έχουν παρακολουθήσει ντοκιμαντέρ ή ταινίες του παλαιού σοβιετικού κινηματογράφου, θα γνωρίζουν ότι εν ονόματι της σοσιαλιστικής επανάστασης και του διαρκούς προλεταριακού αγώνα, οι άνθρωποι στερούνταν ακόμα και την ερωτική συνεύρεση, δεν ήθελαν να σπαταλήσουν δυνάμεις για την προσωπική τους ευχαρίστηση για να μην στερήσουν χρόνο από τον επαναστατικό τους αγώνα και πάει πίσω η μεγάλη προλεταριακή επανάσταση. Το ίδιο συνέβει και με τον Ναζισμό, τα άτομα αναζητούσαν ισχυρές γυναικείες ερωτικές συντρόφους για την διατήρηση του μεγαλείου της φυλής, ήθελαν να οικοδομήσουν μια άλλη ράτσα στηριζόμενοι σε ζεύγη υπεράνθρωπων υπάρξεων, ενώ η νύχτα των μεγάλων μαχαιριών και η δολοφονία του Ρεμ και των ερωτικών ταγμάτων εφόδου του από τον Χίτλερ, άλλα μας φανερώνει. Φρονώ δηλαδή ότι, η σχέση του Μαρκήσιου Ντε Σαντ με τον Φασισμό που επεδίωξε στο έργο του ο Παζολίνι, ίσως να μην ήταν και η πιο κατάλληλη, ιδιαίτερα στις σκηνές εκείνες της Παζολινικής δημιουργίας, που ήσαν περισσότερο προκλητικές και βασανιστικές από όσο το επέβαλε το ίδιο το έργο. Θυμάμαι ότι πρωτοπαρακολούθησα την ταινία σε κινηματογράφο του Παρισιού της εποχής που βρισκόμουν, και έβλεπα τους Γάλλους και τις Γαλλίδες να δυσανασχετούν και να φεύγουν από την αίθουσα, δεν τους άρεσε η προκλητική αυτή πρόκληση, την έβρισκαν περιττή. Το ίδιο συνέβει και στον κινηματογράφο Studio της πλατείας Αμερικής που ξανά παρακολούθησα αργότερα την ταινία, ο κόσμος έκανε εμετό, έβριζε, ή έφευγε από την αίθουσα, δυσανασχετούσε. Ίσως να ήταν αυτός ο σκοπός του σκηνοθέτη, ίσως να ήταν ατυχής ο πολιτικός του σκοπός, ίσως να ήταν ένα άλλο πολιτικό του προμήνυμα, ίσως…, ποιος μπορεί να δώσει σαφή απάντηση σε ένα θέμα όταν δεν υπάρχει πλέον ο ίδιος ο δημιουργός, όλα είναι πλέον εικασίες των μεταγενεστέρων. 
Στην συγκεκριμένη ταινία του Φεράρα, ο σκηνοθέτης, δεν ασχολείται σε βάθος με την φιλοσοφική ματιά του σκηνοθέτη Παζολίνι, ο κινηματογραφικός του φακός εστιάζεται μάλλον στο σεξουαλικό πάθος περισσότερο του σκηνοθέτη, στις πολύ ιδιαίτερες και κάπως ακοινώνητες στιγμές του Παζολίνι, στην τάση του να ξεφεύγει από τα προσωπικά του αδιέξοδα γυρνώντας και ψωνίζοντας νεαρούς της μιάς βραδιάς. Ζούσε δηλαδή μια έντονη και επικίνδυνη ζωή προκαλώντας όχι τόσο τον θάνατο, όσο την ίδια την άρνηση της ζωής. Ο Νταφόε, δεν μπόρεσε να κατανοήσει τα ψυχικά αδιέξοδα του Παζολίνι, δεν διέθετε εκτός ίσως από την κάπως εξωτερική συγγενική εμφάνιση, τις προδιαγραφές εκείνες που θα τον έκαναν να υποδυθεί τον διανοούμενο και σκεπτικιστή επαναστάτη, τον άνθρωπο που προσπάθησε να ενώσει τον Αντόνιο Γκράμσι με τον ποιητικό λόγο, τον σκηνοθέτη εκείνον που ενώ δήλωνε σε όλες του τις συνεντεύξεις ότι ήταν άθεος, γύρισε μια ταινία που είχε μέσα της έντονα το μεταφυσικό στοιχείο όπως ήταν το «Θεώρημα», τον προλετάριο διανοούμενο που επέλεξε την Άννα Μανιάνι να ενσαρκώσει την αιώνια μεσόγεια μητρική ταυτότητα στο έργο του «Μάμα Ρόμα», που είδε στο πρόσωπο της ντίβας Μαρίας Κάλλας την εικόνα της ενσάρκωσης της δικής του «Μήδειας», που ως Τζιότο εικονογράφησε τον δικό του θόλο κινηματογραφικής αισθητικής, και άλλες ταινίες του με τον Τοτό, ή την συγγραφή σεναρίου για την ταινία του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, "Ένας βίαιος θάνατος". Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, υπήρξε ένας σκηνοθέτης και συγγραφέας της γενιάς του με αρκετά αντιφατικά στοιχεία μέσα στο έργο του, με αρκετές κοινωνικές προκλητικές παραμέτρους μόνο και μόνο για να προκαλέσει όπως δείχνουν ορισμένα γραπτά του. Παράδειγμα, η στάση του απέναντι στις εκτρώσεις, οι επαμφοτερίζουσες θέσεις του έναντι της Καθολικής Εκκλησίας, και διάφορες άλλες θέσεις που εξέφρασε για  κοινωνικά γεγονότα και καταστάσεις της εποχής εκείνης. Πολεμούσε συνεχώς το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα της πατρίδας του, συνδέοντάς το άμεσα με την Μαφία και τον φασισμό.
Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι(Μπολόνια 5/3/1922-Όστια 2/11/1975) άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο, είτε συμφωνούμε με ένα μέρος αυτού, είτε διαφωνούμε, είτε ακόμα το αποδεχόμαστε εξ ολοκλήρου χωρίς επιθυμία κριτικής.
Ο ξαφνικός, άδικος και τραγικός του θάνατος, η άγρια εν ψυχρώ δολοφονία του, πολλοί μιλούν για πολιτική δολοφονία, άλλοι για σεξουαλική, αρκετοί και για τα δύο, έδωσε στο άτομο Παζολίνι την δυνατότητα να κερδίσει το ίδιο πρώτο την μάχη του με την αθανασία , πριν ίσως ολοκληρώσει το πάζλ της πνευματικής του δημιουργίας και των προθέσεών της. Το άστρο του Παζολίνι είχε αρχίσει να σκιάζεται όχι τόσο εξαιτίας των ερωτικών του επιλογών και συμπεριφορών, όσο εξαιτίας της χαλάρωσης των ορθών κριτηρίων των καλλιτεχνικών του προτάσεων, η αισθητική του ματιά είχε αρχίσει να θολώνει εν ονόματι μιας πολιτικής στάσης αντίστασης, είχαν αρχίσει να εξαντλούνται τα καλλιτεχνικά του εφόδια από την υπερβολική δημοσιότητα και κατάχρηση. Αν εξετάσουμε την δολοφονία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι σε συσχετισμό με εκείνη του Ιταλού πρωθυπουργού Άλντο Μόρο, σίγουρα θα βρούμε αποχρώσεις πολιτικών σκοπιμοτήτων, σίγουρα θα ενοχοποιήσουμε το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής του, όμως, ποια ήταν η στάση του ίδιου του Παζολίνι απέναντι σε αυτόν-στην εποχή του-υπαρκτό κίνδυνο; Τι επεδίωκε με την επιθετική του έκθεση και πρόκληση, πίστευε πραγματικά ότι θα άλλαζε τον ρου της ιταλικής πολιτικής ιστορίας; Ότι η προλεταριακή τάξη και ιδιαίτερα τα σεξουαλικά της μπρούτα τεκνά θα ακολουθούσαν τα πολιτικά και καλλιτεχνικά του οράματα; Ότι οι Ιταλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι, θα αποδέχονταν ως θέσφατα τα λεγόμενά του; Ο συγγραφέας και διανοούμενος Πιέρ Πάολο Παζολίνι, από ένα σημείο και έπειτα λειτουργούσε σχεδόν με έναν δημοσιογραφικό τρόπο, δηλαδή, ίσως και να προκαλούσε, γράφω ίσως, το «σκάνδαλο της δημοσιότητας» για να έχει ένα πεδίο ύπαρξης. Το θέμα είναι, ποιες εσωτερικές χορδές ενώνουν τον συγγραφέα και ποιητή Πιέρ Πάολο Παζολίνι με εκείνον  του σκηνοθέτη, ποιες οι πολιτικές ανατρεπτικές γραμμές της φιλοσοφικής του ματιάς που οδηγούν στην εδραίωση της προσωπικής του ταυτότητας και ερωτικές ιδιαίτερες επιλογές; Ποια πνευματικά ίχνη άφησε πίσω του-ένας τραγικά δολοφονημένος διανοούμενος ομοφυλόφιλος-που αρχιτεκτονούν το οικοδόμημα της πνευματικής του δημιουργίας; Μπορούμε μετά από τόσα χρόνια από τον ξαφνικό του θάνατο, να ερευνήσουμε το φαινόμενο Παζολίνι και την επιρροή που είχε πάνω στην Ιταλική κουλτούρα, ανεξάρτητα από τον τρόπο του θανάτου του; 
Τι μας είναι ποιο αληθινό και επιθυμητό, το έργο του με τα όποια θετικά ή αρνητικά του στοιχεία, ή η διερεύνηση των αιτιών της δολοφονίας του; 
Τελικά ο θάνατός του, ή η ζωή του μας προκαλεί περισσότερο ενδιαφέρον; 
Ο χρόνος είναι εκείνος που αποφασίζει για τα πάντα, η σκόνη του χρόνου σκεπάζει δίκαιους και αδίκους, ομοφυλόφιλους και ετεροφυλόφιλους, θήτες και θύματα, πνευματικά δημιουργήματα και αδιάφορα ανθρώπινα περάσματα, ηθικές προτροπές και αισθητικές προθέσεις, όλα χάνονται κάτω από την σκόνη της άμμου του χρόνου.
    Όσο όμως εξακολουθεί να υπάρχει ανθρώπινος πολιτισμός, όσο υπάρχουν κοινωνίες που αντλούν τα υλικά της οικοδόμησής τους από τον χώρο της τέχνης και της πνευματικής δημιουργίας, η καλλιτεχνική παρακαταθήκη που μας άφησε πίσω του ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, θα μας είναι χρήσιμη και απαραίτητη σαν ένας ακόμα μεγάλος καθρέπτης όπου οι άνθρωποι θα αντικρίζουν το πρόσωπό και τις σκιές τους, στο αέναο και τυχαίο ταξίδι της ύπαρξης, σε ένα ταξίδι που το αστέρι που θα λέγεται Παζολίνι θα φωτίζει τις δικές του σκιές στο δικό μας πέρασμα.
     Με την ευκαιρία της ταινίας «ΠΑΖΟΛΙΝΙ », μεταφέρω εδώ στο μπλοκ μου μερικά αποσπάσματα δημοσιευμάτων όχι από ελληνικές εφημερίδες για τον θάνατο του Παζολίνι, αλλά, από τον Ιταλικό τύπο της εποχής, που παρότι δεν γνώριζα Ιταλικά, αγόρασα από περίπτερα της εποχής εκείνης, και φύλαξα στο αρχείο μου.
LA STAMPA
Anno 109, Numero 256, Mercoledi 5 Novembre 1975
Interrogato oggi l’ uccisore di Pasolini
Atteso un altro rapporto della polizia
Forse lo scrittore frequentava lo stesso bar del diciassettenne- L’  inchiesta giudiziara smentirebbe la tesi difensiva del ragazzo
    Nostro servizio particolare. Roma 4 novembre
Piazza del Cinquecento, lato sinistro della Stazione Termini sotto ai portico ci sono negozi, bancarelle e bar; nel centro si lavora da anni per l’ interminable metropolitana. Al limite del giardino che porta verso il museo delle terme s’e un chiosco, ditto La casina delle rose. Pier Paolo Pasolini arrivo qui la sera del primo november Erano le 22.30 Tra Il bar “Dei” e il giardinetto incontro Giuseppe Pelosi. Il diclassettenne che ha confessato l’ omicidio. Tentiamo un indagine per capire se vittima e assassino si conoscevano e per chiarire altri punti sfocati della tragica storia…..
   Το άρθρο είναι τετράστηλο και υπογράφεται από τον Fabrizio Carbone
CORRIERE DELLA SERA
Giovedi 6 novembre 1975
NOTIZIE DALL’ INTERNO
Piu di diecimila persone hanno seguito il feretro
GENTE DEL POPOLO E INTELLETTUALI AI FUNERALI DI PIER PAOLO PASOLINI
La salma dello scrittore in nottata a Casarsa della Delizia dove sara tumulata nella chiesa di Santa Crose Continuano a giungere alla madre attestati di cordoglio da tutto il mondo
    A meta della mattina una folla silenziosa di artisti. Intellettuali ragazzi  d’ ogni estrazione sociale gia affollava la piccolo piazza su cui si affaccia la Casa della Cultura, aspettando l’ arrivo del feretro di Pier Paolo Pasolini. Alle 11.30 e arivate la cassa di rovere, portata a spalla anche dal l’ attore Ninetto Davoli.
Το ρεπορτάζ είναι δίστηλο και στην ίδια σελίδα υπάρχει κείμενο του Ulderico Munzi, με τίτλο:
Nuove ipotesi sul delitto di Ostia Un teste avrebbe assistito alla tragedia
CORRIERE DELLA SERA
Milano, Martedi 4 novembre 1975
- ULTIMA LETTERA A PIER PAOLO PASOLINI
  Το άρθρο είναι του συγγραφέα Italo Calvino.
Στην πρώτη σελίδα υπάρχουν τα άρθρα του
Antonio Padellano, “Radiografia di un ragazzo divenuto assassino” και του
Uldrerico Munzi “Emozione nel mondo culturale per la morte di Pasolini. Lo scrittore era ancora vivo quando l’ auto lo travolse”
GENTE 8/12/1975, N. 49
Quie che so della morte di Pasolini
Το κείμενο είναι του Giovanni Ruggeri
IL GIORNALE
Milano martedi 4/11/1975
Prime risultanze delle indagini sull’ uccisione dello scrittore
Pasolini era ancora vivo quando l’  auto l’ ha travolto
Το κείμενο είναι του Claudio Lanti
Και ολόκληρη η σελίδα 6
Le reazione e I commenti di amici, osservatori, partiti e giuristi alla tragica fine di Pier Paolo Pαsolini.
Il giornale vaticano gli dedica solo sei righe Impacciato omaggio della stampa comunista, το κείμενο είναι του Francesco d’ Andrea και,
Solo gli amici piu intimi nella casa dell’ Eur
Quasi nessuna visita ma tanti telegrammi. Το κείμενο είναι του Ottorino Gurgo
IL TEMPO
Martedi, 2 Novembre 1976
Pochi Ricordano la fine dello scritore regista
Pier Paolo Una brutta storia
Le tappe di una tragedia
Pino la rana attende l’  appello, του Franco Salomone
IL TEMPO 19/11/1975
Un eccezionale documento fotografico
Pelosi recita in carcere L’ assassinio di Pasolini
LA STAMPA
Gioventi 6/11/1975
Una ricostruzione di Oriana Fallaci, smentita di polizia e carabinieri
Furono in tre a uccidere Pasolini
LA STAMPA
4/11/1975
L’ INCHIESTA DELLA MAGISTRATURA SULLA TRAGICA FINE DELLO SCRITORE
Il ragazzo in carcere racconta come uccise Pier Paolo Pasolini το κείμενο είναι του Fabrizio Carbone. Και
Da sette ville al prato dove e stato ucciso lo scrittore
Tragico viaggio nelle borgate του Furio Colombo
CORRIERE DELLA SERA 6/11/1975
Un po di pudore του Enzo Biagi.

    Πιέρ Πάολο Παζολίνι, σαράντα χρόνια μετά, και ακόμα γεννά ερωτήματα τόσο ο ίδιος, όσο και η ζωή του, αλλά το κυριότερο, το πολύπλευρο έργο του. Ένα έργο που άγγιξε τους νέους και τις νέες της γενιάς μου, που άφησε πίσω του ένα στίγμα καλαισθησίας και πνευματικού προβληματισμού, αλλά και πολλά ερωτήματα και ερωτηματικά. Η ζωή του, έγινε κόμικς, αφορμή για να γραφτούν βιβλία, άρθρα, σχόλια, μελέτες να γυριστούν ταινίες. Το σίγουρο πάντως είναι, ότι δεν ξεχάστηκε από τους μεταγενέστερους διανοούμενους, ούτε της πατρίδας του, ούτε άλλων χωρών. 
Εδώ τελειώνει και η δική μου περιδιάβαση σαράντα χρόνια μετά, με αφορμή την ταινία του Έιμπελ Φεράρα «Pazolini» μια ταινία άνευρη, χαλαρή, κάπως αδιάφορη. Δεν πειράζει όμως, έγινε η αφορμή για να θυμηθούμε τον δημιουργό και τις τελευταίες του στιγμές που διαπραγματεύεται, να θυμηθούμε δικά μας διαβάσματα, τα χρόνια-χελιδόνια που πέρασαν ανεπιστρεπτί, το τι φυλάξαμε στο αρχείο μας, και το τι άγνωστο μας περιμένει ακόμα.. Δεν ανέφερα τις ελληνικές εφημερίδες γιατί θα χρειαζόμουν άλλου είδους ερευνητική ματιά.
Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, έζησε σαν ένας επαναστάτης τρομαγμένος, έφυγε σαν ένας τρομαγμένος επαναστάτης. Στο ενδιάμεσο διάστημα του βίου του προσπάθησε να ξορκίσει τους εφιάλτες της ζωής με το έργο του, να γεμίσει τις μοναχικές του νύχτες με στιγμιαία αδιάφορα ερωτικά αγγίγματα, ακολούθησε τα πιο ακραία όρια της ζωής για να γευτεί το πιο πικρό ποτήρι του θανάτου.
Πιέρ Παζολίνι Πάολο, ένας σταυρωμένος της ζωής ανάμεσα σε δυό προφήτες του μέλλοντος.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη γραφή σήμερα, Κυριακή, 31 Μαΐου 2015

Πειραιάς, 31/5/2015                                                                                  

Σάββατο 23 Μαΐου 2015

περιοδικό ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

περιοδικό  ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

    Επτά χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, και τον διωγμό και ξεριζωμό των Ελλήνων από τα μέρη της πανάρχαιας γης της Ιωνίας, και δύο πριν την έκδοση του αριστερού λογοτεχνικού περιοδικού «Νέοι Πρωτοπόροι(1931-1936)», ο ποιητής Φώτος Γιοφύλλης, εξέδωσε ένα μηνιαίο περιοδικό με τίτλο, «Πρωτοπορία». Ήταν 4 του Γενάρη του 1929, όπως μαρτυρεί το πρώτο του τεύχος και το ένθετο γράμμα του ίδιου του ιδιοκτήτη και διευθυντή. Γράφει ο Γιοφύλλης:
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ
ΑΘΗΝΑ                                    ΑΘΗΝΑ, ΤΗ 4-1-1929
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΦΩΤΟΣ ΓΙΟΦΥΛΛΗΣ
ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 13 Β

    Σας στέλνουμε ένα φυλλάδιο του νέου μας περιοδικού «Πρωτοπορία», που έχει σκοπό να παρακολουθήση και να δυναμώση την καλλιτεχνική και λογοτεχνική παραγωγή της Ελλάδος.
    Επειδή έχουμε την ελπίδα ότι θέλετε να ενισχύσετε τον σκοπό μας και το έργο μας, σας στέλνουμε μαζί και μια  αγγελία με τις λεπτομέρειες του προγράμματός μας και με πίνακα εγγραφής για να εγγραφήτε, αν επιθυμείτε.
                                       Με πολλήν υπόληψη
                                       Σπύρος Ν. Μουσούρης-Γιοφύλλης
    Να υπενθυμίσουμε, ότι την χρονιά εκείνη, σύμφωνα με τις εκπληκτικές εργασίες αποδελτίωσης που έχει πραγματοποιήσει η ερευνητική ομάδα της Θεσσαλονίκης υπό την εποπτεία του Χ. Λ. Καράογλου, «Περιοδικά λόγου και τέχνης (1901-1940)»- αναλυτική βιβλιογραφία και παρουσίαση, τόμος δεύτερος, Αθηναϊκά Περιοδικά (1926-1933), εκδόσεις University Studio Press 2002, εκτός από την «Πρωτοπορία», την χρονιά εκείνη κυκλοφόρησαν και τα εξής λογοτεχνικά περιοδικά:
Ο «Σταλακτίτης» του Κ. Κριεζή, η δεκαπενθήμερη έκδοση βιβλίου «Ελληνική Βιβλιογραφία», η «Εθνική Επιθεώρησης Ελλάδος» του Δώρη Κουβαρά, το εβδομαδιαίο εικονογραφημένο περιοδικό «Ελληνικά Μυθιστορήματα» με διευθυντή τον Νίκο Λιβαδά, το μουσικοφιλολογικό-επιστημονικό περιοδικό του Θεόδωρου Θωίδη «Μουσικός Κόσμος», η πασίγνωστη από την εποχή εκείνη, μηνιαία λογοτεχνική επιθεώρηση «Ο Νουμάς»(1929-1931) του Δημήτρη Π. Ταγκόπουλου, όργανο των ελλήνων δημοτικιστών, και τέλος, το γνωστό στον πνευματικό Πειραϊκό χώρο μηνιαίο περιοδικό λόγου και τέχνης «Διανοούμενος»(Νοέμβριος 1929-Ιανουάριος 1930) με φροντιστές τον ποιητή Γρηγόρη Ν. Θεοχάρη και Νίκο Ι Βλάχο, που εκδόθηκε στον Πειραιά στο τυπογραφείο των Τσουρουνάκη και (Π. Σ.) Βαρβαρέσου που βρίσκονταν στην γωνία Σωκράτους και Αγίου Κωνσταντίνου.
Η σημερινή κεντρική λεωφόρους Ηρώων Πολυτεχνείου, πριν μετονομαστεί μετά το πέρας της δικτατορίας του 1967, ονομάζονταν Βασιλέως Κωνσταντίνου Β΄, και πριν λέγονταν Σωκράτους, όπως την θυμούνται οι παλαιοί γηγενείς Πειραιώτες.
    Ο δεύτερος τόμος του βιβλίου «Περιοδικά λόγου και τέχνης», αφιερώνει τις σελίδες 216-230 στο περιοδικό, όπου υπάρχουν σχετικά κείμενα, δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες και αναφέρονται ονομαστικοί κατάλογοι των συνεργατών ανάλογα με το εξεταζόμενο θέμα. (Ποίηση-Πεζογραφία-Λυρική πρόζα-πεζοτράγουδο-Λογοτεχνική κριτική-Βιβλιοκρισίες-Θέατρο-Θεατρική κριτική-Μουσική, χορός-Επιστολές-Γλωσσικά άρθρα-Εικαστικά έργα-Αρχιτεκτονική, εικαστική κριτική-Φωτογραφία-Κινηματογράφος-Διάφορα). Όπως δείχνουν οι κατάλογοι που συνέταξε η ερευνητική ομάδα του Χ. Λ. Καράογλου, το περιοδικό παρά τα περί του αντιθέτου, είχε ευρύτατη γκάμα ενδιαφερόντων, και αρκετούς γνωστούς και καταξιωμένους συνεργάτες. Όπως παραδείγματος χάρη οι: Δημοσθένης Βουτυράς, Τάσος Αθανασιάδης, Παντελής Πρεβελάκης, Γιάννης Ψυχάρης από τον χώρο της πεζογραφίας, Κώστας Γ. Καρυωτάκης, Μιλτιάδης Μαλακάσης Τάκης Παπατζώνης, Σωτήρης Σκίπης, Νίκος Χάγερ Μπουφίδης από τον χώρο της ποίησης, Μαριέττα Μινώτου, Κώστας Βάρναλης, Γεράσιμος Σπαταλάς, Παύλος Νιρβάνας, Μ. Φιλήντας, Βασίλης Μεσολογγίτης, από τον χώρο της λογοτεχνικής κριτικής και βιβλιοκρισίας, Μ. Βάλσας, Κώστας Βελμύρας και Άγγελος Δόξας από το χώρο του Θεάτρου και της Θεατρικής κριτικής, η Nellys και ο Κώστας Φαλτάιτς από τον κόσμο της φωτογραφίας, και, η Καλλιόπη Ιγγλέση από την κινηματογραφική τέχνη. Πολλά και γνωστά τα ονόματα, καθώς και πολλά τα ενδιαφέροντα των νέων και παλαιότερων που συμμετέχουν ως συνεργάτες του περιοδικού Πρωτοπορία. Ας μην ξεχνάμε, ότι το κίνημα του Φουτουρισμού που ίδρυσε ο Ιταλός ποιητής και διανοούμενος-γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια 22/12/1876-Ιταλία 2/12/1944-και θιασώτης του Μουσολινικού καθεστώτος Φίλιππο Τομάζο Μαρινέττι(Filippo Tommaso Marinetti), έδωσε μεγάλη σημασία στην τέχνη του κινηματογράφου και την προπαγάνδα που μπορούσε να ασκήσει μέσω αυτής στις μεγάλες πλατείες μάζες, κάτι, που εκμεταλλεύτηκε και το τότε σοβιετικό καθεστώς και εφάρμοσε στην δική του κομματική-προπαγανδιστική έβδομη τέχνη. Η περίπτωση του σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν και άλλων σοβιετικών μάγων της έβδομης τέχνης της εποχής των χρυσών και μεγάλων επικών σκηνοθετών, μας φανερώνει πολλά στοιχεία σύγκλισης μεταξύ των δύο αντίθετων ιδεολογιών, όπως και της γερμανίδας Λένι Ρίφενσταλ.      
    Το περιοδικό κυκλοφόρησε από τον Ιανουάριο του 1929 έως τον Αύγουστο του 1931,συνολικά τρία χρόνια, σύνολο τευχών 28, όπως διαπιστώνουμε, δεν μακροημέρευσε στο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό λιβάδι του μεσοπολέμου. Παρόλα αυτά, υπήρξε αρκετά γνωστό στην εποχή του και τους πρωτοποριακούς λογοτεχνικούς κύκλους, τόσο για τα κριτικά του δημοσιεύματα, όσο και για τις εικαστικές παραστάσεις που δημοσιεύθηκαν στα τεύχη του, οφείλουμε να τονίσουμε με την σχετική επιφύλαξη, ότι το περιοδικό «Πρωτοπορία», ήταν το πρώτο(;), ή τουλάχιστον από τα πρώτα λογοτεχνικά περιοδικά που ασχολήθηκε συστηματικά με την έβδομη τέχνη. Ο φιλόλογος Σταύρος Παπακυρίτσης, στο λήμμα για το περιοδικό σελίδα 1889, του «Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» των εκδόσεων Στέφανου Πατάκη-Αθήνα 207, σημειώνει μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Η Πρωτοπορία διακρίνεται για τον κριτικό λόγο, που ευδοκίμησε στις σελίδες της. Στην στενή σχέση του Γιοφύλλη με τον φουτουρισμό(ο ίδιος είχε δώσει σχετικά ποιητικά δείγματα στο παρελθόν) οφείλεται και η πρόθεσή του το περιοδικό να στραφεί προς πρωτοποριακά ρεύματα της εποχής. Τελικά αυτό επιτεύχθηκε, κυρίως σε ότι αφορά τα εικαστικά έργα που δημοσιεύθηκαν, καθώς στη λογοτεχνία το περιοδικό δεν εμφάνισε κάτι το πρωτοποριακό. Ενδιαφέρουσα είναι εξάλλου, η κριτική στάση του Γιοφύλλη για τη σχέση «αριστερής» πολιτικής και λογοτεχνικής πρωτοπορίας στο σοβιετικό καθεστώς(στη στήλη «Σταράτα», από όπου αναδύθηκαν σταδιακά τα «σοσιαλ-δημοκρατικά» φρονήματα του εντύπου). Να σημειωθεί, τέλος, ότι η Πρωτοπορία είναι το μοναδικό περιοδικό της εποχής που ασχολήθηκε συστηματικά με κινηματογραφικά θέματα».
Επίσης, στην εργασία του περιοδικού «Περιοδικά λόγου και τέχνης», σελίδα 220 και 221 σημειώνονται σχετικά τα εξής:
«Όμως η πολιτική θέση του περιοδικού γίνεται σχετικά σαφής σε μερικά σχόλια της πρωτοσέλιδης επίκαιρης στήλης «Σταράτα», μολονότι σπανίως έχει πολιτικό περιεχόμενο». Και παρακάτω: «Το γλωσσικό και, ειδικότερα, η καθιέρωση του λατινικού αλφαβήτου είναι το κύριο ζήτημα, στο οποίο επικεντρώνεται η κριτική του περιοδικού». Μιλά επίσης για την στενή σχέση του περιοδικού με τον λογοτέχνη και πρωτοπόρο δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη: «Ιδιαίτερη είναι η σχέση του περιοδικού με τον Ψυχάρη. Για τον δεύτερο, η Πρωτοπορία αποτελεί ίσως το μοναδικό, αυτήν την εποχή, βήμα έκφρασης των απόψεών του στην Ελλάδα…».
    Τα ενδεικτικά αυτά δημοσιεύματα, μας φανερώνουν τον καλό αγώνα των πνευματικών ανθρώπων της εποχής του μεσοπολέμου και την επιθυμία τους για μια αλλαγή στα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά πράγματα της εποχής των. Τα περισσότερα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά περιοδικά, είχαν στόχο την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και υποστήριζαν φανερά τις απόψεις και τις θέσεις των ηγετών του δημοτικιστικού κινήματος και τις απόψεις των δημιουργών που επεδίωκαν την γλωσσική αλλαγή, όπως ήταν ο ποιητής Κωστής Παλαμάς και άλλοι.
Όσον αφορά τώρα, το εικαστικό κομμάτι του περιοδικού, θα άξιζε ίσως, μια συγκριτική μελέτη από τους τεχνοκριτικούς, μεταξύ του περιοδικού «Καλλιτέχνης» και «Πρωτοπορία».
    Από το περιοδικό αυτό εδώ και αρκετές δεκαετίες, κατόρθωσα να βρω σε πάγκο στο Μοναστηράκι, τέσσερα τεύχη, τα οποία όπως αναφέρουν στο οπισθόφυλλο, μου κόστισαν 2000 παλαιές δραχμές. Τα δύο πρώτα τεύχη είναι φθαρμένα, τα άλλα δύο, είναι σε σχετικά καλή κατάσταση παρά την παρέλευση τόσων χρόνων.
Οι διαστάσεις τους είναι 16,5Χ22,5. Το χρώμα τους είναι ανοιχτό κρεμ και με κόκκινα καλλιτεχνικά γράμματα αναφέρεται ο τίτλος του περιοδικού, και, υπάρχει ένα κόκκινο βέλος διαγώνια του εξωφύλλου που καλύπτει όλη την μπροστινή σχεδόν σελίδα και στα τέσσερα τεύχη. Στο οπισθόφυλλο και των τεσσάρων τευχών, υπάρχει ολοσέλιδη διαφήμιση της φωτογραφικής μηχανής KODAK, μιας μάρκας πολύ διάσημης και χρησιμοποιούμενης, και στους νέους της γενιάς μου, δεκαετία του 1980. Αξίζει να αναφέρουμε ότι, στην γενιά μου, ήταν και εξακολουθεί να παραμένει γνωστό μεγάλο και κεντρικό βιβλιοπωλείο στο κέντρο της Αθήνας, με τον ίδιο τίτλο. Ένα πλούσιο σε εκδόσεις βιβλιοπωλείο, που έκανε μεγάλες εκπτώσεις στα βιβλία, στους άφραγκους σχεδόν τότε νέους, υπάρχει ακόμα.
Τα τεύχη είναι τα εξής:
Α. Χρόνος Ι. Φυλλάδιο Ι. Γενάρης 1929, δραχμαί 5
Β. Χρόνος Ι. Φυλλάδιο 2, Φλεβάρης 1929, δραχμαί 5
Γ. Χρόνος Ι. Φυλλάδιο 3, Μάρτης 1929, δραχμαί 5
Δ. Χρόνος Ι. Φυλλάδιο 4, Απρίλης 1929, δραχμαί 5
Και για τα τέσσερα τεύχη, υπάρχει ενιαία σελιδαρίθμηση.
Τα στοιχεία του περιοδικού είναι τα εξής:
«ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ»
Περιοδικό για την Καλλιτεχνία και την Λογοτεχνία
Βγαίνει στην Αθήνα κάθε μήνα
Διευθυντής και Ιδιοκτήτης: Φώτος Γιοφύλλης(Σπύρος Ν. Μουσούρης)
Γραφεία Βερανζέρου 13 Β.
Εγγραφή προπληρωμένη για ένα χρόνο: Στην Ελλάδα δραχμές 60, στο εξωτερικό 10 σελίνια ή 3 δολάρια. Τα χρήματα πρέπει να στέλνονται με επιταγή στο όνομα του Σπύρου Ν. Μουσούρη.
Η ανακοίνωση είναι δημοσιευμένη ακριβώς από κάτω στα γερμανικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά.
Στο πρώτο τεύχος, υπάρχει ένθετη δισέλιδη Αγγελία για την έκδοση του περιοδικού που κάνει λόγο για τον σκοπό της έκδοσης, μας μιλά για τα περιεχόμενά της, τους συνεργάτες της και μας δίνει τις προγραμματικές της θα γράφαμε καταθέσεις ,καθώς, και χρήσιμες πληροφορίες για το περιοδικό, και, Πίνακα Εγγραφής συνδρομητών. Είναι ένα αυτόνομο έντυπο, το οποίο μπορεί να  ταχυδρομηθεί.
ΣΚΟΠΟΣ:
Η παρακολούθηση και το δυνάμωμα κάθε προσπάθειας κ’ εργασίας ζωντανής κι αξιόλογης στη σύγχρονη Καλλιτεχνία και Λογοτεχνία μας και παράλληλα η προσεχτική κριτική, καθώς κ’ η πολεμική ενάντια σε κάθε ψευτιά.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Η φρεσκότερη και πρωτοτυπότερη σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή ντόπια και ξένη (διήγημα, ποίημα, θεατρικά έργα κ.λ.π.). Μελέτες για την Τέχνη πιο γενικές και πιο ειδικές. Κριτική παρακολούθηση της τρεχούμενης ζωής στη Λογοτεχνία, στο Θέατρο, στη Μουσική, στη Ζωγραφική, στη Γλυπτική, στην Αρχιτεκτονική, στο Χορό, στον Κινηματογράφο, και στη Διακοσμητική, γραμμένη από τους πιο ειδικούς και συγχρονισμένους κριτικούς μας. Η ξένη τρεχούμενη καλλιτεχνική και λογοτεχνική κίνηση στο Παρίσι, Νέα Υόρκη, Μόσκα, Βερολίνο, Μιλάνο, Λόντρα, Τόκιο κλπ.
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ:
Ψυχάρης, Κωστής Παλαμάς, Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Κώστας Βάρναλης, Άγγελος Σικελιανός, Δημοσθένης Βουτυράς, Τάκης Παπατζώνης, Μένος Φιλήντας, Μανόλης Καλομοίρης, Αιμίλιος Ριάδης, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Νίκος Νικολαϊδης, Κωστής Βελμύρας, Νίκος Χάγερ Μπουφίδης, Νίκος Καζαντζάκης, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Λιλή Πριονιστή, Αθηνά Σαραντίδη, Κα Ρεϋμόντ, Ναυσικά Γεωργιάδη, Ίρις Σκαραβαίου, Γεράσιμος Σπαταλάς, Α. Μ. Στρατηγόπουλος, Κώστας Φαλτάιτς, Αδαμάντιος Παπαδήμας, Φ. Ροκ, Αλέξανδρος Γρίβας, Μ. Βισάνθης, Ρένος Έλληνας. Θ. Παπαμανώλης, Γιάννης Θύμιος και πολλοί άλλοι.
Η ΕΚΔΟΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ ΤΟ ΓΕΝΑΡΗ 1929
ΓΙΑΤΙ ΒΓΑΙΝΕΙ Η «ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ»
Στην προγραμματική αυτή ανακοίνωση, ο ποιητής και εκδότης Φώτος Γιοφύλλης, προτάσσει απόσπασμα από την ποιητική σύνθεση «Οι Πατέρες» του Κωστή Παλαμά.
…Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής.
Κι’ αν είναι
κ’ έρθουνε χρόνια δίσεχτα, πέσουν καιροί οργισμένοι,
κι’ όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα, κι όσα δέντρα
για τίποτ’ άλλο δε φελάν παρά για μετερίζια.,
μη φοβηθής το χαλασμό. Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα,
ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε το περιβόλι, κόφτ’ το,
και χτίσε κάστρο απάνω του και ταμπουρώσου μέσα,
για πάλαιμα, για μάτωμα, για την καινούργια γένα
π’ όλο την περιμένουμε κι’ όλο κινάει για νάρθη…
    Ας βεβαιωθή ο κόσμος που μπορεί να αιστανθή και να σκεφτή, που αγαπάει και που πονάει το γνήσια και αληθινά ωραίο πως, όσο κι’ αν ήρθανε χρόνια δίσεχτα, όσο κι’ αν πέσαν καιροί ωργισμένοι, το χωράφι της τέχνης κρατάει τον Ιερό Σπόρο και θα τον κάμη να πετάξη ρωμαλέο φυτό. Μη φοβάστε! Χρειάζεται τσεκούρι και κλαδευτήρι, γερό κλάδεμα, για να φυτρώση το δέντρο και ν’ αναδώση την Καινούργια Γένα.
Είναι καιρός πια. Η λογοτεχνία και η τέχνη μας αρκετά χαροπάλεψαν ανάμεσα σε τόσα αγκάθια, μέσα σ’ ένα χέρσο γερασμένο χωράφι. Χρειάζεται ξανάνιωμα. Αυτός είναι ο σκοπός μας. Γι’ αυτό θα πολεμήσωμε.
     Η μούχλα πρέπει να ξεπαστρευτή, και να φύγη από την καλλιτεχνική μας ζωή. Χρειάζεται να χτυπηθούν μερικά σκουριασμένα πράμματα, να βγούν οι αράχνες και να ξεκαθαριστή ο δρόμος. Τότες θα ιδούμε που πάμε και τότες θα μπορέση η Καλλιτεχνική μας δημιουργία να προχωρήση ρωμαλέα και θαραλλέα.
     Πρέπει να φύγουν από τη μέση τα εμπόδια που μαραίνουν την τόλμη.
    Ας ρίξουμε τα μάτια μας με αθωότητα και λαιμαργία σε ότι γίνεται τώρα στην παγκόσμια τέχνη. Ας μην κλειόμαστε σαν τους Μανταρίνους στον εαυτό μας, στα στενά και χιλιοτριμμένα ρούχα που μας έδωκε το φριχτό μικρολόγο περιβάλλον μας. Ο κόσμος αλάκερος ζυμώνει αυτή την στιγμή χίλιες ιδέες και χίλιες προσπάθειες με τη δύναμη που ξεχύνουν αμέτρητα ταλέντα και μορφωμένα μυαλά. Κι’ όμως εμείς εννοούμε να παίζουμε το ρόλο του σκατζόχερα. Μα τάχα τι φοβούμαστε; Μη χάσουμε τα «ιερά θέσφατα» της περίφημης κριτικής μας, ή τ’ αριστουργήματα  ενού ατροφικού και άτολμου αιώνα;
    Αρκετά ξωδέψαμε τον καιρό μας με ανόητα μικρολογήματα. Αρκετά συζητήσαμε για πράμματα που δεν αξίζουν τον κόπο…
    Είναι ανάγκη πολλά να συντριφτούνε για να βοηθήσουμε τη δημιουργία. Κλαδευτήρι και τσαπί! Μαζί-μαζί και πλάϊ-πλάϊ και τα δύο.
    Έτσι, ο καλλιτεχνικός και λογοτεχνικός μας κόσμος που νοιώθει μέσα του κάποια δημιουργική ορμή κι’ ο φιλότεχνος κόσμος που συμπαθεί τους αγώνες πούχουν κάποια σημασία, ελπίζουμε πως θα βρεθούνε μαζί μας.
     Η ελπίδα μας αυτή αξαίνει πιο πολύ την ορμή μας.
                                       Φώτος Γιοφύλλης
    Μια λογοτεχνική και καλλιτεχνική προγραμματική ανακοίνωση, η οποία και μετά από ογδόντα τόσα χρόνια, μπορεί να βρει κανείς στοιχεία που ομοιάζουν με την σημερινή μας πνευματική παθογένεια. Και δεν είναι τυχαία η προμετωπίδα από την ποιητική σύνθεση του γεραρού Κωστή Παλαμά, ο οποίος δίνει τον επαναστατικό τόνο με τον λόγο του στο ύφος του κειμένου του Γιοφύλλη, αλλά, και τις πνευματικές συγγένειες μεταξύ τους.                        
Έπρεπε να περάσουν αρκετές δεκαετίες, από την έκδοση του περιοδικού «Πρωτοπορία», για να πάψουν τα λογοτεχνικά περιοδικά να ασχολούνται με αυτήν την μικρολογία που καυτηριάζει ο Φώτος Γιοφύλλης, μέχρι να ξαναπέσουμε ξανά σε αυτήν την ατέλειωτη σε προσωπικό επίπεδο, πολιτικό λόγο, και καλλιτεχνική έκφραση τιποτολογία. Άτομα, που εξακολουθούν να κρατούν τα ηνία των πνευματικών και καλλιτεχνικών πραγμάτων της πτωχευμένης χώρας μας, από την μεταπολίτευση μέχρι των ημερών μας.
Ας δούμε τι περιέχουν τα τέσσερα αυτά τεύχη.
Πρώτο τεύχος:
«σταράτα» του Φώτου Γιοφύλλη,σ.3-5
«πρέπει να γράφουμε με το λατινικό αλφάβητο» του Μ. Φιλήντα, σ.5-7
«ΙΚΕΤΙΔΕΣ»(Argumentum)-ποίημα-του Τάκη Παπατζώνη, σ.8-10
«Υπερρεαλιστικό μπαλέτο»-ποίημα-του Νίκου Χάγερ Μπουφίδη, σ.10
«Από πάνω» του Γιάννη Ψυχάρη, σ,11
«Δύο κηδείες»(περιγραφή), του Βασίλη Μεσολογγίτη, σ.11
«Γιατί χάθηκε ο Αλή-Ντζαμπαρά ο Μεγάλος Λαθρέμπορας», του Βσεβολοντ Ιβάνωφ (μετάφραση Αθηνά Σαραντίδη), σ.12-15
«Το φετεινό Φθινοπωρινό Σαλόν» του Luc Benoist (μετάφραση Αδαμάντιος Δ. Παπαδήμας), σ.15-20
Στις σελίδες «Η Ζωή του Μηνός», ο ποιητής Κώστας Βάρναλης κρίνει τα βιβλία των -Γιάννη Ψυχάρη, «Un pays qui ne vent pas de sa langue» Παρίσι 1928.
-Κοκκινάκη, «Η τελευταία συμφωνία»(ποιήματα), 1929
-Κοντέσσας ντε Νουάϊγ, «Ποιήματα»(μετάφραση Μυρτιώτισσας) 1928
Ο Φώτος Γιοφύλλης, κρίνει τα ποιήματα του Πότη Ψαλτήρα με τίτλο «Σχήματα»
Στις στήλες Θέατρο ο Κωστής Βελμύρας, μιλά για τα θεατρικά έργα
-«Η γυμνή γυναίκα» του Μπατάιγ, Θέατρο-θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη.
-«Το καρναβάλι του έρωτος» του Σαρλ Μερέ, Θέατρο Τριανόν-θίασος Αμηρά.
Στην στήλη για την Μουσική ο Γιάννης Φραγκόπουλος γράφει για τις «Συναυλίες για τον Σούμπερτ» που διοργανώθηκαν στην Αθήνα με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας από το Ωδείο Αθηνών.
Ο Φώτος Γιοφύλλης κρατά και τις στήλες των εικαστικών εκθέσεων. Ας μην ξεχνάμε, ότι κυκλοφορούν και δύο τόμοι του με την ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής.
Παρουσιάζει τον Κώστα Μαλέα, τον Δημήτρη Γιολδέση, τον Β. Μποκατσιάμπη, του Χ. Παχύ, του Χ. Παπαδάκη, του Σ. Ρονά, του Δανιήλμ του Ν. Χειμωνά, του Α. Στρατηγόπουλου κλπ.
Στην στήλη Γλυπτική, ο Αναστάσιος Δρίβας, μιλά για τα «προπλάσματα για επιτάφια μνημεία», του γλύπτη Ευάγγελου Βρεττού.
Ο Χ. υπογράφει το κείμενο για «την μορφή της σύγχρονης Αθήνας» στην στήλη Αρχιτεκτονική, και με την πληροφορία ότι, από το επόμενο φυλλάδιο την στήλη θα κρατά ο αρχιτέκτονας Γ. Κοντολέων.
Ο Ψ. κρατά την στήλη του Χορού, που μιλά για το χορευτικό ζεύγος του Βάσου και της Τανάγρας Κανέλλου στο θέατρο Κεντρικό.
Η Ίρις Σκαραβαίου, κρατά τις σελίδες για τον Ελληνικό και Ξένο Κινηματογράφο.
Από τις Ελληνικές μιλά για την ταινία «Μαρία η Πενταγιώτισσα» του Μαδρά που συμμετέχει και ο Πειραιώτης Αιμίλιος Βεάκης, το «Λιμάνι των Δακρύων», «Το λάβαρο του 1821», που όπως αναφέρεται, η υπόθεση ελήφθη από το σύγγραμμα του Άγγλου Τόμας Στερν Έλιοτ.
Στην στήλη της Διακοσμητικής ο Ω, γράφει για τα σχέδια της Πολυξένης Δημαρά.
Τέλος, ο Β. Ο. γράφει στις σελίδες για την Ξένη Ζωή για τις πόλεις Βερολίνο και Τόκιο.
Το τεύχος κλείνει με τις καινούργιες εκδόσεις και την αλληλογραφία προς το περιοδικό από όλη την Ελλάδα.
Δεύτερος τεύχος
-«σταράτα» του Φώτου Γιοφύλλη
-«Τα Σονέτα» του Φώτου Γιοφύλλη, κριτική από τον ποιητή Κωστή Παλαμά
Ακριβώς από κάτω από την κριτική δημοσιεύεται η απάντηση του Φώτου Γιοφύλλη.
-Ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός δημοσιεύει γράμμα του, «Οι Δελφικές Εορτές κ’ οι Πρωτοπόροι»
-Ο Κώστας Φαλτάϊτς γράφει για την «Αισθητική του δουλεμένου ασημιού»
-Η Λιλή Πριονιστή, γράφει για  την «Μοντέρνα Αισθητική»
-Ο Paul Morand, σε μετάφραση του Αδαμάντιου Δ. Παπαδήμα, δημοσιεύει την «Ουγγρική Νύχτα»
-Ο Γερμανός ποιητής Joachim Ringelnatz, σε μετάφραση Ρένου του Έλληνα δημοσιεύει το ποίημα «Απάνω στο χτεσινό μου όνειρο…»
«Πως βρέθηκα σ’ έναν πλανήτη, στο καλό;
Μου λες πως σκούζω, σαν βραχνάς, με παιδεύει΄
-΄Ισως και ν’ ανεβαίνει η φαντασία στο μυαλό
Όταν το στομάχι χωνεύει…»
Ο Κώστας Βάρναλης, κρίνει τα βιβλία  του Φώτη Κόντογλου, «Ταξείδια» 1928.
και, τα «Λίγα Τραγούδια» του Κώστα Βελμύρα.
Ακολουθούν δύο γράμματα, του Γιάννη Ψυχάρη και του Κοκκινάκη.
Ο ποιητής Κώστας Βελμύρας, κρίνει τις θεατρικές παραστάσεις των Θιάσων της Μαρίκας Κοτοπούλη και του ζεύγους Αμυρά.
Ο Γιάννης Φραγκόπουλος μας μιλά για τον «Σούμπερτ και το Εθνικό Ωδείο» και για τις «Λαϊκές Συναυλίες του Αττικού», υπό την διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου.
Η Χιουμοριστική Έκθεση των Σκιτσογράφων της Ένωσης Ελλήνων Συντακτών, οι Ξυλογραφίες του Δημήτρη Γαλάνη και οι τοπιογραφίες της Ασπρογέρακα καθώς και η γλυπτική σε ματιέρα ξύλου του Φ. Ρωκ, κρίνονται από τον Αναστάσιο Δρίβα.
Ακολουθούν οι σελίδες για τον ελληνικό και τον ξένο κινηματογράφο.
Τρίτο τεύχος
-στις σελίδες «σταράτα», ο Φώτος Γιοφύλλης μεταξύ άλλων γράφει: «…Με γενικές γραμμές πρέπει να ξεκαθαριστή και μια παρεξήγηση. Πρέπει να τονίσουμε πως η «Αριστερή» πολιτική δεν περπατά πάντα μαζί με την καλλιτεχνική και λογοτεχνική πρωτοπορία. Δηλαδή ο Κομμουνισμός δεν ζητάει να ενθαρρύνη τις νέες τάσεις και να ζεστάνη  τα δημιουργικά ταλέντα πιο πολύ από τα Συνταγματικά Κράτη ή κι από το Φασισμό ακόμα. Μπορεί στο Σοβιετικό Θέατρο νάνοιξαν δρόμοι πρωτοποριακοί και στη ζωγραφική να ενθαρρύνθηκαν Γάλλοι και άλλοι ξένοι πρωτοπόροι ζωγράφοι, μα ο Επίτροπος της Παιδείας Λουνατσάρσκι έκαμε και κάνει αγώνα ενάντια στο Φουτουρισμό και στις νέες τάσεις. Είναι συγγραφέας συντηρητικός και κάνει προπαγάνδα κλασσικισμού. Έπειτα ο Φασισμός έχει αγκαλιάση το Φουτουρισμό. Αδιάφορο αν με αυτό τον αδυνάτισε και τούκοψε την ορμή. Βλέπουμε λοιπόν απ’ αυτά τα λίγα παραδείγματα πως πότε η αριστερή πολιτική βαδίζει μαζί με την πρωτοπορία της τέχνης και πότε όχι και πως, αντίθετα, κ’ η συντηρητικώτερη πολιτική τυχαίνει να πηγαίνη μαζί με την πρωτοπορία της τέχνης.
Είναι φανερό πως οι δύο δρόμοι, πολιτικής και τέχνης, δεν πάνε πάντα μαζί…».
-Ο Γιάννης Ψυχάρης, δημοσιεύει την «Νεράϊδα»-Εθνικό παραμύθι σε τρεις πραξούλες.
-ο Σωτήρης Σκίπης δημοσιεύει το ποίημα «Ο Γέρο-Παλιαντζής»
Ο γέρο-παλιαντζής στο μαγαζί του,
γύρω από κρούτες, γύρω από σπασμένα
μπιμπελό και βιβλία ξεθωριασμένα.
Κάθεται σκεφτικός και περιμένει
Μια πελατεία που θάρθει,-ποιος το ξέρει!...
την τύχη που έχει ελπίσει ναν του φέρει.
Όμως κανείς δεν έρχεται κι’ η νύστα
τον πιάνει και τα βλέφαρά του κλείνει
και μέσα εκεί στη νεκρική γαλήνη
Κάποιες σκιές προβάλλουνε-ζωγράφοι,
γλύφτες και συγραφιάδες πεθαμένοι…
και τα έργα τους κοιτάζουνε θλιμένοι.
Ειν’ οι αποτυχημένοι, είνε το πλήθος
των θυμάτων της δόξας και πιστός τους
ο παλιαντζής μονάχα σα φρουρός τους.
Που μ’ όνειρα ξεκίνησε κι εκείνος
κάποτε απ’ το χωριό του για την Τέχνη
κι έπαιξε κάποιο ρόλο καλλιτέχνη.
Και τώρα βασιλέας ξεπεσμένος
Φαντάζει, ανάχτορο το μαγαζί του
και κόσμος του, λαός του, υπάκοοί του,
Κακοζωγραφισμένοι περασμένων
επίσημοι εποχώνε κι αρλεκίνοι,
πιερρότοι, παλιάτσι, κομποτίνοι.
-Ακολουθεί το ποίημα «Θάνατος και Γάτα» του Τάκη Κ. Παπατζώνη.
Βλέπω εκεί πέρα τον υμνητή του θανάτου
στου γραφείου του τη γωνιά το βράδυ
περασμένα μεσάνυχτα σαν το δόχτορα
της Φρανκφούρτης κατάτρομαγμένον
Νάτον κουκουλωμένος άλλο βράδυ χειμώνα
Σε γλυκειά ζεστασιά, μισογλυκοαποκοιμισμένον
ν’ αναταράζεται σφοδρά. Τον υμνητή του θανάτου
τον κατάλαβε αιφνίδια, σαν κατακέφαλη σπαθιά,
δυό φορές τώρα, σαν σύστημα, άγρια τρομάρα.
Και τρομάρα θανάτου τόσο αιφνίδια, όσο και
από τις πιο γελοίες. Τα νηάτα που δύνουν σε βλακώδη γερατειά,
και ακολουθά εκείνη η αποσύνθεση μιας μούμιας
καλοντυμένης, εκείνη η συνεχής υγρασία
εκείνη η μελετημένη αηδούς σκουληκιού εργασία,
φέρνουν όλα τον τρόμο του τόσο πριν υμνημένου θανάτου,
διώχνουν την κάθε λύτρωση αυτού του είδους.
Ξυπνητός εφιάλτης καταντά ετούτη η σκέψη
Είνε σαν τις σκέψεις που συνάγει και αρμόζει κανείς
στη θέα μιας γερασμένης άρρωστης γάτας΄
ακόμα χτες ήταν όλο χαρά, γραμμή λαστικένια,
μάτια φωτεινά, έρωτες και παιχνίδι,
χνούδι πούπουλο, αγάπες και δαγκώματα.
Αιφνήδια καταρρέει, θαμπώνει το μάτι, μαδάει
Η τρίχα γύρω στο εκφραστικό μουσούδι.
Πάνε οι πηδηξές της χαράς, ανόρεχτα όλα,
ακίνητα στην ψάθα, απελπισμένα, ούτε το φαγί
δεν ανορθώνει μια μάζα πια ελεεινότητας.
Ω γιατί τόσο μεγάλης Αυλής το πορτόνι
νάνε τέτοιο σκουληκιάρικο γκρέμισμα;
Και η ατραπό που μας πηγαίνει κατά κει
Νάνε τέτοιο αδιάβατο από λάσπη στενοσόκακο.
Τι έγινε η συναφής με το θάνατο ιδέα της Ωραιότητας;
ή τέλεια πια θριάμβεψε ο σκελετωμένος ασκητισμός;
-Ακολουθεί «Το πράσινο κλουβί…» του Γιώργου Α. Βαλταδώρου.
S. Zimine γράφει για τη «Φετεινή σαιζόν του μεγάλου Θεάτρου της Μόσκας»
-Ο Κώστας Βάρναλης, γράφει για  το βιβλίο «Μανώλης Λέκας κι άλλα διηγήματα», 1928 του διηγηματογράφου Ηλίας Βενέζης, και, τις ποιητικές συλλογές «Ρυθμοί Ζωής» και «Στίχοι» του ποιητή Γιάννη Κλ. Ζερβό.
-ο ποιητής Σωτήρης Σκίπης, στέλνει επιστολή στον Γρηγόριο Ξενόπουλο.
-Ο Κώστας Βελμύρας, γράφει τις θεατρικές κριτικές για το έργο «Η Δράκαινα» του Σαλαμίνιου Δημήτριου Μπόγρη, το έργο «Στο Τσάϊ» του Κάρλ Σλομπόντα από τον θίασο του Αργυρόπουλου, και «Τα φθινοπωρινά βιολιά» του Ηλία Σουργκούτσεφ από τον θίασο της Κυβέλης.
-Ο Φώτος Γιοφύλλης, στις εικαστικές του κριτικές γράφει για τις εκθέσεις του ΓιάννηΜηταράκη και Αριστείδη Παπαγεωργίου, για την έκθεση της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, την έκθεση της Μαρίας Ιγγλέση, της Λάλης Κοσκινά και άλλων.
-Η Ίρις Σκαραβαίου γράφει και πάλι για την ταινία «Μαρία Πενταγιώτισσα».
Τέταρτο τεύχος
-Στα «σταράτα», ανάμεσα στα άλλα ο εκδότης γράφει για το βιβλίο του Σπύρου Λομβέρδου για τον μητροπολίτη της Σμύρνης Χρυσόστομο.
-«Λατινικό Αρφάβητοή Ελληνικό;»γράφει ο Γιάννης Ψυχάρης.
-Ο Μ. Φιλήντας, απαντά στον Κ. Φ. Δραγούμη στην «Λατινική Γραφή»
-Ο Αναστάσιος Δρίβας, γράφει την μελέτη για τον Βολιώτη ζωγράφο Γεώργιο Κήρυκο τον γνωστό μας Giorgio de Chirico.
-Ο Αιμίλιος Ριάδης, γράφει την μελέτη για την «Ιαπωνική Ποίηση»
Φούγιου ναγκάρα
Σόρα γιόρι χάνα νο
Τσίρι-κούρου βά
Κούμου να σνάτα βά
Χάρου νι για αρουράν.
(Στη χειμωνιάτικη τη μέρα
Ψηλά απ’ τον ουρανό, λουλούδια
Πέφτουν σκόρπια
Πέρα απ’ τα σύγνεφα
Λάμπει δίχως άλλο άνοιξη νέα…)
-Ο ποιητής Τάκης Κ. Παπατζώνης μας δίνει το ποίημα «Σχήμα»
-Η Ναυσικά Γεωργιάδη γράφει το «Είχαν τις ιδέες τους»
-Ο Βασίλης Π. Μεσολογγίτη γράφει την «αυτοχτονία νέου»
Στο παρόν τεύχος ο ίδιος ο Φώτος Γιοφύλλης αντί του Κώστα Βάρναλη, κρίνει τα ποιήματα του Γιώργου Αθάνα «Ειρμός» 1929 και την μελέτη του Γιώργου Κ. Κατσίμπαλη, «Το παιδί στην ποίηση του Παλαμά» 1929.
-Ο Κωστής Βελμύρας γράφει στις στήλες Θέατρο για την «Ελεύθερη Σκηνή» και την έναρξη συνεργασίας της Μαρίκας Κοτοπούλη με τον Μήτσο Μυράτ και τον Σπύρο Μελά., και το έργο του Νοέλ Κοουάρντ, «Σαββατοκύριακο» που ανέβηκε από τον θίασο της Κυβέλης στο θέατρο Απόλλων.
-Ο Γιάννης Φραγκόπουλος στην στήλη της Μουσικής γράφει για την «Φαιδώρα» του Τζιορντάνο από το Εθνικό Ωδείο, και την απαγγελία της Αγγελικής Κοτσάλη από την «Άλκηστη» του αρχαίου τραγικού Ευριπίδη σε μουσική Choisy.
- Ο Φώτος Γιοφύλλης γράφει για τις εκθέσεις του Γ. Γουναρόπουλου, της Ναυσικάς Γεωργιάδη, του Σπύρου Παλιούρα, του Βάσου Γερμενή κλπ.
-Στον ξένο κινηματογράφο που παρακολούθησαν οι Αθηναίοι στις Αθηναϊκές κινηματογραφικές αίθουσες, αναφέρεται η κρατούσα σταθερή τις στήλες της κινηματογραφικής παρουσίασης Ίρις Σκαραβαίου.
-Ο Παριζιάνος, γράφει για «Το Σαλόν των Independants» που παρουσιάζεται στην πόλη του φωτός το Παρίσι, και στις 50 γεμάτες σάλες του, που παρουσιάζονται 4000 έργα ζωγραφικής από όλον τον κόσμο.
    Αυτά είναι τα θέματα από όλο το φάσμα της λογοτεχνίας και της καλλιτεχνίας από τα τέσσερα αυτά φυλλάδια που έτυχε να έχω στην κατοχή μου. Η πλούσια ύλη του, η πολύπλευρη θεματική του επάρκεια, η ενασχόλησή του όχι μόνο με τον χώρο της λογοτεχνίας αλλά και των άλλων τεχνών, οι μουσικές του στήλες, οι θεατρικές του κριτικές, οι εικαστικές του εργασίες, και οι μελέτες του για τον ελληνικό και παγκόσμιο κινηματογράφο της εποχής του αλλά, και τα ενδιαφέροντα ποιήματα που δημοσιεύονται στα τεύχη του, μας φανερώνουν ένα καλλιτεχνικά πλούσιο περιοδικό, που φιλοδοξεί να αγκαλιάσει όλο το φάσμα των ενδιαφερόντων των φιλότεχνων και παλιών και νέων λογοτεχνών της εποχής του. Άξιο μνημόνευσης είναι, και η συνεργασία πολλών γυναικών στις σελίδες του, σε μια εποχή που ακόμα οι γυναίκες καλά –καλά δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Σίγουρα, το περιοδικό, οφείλει την άνθησή του και την πολύπλευρη καλλιτεχνική του ταυτότητά-που θυμίζει το παραδοσιακό περιοδικό Νέα Εστία-στον ποιητή και μεταφραστή Φώτο Γιοφύλλη, έναν ποιητή και διανοούμενο της εποχής με στέρεη εικαστική και καλλιτεχνική παιδεία..
    Το περιοδικό «Πρωτοπορία» που εκδόθηκε σε 28 μόνο φυλλάδια, ξεχάστηκε όπως και τόσα άλλα περιοδικά της περιόδου του μεσοπολέμου, ένα έστω όμως γρήγορο ξεφύλλισμά τους, από όσους ακόμα ενδιαφέρονται για την γενικότερη Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, θα μας φανέρωνε τις διάφορες πνευματικές ζυμώσεις, τις γλωσσικές επιλογές των συνεργατών, τις πνευματικές αψιμαχίες από τους διάφορους συγγραφείς, το τι και ποιους συγγραφείς μετέφραζαν και από ποιες γλώσσες, τα εικαστικά τους ενδιαφέροντα, τις μουσικές τους προτιμήσεις, και γενικότερα, τα πολιτικά τους ενδιαφέροντα και κοινωνικές τους επιλογές όπως μας δείχνουν ορισμένες από τις θέσεις του Φώτου Γιοφύλλη όπως τις εκφράζει στα «σταράτα» του, που είναι σελίδες προσανατολισμένες σε μια τέχνη ανένταχτη, πολύπλευρων ενδιαφερόντων και το κυριότερο, απαλλαγμένη από τις σκουριές των παρελθόντων ετών και την ακινησία που την οδήγησαν πολλοί σύγχρονοί του δημιουργοί. Μεγάλη βαρύτητα παίζουν ακόμα και οι συνεργασίες των ποιητών Κώστα Βάρναλη, του Σωτήρη Σκίπη, του από τους πρώτους μοντερνιστές ποιητή Τάκη Παπατζώνη και πολλών άλλων. Σίγουρα, το κίνημα του Φουτουρισμού με την μεγάλη του δυναμική και την μεγαλύτερη ακόμα ορμή του, είναι αυτό που εμπνέει τόσο τον ιδιοκτήτη και διευθυντή της «Πρωτοπορίας», όσο και των άλλων πνευματικών ομοϊδεατών του, ένα καλλιτεχνικό κίνημα που σύνδεσε την πορεία του με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της εποχής του μεσοπολέμου, πράγμα που έπαιξε αρνητικό ρόλο στην μετέπειτα πορεία και διάδοσή του, και είχε ως αποτέλεσμα την γρήγορη εξασθένισή του και τελικά στην λησμοσύνη του. Από όλο αυτό το παράξενα δυναμικό κίνημα θα μείνει ίσως στην λογοτεχνική μνήμη, η άδικη αυτοκτονία του Βλαδιμήρ Μαγιακόφσκυ, σαν ένα ακόμα μελανό σημείο της κόκκινης σοβιετικής δικτατορίας, και το όνομα του Μαρινέττι που λάτρεψε τόσο πολύ και εκθείασε την δύναμη των μηχανών και της βίας.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο, 23 Μαΐου 2015
Πειραιάς, 23 Μαΐου 2015               
   
      
                    
         

        

Κυριακή 17 Μαΐου 2015

ΕΛΕΝΗ ΔΑΜΒΟΥΝΕΛΗ

ΕΛΈΝΗ  ΔΑΜΒΟΥΝΕΛΗ

‘η αζαλέα
Μεταγραφές
εκδόσεις δόμος 1979, σ. 26

     Οι εκδόσεις «Δόμος», που στεγάζονταν όταν λειτουργούσαν στην οδό Μαυρομιχάλη 16 στην Αθήνα, ανήκαν σε έναν άνθρωπο πολιτισμένο, καλλιεργημένο με εκκλησιαστική συνείδηση, ορθόδοξο ήθος και μεγάλη αγάπη για τον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Δημήτρη Μαυρόπουλο. Όσο λειτουργούσε ο εκδοτικός αυτός οίκος, μας γνώρισε το έργο και τις μελέτες δεκάδων ελλήνων κυρίως συγγραφέων. Τις μελέτες του ομότιμου καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, την επιστημονικά έγκυρη γραμματολογία του ομότιμου καθηγητή Παναγιώτη Μαστροδημήτρη, τα πρώτα έργα της συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη, την «Ευλαλία» της Νίκης Κατσαούνη, «Τα όνειρα του προφήτη» της Σμαράγδας Μανταδάκη, τις «κριτικές δοκιμές» του Νικήτα Παρίση και πολλών άλλων σημαντικών αντρικών και γυναικείων συγγραφικών φωνών, αλλά, η μεγαλύτερη προσφορά του στα ελληνικά γράμματα, είναι η νέα αναστύλωση των έργων του Σκιαθίτη διηγηματογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τον φιλόλογο και δοκιμιογράφο Νίκο Τριανταφυλλόπουλο, μια έκδοση που ήρθε να καλύψει και να συμπληρώσει τα κενά των προηγούμενων εκδόσεων των Απάντων του κυρ Αλέξανδρου. Κυκλοφορεί και επιτομή για όσους δεν έχουν το χρόνο να διαβάσουν τα Άπαντα.
     Ανάμεσα στα άλλα καλαίσθητα βιβλία και μελέτες που κατά καιρούς εξέδωσε ο εκδοτικός αυτός οίκος, είναι και αυτό της Ελένης Δαμβουνέλη με τον χαρακτηριστικό τίτλο «η αζαλέα»-μεταγραφές το 1979. Ένα μικρό μεταφραστικό ποιητικό συλλείτουργο από διάφορες ξένες ποιητικές φωνές. Τον τίτλο του τον δανείζεται από μεταφρασμένο ποίημα του Κορεάτη ποιητή Kim So-Wol.
Δεν γνωρίζω άλλη εργασία της Ελένης Δαμβουνέλη, την πρωτοσυνάντησα νέος ακόμα, με μεταφράσεις της στο γνωστό περιοδικό «Νέα Εστία» τέλη της δεκαετίας του 1970, ορισμένες από τις οποίες μεταφέρει και στο παρόν βιβλίο.
Το μικρό φάσμα των μεταφράσεών της περιλαμβάνει ποιητικές μεταφράσεις του άγγλου συγγραφέα D. H. Lawrence και Henry Newbolt, του Ρώσου Boris Pasternak ποιήματα που συμπεριλαμβάνονται στο γνωστό του έργο «Δόκτωρ Ζιβάγκο», των Κορεατών ποιητών Cho Byuing-Hwa, Kim Kim- Rim και Kim So-Wol, και του εβραίου ποιητή-κρατούμενου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς Pavel Friedmann. Η μεταφράστρια, χρησιμοποιεί την γνωστή μας και από άλλους έλληνες ποιητές λέξη «μεταγραφές» και όχι την λέξη μεταφράσεις που ίσως της περιόριζαν το μεταφραστικό πεδίο. Επίσης, δεν αναφέρεται, μια και οι επιλογές της είναι από διάφορες γλώσσες, αν τα μεταγραφόμενα ποιήματα, γίνονται από την μητρική τους γλώσσα ή από δεύτερες ευρωπαϊκές γλωσσικές μεταφράσεις, όπως όμως και να έχει, η μεταγραφική στην ελληνική γλώσσα προσπάθεια της Ελένης Δαμβουνέλη είναι ουσιαστική. Η γλώσσα είναι ρέουσα, λυρική, χωρίς εννοιολογικούς κόμπους, με μεγάλο εύρος χρωματικών αποχρώσεων. Λέξεις-σήματα που μεταφέρουν πάνω τους μεγάλο συγκινησιακό φορτίο, εικόνες καθαρές, ήχοι μελωδικοί, προτάσεις μικρές-όπως φανερώνει, η τελεία, σημείο στίξεως που χρησιμοποιείται περισσότερο- ποιητικός λόγος που φανερώνει την τραγικότητα της εποχής του και τις κρυφές ή φανερές ευαισθησίες και συναισθήματα των αναφερόμενων ποιητών. Ένας αδιόρατος θρησκευτικός ιστός ενώνει τον ποιητικό λόγο των επτά αυτών ποιητικών φωνών, μια οντολογική χορδή που ενώνει την εδώ απόγνωση της μικρής μας τραγικής παρουσίας, με την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου, μια άλλης κοινωνίας ποιο δίκαιης, ποιο ανθρώπινης, λιγότερο «μηχανοποιημένης», σε μέτρα οικεία και θερμά για την ανθρώπινη ύπαρξη. Φωνές του χθες, και ίσως και του σήμερα, που ξεδιπλώνουν το ειλητάριο της ψυχής τους σε έναν κόσμο που δεν βρήκε ακόμα τον βηματισμό του, και εξακολουθεί να δημιουργεί στρατόπεδα συγκέντρωσης ή γκούλακ, φανερά ή κρυφά, για να φυλακίσει κάθε τι το διαφορετικό και το πνευματικά ή σωματικά ανέντακτο. Ερωτικές φωνές τρυφερές, λυρικές, με έντονο το στοιχείο της ελεγχόμενης μελαγχολίας, ύφος πανανθρώπινης συγκίνησης χωρίς μελοδραματικούς τονισμούς και επιτονισμούς, σπαραγμοί προσωπικοί και ταυτόχρονα οικουμενικοί. 
Διάλεξα την μικρή αυτή συλλογή να μεταφέρω εδώ, γιατί θεωρώ, ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός με ότι θετικό και αρνητικό κουβαλάει μέσα στους ιστορικούς αιώνες της παράδοσής του, όσες φορές επεδίωξε να ανοίξει πνευματική συνομιλία με τους πολιτισμούς της Άπω Ανατολής, πάντοτε ωφελήθηκε και μας έδωσε ενδιαφέροντα πολιτιστικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς της τέχνης. Θέλω να πιστεύω, ότι οι πολιτισμικές ζυμώσεις ήσαν εκατέρωθεν επωφελής, και όχι ετεροβαρής υπέρ της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Οι δυσκολίες υπάρχουν-στον μεγάλο βαθμό που υπάρχουν-όσον αφορά τον μουσουλμανικό κόσμο και πολιτισμό. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός βασίζεται στην εικόνα-με τις γνωστές πλατωνικές προεκτάσεις-όπως και ένα μεγάλο μέρος της πολιτιστικής παράδοσης της Άπω Ανατολής. Αντίθετα, η απαγόρευση της εικόνας του προσώπου και των στιγμών του καθημερινού βίου στην μουσουλμανική παράδοση και ο θεοκρατικός τρόπος διακυβέρνησης είναι κάτι που δεν ταιριάζει στην πολιτισμική ψυχοσύνθεση του δυτικού ανθρώπου, όπως αντίστοιχα, δεν ταιριάζουν οι δημοκρατικές αστικές πολιτικές αξίες διακυβέρνησης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο του Ισλάμ. Οι παλιότερες συζητήσεις που έγιναν μεταξύ του χριστιανισμού και του Βουδισμού και των άλλων ανατολικών θρησκειών, έφερε γόνιμα αποτελέσματα εκατέρωθεν. Όμως αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο που ξεφεύγει από τα όρια των ποιητικών μεταγραφών της «αζαλέας».      
Από όσο εγώ γνωρίζω, μόνο δύο ποιητές κυκλοφορούν μεταφρασμένοι στα ελληνικά σε αυτόνομες εκδόσεις. Ο Άγγλος ποιητής D. H. Lawrence, που τον μετέφρασε η ποιήτρια και δοκιμιογράφος Ολύμπια Καράγιωργα «Είκοσι ποιήματα», εκδόσεις Δωδώνη 1972, και ο Ρώσος Boris Pasternak-που μας είναι γνωστός περισσότερο ως μυθιστοριογράφος-που τον μετέφρασε ο ποιητής Γιώργος Κοροπούλης «Μάρμπουργκ και άλλα ποιήματα», εκδόσεις Παρουσία 1997, υπάρχει ακόμα και η μετάφραση των εκδόσεων Ύψιλον 2006, «Ρήξη-θέματα και παραλλαγές». Και οι δύο γνωστοί στο ελληνικό κοινό ποιητές, απασχόλησαν κατά καιρούς έλληνες δημιουργούς που τους μετέφεραν στα ελληνικά με μεταφράσεις τους δημοσιευμένες σε διάφορα περιοδικά.. Από τον χώρο της Κορέας, τα βιβλία που γνωρίζω του Κ. Φραγκισκάτου «Ασιάτες λογοτέχνες και ποιητές», εκδόσεις Τυπογραφείου χ.χ. και «Ασιατικά ποιήματα» του Ι. Βασιλείου, εκδόσεις Εστία χ.χ. δεν μου φανερώνουν τις ποιητικές αυτές φωνές, καθώς και το βιβλίο «Οι Μυστικοί της Ανατολής» του ποιητή Γιάννη Υφαντή, εκδόσεις Ερατώ 1989. Το ίδιο αν δεν κάνω λάθος και τα γενικά βιβλία ποιητικών μεταφράσεων Εβραίων ποιητών, όπως είναι του Ιακώβ Σιμπή, «Μια Ανθολογία Ισραηλινής ποίησης», εκδόσεις Πατάκη 1996, του Κωστή Μοσκώφ «Εβραϊκή ποίηση», εκδόσεις Καστανιώτη 1997 και το παλαιότερο της Μαρίας Τίμου Μωραιτίνη «32 Ισραηλινοί ποιηταί» Αθήνα 1964 για να αναφερθώ ενδεικτικά σε γενικές σύγχρονές μας μεταφράσεις. Το βιβλίο της Ελένης Δαμβουνέλη, και οι ξένες ποιητικές μεταγραφές της μας φανερώνουν και τις δικές της εκλεκτικές συγγένειες καθώς και την μεταγραφική στην ελληνική ενδοκειμενική συνομιλία των ποιητών αυτών.
Ας αντιγράψουμε πρώτο το ποίημα «Η αζαλέα» του Κορεάτη Kim So-Wol, που δάνεισε και τον τίτλο στο μικρό αυτό πόνημα. Τα ποιήματα καθώς και η ελάχιστες σημειώσεις είναι στο πολυτονικό σύστημα της εποχής, ή της γλωσσικής ταυτότητας του εκδότη ή του συγγραφέα.
Η αζαλέα
Όταν κουραστείς απ’ την αγάπη μου/
και μ’ αφήσεις/
ήρεμο κι άφωνο,/
δε θα σ’ εμποδίσω να φύγεις./
Θα μαζέψω αζαλέες/
από τους λόφους Yaksan στο Yunebyung/
και θα τις ρίξω στο δρόμο σου.
Στα λουλούδια θα περπατάς/
Καθώς θα φεύγεις./
Όταν κουραστείς απ’ την αγάπη μου/
και μ’ αφήσεις,/
αν κι ο πόνος θα’ ναι σα θάνατος,/
δε θα κλάψω.
Ο εβραίος ποιητής Pavel Friedmann, έγραψε το ποίημα «Η πεταλούδα» ενώ βρισκόταν κρατούμενος στο Άουσβιτς στις 4/6/1942 όπως αναφέρει στην τρίγραμμη σημείωσή της η Δαμβουνέλη και είναι από την ποιητική του συλλογή «Ποτέ δεν είδα άλλη πεταλούδα».
Η πεταλούδα
Ήταν η τελευταία./
Τόσο λαμπερή, τόσο εκτυφλωτικά κίτρινη,/
Αν ίσως τα δάκρυα του ήλιου/
να τραγουδούσαν μπορούσαν/
πάνω στην άσπρη πέτρα…
Τόσο κίτρινη/
Που ανάλαφρα επάνω την τράβηξ’ ο ήλιος./
Είμαι σίγουρος έφυγε γιατί ήθελε/
ν’ αποχαιρετήσει τον κόσμο.
Επτά βδομάδες είμ’ εδώ./
Κλεισμένος στο γκέτο./
Αλλά βρήκα εδώ τον λαό μου./
Οι πικραλίδες απ’ την αυλή με καλούν/
μαζί με τ’ άσπρα της καστανιάς άνθη./
Μόνο που ποτέ δεν είδα άλλη πεταλούδα.
Εκείνη η πεταλούδα ήταν η τελευταία./
Οι πεταλούδες δεν ζουν εδώ,/
Στο γκέτο.
Ο Kim Kim-Rim, γράφει την δική του πεταλούδα. και το αδέξιο πέταγμά της.
Η πεταλούδα και η θάλασσα
Η άσπρη πεταλούδα δε φοβόταν τη θάλασσα,/
δεν ήξερε για το βαθύ-βαθύ της θάνατο./
Πήρε τη θάλασσα για ένα καταπράσινο χωράφι/
Και βύθισε τα φτερά της στα κύματα./
Τρεμούλιασε τότε σα μικρή φτωχή βασίλισσα./
Το μήνα των γαλαζοκόκκινων βιολετών/
δεν υπήρχε άρωμα λουλουδιών στη θάλασσα/
χλωμό γαλάζιο ήταν όμως το νιο φεγγάρι/
στης πεταλούδας πάνω τους ώμους.
Ο άγγλος ποιητής Henry Newbolt, μας μιλά για τον δικό του βουβό σπαραγμό της απώλειας του έρωτα, τον δικό του ερωτικό τόπο των αναμνήσεων.
Τραγούδι
Τα λουλούδια που μεγαλώνουν στον κήπο σου/
μαραίνονται και σβύνουν καθώς φεύγει το καλοκαίρι./
Με τον καιρό/
χάνεται το γλυκό άρωμά τους/
μαζί κι οι ελπίδες σου.
Ο ήλιος που χρυσίζει τα βρύα/
δεν συγκρατεί τον αιώνιο της γης χαμό:/
Είναι κύριος κάθε ζωής/
όμως υπάρχει ζωή που δεν μπορεί να τη δώσει.
Την έξαψη της θερμής ανάσας του πρωϊνού-/
Τον όμορφο γεμάτο πάθος θάνατο του βραδιού-/
Τ’ αγάπησες αυτά, τ’ αγάπησες πολύ./
Δεν λες όμως τίποτα για τη νύχτα.
Τα βήματά σου μπορούν να σε φέρουν παντού./
Ο χρόνος σαν πέπλος είναι στο πρόσωπό σου./
Μόνο ο τόπος που γυρεύαμε μαζί/
δεν υπήρξε ποτέ, ούτε θα υπάρξει.
Δεν είναι μακριά ή κοντά/
δεν έχει όνομα γνωστό για τον κόσμο:/
όμως η ψυχή σου εκεί θα ξανακτίσει/
μνήμες από παλιά χαμένες./
Κι η χαρά σαν ποτάμι/
θα χύνετ’ εκεί παντοτινά/
βαθιά, όλο και πιο βαθιά.
Ο Άγγλος D. H. Lawrence μας μιλά για το δούναι και λαβείν της αληθινής ζωής που βρίσκεται ακόμα και στην λευκότητα ενός μικρού μαντηλιού. Μια ποιότητα ζωής πέρα από εφήμερους καταναλωτικούς πειρασμούς. Ενός άλλου τρόπου του υπάρχειν.
Είμαστε Μεταβιβαστές
Ζώντας μεταδίδουμε τη ζωή/
κι αν δεν μπορούμε τη χάνουμε.
Αυτό είναι κάτι το μυστήριο του έρωτα,/
Ένα ανάβρυσμα είναι που κυλά προς τα μπρος/.
Όσοι δεν αγαπούν δεν δίνουν τίποτα.
Κι αν στη δουλειά μας δίνουμε ζωή/
ζωή, περίσσια ζωή, έρχεται να μας ανταμείψει,/
να μας ετοιμάσει/
κι η ζωή μας γεμίζει καθώς οι μέρες περνούν.
Ακόμη κι όταν μια γυναίκα φτιάνει μια μηλόπηττα/
ή ένα σκαμνί ένας άντρας,
αν η ζωή πάει μέσα στη μηλόπηττα,
καλή είν’ η μηλόπηττα,/
καλό το σκαμνί,
ευχαριστημένη είν’ η γυναίκα, με νέα ζωή να κελαρύζει μέσα της,/
ευχαριστημένος κι ο άντρας.
Δώσε και θα πάρεις/
τούτη είν’ ακόμη η αλήθεια της ζωής./
Αλλά ζωή να δίνεις δεν είν’ εύκολο./
Τούτο δε σημαίνει να τη δίνεις στους ανόητους/
ή ν’ αφήνεις τους ζωντανούς νεκρούς να σε κατατρώνε,/
αλλά να δίνεις ποιότητα ζωής όπου αυτή δεν υπήρχε,/
ακόμη κι αν πρόκειται μόνο για την λευκότητα ενός μικρού μαντηλιού.
Και μια ενδοποιητική συνομιλία ζωής, μεταξύ του Λώρενς και του Cho Byuing-Hwa, είναι το ποίημα:
Ανάμεσα στην πόλη και τον πολιτισμό
Ζώντας ανάμεσα στην πόλη και τον πολιτισμό/
ένας καταστραμένος είμαστε λαός/
που λίγη ευτυχία γυρεύει.
Ζητώ απ’ την καρδιά μου να σβύσ’ η φωτιά της./
Πολλές άδειες νύχτες περνώ ξάγρυπνος./
Δεν με κουράζει η προσμονή/
μια υπόσχεση είναι πολύτιμη για να τη χάσω./
Όταν τα πεσμένα φύλλα λάμπουν/
κάτω από το λαμπερό φθινοπωριάτικο ήλιο/
τις παλιές μας ιστορίες λέμε/
στη γωνιά ενός δρόμου./
Το καυτό καλοκαίρι/
αντέχουμε μ’ υπομονή/
τις μακριές πονεμένες μέρες.
Ας φτιάξουμ’ ένα φράγμα/
ενάντια στο κύμα π’ ανεβαίνει/
το κύμα της πόλης και του πολιτισμού.
Ας συναντηθούμε στο νερό/
εκεί που φωλιάζουν τα σπινθηρίζοντ’ άστρα./
Ζεσταίνοντας τις καρδιές μας/
ας ζητήσουμε λίγη ευτυχία/
πριν μας σκεπάσει το κύμα.
Ένας καταστραμένος είμαστε λαός/
με μάτια όμως καθαρά/
σαν τη φθινοπωριάτικη λίμνη.
     Αυτά σε γενικές γραμμές ήταν οι μεταγραφές της «αζαλέας», με τον ερωτικό, οντολογικό, ιστορικό, ουσιαστικό λόγο των διαφόρων ποιητών από όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Να πως τελειώνει ο ερωτηματικός οντολογικός λόγος του Μπορίς Πάστερνακ από το ποίημά του «Συνάντηση»
Γιατί/
Ποιοι είμαστε/
από πού ρχόμαστε/
όταν απ’ όλα μας τα χρόνια/
δεν μένει παρά ανούσια συζήτηση;/
Αλήθεια υπάρχουμε κάπου μέσα στον κόσμο;

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πρώτη γραφή, σήμερα, Κυριακή, 17 Μαΐου 2015
Πειραιάς, 17/5/2015.