ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΕΖΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΕΖΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ

Απόδοση: ΟΜΗΡΟΥ ΜΠΕΚΕ

Εκδόσεις Α. Καραβία-Αθήνα 1968

Ιπποκράτους και Ακαδημίας 58

Τύποις: Α. ΚΑΡΑΒΙΑ-Αν. Θράκης 22 Βύρων, σελίδες 80, ευρώ 2

     Πάει ο παλιός ο χρόνος, ας γιορτάσουμε παιδιά…, όπως τραγουδούσαμε όταν είμασταν παιδάκια, ήρθε ο καινούργιος. Ένας χρόνος ακόμα στην καμπούρα μας όπως έλεγαν οι παλαιοί. Μας ήρθε με αύξηση φόρων, με άμεση και έμμεση φορολογία στα είδη που αγοράζουμε-στο τέλος θα μας ταΐζουν με μικρά χαπάκια σαν και αυτά που παίρνουν οι αστροναύτες στο διάστημα-,αύξηση της σταθερής και κινητής τηλεφωνίας,-γιαυτό σταμάτησαν τα τηλέφωνα των φίλων και των γνωστών στις γιορτές-με την τρίτη δόση του ΕΝΦΙΑ,-άτιμη κοινωνία, άλλοι μένουν στο ενοίκιο και άλλοι πληρώνουν την οικογενειακή τους οικία, έστω και αν είναι πριν το 1950. Και, όπως τραγουδούσε η αξέχαστη Δόμνα Σαμίου, «Στις ακρίβειας τον καιρό…» πολλά βιβλία αγόρασα και εγώ. Υπέπεσα όπως έλεγε και ο Διονύσης Παπαγιανόπουλος στην αιώνια χαριτωμένη Πετροβασίλη, σε ηθικόν τέλμα οικονομικής φύσεως, ενός σύγχρονου καταναλωτή.

     Καθώς τα πρωινά κατεβαίνω στον ηλεκτρικό σταθμό του Πειραιά για να πάω στην δουλειά μου, διάφοροι μικροπωλητές-αλλοδαποί κυρίως, αλλά και ημεδαποί-πουλούν διάφορα μικροαντικείμενα. Αθλητικά παπούτσια και γυναικείες τσάντες συνήθως οι πανύψηλοι αφρικανοί, ομπρέλες και κάθε είδους ρολόγια και διάφορα κινητά και μικρά ηλεκτρικά είδη οι πακιστανοί, κάλτσες σκουφάκια φουλάρια πετσέτες μαντήλια, διάφορα προσόψια οι μπαγκλαντεσιανοί, ρόδια, αιγαινίτικα φιστίκια, καρύδια και πλεξίδες σκόρδα οι ρομά, αριθμούς κινητών της Vodafone κα της Wind νέοι και νέες με σκουφάκια-παλικαράκια και κοριτσόπουλα της οικονομικής κρίσης, που τουρτουρίζοντας, μας προσφέρουν 20 ή 40 ώρες ελεύθερης επικοινωνίας και δωρεάν αριθμούς κινητών. Η υπομονετική κυρία που πουλά 0,50 ευρώ, κουλούρια και εύγεστα τσουρεκάκια, και, ακριβώς στα σκαλάκια του σταθμού πάνω σε μια καρότσα, ο έλληνας μανάβης που πουλά διάφορα εσπεριδοειδή. Και μια ωραία πρωία, εμφανίζεται από το πουθενά, ο Βαλάντης. Ένας μεσήλιξ, ωραίος τύπος, ο οποίος άπλωσε ένα μεγάλο σεντόνι χαμέ(όπως θα έλεγε και ο Γιάννης Γκιωνάκης) και αράδιασε άτακτα διάφορα βιβλία. Μυθιστορήματα της δεκαετίας του 1960 των εκδόσεων του Γεωργίου Φέξη (ανέλπιστη τύχη έ!), τα καλαίσθητα μικρά έγχρωμα βιβλία των εκδόσεων Γαλαξίας-της παραδοσιακής εφημερίδας της Ελένης Βλάχου «Η Καθημερινή» (άλλη θεά τύχη μεθ’ ημών), το βιβλίο του Νίκου Δήμου «Γιατί έχασε η Νέα Δημοκρατία» (άστα να πάνε αντιπρόεδρε της αρχαιοελληνικής συμφοράς), δύο παλαιά μυθιστορήματα του Πειραιώτη Χρήστου Λεβάντα,(που είσαι δήμαρχε να τα αγοράσεις και να τα επανεκδόσεις), ολιγοσέλιδες ποιητικές συλλογές του Γιάννη Ρίτσου των εκδόσεων Κέδρος,(κρίμα καπετάνιε), το δίτομο έργο του Λέοντος Τολστόι «Ο Μεγάλος Πέτρος»(αυτά τα παιδικά του χρόνια πια, τα έχει προβάλει πάνω από δέκα φορές η τηλεόραση της Βουλής, τι διάολο, δεν μεγάλωσε αυτό το πριγκιπόπουλο να πάρει τον τσαρικό θρόνο και να εξολοθρέψει τους εκμεταλλευτές Βογιάρους, πριν έρθουν οι κακοί μπολσεβίκοι;), αλλά και ο Τυμφρηστός ήταν εκεί, με την Ωραία του Πέραν (μην την μπερδέψετε με την «Ωραία των Αθηνών» και την αλησμόνητη Γεωργία Βασιλειάδου-υπάρχουν πολλές ωραίες στην χώρα μας), το βιβλίο της Μιμής (τι ανοησίες γράφουν αυτές οι γυναίκες των πρώην πολιτικών), μια περίληψη μάλλον, των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκώ (για τους σημερινούς Άθλιους να δούμε ποιος θα γράψει), μια άκοπη βιογραφία της Γεωργίας Σάνδη του Αντρέ Μουρουά (με ενδιαφέρον διαβάζεται και το δίτομο έργο του για την Ιστορία της Γαλλίας), σκόρπιους τόμους από την παλαιά εγκυκλοπαίδεια του Γιοβάνη και, πολλά άλλα βιβλία, όλα με 2,50 ευρώ. Αν έπαιρνες 5 βιβλία, έδινες 10 ευρώ και έπαιρνες και ένα δώρο (ακόμα δεν έχουν εκδοθεί τα πρωθυπουργικά απομνημονεύματα-τα έργα και οι ημέρες-του πετίτ Αλέξη, για να τα δίνουν τιμητικά στους αριστερούς κολεγιόπαιδες). Και ανάμεσα σε άλλους σκόρπιους τόμους και τίτλους βιβλίων, τόσο ετερόκλητους μεταξύ τους, είδα και την «Ανθολογία Κινέζων Ποιητών» σε απόδοση του Κωνσταντινουπολίτη ποιητή και μεταφραστή Όμηρου Μπεκέ. Ο καλοκάγαθος πωλητής, ούτε που τον ένοιαζε τι πουλούσε, φτάνει να αγόραζες και να τα ξεφορτωνόταν όσο-όσο. Επειδή πήγαινα στην εργασία μου, και δεν μπορούσα να κουβαλήσω-λόγω βάρους πολλούς τίτλους-αγόρασα ορισμένα, ευελπιστώντας, ότι και τις επόμενες μέρες θα ήταν εκεί ο μικροπωλητής με νέους τίτλους βιβλίων. Και στάθηκα τυχερός και τις επόμενες μέρες. Ένα αγκάθι με κέντρισε όταν είδα ακόμα, και μια ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη των εκδόσεων Ίκαρος. Θα μου πεις, γιατί σε παραξενεύει σε αυτούς τους καιρούς που ζούμε, δηλαδή να δεις τον ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσο και τον νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη-ακόμα και την Κική Δημουλά-να πωλούνται στα πεζοδρόμια και τους σταθμούς, πόσα χρόνια αλήθεια έχουν περάσει από τότε που το βιβλιοπωλείο του Λαδιά στην Ιπποκράτους, πωλούσε στην ζυγαριά με το κιλό δεκάδες βιβλία; Τον Βαλάντη, συνάντησα στον Πειραιά τρείς ακόμα ημέρες. Αγόρασα τους τίτλους που μ’ ενδιέφεραν και όπως έλεγε όταν τον ρωτούσαν τις Χριστουγεννιάτικες εορτές ο Ηρακλής Πουαρώ: «τα Χριστούγεννα, θα τα περάσω μ' ένα καλό βιβλίο και ένα κουτί σοκολατάκια»(και επειδή το ζάχαρο ανεβαίνει εύκολα, μόνο με ένα καλό βιβλίο). Το τηλέφωνο σίγησε τις ημέρες των εορτών, και έτσι, απόλαυσα τ’ αναγνωστικά μέλια των φτηνών και σκονισμένων βιβλίων(Καλά έ! ούτε σκηνή από χριστουγεννιάτικη ιστορία του Καρόλου Ντίκενς να ήταν. Μόνο το κοριτσάκι με τα σπίρτα έλλειπε. Είχε μεγαλώσει, και είχε πάει για ψώνια στα τζάμπο, είχε γίνει μια «σκατοκαταναλώτρια» του κερατά, όπως γράφει και ένα σλόγκαν στους τοίχους, άλλαξε, ξέχασε τα φτωχικά της χρόνια, ακολούθησε τη νέα πολιτική διαδρομή των νεόπλουτων της αριστερής μας κυβέρνησης, με το ζαχαρωτό χαμόγελο και το σακίδιο στην πλάτη, που ξεχνούν να δηλώσουν στην εφορία κάτι ψίχουλα ευρώ με πολλά μηδενικά).

     Από όσο γνωρίζω, δεν είναι πολλές οι Ανθολογίες Κινέζικης Ποίησης που κυκλοφορούν στα Ελληνικά-ίσως κάνω λάθος-,ο Χρήστος Μπουλιώτης στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης των εκδόσεων Λωτός 1992 «ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ» σε απόδοση του ποιητή Κώστα Βάρναλη, μας δίνει την εξής χρήσιμη πληροφορία «Πολυάριθμα κινέζικα ποιήματα, όμως σε μια λιγότερο εμπνευσμένη μετάφραση, μας έδωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η Ε. Ν. Σαράτση, Ο σμαραγδένιος αυλός(Τυπογραφείο Κ. Α. Μακρή, Βόλος χωρίς έτος έκδοσης)» σ. 8 εδώ στο μπλοκ μου, καταγράφω τις εκδόσεις που έχουν πέσει στην αντίληψή μου και που περιέχουν Κινέζους Ποιητές, συνήθως μαζί με Ιάπωνες ομοτέχνους τους, από όλο το ιστορικό και χρονολογικό εύρος της Κινέζικης ποιητικής διαδρομής και του Κινέζικου πολιτισμού που παραμένει(;) σταθερός ακόμα και στις μέρες μας. Μιας κοινωνίας και ενός έθνους που στέκεται με μεγάλο σεβασμό μπροστά στα επιτεύγματα των προγόνων της, σέβεται και διατηρεί τις πνευματικές και καλλιτεχνικές αξίες του παρελθόντος της παρά τις μεγάλες ιστορικές της περιόδους των εμφύλιων συρράξεων, των πολιτικών αλλαγών, των περιόδων της δυτικής αποικιοκρατίας, της Ιαπωνικής εισβολής και κατοχής, των διαφόρων πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των μεγάλων δυναστειών που κυβέρνησαν την Κίνα και της οικοδόμησαν σταδιακά το παγκόσμιο κοινωνικό και πολιτισμικό πρόσωπό της. Κίνα, η πολυπληθέστερη χώρα της υφηλίου, με έναν πολιτισμό «ιδιότυπο» που εξακολουθεί να μας εκπλήσσει,  αρχαιότερο μάλλον και από τον ελληνικό. Οι ρίζες του χάνονται στα βάθη του χρόνου και της μακραίωνης ιστορίας της άπω ανατολής, εξακολουθώντας να κρατούν σε πλούσια ανθοφορία τα χιλιάδες παραδοσιακά δέντρα της πνευματικής της παράδοσής. Μια χώρα, που η κοινωνική φιλοσοφία του Κομφουκιανισμού και του Ταοϊσμού είναι έντονη και σταθερή. Η Κινέζικη ποίηση, που χαρτογραφεί όλο αυτόν τον ιστορικό πλούτο της αχανούς αυτής χώρας, κατά την γνώμη μου, έγινε γνωστή στην δική μου γενιά-γενιά του 1980-μέσα από την εξαιρετική μετάφραση κινέζων ποιητών από την ποιήτρια Αιμιλία Τσακνιά στο γνωστό της βιβλίο «κινέζικη ποίηση» εκδόσεις Πλέθρον 1973. Αν και, για να είμαστε δίκαιοι, οι πιο υποψιασμένοι στα ποιητικά πράγματα, γνώριζαν ή είχαν ξεφυλλίσει το βιβλίο του ποιητή και μεταφραστή Άρη Δικταίου των εκδόσεων του Γεωργίου Φέξη που εκδόθηκε το 1962 «ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ»,(για όσους ενδιαφέρονται για την μεταφραστική αυτή εργασία του Άρη Δικταίου-πού, τόσο τον σνομπάρουν οι σύγχρονοι μεταφραστές και κριτικοί-υπάρχει στο ηλεκτρονικό περιοδικό 24 grammata. Com).

     Η θεματολογία της κινέζικης ποίησης, περιλαμβάνει πολλούς εφαπτόμενους κύκλους, που έχουν σχέση, με: την ιστορία των προσώπων των διαφόρων αυτοκρατόρων των μεγάλων δυναστειών που κυβέρνησαν την χώρα, περιλαμβάνει σε ένα μεγάλο μέρος της θέματα που αφορούν τους κύκλους του χρόνου, με έντονο τον κοινωνικό χαρακτήρα, θέματα μεταφυσικού προβληματισμού θα γράφαμε, όπως είναι η μαντεία, οι λαϊκές προφητείες, οι λαϊκές δοξασίες, κλπ.  Συμπεριλαμβάνει μέσα στον τεράστιο πλούτο της γεγονότα και συμβάντα που αφορούν την αγροτική κυρίως κοινωνία, όπως είναι η κινέζικη, και τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα των κινέζικων αγροτικών οικογενειών, τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των μεγάλων επαρχιών και των απομακρυσμένων και ορεινών χωριών, μας απεικονίζει σε ένα μεγάλο της μέρος, την οικονομική και εργατική εκμετάλλευση που υφίστανται οι αγρότες και οι οικογένειές τους από τους πλούσιους φεουδάρχες-έχει δηλαδή και ταξικό θα γράφαμε πρόσημο-έχει έντονα κοινωνικά χαρακτηριστικά, είναι φυσικά φορέας των ποικίλων ατομικών αισθημάτων των ανθρώπων, εκφράζει με ενάργεια τόσο τα ερωτικά συναισθήματα και επιθυμίες του άντρα όσο και της γυναίκας-έχει δηλαδή, στοιχεία χειραφέτησης-και ανάμεσα στους άλλους πολύχρωμους προβληματισμούς της,  μας φωτογραφίζει με ευαισθησία, τόλμη, νηφαλιότητα και χαροποιό διάθεση την προσωπική ή ομαδική δοξολογία της Κινέζικης Φύσης και των χιλιάδων μυστικών της, έτσι όπως αυτά μας απλώνονται και μας φωτίζονται από το ανοιχτό και τρυφερό βλέμμα των ποιητών και ποιητριών. Ένα βλέμμα έμπλεο εσωτερικής ηρεμίας, χαροποιούς διάθεσης, δοξαστικής υμνολογίας αλλά και ενδιάθετου φόβου, προς τις τρομαχτικές αλλαγές του φυσικού περιβάλλοντος, απαράμιλλης νοσταλγικής διάθεσης, ξενοιασιάς του βίου, εικόνες χαλάρωσης ατομικών και οικογενειακών στιγμών, μεθυστικής ατμόσφαιρας από τους λάτρεις  του δικού μας Θεού Διονύσου και της αμπέλου του, ατομικές στιγμές έντονων συναισθημάτων από ερωτοπλάνταχτους νέους και νέες, που, εκφράζουν, με τον ποιο ποιητικό τρόπο τον έρωτά τους προς το άλλο φύλο, στιγμές νόστου και έντονης επιθυμίας επιστροφής στο χωριό και την γενέτειρα πόλη, στιγμές μόνωσης, έντονος θαυμασμός και έκπληξη καθώς ατενίζουν το ουράνιο στερέωμα και το υφαντό των άστρων του, η σελήνη και τα κρυφά μυστικά της νύχτας είναι και αυτή παρούσα σε εκατοντάδες από τις ποιητικές αυτές ζωγραφιές των κινέζων δημιουργών, πλεγμένα σε μια μαγευτική ατμόσφαιρα και ένα ύφος λυρικό αλλά όχι Λυδικό. Ποιήματα σαν τα πολύτιμα πορσελάνινα μπιμπελό που στολίζουν τα μπουφέ με υπερηφάνεια, ποιητικές εξωτικές μονάδες σαν τις γυάλινες ακριβές μινιατούρες που φυλάμε για να δείξουμε στους άλλους στις γιορτές, σαν τα πολύτιμα πολύοσμα αρώματα μέσα στα μικρά πολύχρωμα μπουκαλάκια. Ποίηση σταγόνες ανοιξιάτικης βροχής που δροσίζουν τα σωθικά σου, εικόνες παγωμένης ομορφάδας των ψηλών βουνοκορφών και των νιφάδων του χιονιού που πέφτουν στην μυροφόρα γη, και που με έναν μυστικό τρόπο σε ζεσταίνουν, καθώς πέφτουν στο πρόσωπό σου και σε δροσίζουν ταυτόχρονα. Εικόνες ποιητικού αφάνταστου πρωτογενούς λυρισμού και αυθεντικού συναισθήματος, σαν και αυτό που νιώθουμε καθώς παρακολουθούμε το χορευτικό βάδισμα των κύκνων πάνω στα ήρεμα νερά της λίμνης. Ατμόσφαιρα πηγαίου και αψεγάδιαστου ερωτικού αισθήματος μεταξύ των ανθρώπων, που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του δυτικού αναγνώστη, με χάρη και λεπτότητα, με απορία και συγκίνηση, με συγκρατημένο πολλές φορές λόγο και χειρονομίες έκπληξης, ενός άδολου ερωτικού πλησιάσματος τόσο της αγαπημένης ή του αγαπημένου, όσο και ενός ερωτικού πλησιάσματος θα σημειώναμε του φυσικού τοπίου. Θάμβος και ομορφάδα ενός κόσμου αγροτικού, φτωχού σε υλικά αγαθά, αλλά πάμπλουτου σε εκπληκτικές μνήμες και εικόνες ζωής, που εικονογραφούνται από ανώνυμους ή επώνυμους ποιητές ή ποιήτριες, λες και θαυμάζεις πίνακες των πιο ταλαντούχων ζωγράφων.

Η Φύση ορά τα επιτεύγματά της και πολλές φορές αυτοθαυμάζεται με χάρη και ανθρώπινη μεγαλοπρέπεια. Το ανθρώπινο βλέμμα ατενίζει με δισταγμό τον χώρο, και μέσα σ' έναν ιστορικό και πολιτισμικό τρόπο παράδοσης, θα γράφαμε ότι διονυσιάζεται. Φύση και Άνθρωπος εκβακχίζονται χωρίς να κορυβαντιούν όπως γίνεται στην ελληνική δυτική μεσογειακή παράδοση. Δροσίζουν με το πηγαίο τους αίσθημα οι κινέζικοι στίχοι, ακόμα και αν η μετάφραση σε ορισμένους ποιητές μπουκώνει στην ελληνική τους απόδοση, ακόμα και αν κινείται η μεταφραστική επιθυμία πέρα από τον παραδοσιακό ελληνικό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο ή ενδεκασύλλαβο. Οι στιγμές γαλήνης και ηρεμίας, νοσταλγίας και ραστώνης, ρέμβης και αναπόλησης, κρυφού ερωτισμού και διστακτικής ψηλάφησης της παρουσίας του άλλου προσώπου, μεταφέρονται σ' εμάς με αμεσότητα. Συναισθήματα σιγαλόφωνα, διστακτικά, ψηλαφητά, που συγκροτούν και την ποιητική τους εικονογράφηση. Στίχοι στιγμές, στίχοι εικόνες, στίχοι λακωνικής ερωτικής προσευχής, που ενώνει την γυναικεία παρουσία με την ίδια την καρποφορία της φύσης, που αντιμετωπίζει τον άντρα εραστή από την γυναικεία ερωτευμένη ύπαρξη, σαν το ενεργό στοιχείο αναπαραγωγής της ζωής. Στίχοι αρυτίδωτης ανθρώπινης εσωτερικής ομορφάδας. Στίχοι αρχέγονης σοφίας και αδαμιαίας δοξαστικής ενατένισης των μυριάδων μυστικών εικόνων, μυρουδιών και κρυφών φωνών της Φύσης. Φωνές που προέρχονται από ένα μακρινό μας έθνος, και μια ποίηση, που πηγάζει από τα πιο απλά πράγματα γύρω μας, τα πιο απρόσμενα συμβάντα μέσα στον κύκλο του χρόνου της υφαντουργού φύσης και της παρουσίας του ανθρώπου. Κύκλοι ανθρώπινου βίου και εποχών ενώνονται αρμονικά σε μικρές αλλά μεγάλης συγκινησιακής αίσθησης ποιητικές εικόνες. Ο άνθρωπος μέσα στην τεράστια πολύχρωμη εικονογραφία της κινέζικης ποίησης, ζει καθεαυτόν, σε μια ισορροπημένη εσωτερική αυτάρκεια των διαφόρων και ποικίλων συναισθημάτων της ζωής του, ζει και βιώνει έμπρακτα την καθεαυτή λειτουργία των κύκλων του χρόνου μέσα στο φυσικό περιβάλλον, παράλληλα με τους δικούς του. Δεν απομονώνεται, δεν κρύβεται, δεν αρνείται να συμμετάσχει στους κύκλους του σύμπαντος που εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο και μυστηριώδες, παρά την εξωτερική και αινιγματική του ομορφάδα. Οι πολλαπλές χαρές της εξοχής, των άλικων λουλουδιών, των ανθισμένων λιβαδιών, των χιονισμένων βουνοκορφών, των ήρεμων λιμνών, των ρυακιών και των ποταμών, ενώνονται με την χαροποιό διάθεση του ανθρώπου που ομνύει στην ευλογία του οίνου, σιγαλοπερπατεί με τις πολλές χαρές του έρωτα αλλά και τα δεκάδες πάθη του, το ξύπνημα της φύσης καταγράφεται παράλληλα με το ξύπνημα του έρωτα των νέων, η νοσταλγική αναπόληση του από τους μεγαλύτερους, αντικατοπτρίζεται σε χειμωνιάτικες εικόνες και νοσταλγική αίσθηση από τους κινέζους δημιουργούς. Τα αφόρητα δεινά της ζωής αντικατοπτρίζονται από την αστάθεια των καιρικών συνθηκών. Τα κινέζικα ποιήματα, είναι λυρικές εικονογραφήσεις ζωής καθημερινών ανθρώπινων στιγμών, εθίμων και ηθικών δοξασιών, προσωπικών μνημών και ιστορικών γεγονότων, που δίνονται με ύφος απλό και κατανοητό, με εικόνες ήρεμης διάθεσης που ενώνει άρρηκτα την πανάρχαια παράδοση του κινέζικου κόσμου με την σύγχρονη ιστορία του. Ανώνυμοι ποιητές και Αυτοκράτορες, γράφουν για να εορτάσουν ομού τα αρίφνητα θαύματα της Φύσης και της Ζωής για να γίνουν αγαπητοί από τον λαό τους. Το ποιητικό τους στίγμα, είναι και η κοινωνική τους αναγνώριση όσο ψηλά στην κυβερνητική και πολιτική ιεραρχία και αν βρίσκονται. Αυτοκρατορικές και Ανώνυμες ποιητικές φωνές είναι ένα στην συνείδηση του κινέζου πολίτη.

     Η Κινέζικη ποίηση, όπως και η Ιαπωνική, και γενικότερα της Άπω Ανατολής, είναι τόσο άρρηκτα δεμένη με το φυσικό τοπίο, όπως επαναλαμβάνω, και ένα μεγάλο μέρος της αρχαίας ελληνικής ποίησης, σαν ο ποιητικός λόγος επώνυμος ή ανώνυμος, να σχηματίζει το καθημερινό σύμπαν της καθόλου ζωής των ανθρώπων του αρχαίου κόσμου, έστω και αν τους χωρίζουν χιλιάδες μίλια απόστασης.

     Η Κινέζικη ποίηση, φέρνει στα σπλάχνα της πανάρχαιες εμπειρίες ζωής, και την αρχέγονη φιλοσοφία ενός πολιτιστικού βίου που χάνεται στα βάθη του χρόνου και τις απόκρημνες οροσειρές της Κίνας. Μεταφέρει εντός της στοχασμούς ανθρώπινης ευαισθησίας και φιλοσοφικές αξίες, που πετάρισαν πέρα από το Σινικό Τείχος και αφέθηκαν σαν γονιμοποιό γύρη να σκορπιστούν στον ορίζοντα της οικουμένης και στου κόσμου την παγκόσμια ψυχή. Άνθη ποιητικά μιας άλλης ευωδιάς, εξωτικής και παράξενης μελωδίας, μιας άλλης ατμόσφαιρας, σιγαλή μυστική ροή ποιητικών ποταμών που νοτίζει τα πολεμικά ανδραγαθήματα των αρχέγονων φρουρών του πήλινου στρατού, προσφέροντάς τους την ιστορική τους δόξα. Ποίηση σαν τα νούφαρα των λιμνών, που στεφανώνουν τις κόμες των φρουρών της επανάστασης, και εξακολουθούν να στηρίζουν τους πανάρχαιους ρυθμούς της παράδοσής τους.

     Κίνα (China), μια αχανής χώρα που ταξιδεύει στο χρόνο, «αρνούμενη» να κόψει τις αρχέγονες ρίζες της παράδοσής της, ένας πολιτισμός που στέκει ακόμα «αδιάφορος» στα τεχνολογικά και άλλα επιτεύγματα του Δυτικού πολιτισμού και της πολιτικής κυριαρχίας του. Ευτυχώς, που η δική τους κόκκινη πολιτιστική επανάσταση του συντρόφου Μάο, των δεκαετιών του 1960, του πρωθυπουργού Τσού εν Λάϊ και της «συμμορίας της κόκκινης χήρας» δεν κατόρθωσαν ολότελα, να κόψουν τις πανάρχαιες αυτές ρίζες αλήθειας ζωής και μεταφυσικών στηριγμάτων αυτού του ιστορικού λαού, του Κινέζικου μεταξένιου πολιτισμού. Ενός κόσμου ισάξιου με τον αρχαίο ελληνικό. Τα αρχαία ελληνικά επιγράμματα, έχουν πολλά κοινά σημεία, κινούνται σε παρόμοιες ποιητικές ατμόσφαιρες, με τα μικρά κινέζικα-και ιαπωνικά-Χάϊ-Κου. Από την άλλη, η Κινέζικη ποίηση, όπως και της Άπω Ανατολής ευρύτερα, απέχει πολύ από το ύφος, την ατμόσφαιρα, την θεματολογία της ποίησης του σύγχρονου μοντέρνου και μεταμοντέρνου Δυτικού Κόσμου. Ενός κόσμου που κινείται μεταξύ ενός επικού και μεγαλόστομου ρομαντισμού και μιας ξερακιανής από λυρισμό ποιητικής σύγχρονης άθερμης γραφής. Η Κινέζικη ποίηση-όπως και η Ιαπωνική-εκπέμπει ανθρώπινη ζεστασιά, ηρεμία συναισθημάτων, ψυχική γαλήνη, αχνό πέπλο ονείρου, που δύσκολα συναντάμε στον σύγχρονο ποιητικό αμερικάνικο και ευρωπαϊκό λόγο. Μπορεί ο Έζρα Πάουντ να συγχώνευσε μέσα στο έργο του αποσπάσματα ή αυτούσια ποιητικά κομμάτια της παράδοσης της Άπω Ανατολής, όμως η μαγεία της Κινέζικης ή της Ιαπωνικής ποίησης,(ας επιτραπεί  σ' έναν Καρτεσιανό Δυτικό αναγνώστη της ποίησης, να συμπεριλαμβάνει μαζί με τον Κινέζικο ποιητικό λόγο και τον Ιαπωνικό)δεν χάθηκε μέσα στο τιτάνιο ποιητικό έργο των Cantos και το μεταφραστικό μεγαλειώδες εγχείρημα του Αμερικανού ποιητή. Ίσως, γιαυτό και οι ελληνικές αυτόνομες εκδόσεις με ποιητές και ποιήτριες της αχανούς αυτής χώρας, γίνονται ανάρπαστες, από τότε που ο ποιητής και άοκνος μεταφραστής Άρης Δικταίος, κυκλοφόρησε την Κινέζικη Ανθολογία του. Είναι υποχρέωση μας να μνημονεύουμε τους πρωτοπόρους προγόνους μας, έστω και αν δυσανασχετούμε εμείς οι σημερινοί με τις προσπάθειές τους.

     Συνήθως, οι μεταφράσεις των ποιημάτων των Κινέζων ποιητών, γίνονται από δεύτερη ή τρίτη γλώσσα, από τα αγγλικά κυρίως ή τα γαλλικά. Δύσκολη η γλώσσα των ιδεογραμμάτων για τους έλληνες,(που, πέρα φυσικά, από την αισθητική της ομορφιά, είναι και δύσκολη στην ηχητική εκφορά της, μια και η γλωσσική παράδοση του δυτικού κόσμου και η ιστορία της, εκφέρει τις λέξεις με εντελώς διαφορετικούς χρωματισμούς και ήχους εδώ και αιώνες). Η γλώσσα του ιστορικού αυτού λαού του μεγάλου τιμονιέρη, τα τελευταία χρόνια, αρχίζει να μαθαίνεται από έλληνες-κυρίως εμπόρους και ασχολούμενους με τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις και τα συναφή επαγγέλματα, λόγω COSCO.

      Πάντως, ο σοφός Κομφούκιος είναι αρκετά γνωστός στο ευρύ ελληνικό κοινό, όπως και ο Λάο Τσε που είναι μεταφρασμένοι στα ελληνικά,(ηθική η φιλοσοφία του Κομφούκιου όπως και του Σωκράτη), παράλληλα, με αυτό που είχε λεχθεί στο παρελθόν από τον έλληνα παγκόσμιο καραβοκύρη, εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση. «Αν οι Κινέζοι παράγγελναν τα ζευγάρια των παπουτσιών τους στην Ελλάδα, η ελληνική οικονομία θα ήταν η μεγαλύτερη του Κόσμου». Και επειδή, αυτά για εμάς τους Έλληνες είναι Κινέζικα,-που λέει και η λαϊκή θυμοσοφία-ας δούμε τι αναφέρει το εισαγωγικό σημείωμα του ποιητή και μεταφραστή Όμηρου Μπεκέ σχετικά, και πως αποδίδει τον Κινέζικο ποιητικό λόγο.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

«Η ΑΟΡΙΣΤΙΑ που χαρακτηρίζει την κινέζικη ποίηση δημιουργεί μια σύγχυση, ακόμα κι’ όταν τη γνωρίσει κανείς, όπως εγώ, από ξενόγλωσση μετάφραση. Προκαλεί στον εσωτερικό κόσμο των αναγνωστών διαφορετικά και, μπορώ να πω, αντίθετα συναισθήματα. Γι’ αυτό και οι ποικίλες αποδόσεις

του ίδιου κειμένου θέτουν κάποτε τον μελετητή σε ανεξήγητη αγωνία. Ξυπνούσε μέσα του τυραννική την πνευματική του ευθύνη: ποια άραγε να είναι η αυθεντικότερη;

     Απέφυγα, όσο μπορούσα περισσότερο, στις μεταφράσεις μου την αξεδιάλυτη αυτή αοριστία. Μου φάνηκε πως, αν την αντιμετώπιζα δουλικά, θα διέπραττα, μέσα στην απόλυτη διαύγεια που μας περιβάλλει, σαν μια προδοσία του ελληνικού λόγου. Είναι άλλωστε αλήθεια ψυχολογική πως ο μεταφραστής δεν είναι, δεν μπορεί να είναι τελείως αντικειμενικός. Επηρεάζεται από το κείμενο που μεταφράζει. Τόσο μόνο. Μα στην απόδοσή του ακολουθεί, και δίχως να το θέλει, τη συγγραφική του ιδιοσυγκρασία.

     Ο Έλιοτ, κρίνοντας γενικότερα τη μεταφραστική εργασία, εξηγεί το ψυχολογικό αυτό φαινόμενο με τη λέξη αυταπάτη. Ιδού τι λέγει:

     «Υποπτεύομαι πως κάθε εποχή έχει, και θα έχει, την ίδια αυταπάτη, σχετικά με τις μεταφράσεις, μιάν αυταπάτη που δεν είναι άλλωστε και τελείως αυταπάτη. Όταν ένας ξένος ποιητής αποδοθεί επιτυχώς στη δική μας γλώσσα και στην δική μας εποχή, πιστεύουμε πως «μεταφράστηκε», πιστεύουμε πως μέσον αυτής της μετάφρασης βρίσκουμε επιτέλους το πραγματικό αρχέτυπο.

     «Οι Ελισαβετιανοί πρέπει να πιστεύανε πως αποχτήσανε τον Όμηρο μέσον του Τσάπμαν, τον Πλούταρχο μέσον του Νόρθ. Εμείς δεν έχουμε σήμερα την ίδια αυταπάτη. Εντοπίζοντας τους δύο αυτούς μεταφραστές τριακόσια χρόνια πίσω, βλέπουμε πως ο Τσάπμαν είναι περισσότερο Τσάπμαν παρά Όμηρος και ο Νόρθ περισσότερος Νόρθ παρά Πλούταρχος. Κάθε γενιά πρέπει να μεταφράζει για τον εαυτό της».

     Επανέρχομαι στην κινέζικη ποίηση. Αιτία της αοριστίας της η γλώσσα. Λέξεις μονοσύλλαβες, το πολύ δισύλλαβες που παίρνουν ένα νόημα διαφορετικό από την τοποθέτησή τους μες στη φράση. Δεν γνωρίζω κινέζικα. Κι αυτά που γράφω στενοχωρούνε κάπως την εντιμότητά του. Όμως αυτά κατάλαβα διαβάζοντας τις μελέτες των σοφών σινολόγων. Έτσι, μια έννοια κινέζικη δεν είναι πάντα ταυτόσημη με τη δική μας. Συγγενική, βέβαια, μα με ιδιαίτερο χρωματισμό, με αναπάντεχη προέκταση. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα θα μας κατατοπίσει εναργέστερα: Ένα κλαδί ανθισμένο, ένα λουλούδι, τοποθετημένα καταλλήλως μες στο ποίημα, δεν εκφράζουν μόνο την άνοιξη στη φύση, μα και την γλυκειά χαρά της άνοιξης μέσα στην ψυχή του ποιητή. Και αυτό σημαίνει ανεξάντλητο γλωσσικό πλούτο. Μα και αφάνταστη βέβαια δυσκολία για τον μεταφραστή.

     Υπάρχουν εθνολόγοι που τοποθετούν την αρχή της ποιητικής δημιουργίας των Κινέζων στον εικοστό αιώνα προ Χριστού, δηλαδή δέκα περίπου αιώνες πριν τα Ομηρικά έπη μας. Κ’ εντούτοις η κινέζικη λογοτεχνία έγινε γνωστή, όταν κατόρθωσε να συγκροτήσει τη φραστική της αρτιότητα, όταν κατόρθωσε να φτάσει στ’ οριστικό της στάδιο. Τα πρώτα γραφτά της κείμενα, που ανάγονται στη μυθική περίοδο της Κίνας, βρεθήκανε σκαλισμένα πάνω σε κόκκαλο ή σε όστρακο χελώνας. Σχεδόν όλα ασχολούνται με ζητήματα μαντείας και μας πληροφορούν πως οι θρησκευτικές τελετές της εποχής εκείνης συνοδεύονταν από μουσική και όρχηση.

     Πέρασαν έκτοτε χιλιάδες χρόνια πολιτιστικής εξέλιξης για να φτάσει ο κινεζισμός στον Κομφούκιο, που γεννήθηκε, όπως είναι γνωστό, στα 551 προ Χριστού. Αυτός συμμάζεψε τα σκορπισμένα κείμενα όπου τα βρήκε. Στα μουχλιασμένα χρονοντούλαπα, στη μνήμη των μορφωμένων που τ’ απαγγέλλανε, στο στόμα του λαού που τα τραγουδούσε. Τα ταχτοποίησε, τα συγκέντρωσε σε μια πολυτιμότατη συλλογή που την ονόμασε «Βιβλίο των τραγουδιών» και τα έσωσε από τη φθορά, κηρύσσοντας την ηθικότατη φιλοσοφία του που τοποθετεί στην κορυφή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας τον σεβασμό προς την εθνική παράδοση. Η ανώτερη αυτή αγάπη του για τα γράμματα έδωσε στον αιώνα του και στον ακόλουθο αιώνα μια πλουσιότατη καρποφορία. Δύο χιλιάδες περίπου ποιητές φανήκανε σ’ όλα τα χρόνια της δυναστείας Τάνγκ (618-907). Είναι η κλασική περίοδος της κινέζικης λογοτεχνίας.

     Η Κίνα πέρασε θανάσιμες χρονιές εμφύλιου σπαραγμού και αναρχίας. Όμως η πνευματική της γονιμότητα δεν κουράστηκε ποτέ. Η ποίηση στάθηκε απαραίτητη στη ζωή όλων των κοινωνικών τάξεων. Ακόμη και αυτοκράτορες γράφανε κάποτε ποιήματα για ν’ ναι πιο αγαπητοί από τον λαό τους. Και μια ενδιαφέρουσα, νομίζω, διαπίστωση. Σ’ όλο το τεράστιο χρονικό διάστημα του κινεζισμού, μέχρι σήμερα, επικρατεί δεσπόζουσα η λυρική προπάντων ποίηση. Όλα τ’ άλλα είδη του λόγου δεν θεωρούνται πολύ σημαντικά επιτεύγματα. Δεν υπογραμμίζουν, φαίνεται, όσο πρέπει, την εθνική περηφάνεια του κινέζικου λαού.

     Συγκρατώντας, όσο μπορούσα περισσότερο, τη συγγραφική μου ιδιορρυθμία, έδωσα στους αναγνώστες του βιβλίου μου μερικά δείγματα, της ποιητικής αυτής κοσμογονίας.

     Ας μου συγχωρεθεί μια τόλμη τόσο ριψοκίνδυνη.

Όμηρος Μπεκές

Σημείωση: Θεωρώ αδύνατο ν’ αποδώσει κανείς στα Ελληνικά την ορθή προφορά των κινέζικων ονομάτων.

     Σημειώνω λοιπόν με λατινικά στοιχεία τα ονόματα των ποιητών που μεταφράζω, σύμφωνα με το σύστημα Wade, που είταν επισήμως αναγνωρισμένο από την Κυβέρνηση της Κίνας».

     Εξαιρετικό ενδιαφέρων παρουσιάζει μεταξύ άλλων, και η εισαγωγή της ποιήτριας και μεταφράστριας Αμαλίας Τσακνιάς στο δικό της βιβλίο.

Ας απολαύσουμε μερικά δείγματα κινέζικης ποίησης σε απόδοση του ποιητή Όμηρου Μπεκέ:

•SHIH CHING(1770 π. Χ.),

-Παράκληση

-Βλαστολόγημα

Οι θάμνοι σκέπασαν τ’ αγκάθια,

Γεμάτη αγριοκλήματα κ’ η γης ολόγυρά του.

Ενθάδε κείτεται ο καλός μου.

Ποιόν έχει συντροφιά στη μοναξιά του;

--

Τις τζιτζιφιές το βλαστολόγημα σκεπάζει,

πάνω στον τάφο απλώνεται το κλήμα.

Πάει ο καλός μου χάθηκε-τι κρίμα!

Μαζί με ποιόν τώρα σκολάζει;

--

Το προσκεφάλι μας απείραχτο είναι τώρα.

Η μεταξένια λαμπερή κουβέρτα μας φαντάζει.

Είναι ο καλός μακριά μου όλη την ώρα,

Ποιος άραγε μαζί του να πλαγιάζει; 

-Η σηκωμένη φούστα

Αν πιθυμείς, αγάπη μου, δικός μου πάντα να ‘σαι,

τη φούστα μου περνώντας θα σηκώνω.

Αν έπαψες να με θυμάσαι,

υπάρχει κι άλλος σαν εσένα να με δει,

άστατο κι άπιστο παιδί. 

• Ο Αυτοκράτορας WU(140-88 π. Χ.)

-Χινοπωριάτικο τραγούδι

Μες στον αγέρα του χινοπώρου

λευκά τα σύννεφα περνάνε.

Τα φύλλα πέφτουνε στα κίτρινα χορτάρια.

Και τώρα, τ’ άγρια τα χηνάρια

προς τη νοτιά γυρίζουνε και πάνε.

Ανθίζουν τώρα η μέλισσα, η βανίλια

και το χρυσάνθεμο μυρίζει τώρα.

Την ομορφιά της σκέφτουμαι όλην ώρα.

Το καραβάκι μου περνά μ’ εμένα

μέσα σε κύματ’ αφρισμένα.

Το τούμπανο, η φλογέρ’ αντιλαλούν με χάρη

κι’ αρχίζει το τραγούδι του βαρκάρη.

Μα ξαφνικά και τη χαρά σκοτών’ η θλίψη.

Η νιότη να βαστάξει δεν μπορεί

μήτε το γέρασμα να λείψει.   

•SUNG TSE HOU(206 π.Χ.)

Μια κοπέλα

•SU WU(100 π. Χ.)

-Η νύχτα του χωρισμού

Αφότου παντρευτήκαμε, κ’ οι δυό μας τρυφερά

ένας τον άλλον αγαπούμε.

Απόψε ακόμη θα ‘χουμε χαρά.

Την ευτυχία μας πρέπει να χαρούμε.

--

Λογιάζω την ατέλειωτη πορεία σε ξένα μέρη

και με το μάτι τη νυχτιά πως θα μετρήσω.

Τώρα βασίλεψε ο Ζυγός και χάθηκε το Αστέρι

και πρέπει βιαστικά να ξεκινήσω.

--

Στον πόλεμο δεν ξέρουμε ωρισμένα

πότες οι δυό θα σμίξουμε ξανά.

Αναστενάγματα, χέρια σφιγμένα

και ξεπροβόδισμα με δάκρυα σκοτεινά.

--

Μην απελπίζεσαι, τα νιάτα σου στοχάσου,

μη λησμονείς, της ευτυχίας μας τα χρόνια.

Αν ζήσω, θα βρεθώ πάλι κοντά σου,

νεκρός, θα σε θυμάμαι αιώνια.    

•TSE YEH, ποιήτρια(265-317)

-Τραγούδια

     1

Είτανε δείλι.

Βγαίνοντας απ’ τη μεγάλη πύλη

σ’ είδα και σε καμάρωσα.

Μεθυστικό το πρόσωπο μες στα μαλλιά σου,

κι’ όλος ο δρόμος γέμισε με τ’ άρωμά σου.

     2

Απάνω σ’ ένα μαξιλάρι

στο βορινό κοντά ξαπλώνω παραθύρι.

Έρχεσαι λίγη να μου κάνεις συντροφιά.

Μου λες, χαρούμενος, λογάκια πονηρά,

μα πόσο θα βαστάξει αυτή η χαρά;

     3

Ο έρωτας σου με τραβά πάντα κοντά σου,

όμως ο φόβος με κρατεί σε μια λαχτάρα.

Τα πορφυρά μου χείλη τραγουδούν τον έρωτά σου

και τα χρυσά μου δάχτυλα χαϊδεύουν την κιθάρα.

     4

Δίχως να δέσω κάν τη ζώνη μου,

δίχως τα φρύδια μου να βάψω,

στο παραθύρι μου σιμώνω.

Η μεταξένια ρόμπα μου πετάει

στον ανοιξιάτικο αγέρα που φυσάει

Μου τη σηκώνει αυτός κ’ εγώ θυμώνω.

     7

Είμαι το αστέρι του βοριά. Μου αρέσει

ποτέ να μην αλλάζω θέση.

Ήλιος μου εκείνος. Με τυλίγει σε μαγνάδι

κάθε πρωί ανατολικά

και δυτικά το κάθε βράδυ.

     8

Απόψε την περάσαμε μ’ αγάπη την εσπέρα.

Για ν’ ανταμώσουμε ξανά ποια τύχη θα το φέρει;

Η λάμπα μου στην αδειανή φωτοβολάει σκακιέρα.

Το γυρισμό του ποιος τον ξέρει;       

•Ανώνυμο

-Τραγούδι του ποταμού

Στην πόρτα μου ακουμπώ λυπητερά.

Να κι’ ο καλός μου το ποτάμι μας περνάει.

Άχ, η καρδιά του να μη μοιάζει

τα φευγαλέα αυτά νερά

που τα κουράζει ό,τι πιά πέρασε

και το άγνωστο μονάχα τα τραβάει.

•FU YUAN(;)

-Αστραποβόλι

Αστραποβόλι ακούστηκε, μα δεν είναι κοντά.

Έκανε ωστόσο την καρδιά μου να τρομάξει.

Σκύβω ν’ ακούσω τι  βροντά.

Δεν είναι το δικό μου αμάξι.

•HSEH T’ IAO(464-499)

-Στάλσιμο

Βραδυάζει. Στου παραθύρου τ’ ολάνοιχτο γυαλί

να την εκείνη με τα κόκκινα φκιασίδια.

Δε ράβει πιά τη ρόμπα την καλή

και παρατά τα κίτρινα μεταξωτά πλεξίδια.

--

Οι νύμφες με το τρέμουλο πετούνε πέταγμά τους.

Οι μέλισσες τα λούλουδα βοσκούνε τα νωπά.

Πως θα ‘θελε να φέρουνε με τα τρελά φτερά τους

τη σκέψη της σ’ εκείνον που αγαπά.  

• Αυτοκράτορας YANG(605-617)

-Ανοιξιάτικη φεγγαροφεγγιά

Απόψε το ποτάμι μας

κυλάει με γαλήνια χάρη,

και λουλουδιζ’ η  άνοιξη η γελάστρα.

Το ρέμα παίρνει το φεγγάρι,

το ρέμα πάλι φέρνει τ’ άστρα.  

•W ANG TSI(644)

-Η κανελλιά

Την άνοιξη ρωτώ την κανελλιά:

Ροδακινιές, δαμασκηνιές ανοίξανε, γιατί,

τώρα που μέστωσε η χρονιά,

εσύ να στέκεσαι κλειστή;

--

Και μ’ απαντάει η κανελλιά:

Της άνοιξης λουλούδια δε βαστούν.

Τι να ζηλέψω;

Όταν στον άνεμο, στην πάχνη αυτά θαφτούν,

μονάχη τότ’ εγώ θα βασιλέψω. 

•HO CHIH CHANG(7^ος αιώνας)

-Η επιστροφή

Έφυγα νέος απ’ το σπίτι μου

και τώρα, γέρος πιά, γυρίζω.

Δεν άλλαξε η λαλιά μου, ωστόσο οι κρόταφοι

βαφήκανε με χώμα γκρίζο.

Με βλέπουν τα παιδιά μου, με κοιτούν

σα να ‘μια κάποιος ξεχασμένος.

Με βλέπουν τα παιδιά μου και ρωτούν

πόθεν μας ήρθε αυτός ο ξένος;   

•MENG HAO JAN(690-740)

-Ανοιξιάτικη αυγή

Ο ανοιξιάτικός μου ο ύπνος

έχει ξεχάσει την αυγή.

Ακούγω τώρα τα πουλιά να κελαϊδούνε.

Είτανε νύχτα που βροχές κι’ αγέρηδες βροντούνε.

Ποιος ξέρει πόσα λουλούδια να πέσανε στη γη;

•W ANG WEI(701-761)

-Καθισμένος μέσα στα μπανμπού

Ανάμεσα στ’ ασάλευτα μπανμπού μου καθισμένος

παίζω λαγούτο, τραγουδώ σα να ‘μουνα κουφός.

Μες στην καρδιά του δάσους ξεχασμένος,

μονάχα το φεγγάρι μου δίνει λίγο φως.

-Πληροφορία 

Μια κ’ έρχεστε απ’ τον τόπο όπου γεννήθηκα,

εσείς θα ξέρετε πολλά για το χωριό μου.

Για πέστε μου και τούτο που θυμήθηκα:

λουλούδισε η δαμασκηνιά μπρός στο παράθυρό μου; 

-Αντίκρυ στο νερό

Βαράω τη φλογέρα μου αντίκρυ στο νερό,

εκεί που με παράτησεν ο κύρης μου, ωιμένα!

Γυρνώ τα μάτια μου να ιδώ τη λίμνη και θωρώ

πως τα βουνά της στέκουνται βαριά συννεφιασμένα. 

•LI PAI(701-762)

-Η ροδιά

-Η λύπη

-Χωρισμός

Σκορπά το αγέρι απ’ τις ιτιές τις φούντες, το άρωμά τους

γεμίζει την ταβέρνα.

Ομορφονιές μας λέν: κερνώ κ’ εμείς τους λέμε: κέρνα.

Τα παλληκάρια θέλουνε να ‘ρθουν κι’ αυτά μαζύ μου.

Πρέπει να φύγω, με κρατούν, και πίνω το κρασί μου.

Ρωτείστε δα τον Ποταμό π’ ο δρόμος δε του λείπει

Ποιο να ‘ναι αυτό που ξεπερνά του χωρισμού τη λύπη. 

-Τα κοράκια

-Πίνω μονάχος

Ανάμεσα στα λούλουδα μπουκάλι με κρασάκι.

Πίνω μονάχος, σύντροφος κανείς.

Σηκώνω το ποτήρι μου, καλώ το φεγγαράκι,

εκείνο, εγώ κι ο ίσκιος μου, κ’ είμαστε τώρα τρείς.  

-Διάλογος απάνω στο βουνό

Όλοι ρωτούν πως κάθουμαι στα πράσινα βουνά.

Χαμογελώ, δεν απαντώ καθόλου κ’ ησυχάζω.

Όταν πιά τ’ άνθια πέφτουνε και το νερό περνά,

τον κόσμο μου με κανενός τον κόσμο δεν αλλάζω.

-Ο γυρολόγος

•CHIEN CH’I(8^ος αιώνας)

-Ο ερημίτης

Τα μονοπάτια σου σκεπάζει το γρασίδι

με κοκκινόμαυρες σπαρμένο πηγουνιές,

και τα σμαράγδινα βουνά

γεμίζουν τα παράθυρά σου

τα ταπεινά.

Πως σε ζηλεύω που μεθάς μες σε λουλούδια.

Οι πεταλούδες θα πετούνε στα όνειρά σου.

•MENG CHIAO(751-814)

-Παράπονο

Αν στάλαζε το δάκρυ μου και το δικό σου δάκρυ

σε δυό λιμνιές, θα βλέπατε, καημένοι,

σε ποιάς από τις δυό την άκρη

φέτος θα σάπιζαν λωτοί μαραζωμένοι.

•LIU TSUNG YUAN(773-819)

-Χιονίζει πάνω στο ποτάμι

Χίλια βουνά δίχως πουλιά,

πολλές χιλιάδες μονοπάτια

δίχως ανθρώπινη λαλιά.

Μες στην ερημική του βάρκα,

με φοινικιάς κλαδιά ντυμένος,

ο γέρος, ξεμοναχιασμένος,

ξεσκούφωτος, με παιδεμό

ψαρεύει κάτω από το χιόνι

στον παγωμένο ποταμό.  

•PAI CHU YI(772-846)

-Ο  καθρέφτης

-Κρύα νύχτα

Το κρεβατάκι μου είναι παγωμένο,

μεσάνυχτα, να κοιμηθώ μονάχη δεν τολμώ.

Σβήν’ η φωτιά μου σε μαγκάλι μυρωμένο,

το  δάκρυ μου στεγνώνει στο κομό.

Όλη τη νύχτα η λάμπα μου αναμμένη

με τη σκιά μου με κρατεί συντροφιασμένη. 

-Ο καθρέφτης και το ποτήρι

Τον μπρούντζινο καθρέφτη μου θα δώσω

να πάρω ένα χρυσό ποτήρι.

Από τα γερατειά μου δεν μπορώ

θωρώντας στον καθρέφτη να γλυτώσω.

Όμως αντίκρυ στο ποτήρι

τη θλίψη μου θα την μερώσω.   

-Οι καημένες οι πηγουνιές

Τις πορφυρές λυπούμαι πηγουνιές.

Απόψε μείναν απ’ αυτές δυό μόνο σε κλωνάρι.

Αύριο ωστόσο θα χαθούν αν πιάσουν χειμωνιές.

Θα πάω τη νύχτα να τις δω ξανά με το φανάρι.

-Οι καϊσιές

Κάθε χρονιά πηγαίνω στο χωριό μου να χαρώ

στις ανθισμένες καϊσιές τα πορφυρά παιχνίδια.

Μα τώρα γέρασα πολύ και δεν μπορώ,

Ούτε κ’ ελπίζω να προβώ σε νέα ταξίδια.

--

Τώρα θα κάθουμαι μοναχός σε μια μπάντα

Μακριά απ’ του κόσμου τη χαρά.

Ήρθα γι’ αυτό στερνή φορά

και τις χαιρέτησα για πάντα.  

-Εικόνα

Συχνά το πρόσωπό μου βλέπω στο νερό.

Κανένα χρώμα ζωηρό,

παρά μονάχα τ’ άσπρα τα μαλλιά μου.

Τα νιάτα φύγανε και παν από κοντά μου.

Τι να ταράζω πιά της λίμνης το νερό;

•TSUI HU(8^ος αιώνας)

-Στην πόρτα

Πέρσι, την ίδια τούτη μέρα,

το πρόσωπό του λαμποβόλαγε στην πόρτα,

σάμπως ανθός ροδακινιάς.

Το πρόσωπό του χάθηκε, δεν ξέρω τώρα που ‘ναι.

Στον ανοιξιάτικο άνεμο τα λουλούδια γελούνε

μονάχα της ροδακινιάς. 

•TS’ AO YEH(9^ος αιώνας)

-Το χρυσό πηγάδι

Περνάει το χινόπωρο, γοργά θα ‘ρθει το βράδυ.

Μια κόρη καθρεφτίζεται με μάτι θλιβερό.

Δε βλέπει πιά τα ρόδα της μες στο χρυσό πηγάδι

κ’ εχθρεύεται ό,τι δείχνει το νερό.

•Ανώνυμο

-Έρωτας κρυφός

Βουβοί κ’ οι δυό το ξέρουνε πως έρωτας κρυφός

μες στην καρδιά τους φούντωσε κι’ ανάβει.

Εκείνη κάτω από το φως της λάμπας ράβει,

εκείνος περπατεί στου φεγγαριού το φως.

Απ’ όλα το ξενύχτι της τον βασανίζει πρώτο,

ακούει στη βαθειά νυχτιά του ψαλιδιού τον κρότο.

 

•HSU NING(9^ος αιώνας)

-Το γερασμένο δέντρο

Πάνω στη στράτα την παλιά το γέρικο δεντρί σκυφτό,

δίχως λουλούδια στα κλαδιά, στη ρίζα του χορτάρι.

Απ’ τους περαστικούς κανείς δεν το ‘δε παλληκάρι,

όμως αγάλια να γερνούν όλους τους είδε αυτό. 

•LO YIN(833-909)

-Μέλισσες

Κάτω στον κάμπο, πάνω στο βουνό

της φύσης την απέραντη τρυγούν μεγαλοσύνη.

Μα σαν βοσκήσουν τα λουλούδια τους, εγώ

να μάθω πιά με μέλει

για ποιόν αυτός ο κάματος,

για ποιόν αυτό το μέλι. 

•Ο τελευταίος Αυτοκράτορας τωνT’ ANG(937-978)

Κρυφός έρωτας

•Ανώνυμο

-Τραγούδι

Σα να ‘ταν στοιβαγμένες οι σκιές

τη σομακιά ταράτσα έχουνε γεμίσει.

Και δεν μπορεί πιά να τις σβήσει το σφουγγάρι.

Μόλις τις πάρει ο ήλιος προς τη δύση,

τις φέρνει πίσω το φεγγάρι.

•SU TUNG PO(1036-1101)

Λουλουδένιες σκιές

•LI CH’ ING CHAO(1081-1140)

-Τραγούδι

-Τραγούδι

•TS’ AO CH’ UNG CHIH(11^ος αιώνας)

-Σ’ εκείνη

Τα σπίτια μας είναι χτισμένα,

αντίκρυ στο ποτάμι το δικό σου

και το δικό μου στο γιαλό.

Τα δάκρυα που χύνω εγώ για σένα

το κύμα σου τα φέρνει το τρελό.

•CHU TUN LU(1080-1175)

Τραγούδι

•HSIN CH’ I CHI(1140-1207)

Τραγούδι

Τραγούδι

•MO CH’I YUNG(11^ος αιώνας)

-Βρέχει

Βρέχει ασταμάτητα, όλο βρέχει.

Στάζουν οι στάλες θλιβερά.

Χτυπάει η ώρα, όλο βαρά

και τελειωμό δεν έχει.

Αντίκρυ στο παράθυρό μου

ο γεροπλάτανος ξωμένει.

Μέσ’ από  το παράθυρό μου

η λάμπα στέκεται αναμμένη.

Τέτοια στιγμή, κάθε καρδιά πονεί.

Όνειρα δύσκολο να κάνεις

και δύσκολο τις λύπες να γλυκάνεις.

Σε ταραχές ο πονεμένος δεν αντέχει.

Βρέχει ασταμάτητα, όλο βρέχει.    

•LU YIU(1125-1210)

-Αυτοσχέδιο

Απ’ τα πενήντα χρόνια τα παλιά

τίποτα πιά στο μάτι δεν πέφτει.

Κουράστηκα να βλέπω τ’ άσπρα μου μαλλιά

μέσα στον μπρούντζινο καθρέφτη.

Απ’ τους παλιούς μου φίλους μόνο με θυμούνται

τ’ ανθάκια της ροδακινιάς.

Ωστόσο και για τούτ’ ανησυχώ, γιατί χτυπιούνται

με τον σκληρόν αγέρα της νυχτιάς. 

Ευτυχισμένος

•CHU SHU CHEN(12^ος αιώνας)

Τραγούδι

•CH’ EN CHIEH(1274)

-Ανοιξιάτικος άνεμος

Αγγίζεις τις ιτιές,

το πράσινό τους χρώμα καινουργώνεις.

Φυσάς μες στις ροδακινιές,

το κόκκινο τους χρώμα δυναμώνεις.

Μα για το πρόσωπό μου το χλωμό

και για τα γκρίζα μου μαλλιά, τι να μιλήσω;

Δε φταίς εσύ και δεν τολμώ,

ω ανοιξιάτικε άνεμε, να σε κατηγορήσω.   

•YEH SHIH(1150-1223)

-Επίσκεψη

Ίσως τα τσόκαρά μου τα φοβάται, τι να πω,

μήπως τ’ ωραίο γρασίδι του με τα καρφιά τους πνίξουν.

Στη σανιδένια πόρτα του χτυπώ, ξαναχτυπώ,

στις δέκα τις εννιά φορές χωρίς ν’ ανοίξουν.

Μα δεν μπορεί την άνοιξη να την κρατά κρυμμένη

μέσα στο περιβόλι του κανείς να μην τη δει.

Βλέπω ένα κόκκινο βερυκοκιάς κλαδί

απάνω από τη μάντρα του να βγαίνει.   

•CHANG HSIEN(14^ος αιώνας)

Μια Μογγόλα

•CH’ ENG K’ AN(16^ος αιώνας)

-Τραγούδι

Λέγω στο φίλο μου: Μακάρι

να μη γυρίσεις τόσο αργά.

Την άνοιξη φυτρώνει το χορτάρι,

τότε μου σκίζεται η καρδιά. 

•MA HSIANG LAN(16^ος αιώνας)

Το λουλούδι που ζωγράφισα

•PRINCE SHEN CHUN(17^ος αιώνας)

-Τραγούδι του υλοτόμου

Ανθρώπινη λαλιά δεν αγρικώ,

τις τσεκουριές μου ακούω να βροντούνε

που αντιλαλούν μέσα στους βράχους τους βουβούς

και σκιάζουν τα πουλάκια που περνούνε.

Τα κούτσουρ’ ανταλλάσω με κρασάκι, κι’ όντας

δροσίσω το κορμί μου και το νου,

με το φεγγάρι φεύγω μεθυσμένος τραγουδώντας

ένα τραγούδι του βουνού.

Δέντρα και πέτρες είναι οι φίλοι μου εδωπέρα.

Καθόλου δε σκοτίζουμαι

για τα μεγάλα ή ταπεινά,

μα για το νέφι, το νερό, τη νύχτα και  τη μέρα,

και τη γαλάζια ομίχλη στ’ απέραντα βουνά.

•SHIH JUN CHANG(1619-1683)

Ακολουθούν τα κύματα

•MAO CH’I LING(1623-1713)

-Μπρός στον καθρέφτη

Σιγά σιγά καταλαβαίνω

πως είναι μάταια τα φκιασίδια.

Όταν τσακίσουν τα μυσίδια

κ’ η ομορφιά καταστραφεί,

τη μαραμένη ποιος λυπάται πιά μορφή μου;

Μες στον καθρέφτη μια μορφή

αυτή μονάχα κλαίει μαζύ μου.

•CHANG LING HSIEN, ποιήτρια(18^ος αιώνας)

Ανάλεκτα

-1

Αντίκρυ στον καθρέφτη μου,

τον στρογγυλό σαν το φεγγάρι,

την κάθε μέρα φρόντιζα

την ομορφιά μου και την χάρη.

Όταν εκείνος έφυγε για πάντα από κοντά μου,

δεν καθρεφτίζω πιά την ερημιά μου. 

2

•CH’ IU TSING(1874-1907)

Ανταλλάγματα

•YAO HSIN HSIEN(19^ος αιώνας)

Θέρος

•W EN YI TO(1898-1946)

-Τα χρώματα

Είτανε κάποτε η ζωή μου

μια τιποτένια κι’ άγραφη σελίδα.

Το πράσινο το χρώμα

σαρκόδεσε το αδύνατό μου σώμα.

Το κόκκινο μου χάρισε τη φλόγα, την ακμή.

Το κίτρινο μου δίδαξε το δίκιο, την τιμή.

Το γαλανό να στέκω αγνός στην καταιγίδα.

Το ρόδινο μου χάρισεν ελπίδα.

Το γκρίζο μου ‘δωσε τη λύπη.

Και για να κάνω την εικόνα να τελειώσει,

το μαύρο, λέγω, θάνατο θα δώσει.

Γι’ αυτό λατρεύω τη ζωή και τ’ αγαθά της,

γιατί αγαπώ τα χρώματά της.   

Εξομολόγηση

Πένθιμο τραγούδι

•KYO MO JO(1892…….)

-Μελαγχολία

Απέραντος ο ουρανός,

απέραντη κ’ η θάλασσα τριγύρου

σαν φυσαλλίδες υδραργύρου.

Απάνω οι φωτεινοί κυματισμοί των άστρων,

κάτω τα κύματα κρυστάλλινα κυλιούνται,

ώρα που οι άνθρωποι κοιμούνται.

--

Μονάχη, με μια ρόμπα από φτερά

λευκής παγώνας καμωμένη,

που έχω στην πλάτη μου ριγμένη,

από μακριά, πολύ μακριά,

μεσ’ σ’ ελεφάντινη βαρκούλα, πάλι

στον ουρανό σηκώνω το κεφάλι.

--

Αν είταν, σαν σειρήνα πονεμένη,

στο σκοτεινό της θάλασσας βυθό

γραφτώ μου πάλι να βρεθώ

κ’ εκεί να ζήσω μες στο δάκρυ,

με τ’ ασημένιο τούτο φως περιχυμένη,

καθώς αυτό τ’ αστέρι που γκρεμίζεται, ποθώ

χιμαιρική μια ωραία ανταύγεια να σύρω

και μέσα στο άπειρο κατόπι να χαθώ.

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η μεταφραστική κλίμακα των κινέζων ποιητών και ποιητριών που μεταφράζει με μεράκι και αγάπη πιστεύω, ο ποιητής Όμηρος Μπεκές, μία ακόμη φωνή της Παλαμικής παράδοσης του ελληνικού μεσοπολέμου. Σίγουρα, οι κατοπινές μεταφράσεις έχουν άλλην χάρη, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί κάθε γενιά δημιουργών εκφράζει πρωτίστως τους δικούς της προβληματισμούς, ευαισθησίες και θέματα. Η γλώσσα, σαν ένας ζωντανός και απαιτητικός οργανισμός μεταπλάθεται μαζί με τον δημιουργό. Όμως, ο ιστός της παράδοσης είναι ενιαίος, ανεξάρτητα την χρονική περίοδο που ο μεταφραστής τον δανείζεται για να συνεχίσει την δική του μεταφραστική ύφανση.          

Βιβλία που γνωρίζω και περιέχουν μεταφράσεις Κινέζων ποιητών:

•Ανδρέας Αγγελάκης, ΙΑΠΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, Αθήνα 1974

•Κώστας Βάρναλης: απόδοση, Χρήστος Μπουλώτης: προλογικό σημείωμα, Jian Leezhi: Εικόνες, ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, εκδ. Λωτός 1992

•Κατερίνα Βούρκα: απόδοση από τα κινέζικα, Στο Ρου του Ποταμού, Ανθολογία κινέζικης ποίησης των δυναστειών Τανγκ και Σονγκ. Δίγλωσση έκδοση, εκδ. Παπασωτηρίου 2015

•Αναστάσιος Βιστωνίτης: εισαγωγή-μετάφραση- σημειώσεις, Ο Δαίμονας στον καθρέφτη 50 ποιήματα του ΛΙ-ΧΟ, εκδ. Νεφέλη 2002

•Πέτρος Α. Δήμας, ΟΛΙΓΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΙΝΟ…-ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, εκδ. Γαβριηλίδης 1999

•Περικλής Π. Καίσαρης, δημοτικά τραγούδια της ανατολής(ΙΝΔΙΑ-ΚΙΝΑ-ΙΑΠΩΝΙΑ), Αθήνα 1974

• Βασίλης Λαλιώτης: απόδοση, πρόλογος: Αποστόλης Αρτινός, ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ (BASHO MATSUO), εκδ. BIBLIOTHQUE 2016

•Γιάννης Λειβαδάς: Εισαγωγικά κείμενα, μετάφραση, σημειώσεις: Ανθολογία Κινέζικης Ποίησης. Τζου-Γουάνγκ Γουέϊ-ΛΙ ΠΟ: ΟΙ ΤΟΜΕΣ ΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ εκδ. Ροές 2005
•Παναγιώτης Θ. Μαυρίδης: απόδοση στα ελληνικά, 45 Ποιήματα Κλασικής και Σύγχρονης Κινέζικης Ποίησης, εκδ. Οδός Πανός 2014 (δίγλωσση έκδοση)

•Όμηρος Μπεκές: Απόδοση, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΕΖΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, εκδ. Α. Καραβία 1968

•Μερόπη Οικονόμου: Εισαγωγή-Επιλογή-Μετάφραση, ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Κώδικας 1985

•Σωκράτης Λ. Σκαρτσής: μετάφραση, πρόλογος, σημειώσεις. ΚΙΝΕΖΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ-Τετράστιχα, εκδ. Καστανιώτη 1988

•Σωκράτης Λ. Σκαρτσής: μετάφραση, πρόλογος, σημειώσεις. ΚΙΝΕΖΟΙ ΑΝΑΧΩΡΗΤΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ, εκδ. Καστανιώτη 2007

•Αμαλία Τσακνιά: εισαγωγή-μετάφραση, ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Πλέθρον 1979 (έχει πραγματοποιήσει τρείς επανεκδόσεις, πρώτη έκδοση Αθήνα 1973)

•Αμαλία Τσακνιά: μετάφραση, ΛΙ ΤΑΪ ΠΟ- Επιλογή από το έργο του, εκδ. Η Μικρή Εγνατία 1979

•Γιάννης Υφαντής: Ο ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ(4500 χρόνια ξένης ποίησης), εκδ. Πατάκη 2000

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Τώρα που έφυγαν τα καλικατζαράκια, μπορούμε να ζήσουμε ήσυχα, σεμνά και ταπεινά σύμφωνα με την ρήση έλληνα πολιτικού. Μην μοιράζετε σταυρουδάκια συνέλληνες θα σας μπερδέψουνε με τον εθνικό μας κυβερνήτη. Και τα μεν δικά του, δεν θα πιαστούν τεκμήριο, τα δικά σας όμως ποιος ξέρει;

Πειραιάς, 7/1/2017 με έναν χιονιά, μα τι χιονιά.

ΥΓ. Ένα από τα ενδιαφέροντα πρόσωπα που έτυχε κάποτε να συναντήσω σε αυτήν την φιλόξενη γωνιά του βιβλιοπωλείου των εκδόσεων Καραβία, ήταν και ο ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός. Ένας ευαίσθητος άνθρωπος, με ποικίλα ενδιαφέροντα που άγγιζαν και τον χώρο της ποίησης. Ιδιαίτερα της Καβαφικής. Θυμάμαι ακόμα στις συζητήσεις μας το μεγάλο και πικρό του παράπονο για τον πόλεμο που του είχαν κηρύξει διάφοροι αρμόδιοι κρατικοί φορείς. Και πόσο λυσσαλέα είχαν πολεμήσει όπως μου έλεγε με θλίψη το έργο του. Δεν είμαι ειδικός περί αυτού, αλλά ένιωθα μεγάλη πίκρα όταν άκουγα αυτόν τον παθιασμένο έλληνα επιστήμονα να μιλά για την Ελλάδα και τους προγόνους μας. Ελπίζω να δικαιώθηκε τουλάχιστον το έργο του, έστω και εκ των υστέρων. Ήταν πολύ φίλος του ιδιοκτήτη του βιβλιοπωλείου.

Και μια ερώτηση γενικού κοινωνικού ενδιαφέροντος, καλοπροαίρετη φυσικά. Άραγε, έχουν αποφυλακιστεί οι δολοφόνοι του συγγραφέα Μένη Κουμανταρέα, με τις νομοθετικές διατάξεις του προηγούμενου υπουργού δικαιοσύνης, της πρώτης φοράς αριστερής Κυβέρνησης; Μια και συμπληρώθηκαν στις 5 Δεκεμβρίου τρία χρόνια από το φρικτό του τέλος;