Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

ΣΠΥΡΟΣ Α. ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ

ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟ

      Έφυγε από κοντά μας ένας σπουδαίος άνθρωπος της θεατρικής τέχνης, ο δάσκαλος, ο σκηνοθέτης, ο μελετητής και αναστηλωτής θεατρικών κειμένων, ακαδημαϊκός Σπύρος  Α. Ευαγγελάτος(20/10/1940-24/1/2017). Ο συνεπής, μέχρι το κλείσιμο του Θεάτρου του, με τις ιδέες, απόψεις, θεωρίες του περί θεάτρου, ενεργός και δημιουργικός αυτός θεατράνθρωπος, που ίδρυσε το (1975-2011)-ένα χρόνο μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην ελλάδα-το ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟ του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου. Μια θεατρική ομάδα, ηθοποιών και άλλων συντελεστών παιδιών του Θέσπη, που με την εργατικότητά τους, το νεανικό τους κέφι, την θεατρική φρεσκάδα τους, την προσωπική τους εμπειρία το ταλέντο τους, κλπ., κάτω από την σοφή και έμπειρη καθοδήγηση του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, δίδαξε στην γενιά μου και όχι μόνο, το πώς ανεβάζεται μια σύγχρονη αριστοφανική κωμωδία,-δες την παράσταση «Βάτραχοι» στο Θέατρο «ΑΛΙΚΗ», αλλά, και την παγκόσμια πρώτη της «ΨΥΧΟΣΤΑΣΙΑΣ» ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΙΣΧΥΛΟΥ, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Επίσης, έφερε στην θεατρική επιφάνεια, σημαντικά θεατρικά και άλλα κείμενα της μεσαιωνικής μας γραμματείας,-δες την κλασική παράσταση  που είδαμε αρκετές φορές την εποχή εκείνη, «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου, καθώς και το σύγχρονο ανέβασμα του έργου «Φάουστ» του Γκαίτε.  Ένας δάσκαλος-σκηνοθέτης της σύγχρονης θεατρικής τέχνης, που μας δίδαξε και μας πρότεινε, ένα άλλο θεατρικό κοίταγμα της αρχαίας αριστοφανικής κωμωδίας, σε σχέση με αυτό, του μεγάλου δασκάλου του θεάτρου μας, του Κάρολου Κουν και του Θεάτρου Τέχνης, που,-μαθητεύσαμε με ζήλο όλοι οι νέοι και νέες που αγαπούσαν το Θέατρο την περίοδο εκείνη,-αλλά, και των σκηνοθετικών θέσεων και απόψεων των κλασικών συντελεστών του Εθνικού Θεάτρου την ίδια περίοδο, που μας γαλούχησαν καταλυτικά με τις σημαντικές τους παραστάσεις είτε στον χώρο του Ηρωδείου, είτε στην Επίδαυρο,(με τις γνωστές σε όλους μας ημερήσιες εκδρομές της Περιηγητικής Λέσχης) είτε σε άλλους υπαίθριους ή κλειστούς θεατρικούς χώρους. Έντονα χαραγμένη είναι ακόμα μέσα μου, μεταξύ άλλων του έργων που σκηνοθέτησε, και η τρομακτική του Σαιξπηρική παράσταση «Τίτος Ανδρόνικος» (με τον εξαίρετο Ηλία Λογοθέτη) το 1977, στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας. Με τους ηθοποιούς μέσα σε σιδερένια κλουβιά και την ακατάσχετη ροή αίματος και κομμένων ανθρώπινων μελών. Μια εφιαλτικής ατμόσφαιρας παράσταση του Σαιξπηρικού έργου, που, ακόμα και σήμερα, που τα χρόνια της ζωής μου έχουν κυλίσει ανεπιστρεπτί, είναι βαθειά αποτυπωμένη μέσα στην μνήμη μου. Αν η σκέψη μου δεν με απατά, τον είχα γνωρίσει από κοντά, όταν ανέβασε την θρυλική του «Λυσιστράτη» με τον ανδρικό του θίασο, σε μετάφραση του κυρού συγγραφέα Κώστα Ταχτσή, μια παράσταση, που παρακολούθησα αρκετές φορές και χάρηκα τον αντρικό αυτόν θίασο με προεξάρχοντα τον Λευτέρη Βογιατζή, με τα ωραία της σκηνικά και τις ενδυμασίες, την μουσική, το παίξιμο των ηθοποιών. Ο Κώστας Ταχτσής είχε δώσει μια άλλη πνοή, έναν άλλο αέρα στην αριστοφανική Λυσιστράτη, που στα σφιχτά χέρια του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, έδωσαν το θεατρικό και πολυσυζητημένο «θαύμα» εκείνης της εποχής στην θεατρική ελληνική επικράτεια. Θυμάμαι, ότι με σεβασμό και αρκετή διστακτικότητα-σαν έφηβος νέος τότε-είχα αναφέρει στον δάσκαλο σκηνοθέτη-κατόπιν φυσικά από την άδεια του Κώστα Ταχτσή-ότι πολλοί θεατράνθρωποι και άνθρωποι της τέχνης γενικότερα, παρακολουθούσαν τις αλησμόνητες παραστάσεις του Καρόλου Κουν και του Θεάτρου Τέχνης ή εκείνες του Εθνικού Θεάτρου, και κατόπιν, παρακολουθούσαν ξανά τα ανεβάσματα του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, και γινόταν ο χαμός σε αναλύσεις, ανταλλαγή σκέψεων, διαξιφισμούς και θεατρικές συζητήσεις, φιλικούς τσακωμούς και αψιμαχίες κουλτουριάρικες για το ποιανού παράσταση άξιζε περισσότερο ήταν η καλύτερη κλπ. Παραστάσεις και θεατρικές προσεγγίσεις όπως και αυτές του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, που γεννούσαν από μόνες τους ένα βαθύ και ουσιαστικό πεδίο συζητήσεων και αναλύσεις θέσεων, ακόμα και από τους ποιο αμύητους, ακόμα και από τους ποιο ασπούδαχτους στα θεατρικά πράγματα, ακόμα και από τους λαϊκούς αυθεντικούς ανθρώπους της εργατικής τάξης των προαστίων της Αθήνας και του Πειραιά, που ήσαν λάτρεις της θεατρικής τέχνης, και, δοξολογούσαν τον μυητικό χαρακτήρα της θεατρικής παιδείας του Θεού Διονύσου. Οι δάσκαλοι αυτοί της γενιάς μας,(γενιά του 1980) διαμόρφωσαν την εποχή τους αλλά και τις συνειδήσεις των τότε νέων και νεανίδων στον χώρο της τέχνης στην χώρα μας.

     Το θεατρικό βλέμμα του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου ήταν διαφορετικό από αυτό του Καρόλου Κουν ή άλλων σκηνοθετών, αλλά, ήταν τόσο ισχυρό, τόσο δραστικό, τόσο καίριο, που δεν το προσπερνούσες, δεν σε άφηνε αδιάφορο, δεν το ξεχνούσες εύκολα, όσο «φαν» και αν ήσουν άλλων θεατρικών σχημάτων και σκηνοθετικών οραμάτων. Είχε μια ιδιαίτερη ευαισθησία, κάπως μάλλον ποιο «σοφιστικέ ;» σε σχέση με το βλέμμα του Καρόλου Κουν, αν δεν κάνω λάθος. Οι παραστάσεις του ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟΥ ήταν μια άλλη μορφή διδασκαλίας του θεατρικού λόγου, των κινήσεων των ηθοποιών  πάνω στο σανίδι, των εσωτερικών τους εκφράσεων, του στησίματός τους πάνω στη σκηνή. Τα θεατρικά του ανεβάσματα της αρχαίας κωμωδίας, για να σταθώ σε αυτό το πρώτο μου θεατρικό ταξίδι, είχαν ένα συγκρατημένο ξέσπασμα, κατά την γνώμη μου φυσικά, δεν είχαν το πλέριο διασκεδαστικό ξεδίπλωμα, ή την τόσο έντονη πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα του Θεάτρου Τέχνης. Οι θεατρικοί δρόμοι της παράδοσης στον Σπύρο Α. Ευαγγελάτο ήσαν φιλτραρισμένοι μέσα από μια ευρωπαϊκή παιδεία και εκπαίδευση, ήσαν μάλλον πιο «φιλολογικές» χωρίς αρνητικό πρόσημο στον όρο αυτόν. Το ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟ που ίδρυσε ο δάσκαλος-σκηνοθέτης, και αυτός ήταν ο σκοπός του, μας πρόσφερε παραστάσεις ενός βλέμματος συγκρατημένου, ποιο πειθαρχημένου, ελεγχόμενου από το βάρος της ουσιαστικής παιδείας του σκηνοθέτη, δεν περισκοπούσε ανέμελα στην θεατρική σκηνή, δεν αφήνονταν στην μαγεία ίσως της ατμόσφαιρας, όπως αυτό του Κάρολου Κουν, στηρίζονταν περισσότερο στο κείμενο, στον τρόπο διδασκαλίας εκφοράς του λόγου, από έναν θεατράνθρωπο που είχε μαθητεύσει σε παραστάσεις που προέρχονταν από τον χώρο της όπερας. Δεν είμαι ειδικός, για να κρίνω την σημαντικότατη προσφορά του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου στο χώρο της θεατρικής τέχνης, μόνο τις δικές μου εντυπώσεις και μνήμες αναφέρω εδώ και τις σκόρπιες σκέψεις μου, καθώς έχω παρακολουθήσει πάμπολλες θεατρικές του προτάσεις. Θεατρικές του παραστάσεις που απολαύσαμε, χαρήκαμε, διασκεδάσαμε, προβληματιστήκαμε, έμειναν στην μνήμη μας, και μας έδωσαν και αυτές, τα ανάλογα εφόδια για την ανάγνωση θεατρικών κειμένων και την παρακολούθηση θεατρικών έργων στα μετέπειτα χρόνια του βίου μας.

     Από εκείνη την περίοδο, η μνήμη συγκρατεί ορισμένα φιλικά πρόσωπα ηθοποιών του ΑΜΦΙ- ΘΕΑΤΡΟΥ, ένα δώρο(έναν τόμο με τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου), και φυσικά, ορισμένα από αυτά τα εκπληκτικά προγράμματα του ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟΥ. Προγράμματα αναφοράς και ενημερωτικής παιδείας της θεατρικής τέχνης. Αυτά τα μακρόστενα προγράμματα που περιείχαν το κείμενο του έργου, πληροφορίες για τους συντελεστές της παράστασης, μικρά βιογραφικά των ηθοποιών, κείμενα ξένων ή ελλήνων μελετητών για το έργο. Από μόνα τους τα προγράμματα αυτά, ήσαν ένα «επαρκές βιβλίο».

     Στην μνήμη του δασκάλου-σκηνοθέτη Σπύρου Α. Ευαγγελάτου που έφυγε πριν λίγες μέρες από κοντά μας, αλλά και σε όλους τους συντελεστές της ομάδας του ΑΜΦΙ ΘΕΑΤΡΟΥ, αναφέρω ορισμένα πληροφοριακά στοιχεία από προγράμματα της εποχής.

     Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, στον θίασο αυτόν ανήκαν και ορισμένοι Πειραιώτες ηθοποιοί, όπως ο τηλεπαρουσιαστής Σπύρος Παπαδόπουλος, ο Κώστας Μπάσης, η γεννημένη στην Καστέλα του Πειραιά χορογράφος και χορεύτρια Ντόρα Τσάτσου-Συμεωνίδη και αρκετοί άλλοι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η γεωγραφική πανσπερμία καταγωγής των συντελεστών του ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟΥ, από όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδας.

ΑΜΦΙ ΘΕΑΤΡΟ

Αμφι-κοντά, ολόγυρα σε σχέση με το κοινό

Αμφί-απ’ όλες τις πλευρές σε σχέση με τη θεατρική τέχνη

Αμφί-ανάμεσα, μαζί με σε σχέση με την εποχή του

Αμφιθέατρον: τόπος πανταχόθεν περισκοπούμενος

     Το ΑΜΦΙ-ΘΕΑΤΡΟ ιδρύθηκε το 1975. Το πρώτο έργο που παρουσίασε στην Αθήνα το χειμώνα της ίδιας χρονιάς ήταν ο «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου. Τον Ιούνιο δίνει ένα κύκλο παραστάσεων με την «Λυσιστράτη» στα πλαίσια των προφεστιβαλικών εκδηλώσεων στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Αμέσως μετά παίρνει μέρος στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου της Βιέννης με τον «Ερωτόκριτο». Ως το τέλος του καλοκαιριού συνεχίζει τις παραστάσεις της «Λυσιστράτης» στην Αθήνα.

     Τον ερχόμενο χειμώνα παρουσιάζει την «Οδύσσεια» του Ομήρου και την «Γενοβέφα και το παρελθόν της», μια ελεύθερη σύνθεση από τα παρακάτω θεατρικά και μουσικά έργα: «Χάσης» του Δημήτρη Γουζέλη, «Βαβυλωνία» του Δημήτρη Βυζάντιου, «Μερόπη» του Δημήτρη Βερναρδάκη, “Flora Mirabilis” του Σπύρου Σαμάρα, «Η τύχη της Μαρούλας» του Δημητρίου Κορομηλά, «Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας» του Δημήτρη Κορομηλά, «Γενοβέφα» αγνώστου. Αμέσως μετά, στα πλαίσια των Ελληνοσοβιετικών πολιτιστικών ανταλλαγών, δίνει για 20 παραστάσεις στη Σοβιετική Ένωση(Μόσχα-Τυφλίδα) με τον «Ερωτόκριτο» και την «Οδύσσεια».

     Το καλοκαίρι του 1977 παρουσιάζει τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις.

Η επιμέλεια των κειμένων των προγραμμάτων, γίνονταν από σημαντικούς ανθρώπους της θεατρικής τέχνης, όπως τον ίδιο τον Σπύρο Α. Ευαγγελάτο, τον Λευτέρη Βογιατζή, την Λήδα Τασοπούλου(σύντροφο του σκηνοθέτη στην ζωή), την φιλόλογο Ειρήνη Χαλκιά και άλλους. Η καλλιτεχνική επιμέλεια των προγραμμάτων ήταν του σκηνογράφου Γιώργου Πάτσα.

     Ας είναι ειρηνικό το αιώνιο ταξίδι του δάσκαλου και σκηνοθέτη Σπύρου Α. Ευαγγελάτου στις στοές του Κάτω Κόσμου. Τώρα πλέον, θα έχει την ευκαιρία να παρουσιάζει τις παραστάσεις του στον θίασο  του Διονύσου άμεσα, και να συνομιλεί από κοντά με τις σκιές του παππού μας Αριστοφάνη, του παππού μας Αισχύλου και άλλων, σε μια νέα αιώνια Ψυχοστασία θεατρικών οραμάτων.
Και, το 2001 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ergo, ο τόμος "Δάφνη, τιμητικός τόμος στον Σπύρο Ευαγγελάτο". επιμέλεια: Ιωσήφ Βιβιλάκης.
Από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 1989, κυκλοφόρησε το σπονδυλωτό μελέτημα του Σ. Α. Ευαγγελάτου, "και πάλι για τον Ερωτόκριτο"(διάφορα κείμενα για τον Βιτσέντζο Κορνάρο και το έργο του)
Υπάρχει ακόμα η μελέτη του: "Ιστορία του Θεάτρου εν Κεφαλληνία(1600-1909)" Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 21 Ιανουαρίου 2017

ΥΓ 1. Την Δευτέρα 24/1/2017, έφυγε από κοντά μας, μια εμβληματική ιδιαίτερη γυναικεία ποιητική φωνή της γενιάς του 1970, η ποιήτρια, πεζογράφος και μεταφράστρια Νατάσα Χατζιδάκι(1946-2017), πληροφορίες και στοιχεία για το έργο της, βρίσκει κανείς σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες.

ΥΓ 2. Είμαι πλέον σε μια ηλικία, που δεν με αγγίζουν οι ύβρεις των υποστηρικτών των νέων ελλήνων ατζαμήδων συντηρητικών κυβερνητών της εξουσίας, και δεν θα απολογηθώ σε αυτούς, για το τι θα ψηφίσω στις επόμενες εκλογές. Τι θέλω να πω, ή μάλλον, να θέσω ερωτήματα σαν ένας φορολογούμενος πολίτης αυτής της χώρας, που χθες Πέμπτη, μείναμε χωρίς ρεύμα για μία περίπου ώρα το βράδυ, και ξεπαγιάσαμε με αυτήν την παγωνιά δύο ή και περισσότερα οικοδομικά τετράγωνα στην περιοχή, και ακόμα έπαθε ζημιά ο ηλεκτρολογικός πίνακας και χρειάστηκε σήμερα, ηλεκτρολόγος για να τον επισκευάσει. Πως μπορώ να εμπιστευθώ την ελληνική δικαιοσύνη, όταν δικαστικοί ήσαν αυτοί, που πριν μερικά χρόνια νομοθέτησαν για αυξήσεις και αναδρομικά για την επαγγελματική τους συντεχνία; Πως μπορώ να εμπιστευτώ την ελληνική δικαιοσύνη, όταν θέλησαν να αυξήσουν στα 70 το όριο της ηλικίας της αποχώρησής τους από την υπηρεσία τους, κάτι που σημαίνει ότι θα παρέσερνε και τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα; Πως μπορώ να εμπιστευτώ την ελληνική δικαιοσύνη, όταν αφήνονται ελεύθεροι εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου; Θέτω τα ερωτήματα αυτά, γιατί, όχι, δεν είναι κατά την ταπεινή μου γνώμη δικαιοσύνη, δεν είναι υπεράσπιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων η μη έκδοση στην γείτονα χώρα των στρατιωτών πραξικοπηματιών. Τα άτομα αυτά, σήκωσαν τα όπλα ενάντια των συμπατριωτών τους, σκότωσαν συμπατριώτες τους, φέρθηκαν βάναυσα κατά των συμπολιτών τους, και έχουν ανθρώπινα δικαιώματα και προστασία στην χώρα μας, σχετικά με τι; Για ποιες τους ενέργειες; Αν νικούσαν και επικρατούσε το πραξικόπημα στην γείτονα χώρα το περασμένο καλοκαίρι, πως θα συμπεριφερόντουσαν απέναντι στους πολιτικούς τους αντιπάλους, απέναντι στους έλληνες της Τουρκίας, απέναντι στους σκλαβωμένους από τα Τούρκικα στρατιωτικά στρατεύματα έλληνες Κυπρίους; Ο Τούρκος πρόεδρος, δεν είναι νόμιμα εκλεγμένος κυβερνήτης της χώρας του, όπως ο δικός μας πρωθυπουργός; Αν κάποιος Έλληνας στρατιωτικός έπαιρνε τα όπλα και τα έστρεφε κατά της σημερινής κυβέρνησης, τι θα έλεγαν και θα έκαναν οι υποστηρικτές της τωρινής «αριστερής μας» κυβέρνησης; Δυστυχώς, οι σημερινοί κυβερνήτες κάνουν κακό στην χώρα πολλαπλώς, όχι μόνο οικονομικό. Να θυμίσω την περίπτωση του Οτσαλάν παλαιότερα; Να θυμίσω τις αντιδράσεις διεθνώς που είχαν προκληθεί, και το κύμα διαμαρτυριών, όταν η αγγλίδα πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ- η σιδηρά κυρία-προστάτεψε και δεν εξέδωσε στην δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Χιλής τον δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ, επειδή υποστήριζε ότι είχε προβλήματα υγείας; Τον στρατιωτικό δικτάτορα που ανέτρεψε τον εκλεγμένο σοσιαλιστή πρόεδρο Σαλβαντόρ Αλιέντε, και επέβαλε μια στυγνή δικτατορία στην χώρα του για αρκετές δεκαετίες. Και ανθρώπινα δικαιώματα έχουν οι όποιοι πραξικοπηματίες, και δολοφόνοι, ενώ οδηγούνται στα δικαστήρια πάμπτωχα άτομα που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να πληρώσουν τα δάνειά τους στο τραπεζικό σύστημα που έσωσαν πανηγυρικά, με τα χρήματα των φορολογουμένων; Δηλαδή, το εθνικό συμφέρον αυτής της χώρας και των φορολογούμενων κατοίκων της ποιος θα το προστατέψει; Οι οικογένειες των αθώων θυμάτων, από ποιους και από πού θα ζητήσουν προστασία και δικαίωση; Φοβάμαι ότι δυστυχώς, αυτή η χώρα καταστρέφεται από τους ίδιους τους έλληνες. Γίναμε μια κοινωνία ατόμων υποστηρικτών των θητών και απαξιώνουμε τα θύματα και τις οικογένειές τους.Και, για την ελληνική ιστορία, καθώς διόρθωνα τις αβλεψίες μου, και οι δικοί μας στρατιωτικοί δικτάτορες της χούντας του 1967-1974, χάριν της προσωπικής πρωτοβουλίας ενός δικηγόρου, του-Αλέξανδρου Λυκουρέζου- στάλθηκαν στο δικαστήριο, όχι με ενέργειες της ελληνικής πολιτείας, αν δεν κάνω λάθος. 

     Και μια ακόμα ερώτηση, καλά οι γιατροί που «λαδώνονταν» από την φαρμακευτική εταιρεία, όπως ακούσαμε στις ειδήσεις, αλλά οι άλλοι, οι χιλιάδες που «φακελώνονταν» στην ιδιωτική τους ζωή, δεν βρέθηκε ένας επιστήμονας, ένας γιατρός που έδωσε τον όρκο του Ιπποκράτη να αντιδράσει;

Είναι ή δεν είναι αλήθεια η ρήση του πρώην πρωθυπουργού κυρίου Γεωργίου Ανδρέα Παπανδρέου, ότι: «Κυβερνώ μια διεφθαρμένη χώρα».

Μας άξιζε μια καλύτερη πολιτική και κοινωνική λύση. Κρίμα.
ΥΓ 3. Οφείλουμε να δεχτούμε τα προσφυγόπουλα στα ελληνικά σχολεία χωρίς διακρίσεις. Τα όποια προβλήματα, αφορούν την γραφειοκρατεία και την απάνθρωπη και αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση.