Ε Λ Λ Η Ν Ο Γ Α Λ Λ Ι Κ Α
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ROGER
MILLIEX
MELANGES OFFERTS ‘A ROGER MILLIEX POUR SES
CINQUANTE ANNEES DE PRESENCE GRECQUE.
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ, Αθήνα 1990, σελίδες 808. Το κλαδί συκιάς (σινική μελάνη) που
κοσμεί το εξώφυλλο είναι ένα έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα σχεδιασμένο για
το αφιέρωμα στον Roger Milliex. Μακέτα εξωφύλλου Αλέξανδρος Ίσαρης. Ο τόμος
στοιχειοθετήθηκε και φωτογραφήθηκε σε 1000 αντίτυπα τον Σεπτέμβριο του 1990 στο
τυπογραφείο του Άγγελου Ελευθερίου. Διαστάσεις 17,5Χ24. Ο τόμος εκδόθηκε με την
οικονομική ενίσχυση του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και προεγγραφές συνδρομητών. σημερινή τιμή 10,14 ευρώ.
Ο Φ Ε Ι Λ Η
Έχουν συμπληρωθεί πενήντα χρόνια διαρκούς
παρουσίας και ακαταπόνητης δραστηριότητας του Roger Milliex
στον ελληνικό χώρο. Το γόνιμο και ευεργετικό ενδιαφέρον του για τον
ελληνισμό δεν περιορίστηκε στην κυρίως Ελλάδα, αλλά άφησε βαθιά ίχνη και στην
Κύπρο, όπου υπηρέτησε για δώδεκα χρόνια. Μέσα σε δύσκολους καιρούς και αντίξοες
συνθήκες, όπως το 1940-1941, και την Κατοχή, ο Roger Milliex αγωνίστηκε σαν γνήσιος Έλληνας
στο πλευρό των ανθρώπων του τόπου μας. Η ενεργότατη συμμετοχή στα κοινά, η
ευαισθησία, η γνώση και το αδιάπτωτο ενδιαφέρον του για τα ελληνικά πράγματα
και για την επικοινωνία της γαλλικής με την ελληνική παιδεία καθιστούν
ασφυκτικό για την περίπτωση του τον όρο του «φιλέλληνα».
Ο τιμητικός αυτός τόμος αποτελεί παλαιά
οφειλή της Εταιρείας προς τον Roger Milliex. Τόσο ο
ίδιος όσο και η άξια σύντροφός του Τατιάνα, υπήρξαν από τους πρώτους που
ενθάρρυναν τη δημιουργία της Εταιρείας μας και περιέβαλαν το Ε.Λ.Ι.Α. με την
εμπιστοσύνη τους, παραχωρώντας το προσωπικό του αρχείο, που συνεχώς
εμπλουτίζεται με νεότερες προσφορές τους. Το αμείωτο ενδιαφέρον τους για τις
δραστηριότητες της Εταιρείας μας εμπνέει, τροφοδοτεί και τιμά τις προσπάθειές
μας.
Η Εταιρεία Ε.Λ.Ι.Α. αισθάνεται ιδιαίτερη
συγκίνηση που μπορεί σήμερα να αποδείξει εμπράκτως την οφειλή της προς το
ζεύγος Milliex. «Ανδρών αγαθών έργω γενομένων,
έργω και δηλούσθαι τάς τιμάς». Ο τιμητικός τόμος που παρουσιάζουμε σήμερα
αποτελεί την ελάχιστη δημόσια αναγνώριση ενός έργου ζωής και ένα μικρό δείγμα
της ευγνωμοσύνης μας.
ΜΑΝΟΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ
Ο πλούσιος σε ύλη και ογκώδης αφιερωματικός τόμος ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΑ, είναι μια ελάχιστη οφειλόμενη προσφορά σε έναν φιλέλληνα-έλληνα που ανάλωσε την ζωή του για το καλό της ελλάδας και του ελληνικού λαού. Υπήρξε ένας φάρος προσφοράς και προβολής της Ελλάδος στην Γαλλία. Μια πλατφόρμα επικοινωνίας και συνομιλίας Ελλήνων και Γάλλων σε περιόδους δύσκολους ιστορικά και για τους δύο λαούς. Καθηγητές, φοιτητές, στοχαστές, φιλόσοφοι, διανοούμενοι, συγγραφείς, ποιητές, ανθρώποι της τέχνης και του πολιτισμού και από τις δύο χώρες, πανεπιστημιακοί, ιστορικοί αντιστασιακοί και εξόριστοι ήρθαν κοντύτερα, αγωνίστηκαν από κοινού ενάντια στον φασισμό και τον ξένο κατακτητή. Ο Ροζέ Μιλλιέξ άνοιξε τα πνευματικά του σύνορα και έστησε γέφυρες μεταξύ Ελλάδος και Γαλλίας όχι μόνο στα δύσκολα και σκοτεινά χρόνια της Κατοχής αλλά, και στα κατοπινά χρόνια. Το ζεύγος Ροζέ και Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ στάθηκαν μια ανοικτή και φιλόξενη πρεσβεία επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών. Να προσθέσουμε, ότι στο αγωνιστικό και αντιστασιακό αυτό «πανηγύρι» προσέγγισης των δύο λαών συνέβαλαν και γάλλοι λόγιοι και διανοούμενοι όπως ο ποιητής Πώλ Ελυάρ, ο συγγραφέας και πολιτικός Αντρέ Μαρλώ, στις νεότερες δεκαετίες η γαλλίδα ακαδημαϊκός και λάτρης της αρχαίας λυρικής ποίησης Μαργαρίτα Γιουρσενάρ, η δασκάλα και σημαντική ιστορικός Ζακελίν ντε Ρομιλλύ, και άλλες επιφανείς προσωπικότητες των γαλλικών γραμμάτων. Κατά την περίοδο του πολέμου και της κατοχής και των χρόνων του εμφύλιου σπαραγμού και της επταετίας, εκατοντάδες έλληνες και ελληνίδες, (προερχόμενοι από τον χώρο της αριστεράς κυρίως, κυνηγημένοι, εξόριστοι), νέοι και νέες, φοιτητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο στην πόλη του φωτός. Η Γαλλία τους δέχτηκε, τους περιέθαλψε, τους βοήθησε να ορθοποδήσουν, να σπουδάσουν και να σταδιοδρομήσουν επαγγελματικά σε διάφορους τομείς της επιστήμης και της παιδείας. Τους έκανε καθηγητές στις πανεπιστημιακές της σχολές, ηθοποιούς στις θεατρικές της σκηνές, παραγωγούς στους τηλεοπτικούς της δέκτες. Νίκος Σβορώνος, Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ, Ροβήρος Μανθούλης, Κώστας Ζουράρης, Ιάνης Ξενάκης, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Αλιάγας, Βασίλης Βασιλικός, Μελίνα Μερκούρη, Νίκος Πουλαντζάς, Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Αξελός, Κώστας Παπαϊωάννου, Μιμίκα Κρανάκη, Ανδρέας Φραγκιάς, Κώστας Γαβράς, Μέμος Μακρής, (βλέπε και το Μέμος Μακρής, "Αγαπητή Τατιάνα.. Επιστολές στην Τατιάνα Γκρίτση- Μιλλιέξ, εκδ. Ίκαρος 2003) Νίκος Καζαντζάκης και μια πλειάδα γνωστών μας ελλήνων και ελληνίδων, κατοίκησαν και σταδιοδρόμησαν στην χώρα του Φωτός και των Τεχνών, του Ουμανισμού και Διαφωτισμού, της Γαλλικής Επανάστασης και της Ναπολεόντειας νομοθεσίας, του Μάη του 1968 και του στρατηγού Ντε Γκωλ. Η Γαλλία υπήρξε πάντα μια σταθερή φίλη χώρα. Και το εδώ κεντρικό και τα παραρτήματα του Γαλλικού Ινστιτούτου φυτώρια πολιτισμού και παιδείας.
Ο δίγλωσσος πολυσέλιδος Αφιερωματικός Τόμος χωρίζεται σε τέσσερεις ενότητες. Α΄ ενότητα: Οφειλές και οι Ευχαριστίες από τον εκδότη Μάνο Χαριτάτο, βραβευμένους γνωστούς μας ποιητές, Γιάννη Ρίτσο, Νικηφόρο Βρεττάκο, Μίλτο Σαχτούρη, που αφιερώνουν ποιήματά τους στον Μιλλιέξ. Του νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη που κεντά την προσωπικότητά του ανιδιοτελούς και ανεκτίμητης αξίας αυτού φιλέλληνα. Του τότε προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργου Βασιλείου, του θεατρικού συγγραφέα Γιώργου Σεβαστίκογλου, ο ποίος υπογράφει το «Γαλλικό Ινστιτούτο στα χρόνια της Κατοχής», του ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας και του ελληνικού διαφωτισμού Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά, του πειραιώτη δοκιμιογράφου και διευθυντή του περιοδικού «Νέα Εστία» Ευάγγελου Ν. Μόσχου και άλλων ελλήνων και ξένων συγγραφέων. Β΄ ενότητα: περιλαμβάνει τον κύριο όγκο των ελληνόγλωσσων και γαλλόφωνων δημοσιευμάτων. Μικρά ή εκτενή κείμενα και ανακοινώσεις, παλαιότερες επεξεργασμένες ομιλίες, τα οποία όπως είθισται σε έναν αφιερωματικό τόμο, δεν αναφέρονται απαραίτητα όλα στον τιμώμενο. Πολλά από τα κείμενα και τα ποιήματα είναι αφιερωμένα στον Roger Milliex. Δημοσιεύσεις πολυποίκιλες οι οποίες διερευνούν και εξετάζουν λογοτεχνικά, ιστορικά, επιστημονικά, γλωσσικά, ζητήματα του ελληνικού και ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Θεμάτων της ελληνικής ποίησης και πεζογραφίας. Ενώ δεν λείπουν και τα κείμενα που αναφέρονται σε γάλλους φιλοσόφους και ποιητές. Όπως το κείμενο του Νάσου Δετζώρτζη για το ποίημα του φιλέλληνα Πωλ Ελυάρ, «Το ποίημα του Paul Eluard Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου». Σημειώνει ο Δετζώρτζης: «Όταν, εδώ και κάμποσον καιρό, μου έγινε η τιμή να μου προταθεί να λάβω μέρος σ’ ένα Αφιέρωμα στον Roger Milliex, σκέφτηκα ότι η πιο adequate συμμετοχή μου θα ήταν η δημοσίευση στον τιμητικό αυτό τόμο, με ορισμένες βέβαια αναπροσαρμογές, μιας ομιλίας μου στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραϊτη. Και τούτο γιατί η ομιλία αυτή αναφερόταν σε μια παλιά ιστορία, που είχε στο αρχικό της ξεκίνημα τον ίδιο τον Roger Milliex, και σημαδιακή κατάληξή της κάτι το απόλυτα συνάδον με την προσωπικότητά του: τη δημοσίευση σε ελληνική μεταγραφή, υπό γερμανική κατοχή, την 1ην Απριλίου 1943, ενός εγερτήριου ποιήματος του Paul Eluard, που είχε φτάσει λαθραία στα χέρια του Milliex αφού είχε συνεπάρει, με την ερωτική του δοξολόγηση της Ελευθερίας, την κατεχόμενη Ευρώπη…». Της καθηγήτριας και συγγραφέως Σόνιας Ιλίνσκαγια-Αλεξανδροπούλου, η οποία μας παρουσιάζει στο πεντασέλιδο περιεκτικό και ωραίο κείμενό της τις τρείς κορυφαίους μορφές της ελληνικής ποίησης: «ΚΑΒΑΦΗΣ-ΒΑΡΝΑΛΗΣ-ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ. ΤΡΙΑ ΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ (δεκαετία του ’20)». Γράφει η Ιλίνσκαγια: «Η συσχέτιση των ονομάτων Καβάφης, Βάρναλης, Καρυωτάκης, το ξεχώρισμά τους απ’ το λογοτεχνικό σύνολο, η αναφορά σ’ αυτούς σχετικά με κάποιο κοινό παρανομαστή έχουν γίνει πολλές φορές και από πολύ παλιά. Είναι, θα έλεγα, πια ένας κοινός τόπος. Ας μνημονεύσουμε πρόχειρα τον Ι. Γρυπάρη που επισήμανε τον αντιπροσωπευτικό για την εποχή εκείνη χαρακτήρα του έργου τους. Η λ.χ. τον Μ. Λαμπρίδη με τη μελέτη του του Il gran Rifiuto (Καβάφης-Βάρναλης-Καρυωτάκης και η παρακμή). Σημεία κοινής αναφοράς είναι πάμπολλα, οι δυνατότητες μιας συγκριτικής ανάλυσης απεριόριστες και πολύ γόνιμες για την έρευνα.». Και συνεχίζει η μελετήτρια, «Η δική μας προσπάθεια θα στραφεί σε κάποια στοιχεία μεθοδολογίας των τριών ποιητών που μας επιτρέπουν, όπως ελπίζω, να μιλήσουμε για τη μετατόπισή τους προς το ρεαλισμό-μια κίνηση πρωτοποριακή όχι μόνο για τον Καβάφη που σαφώς προηγήθηκε από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα, αλλά και για τον Βάρναλη και τον Καρυωτάκη που την έκαναν ο καθένας με δικό του τρόπο στον δημιουργικό χώρο. Στη δεκαετία του ’20 οι αναζητήσεις τους σε πολλά σημεία συμπορεύονται εκφράζοντας έτσι μια επιτακτική ανάγκη της ελληνικής λογοτεχνικής ζωής. Άλλωστε σ’ αυτό ακριβώς το στάδιο στην Ελλάδα γίνονται αρκετά σημαντικά βήματα προς αναγνώριση και κατανόηση της προδρομικής ποίησης του Καβάφη». Για τον μαρξιστή ποιητή Κώστα Βάρναλη και ιδιαίτερα την ποιητική του σύνθεση «Η Μάνα του Χριστού» μας μιλά ο Γιώργος Γ. Αλισανδράτος: «Η «ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ» ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ» ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ. Μας λέει ο Αλισανδράτος: «Το θέμα των εμπνεύσεων και των κοινωνικών αυτών συμβόλων του Βάρναλη πρέπει να αποτελέσει κάποτε αντικείμενο ειδικής μελέτης, που θα έχει να προσφέρει πάρα πολλά στη διερεύνηση της ποιητικής και του όλου έργου του ποιητή των «Μοιραίων». Τέσσερεις φορές ο Χριστός αποτελεί κύριο θέμα στην ποίηση του άπιστου Βάρναλη: στο πρώτο μέρος του Φωτός που καίει, σε αντιπαράθεση με τον Προμηθέα δεσμώτη-είναι και οι δυό σταυρωμένοι, ο ένας στον Καύκασο και ο άλλος στο Γολγοθά-, στη «Μάνα του Χριστού» και στη «Μαγδαληνή», πάλι στο Φώς που καίει, και στους «Πόνους της Παναγιάς» στους Σκλάβους Πολιορκημένους (1927). Περιορίζομαι σήμερα στη «Μάνα του Χριστού», που είναι, το πιο συγκλονιστικό και το πιο παγκόσμιο ποίημα του Βάρναλη-πρόκειται για τη μάνα του αγωνιζόμενου ανθρώπου, τη μάνα του πόνου και του πάθους, η Εκάβη του Ευριπίδη είναι η μάνα του πολέμου-και προσφέρω το φιλολογικό μου αυτόν έρανο για την ερμηνεία του». Οι σκέψεις του φιλόσοφου και διαφωτιστή Μοντεσκιέ, «Σκέψεις του Montesquieu επί της τεχνικής της καταρτίσεως των νόμων» εξετάζονται από τον Δημήτρη Κόρσο, ενώ ο Γιάννης Αγγέλου, γράφει το κείμενο, «ο Βολταίρος και οι Έλληνες λόγιοι του 18ου αιώνα». Αναφέρει μεταξύ άλλων ο Αγγέλου: «Δεν είναι πια ο Φρανσουά Μαρία Αρουέ, ο επονομαζόμενος Βολταίρος, είναι ολόκληρη σχολή, οι αθεϊστές μαθητές του, που τον ακολουθούν, του βολταιριανισμού η σκωπτική, δηλαδή άρνηση του θρησκευτικού φανατισμού, η αδιάλλακτη κριτική της Βίβλου, η αντιπαράθεση προς το ιερατείο, που απαιτεί να ασκεί και κοσμική εξουσία. Κι ο Βολταίρος είναι ο αρχηγός αυτής της σχολής. Έτσι σύντομα, αφού πρώτα οι Έλληνες λόγιοι της εποχής επικοινωνήσουν με τις ιδέες του, θα τον συγκαταλέξουν, κι αυτός ακόμα ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο πρώτος μεταφραστής του, ανάμεσα στους «αναιδείς, φλύαρους και άθεους Φραγκομασώνους». Κι ωστόσο ο πόλεμος αυτός κατά του βολταιριανισμού, και προσωπικά και του Βολταίρου, θα περάσει από διάφορες φάσεις. Ο Βολταίρος είναι ήδη αγαπητός στους Έλληνες, που βρίσκονται κάτω από τον τούρκικο ζυγό. Σε επιστολή του προς τη Μεγάλη Αικατερίνη, που διαπραγματεύεται να υπογράψει συμφωνία ειρήνης με την Τουρκία, θα της γράψει, ανάμεσα στα άλλα, και τα παρακάτω: «Εάν κάμετε ειρήνην τί θα απογίνουν οι δυστυχείς μου Έλληνες;» Η στάση του αυτή θα υποχρεώσει την Αικατερίνη να παραδεχθεί ότι: «ο αντιπολεμικός Βολταίρος μεταβάλλεται, χάριν των Ελλήνων, σε φιλοπόλεμο». Ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς, εξετάζει την «Η πολιτική σαν κοινωνιολογική έννοια στη φιλοσοφία του νεοελληνικού διαφωτισμού». Το εικοσασέλιδο κείμενο χωρίζεται στα εξής κεφάλαια: 1. Η προϊστορία και η πρώτη μνεία της πολιτικής υπό την σημερινή της έννοια». 2. «Οι πρώτες ρίζες μιάς σύγχρονης έννοιας». 3. «Ο διασκευαστής Χριστόδουλος Ευσταθίου ο Ακαρνάν». 4. «Το ιερατείο αντιδρά». 5. «Ένας μαχητής ιδεών». 6. «Οι κατήγοροι». 7. «Πρόδρομος της ‘Ελληνικής Νομαρχίας’». 8. «Το Αθωνικό χειρόγραφο». 9. «Η πρώτη μελέτη για την πολιτική». Διαβάζουμε το «Η Ποιητική του Πλάτωνος στον Διάλογο ‘Φαίδρος’» του Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου, στο οποίο διερευνώνται οι απόψεις και οι θέσεις του αρχαίου φιλοσόφου, του φιλόσοφου των φιλοσόφων Πλάτωνα, για την Ποίηση και την αυστηρή και ορισμένες φορές απόλυτη αρνητική κριτική του για αυτήν. Έχουμε κείμενα ειδικού και ξεχωριστού ενδιαφέροντος όπως του Άγγελου Αγγελόπουλου, «Η Πυρηνική Ενέργεια παράγοντας προσέγγισης καπιταλισμού και κομμουνισμού» Το μελέτημα προέρχεται από το βιβλίο του “L’ Atome unira-t-il le monde? Aspects econommiquees, sociaux et politiques”, Paris 1956. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Στα ελληνικά από την Μαρία Σβώλου με τίτλο «Η Ατομική Ενέργεια, Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές απόψεις» και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δίφρος, Αθήνα 1957. Μοναχικό στέκει το δυσκολοδιάβαστο ακόμα και σήμερα κείμενο αφιερωμένο στον Ροζέ Μιλλιέξ του πεζογράφου, ψυχιάτρου και μεταφραστή Γιώργου Χειμωνά, «Συγκριτική Νευροψυχολογία. Η Νευροψυχολογική Διαφοροδιάγνωση Ψυχιατρικών και Νευρολογικών Νόσων». Κείμενο ιδιαίτερης αξίας αλλά μάλλον ίσως, να βρίσκονταν σε άλλον τόμο. Κατάθεση των περί οντολογίας σκέψεών του, διαβάζουμε από τον φιλόσοφο και θεολόγο Χρήστο Γιανναρά, στο «Έναυσμα περι-γραφής μιάς «κριτικής οντολογίας». Ευχάριστα διαβάζεται το κείμενο του Θάνου Κωνσταντινίδη για τον πεζογράφο-ορειβάτη Ανδρέα Καρκαβίτσα, με τις ωραίες περιηγητικές περιγραφές του, «Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στην κορυφή του Κισσάβου», άρθρο αφιερωμένο στον ορειβάτη, δάσκαλο και συγγραφέα Ροζέ Μιλλιέξ. Το άρθρο συνοδεύεται με επαρκή Βιβλιογραφία τεσσάρων σελίδων σχετικά με την ορειβασία και τις αναβάσεις στα ελληνικά βουνά. Ξεχωρίζουμε την εργασία της Ρίτσας Φράγκου-Κικίλια, «Ο Καζαντζάκης και η Γαλλία» στην οποία επισημαίνονται, «κατά το δυνατόν-οι «εξωτερικές» σχέσεις Καζαντζάκη- Γαλλίας και να χρησιμοποιηθούν ως βοήθημα για όποιον θα ήθελε να ασχοληθεί ειδικότερα». Του γεννημένου στον πειραιά δημοτικιστή και λεξικογράφου Εμμανουήλ Κριαρά κείμενο (το οποίο στηρίζεται σε προγενέστερη ομιλία του καθηγητή στη Λευκωσία και τη Λάρνακα της Κύπρου, 1986), «Η Νέα Ελληνική στα κείμενα της ελληνικής γραμματείας από τον ενδέκατο αιώνα έως τις μέρες μας». Γενναία πάντα η προσπάθεια του καρποφόρου συγγραφικά άοκνου δημοτικιστή Κριαρά ο οποίος με σεμνότητα γράφει: «Κλείνοντας το κείμενό μου αυτό έχω τη συναίσθηση ότι μόνο περιορισμένα στοιχεία μπόρεσα να παρουσιάσω. Γι’ αυτό αμφιβάλλω αν έδωσα στον αναγνώστη μου σαφή εικόνα των προσπαθειών της ελληνικής διανόησης και των Ελλήνων λογοτεχνών και άλλων συγγραφέων για να δώσουν στο Έθνος ένα αξιόλογο γραπτό λόγο. Δυσάρεστο πάντως είναι ότι εξαιτίας της καθυστερημένης παιδείας μας πολλοί σήμερα δεν κατορθώνουν να το χρησιμοποιήσουν όπως επιβάλλεται. Όμως το γραπτόν αυτό λόγο έχομε χρέος να τον αγαπήσομε και να τον σεβαστούμε προάγοντάς τον σε λαμπρό εργαλείο πολιτιστικής δραστηριότητας». Το ερευνητικό κείμενο του ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρου Αργυρίου, «Ένα ανεξόφλητο χρέος» μας εξομολογείται τα της προσωπικής του επαφής με τον Μιλλιέξ: «Αν στην Ελλάδα είμαστε όλοι αυτοδίδακτοι, όπως έλεγε ο Σεφέρης, (ο οποίος βρέθηκε έστω και σε μια κρύα κάμαρη να σπουδάζει στο Παρίσι του Μεσοπολέμου), αρκετοί-έχοντας και μη έχοντας-υπήρξαν ακόμη πιο αυτοδίδακτοι, για να παραφράσω τον Όργουελ. Κάτι μπορεί να ξέρουν όσοι έμπαιναν ή βρίσκονταν στις πρώτες τάξεις των ελληνικών γυμνασίων, όταν έλαμψε ο σκοταδισμός (λέγεται;) της δικτατορίας του 1936, και η διδασκόμενη παιδεία έγινε ακόμη χειρότερη’ βλέπεις πάντα υπάρχουν περιθώρια για το χειρότερο. Ωστόσο συμβαίνουν και μερικά τυχερά». Και συνεχίζει ο Αλέξανδρος Αργυρίου για τον «ανεκτίμητο και ανιδιοτελή φιλέλληνα Ρ. Μ. και την αγάπη του για τα ελληνικά Γράμματα. «Το 1941 που πλέον, ο Ροζέ Μιλλιέξ γίνεται υποδιευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου (μετά την ανάκληση από την κυβέρνηση του Βισύ του Οκτάβ Μερλιέ), θα αναπτύξει μια αντιστασιακή δράση, η έκταση της οποίας δεν μπορεί να φανεί, από σεμνότητα, στο Ημερολόγιο και μαρτυρίες του πολέμου και της κατοχής, που δημοσιεύθηκε τόσο καθυστερημένα (το 1982) για λόγους που οφείλονται στο μεταπολεμικό πολιτικό μας κλίμα.». Ο Αλέξανδρος Αργυρίου στέκεται σε ορισμένους χαρακτηριστικούς τίτλους λογοτεχνικών περιοδικών της περιόδου εκείνης, όπως η «Νέα Εστία» η «Πνευματική Ζωή», «που ερωτοτροπούσε λίγο με το καθεστώς» (εννοεί του Μεταξά), το «Νέον Κράτος» «Δεν συζητούμε βέβαια για το Νέον Κράτος, που διηύθυνε ο Άρ. Καμπάνης (άλλη θλιβερή περίπτωση) και τη Νεολαία, τα οποία ήταν ‘ανοιχτά όργανα’, αλλά πλήρωναν καλά τους συνεργάτες τους.» σημειώνει, ενώ αμέσως μετά αναφέρεται στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα «υπήρξαν ένα ‘κλειστό’ περιοδικό, υπό την έννοια ότι ακολουθούσαν μια προωθημένη αισθητική γραμμή (άσχετα με τις τυχόν αλλοπροσαλλοσύνες που τηρούσε μια πτέρυγα του περιοδικού)». Ενώ για Τα Νεοελληνικά Γράμματα με διευθυντή τον Δημήτρη Φωτιάδη, σημειώνει τα εξής ενδιαφέροντα: «τα Νεοελληνικά Γράμματα, υπήρξαν ένα ‘ανοιχτό’ περιοδικό σε ποικίλα ρεύματα, και δεν έθεταν κανένα περιορισμό στη συγκρότηση της ύλης τους. Επειδή μάλιστα η μορφή τους, και η συχνότητά τους τα έφερναν σε συνεχή επαφή με το κοινό τους, η επιρροή τους ολοένα και μεγάλωνε, με αποτέλεσμα να πουλάνε τη βδομάδα 8 με 9 χιλιάδες φύλλα, αριθμοί φανταστικοί εκείνα τα χρόνια για περιοδικά ποιότητας». Για τον γενάρχη της ελληνικής ποίησης Διονύσιο Σολωμό γράφει ο ποιητής και κριτικός Γιάννης Δάλλας, βλέπε «Μουσικήν Ποίει και Εργάζου. Η σημασία και η λειτουργία του ήχου στα ώριμα ποιήματα του Σολωμού». Μια εμπεριστατωμένη πολυσέλιδη ανάλυση-χωρίζεται σε τέσσερεις ενότητες-στην οποία διερευνά τα στάδια εξέλιξης της Σολωμικής ποίησης σε σχέση πάντα όπως μας λέει και ο τίτλος την Μουσική. Γράφει: «Έτσι η σολωμική ποιητική άγγιζε και υπερακόντιζε τη λυρική ταυτότητά της. Αποχαιρετούσε τη φιλοδοξία της για σύνθεση σπονδυλωτή, έστω και με αυτόνομα επεισόδια ενός είδους-του επικού και του δραματικού- ξένου πάντως προς τη λυρική της φύση. Τη φιλοδοξία της να ντύνεται απόλυτες ιδέες σε ιστορικά και περιστατικά του περιβάλλοντος παραδεδεγμένης σχετικότητας. Και να αρχίζει μάλιστα αντίστροφα, έμμονα λαξεύοντας τις επιφάνειες των υλικών για να φτάσει κάποτε στα εσωτερικά τους σημαινόμενα. Αποχαιρετούσε, με άλλα λόγια, ο ποιητής, μια προσπάθεια μακρόχρονη, την προσπάθεια της πρώτης ωριμότητας, που είχε αφήσει πίσω του ερείπια. Τώρα, αλλάζοντας-προς το παρόν;-ακόμη και τη γλώσσα του, συνελάμβανε πυρήνες λυρικούς των ιδεών και τους σάρκωνε στη σφαίρα τους, αυτόνομα. Σε μια σφαίρα που εξ ορισμού η σχετικότητα απουσίαζε. Και πού, ορατά, στο βάθος της η Μουσική πήγαινε να ταυτιστεί με τη Φιλοσοφία: η πραγματωμένη Μουσική με τη βιωμένη μέσα του Φιλοσοφία. Και εκεί αποσυρμένος άκουγε την εντολή και δεν έπαυε, ως την υπερώριμη πνοή και εμπνοή του, να «ποιεί» εφαρμόζοντας τη ρήση που αποτέλεσε ως πρόσχημα σπουδής, την επίστεψη του τίτλου αυτού μελετήματος. Μουσικήν ποίει και εργάζου.». Αθήνα 1983, Γιάννενα 1988. Ακόμα, έχουμε το περί αισθητικής κείμενο των Γιώργου Ι. Μουρέλου, «Παρατηρήσεις επάνω στον ψυχολογικό και τον αισθητικό χωρόχρονο», Το σχετικά με την αρχαιογνωσία της ευρωπαϊκής παιδείας κείμενο του Αύγουστου Μπαγιόνα, «Κλασσική αρχαιότητα, εκπαίδευση και παιδεία κατά το γαλλικό διαφωτισμό» τον αιχμηρό πάντα λόγο γραφής του Κυριάκου Σιμόπουλου, «Ένα υπόμνημα στα αυστριακά αρχεία…», το κείμενο του πάντα σεβαστού και αγαπητού μας Νίκου Σβορώνου, «Μια χειρόγραφη ανθολογία (μισμαγιά) με τραγούδια ελληνικά και τούρκικα και δύο εθνικά στιχουργήματα». Με προσοχή διαβάζεται το γλωσσολογικής υφής άρθρο του Ιωάννη Θ. Κακριδή, «Ποικίλα Ελληνικά», ενώ για τα «Τριάντα χρόνια πνευματικής φιλίας Ροζέ Μιλλιέξ και Γιώργου Θεοτοκά» μας μιλά η Ελένη Τατσοπούλου-Πολυχρονοπούλου. Ο πεζογράφος και δοκιμιογράφος Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, στο «Ένα σπίτι στο Λονδίνο (ΟΡΣΕΤ ΧΑΟΥΖ)», κάνει λόγο για τον ρώσο γεννημένο στην Μόσχα 25/3/1812, εξόριστου στην Ευρώπη ποιητή Αλέξανδρου Γκέρτσεν. Και όπως μας εξομολογείται: «ήταν παλιά επιθυμία να γράψω ένα βιβλίο γι’ αυτόν τον άνθρωπο, υπαγορευμένο από το αίσθημα εκείνο που μας κάνει ν’ ανταποδώσουμε μια φιλοξενία. Τρία-τέσσερα χρόνια έζησα στη σπίτι που γεννήθηκε στη Μόσχα…». Καλογραμμένο το εξέτασης κείμενο του πεζογράφου Ανδρέα Φραγκιά, «Μαρτυρίες συνείδησης», ο οποίος αναφέρεται και εξετάζει το «Ημερολόγιο» του Ροζέ Μιλλιέξ. Γράφει ο Φραγκιάς: «Στο ημερολόγιο ένας άνθρωπος υπάρχει μέσα στα γεγονότα. Παράλληλα όμως ζει κι ένας ολόκληρος κόσμος που άλλοτε τα δέχεται και κάποτε τα δημιουργεί. Ο πόλεμος ολόγυρα και η κατοχή είναι μόνα τους το μέγιστο γεγονός. Πολλά όμως ενδιάμεσα περιστατικά ανεβάζουν τη στάθμη και είναι παράγωγα, συνέπειες, βαθμοί έντασης του μεγάλου που επιβάλλει σκληρά το αδυσώπητο μέτρο του. Έτσι, οι φαινομενικά μικρές προσωπικές και ιδιωτικές στιγμές αποκτούν αλλιώτικο νόημα, γίνονται πτυχές του κυρίαρχου και αποκτούν ξεχωριστές διαστάσεις. Μέσα στο καθολικά μεγάλο, που είναι και ιστορικά μεγάλο, διακυβεύεται η μοίρα της ανθρωπότητας, παίζεται και η ομαδική ζωή, ενυπάρχει ο μαζικός θάνατος τόσο που ο ατομικός μοιάζει να μην λογαριάζεται. …». Ο Ανδρέα Χριστοφίδης στο σύντομο διάγραμμά του για την Νεοελληνική ποίηση μετά το 1930, «Η Νεοελληνική Ποίηση μετά το 1930 (μια πρώτη προσέγγιση)», αρχινά με την εξής απαραίτητη αναγνωστική διαπίστωση. «Αν πρόκειται να καταλάβουμε με σχετική ακρίβεια τι έγινε με την ποίηση στην Ελλάδα μετά το 1920, χωρίς να καταφύγουμε απ’ ευθείας στα ίδια τα ποιητικά κείμενα, ο καλύτερος ίσως τρόπος είναι να μελετήσουμε το Διάλογο για την Ποίηση και τα Ανοιχτά Χαρτιά. Τα δύο αυτά βιβλία, όπως είναι γνωστό, καταγράφουν τις θεωρητικές προσεγγίσεις στο θέμα της ποιήσεως των δύο πρωταγωνιστών του ποιητικού μετασχηματισμού της δεκαετίας του 1930 του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη. Στα κείμενα που περιλαμβάνονται στο Διάλογο για την ποίηση και τα Ανοιχτά Χαρτιά θα βρούμε το σκεπτικό για τους δύο δρόμους που ακολούθησε η ποίησή μας και που, ως ένα σημείο, συνεχίζονται ως τις μέρες μας….», Ο Χριστοφίδης δέχεται σαν οδηγό και κανόνα τα δύο αυτά βιβλία, ίσως, αξίζει να προσθέσουμε και έναν τρίτο ποιητή, (δίχως να αγνοούμε και την περίπτωση του δοκιμιογράφου και ποιητή Τάκη Παπατζώνη) παρά του ότι ακολούθησε έναν προσωπικό και μοναχικό μοντέρνο δρόμο φεύγοντας για την Αμερική, τον ποιητή και τα αισθητικά και κριτικά δοκίμια του Νικόλαου Κάλλας ή Νικήτα Ράντου. Ο Γάλλος μαρξιστής φιλόσοφος Roger Garaudy, υπογράφει το “Hommage a Roger Milliex”. Ο Ροζέ Γκαρωντύ μας είναι γνωστός μεταξύ άλλων από παλαιότερες θέσεις του οι οποίες είχαν δημοσιευθεί στον ελληνικό τύπο. Ο Γκαρωντύ υποστήριζε ότι οι Περσικοί Πόλεμοι και οι ελληνικές εκστρατείες στην ανατολή ήταν καπιταλιστικοί επεκτατικοί πόλεμοι της Δύσης ενάντια στην Ανατολή. Θέσεις που ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων και δημοσιευμάτων. Υπάρχουν επίσης, τα γαλλόφωνα κείμενα του τόμου και εκείνα των ελλήνων που γράφτηκαν απευθείας στην γαλλική γλώσσα. Ορισμένες από τις μελέτες στα κατοπινά χρόνια, ολοκληρώθηκαν και επεξεργασμένες δημοσιεύθηκαν σε βιβλίο από τους συγγραφείς.
Από τον Κατάλογο των Συνδρομητών,-πάνω από 210 άτομα- αναγνωρίζουμε τα ονόματα των Έφη Κυριλλοπούλου-Αιλιανού, Ανδρέα Βουτσινά, Στέφανου Διαλησμά, Josette Doron, Δημητρίου Α. Ζακυθηνού, του Μίκη Θεοδωράκη, του Μιχάλη Κακογιάννη, του Κωνσταντίνου Καλλιγά, του Κορνήλιου Καστοριάδη, του Γιάννη Κιουρτσάκη, του Πασχάλη Κιτρομηλίδη, του Ηλία Λαλαούνη, του Ασαντούρ Μπαχαριάν, της Μαρίας Σ. Φαφαλιού, του Κώστα Ν. Χατζηπατέρα και δεκάδων άλλων.
Ένας χορταστικός τόμος, ένας τόμος ακόμα και σήμερα 31 χρόνια μετά την κυκλοφορία του που συγκινεί,, ξυπνά μνήμες, εγείρει ωραίες αναμνήσεις και γεγονότα, εικόνες μιας άλλης εποχής, ενδιαφέρον, με την ποιότητα των εργασιών, την ποικιλία της ύλης, το εύρος των θεμάτων, την προσωπική επαφή ελλήνων και ξένων συγγραφέων, επιστημόνων και ποιητών και την γνωριμία τους με τον δάσκαλο και φιλέλληνα Ροζέ Μιλλιέξ. Κείμενα λυρικά όπως αυτό του Οδυσσέα Ελύτη, ποιήματα αντιπροσωπευτικά ευχαριστιών ελλήνων ποιητών του βάρους ενός Γιάννη Ρίτσου, Νικηφόρου Βρεττάκου, του υδραίου Μίλτου Σαχτούρη. Λακωνικοί Χαιρετισμοί όπως του ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά. Επιστημονικά, φιλοσοφίας. Διαφωτιστικά της προσφοράς της Γαλλικής Ακαδημίας-Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών που υπογράφει ο εξόριστος-τότε- Γιώργος Σεβαστίκογλου. Σύζυγος της πεζογράφου Άλκης Ζέης. Ας περιδιαβούμε με τρυφερή νοσταλγία και ένθερμη ακόμα διάθεση τα περιεχόμενα του τόμου και ας τιμήσουμε και τιμηθούμε από τον Έλληνα Ροζέ Μιλλιέξ και την ελληνίδα σύζυγό του. Και ας ευχηθούμε να παραμείνουν ανοιχτοί και ασυννέφιαστοι οι δημιουργικοί και παραγωγικοί αγωνιστικοί και ειρηνικοί ορίζοντες που χάραξε ο Ροζέ Μιλλιέξ στην επίγεια πολιτεία του. Οι νεότερες γενιές των ελλήνων και ελληνίδων να ενσκήψουν πάνω στις μαρτυρίες του, τα κείμενά του, τις διδαχές του, τον ειλικρινή θαυμασμό του για την χώρα μας, την οποία έκανε δεύτερη πατρίδα του. Την οικειοθελή αποστολή του και τους αγώνες του και να παραδειγματιστούμε σε καιρούς άξενους, άφιλους και διεθνιστικών σκοπιμοτήτων επιβαλλόμενων είτε από οικονομικά συμφέροντα είτε από ξεπερασμένες και πούρες ιδεολογικές σκοπιμότητες. Οφείλουμε εμείς οι γεννηθέντες σε αυτήν την πατρίδα Έλληνες και Ελληνίδες να γνωρίσουμε ή επαναπροσεγγίσουμε όλους αυτούς, άντρες και γυναίκες από την Ευρωπαϊκή και Αμερικάνικη ήπειρο, την Ωκεανία και τις άλλες περιοχές του πλανήτη, άτομα τα οποία βοήθησαν με τις ατομικές σωματικές και πνευματικές τους δυνάμεις, το ψυχικό τους φρόνημα, την όποια οικονομική τους βοήθεια στην απελευθέρωση αυτού του έθνους από ξένους και ντόπιους κατακτητές. Διέσωσαν και διακήρυξαν τον καθόλου ελληνικό πολιτισμό και ιστορία στα πέρατα της οικουμένης. Τα Ελληνικά Γράμματα και Παιδεία. Υπήρξαν πολίτες ξένων χωρών, άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, καλλιτέχνες, ταξιδιώτες, περιηγητές που αγάπησαν και βοήθησαν με θέρμη, αποτελεσματικά περισσότερο μάλλον από ντόπιους συμπολίτες μας αυτήν την χώρα. Στο πάνθεο αυτών των προσωπικοτήτων συμπεριλαμβάνεται και ο Ροζέ Μιλλιέξ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Α΄
-ΜΑΝΟΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ,
ΟΦΕΙΛΗ, (UNE DETTE), 7-8
-ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ROGER MILLIEX, 9-10
-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Θ.
ΔΗΜΑΡΑΣ, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ, 11
Ακολουθώντας την αρχαιότερη και ευγενέστερη
παράδοση της γαλλικής παιδείας, ο Ρογήρος Milliex
επίστευσε και έδειξε πάντοτε ότι η εκπαιδευτική σταδιοδρομία δεν είναι επαγγελματική
ασχολία, αλλά είναι αποστολή. Εμφορούμενος από το πνεύμα τούτο απετέλεσε και
αποτελεί ένα πολύτιμο κρικέλι που συνδέει δύο κατεξοχήν φίλιους πολιτισμούς,
τον γαλλικό και τον ελληνικό. Όσοι από εμάς πιστεύουν ότι μια τέτοια σύνδεση
είναι άκρως επιθυμητή για την Ελλάδα, πρέπει ανάλογα να τιμούν τον Ρογήρο Milliex. 5 Ιουνίου 1989.
-ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ, Ο ΞΕΝΟΣ, 12
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, ΣΤΟΝ
ΡΟΖΕ ΜΙΛΛΙΕΞ, 13
Αδελφέ μας Ροζέ,
πολύ μας αγάπησες,
πολύ σ’ αγαπήσαμε.
Πολλά δώρα μας έφερες.
Κι εμείς;-
Φτωχειά η Ελλάδα μας
ένα ρόδο μονάχα σου χάρισε,
το ρόδο του Απόλλωνα.
Κι εσύ
καλός μαντατοφόρος,
το περιέφερες σ’ όλη τη Γαλλία
ευωδιάζοντας
καρδιές και πνεύματα
με τόλμη και ποίηση.
Τώρα
-δεν ξέρω γιατί-
σε σκέφτομαι
μ’ ένα καναρίνι στον ώμο σου
κι ένα ποίημα του Μπωντλαίρ
στα γόνατά σου.
Και θα ‘θελα να σου φωνάξω
ένα μεγάλο «ευχαριστώ»
όμως φοβάμαι μη θίξω
τη σεμνή περηφάνεια σου.
Γι’ αυτό
Το ψιθυρίζω στ’ αυτί της Τατιάνας
να σου το πει
μια νύχτα του αττικού Ιουνίου
με τη βουβή συμπαράσταση
των άστρων.
Ροζέ
σ’ ε υ χ α ρ ι σ τ ο ύ μ ε.
Αθήνα, Ιανουάριος 1988
-ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, BATIR DES CHATEAUX EN ESPAGNE, 14
-J. M.
DOMENACH, Ancien Directeur de la revue Esprit, POUR ROGER MILLIEX, 15
-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΤΟ
«ΚΕΝΤΗΜΑ MILLIEX», 16
ΤΟ
«ΚΕΝΤΗΜΑ MILLIEX»
Στο μάκρος των τριών τελευταίων δεκαετιών,
η δράση και τα γραφτά της Τατιάνας και του Roger Milliex επέτυχαν με συνεχείς
διασταυρώσεις, αντιστίξεις και πνευματικές σταυροβελονιές, να δημιουργήσουν ένα κέντημα ελληνικό από τα πιο σπάνια στο
είδος τους. Και ο καμβάς πάντοτε τα πάθη και οι καϋμοί του λαού μας.
Μπαίνουν οι χρονιές η μία μέσα στην άλλη
και από την Αθήνα, το Παρίσι, τη Λευκωσία, τη Γένοβα, τα νήματα
τεντώνονται για να σχηματίσουν και να
μας αποκαλύψουν μιά ιστορία ζωής γεμάτη αγάπη, ευγένεια, ήθος. Ο καθένας μας
βρίσκει τον εαυτό εκεί μέσα. Είτε τον θυμάται στα μαύρα χρόνια της Κατοχής να
καταφεύγει στο Γαλλικό Ινστιτούτο για λίγη ανθρώπινη ζεστασιά’ είτε λίγο
αργότερα στα χρόνια του εμφύλιου ν’ αναζητεί, κατατρεγμένους, μιάν ειλικρινή
προστασία’ είτε πιό πρόσφατα, στα χρόνια της δικτατορίας, αυτοεξόριστος στην
Κύπρο, ν’ ακούει από το στόμα τους έναν λόγο παρηγοριάς.
Δεν ξέρεις αν η αγάπη του καλού Γάλλου
για την Ελλάδα βρήκε στο πρόσωπο της Ελληνίδας τη ζωντανή γεωγραφία που ζητούσε
ή αν αυτή διαμόρφωσε την οριστική φυσιογνωμία του ξένου που έφτασε να γίνει
ελληνικότερος των Ελλήνων. Όπως και να ‘ναι, ο ένας έφτιασε τον άλλον και οι
δύο, θα έλεγες, όλους εμάς μαζί. Πρόκειται για μια βαθιά και διηνεκή σ υ μ μ ε
τ ο χ ή που εξαλείφει τα σημεία της αρμογής και μας αφήνει να δούμε καθαρό το
αποτέλεσμα: ένα κέντημα στο τραπέζι του χρόνου, τόσο στερεό που να παραμένει
για να το αγγίζουν και να το χαϊδεύουν οι μέλλουσες γενεές
-αυτές που θα
συνεχίσουν τα όνειρά μας.
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ 1977.
-FRANCOIS
FONVIEILLE- ALQUER, DEUX JEUNES COMPAGNONS VONT DECOUVRIR LA GRECE (1936-1938),
17-18
-Α. Ε. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ, ΤΑ 40 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΡΟΖΕ ΜΙΛΛΙΕΞ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ, 19-20
-ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΣ, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΡΟΖΕ ΜΙΛΛΙΕΞ, 21
-ΓΙΩΡΓΟΣ
ΣΕΒΑΣΤΙΚΟΓΛΟΥ, ΤΑ ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, 22-23
Η Γαλλική Ακαδημία-έτσι λέγαμε το Γαλλικό Ινστιτούτο εκείνα τα χρόνια-ήταν πολύ πιο συμμαζεμένο κτήριο από το σημερινό επιβλητικό πολυδαίδαλο συγκρότημα. Εκείνα τα χρόνια-πριν 45 ακριβώς χρόνια-είχα γνωρίσει μέσω της Άλκης Ζέη (και την Άλκη Ζέη μέσω του κουκλοθέατρου της Σχολής Αηδονοπούλου) την Τατιάνα Γκρίτση και τελικά, μέσω της Τατιάνας, το σύζυγό της: ένα νεαρό γάλλο φιλόλογο ονόματι Ροζέ Μιλλιέξ,-λάτρη της Ελλάδας και της Τατιάνας, συναγωνιστή μας στον αντιφασιστικό αγώνα.
Κατοχή, τρομοκρατία, νεκροί από την πείνα ξεχασμένοι ή πεταμένοι στους δρόμους,-πατριώτες κρεμασμένοι στους δρόμους,-κατάλογοι τοιχοκολλημένοι στους δρόμους με τα ονόματα των «εκτελεσθέντων εις αντίποινα», με αφορμή ή δίχως αφορμή, κάποια αντιστασιακή πράξη.
Εδώ και 45 χρόνια μου έχει μείνει ανέπαφη στη μνήμη η εντύπωση που μου έκανε ο Ροζέ, με την πρώτη κιόλας γνωριμία μας: γελαστό ανοιχτόκαρδο πρόσωπο, μάτια γεμάτα ειλικρίνεια κι αγάπη και μια διάθεση, αδιόρατη, όμως έντονη, να καταλάβει, να βοηθήσει, να προχωρήσει αδίσταχτα, απερίσκεπτα θάλεγαν οι «μυαλωμένοι», σ’ αυτό που θεωρούσε, όχι, απλώς και μεγαλόστομα, χρέος και καθήκον, αλλά αναστήλωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Έμφυτα όλα αυτά και τα ανάπτυξε και τα στέριωσε συντροφιά με την Τατιάνα.
Θα μπορούσα να βάλω ομοιωματικά περιγράφοντας και την Τατιάνα. Θα πρόσθετα μονάχα την ηφαιστειακή εκρηκτικότητά της. Συντροφιά με τον Ροζέ αποτελούσαν κιόλο και πιο πολύ, με τα χρόνια, αποτελούν τους «Μιλλιέξ».
Εκείνα τα χρόνια η «Γαλλική Ακαδημία» και το σπιτικό των Μιλλιέξ, μέσα στο περίβολο της Ακαδημίας, ήταν και μια ταπεινή ακαδημία, που οι καιροί της προσδίδανε σημασία και πατριωτική (χώρος λόγου χάρη παράνομων δραστηριοτήτων κατά του κατακτητή) και διαπαιδαγωγική. Μια «παιδεία» ιδιαίτερα σημαντική. Η μεταξική δικτατορία είχε ανοίξει το δρόμο στον ναζιστικό σκοταδισμό: διωγμός και φυσική εξόντωση καθενός και κάθε τι, όχι μόνο μαρξιστικό, προοδευτικό ή οτιδήποτε άλλο, πάρεξ χιτλερικό.
Στο σπίτι των Μιλλιέξ γινόταν παράνομες συγκεντρώσεις, με συχνότητα ανάλογα με τις συνθήκες: διαλέξεις-συζητήσεις θεωρητικές, ιδεολογικές, μαθήματα πολιτικής οικονομίας. Ονόματα δεν θυμάμαι,-άλλωστε, για λόγους ευνόητους δε γινόταν συστάσεις κι αν αναφερόταν στην ανάγκη κάποιος, αναφερόταν με το παράνομο ψευδώνυμο του.
Υπήρχε κι ένας δεύτερος τομέας δράσης: το θεατρικό εργαστήρι που στεγαζόταν σε μια από τις αίθουσες διδασκαλίας. Παράνομο κι αυτό, γιατί απαγορευόταν κάθε είδους συγκέντρωση και δεν πα νάλεγες πως μελετάς θέατρο. Και μελετούσαμε τωόντι θέατρο!
Συνεργάτης τότε του Καρόλου Κουν, στο «Θέατρο Τέχνης», είχα έτοιμο υλικό από τα θεωρητικά διδάγματα των «μεγάλων» του σοβιετικού θεάτρου: Στανισλάφσκυ, Μέγιερχολντ, Βαχτάνγκοφ, που είχα μεταφράσει για τους μαθητές του. Το υλικό αυτό μελετούσαμε στη πράξη στο εργαστήρι της Γαλλικής Ακαδημίας: ασκήσεις και προτάσεις πρακτικές. Μια ομάδα καμιά δεκαριά νέοι, ηθοποιοί ή που αγαπούσαν απλώς το θέατρο. Ανάμεσα μας ο Ντίνος Ηλιόπουλος κι ο Ντίνος Δημόπουλος, με το ψευδώνυμο «Ντι και Νο», ο Μάνος Ζαχαρίας, η Ζωρζ Σαρή, η Κατερίνα Καχραμάνη, η Άλκη Ζέη, η ίδια η Τατιάνα και που-και-που έβρισκε λίγο καιρό, περαστικός «ακροατής» κι ο Ροζέ.
Δε βάστηξε πολύ-ευτυχώς-αυτή η παράνομη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Ευτυχώς-γιατί ήρθε η Απελευθέρωση. Μια άλλη περίοδος άρχιζε. Χωρίσαμε. Καθένας τράβηξε δικό του δρόμο. Δεν ξέρω αν συμβαίνει το ίδιο και με τους άλλους, για μένα πάντως η «περιπέτεια» της Γαλλικής Ακαδημίας σημάδεψε κι αυτή την πορεία μου στο θέατρο. Και, τώρα που το συλλογιέμαι, μου γνώρισε μια σπάνια ανθρωπιστική προσωπικότητα,-τον Ροζέ, του ζεύγους Τατιάνας και Ροζέ Μιλλιέξ.
-REYNALD DE
SIMONY, UNE ACROPOLE DE CRISTAL Ode a L’ Amitie, 24-26
-VERCORS, L’ ETINCELLE, 27-30
Β΄
-ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Η ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ, 31-36
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΟΥ, Ο ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙΩΝΑ, 37-41
-ΜΗΤΣΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ (ΟΡΣΕΤ ΧΑΟΥΖ), 43-57
-ΓΙΩΡΓΟΣ Γ. ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟΣ, Η «ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ» ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ, 59-85
-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΡΓΥΡΙΟΥ, ΕΝΑ ΑΝΕΞΟΦΛΗΤΟ ΧΡΕΟΣ, 87-93
-ΤΑΣΟΣ ΒΟΥΡΝΑΣ, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΑΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ, 95-119
-ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΒΡΑΝΟΥΣΗΣ, ΡΗΓΑΣ ΚΑΙ MARMONTEL, 121-157
-ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ, ΕΝΑΥΣΜΑ ΠΕΡΙ-ΓΡΑΦΗΣ ΜΙΑΣ «ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ», 159-164
-CLAUDE
COLLIARD, Doyen honoraire de la Faculte de Droit Universite de Paris I, GREC
CLASSIQUE, GRECE MODERNE ETERNITE D’ UM MESSAGE, 165-170
-ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ, ΜΟΥΣΙΚΗΝ ΠΟΙΕΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΥ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΣΤΑ ΩΡΙΜΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ, 171-192
-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ι. ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ «ΦΑΙΔΡΟΣ», 193-204
-ΝΑΣΟΣ ΔΕΤΖΩΡΤΖΗΣ, ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ PAUL ELUARD ΜΗΓΑΡΙΣ/ΕΧΩ/ΑΛΛΟ/ΣΤΟ/ΝΟΥ/ ΜΟΥ, 205-233
-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΡΓΑ ΚΑΙ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ) ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΗΣΑΪΑ, 235-293
-ΑΛΕΞΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, NOBLE ET
MALIGNE ERIS DANS LES GRANDS CENTRES CULTURELLS DE LA GRECE. REVOLUTION AU
THEATRE DE DIONYSOS, 295-325
-MARIE
ELIOU, LA PROBLEMATIQUE FEMININE DANS LES SCIENCES DE L’ EDUCATION, 327-339
-ROGER GARAUDY,
HOMMAGE A ROGER MILLIEX, 342-346
-ΣΟΝΙΑ ΙΛΙΝΣΚΑΓΙΑ- ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΑΒΑΦΗΣ-ΒΑΡΝΑΛΗΣ-ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ. ΤΡΙΑ ΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ (δεκαετία του ’20), 347-351
-ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΣ, ΠΟΙΚΙΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, 353-358
-ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΡΣΟΣ, ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ MONTESQUIEU ΕΠΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΕΩΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ, 359-366
-ILEANA C. KOTSONIS, LETTRE INEDITE DE SOPHIE MARBOIS. DUCHESSE DE PLAISANCE, 367-377
-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΚΟΤΣΩΝΗΣ, Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ DENTZEL ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΝΤΑΡΣΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ (1829), (ΑΥΤΟΓΡΑΦΟΣ ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΟΥ), 379-407
-ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ, Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ. ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ, 409-422
-ΘΑΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΟΥ ΚΙΣΣΑΒΟΥ, 423-437
-GEORGES KOUMANTOS, LA CONNAISSANCE ET LES VALEURS,
439-445
-DEMETRIOS LOUKATOS, FLEURS ET PLANTES DANS LES EGLISES
ORTHODOXES GRECQUES OFFRANDES REDISTRIBUEES A DES FINS MAGICO- RELIGIEUSES,
447-460
-ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΖΑΡΑΚΗ, ΤΣΟΠΑΝΑΡΙΚΕΣ ΣΤΕΡΕΟΛΛΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΦΛΟΓΕΡΕΣ, 461-482
-Μ. Ι. ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ, ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΡΗΤΟΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ (1607-1614) ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ (1614-1619) ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ (1620), 483-501
-PHOTINI MATSOUKA, UNE LETTRE INEDITE DE MARCEL
PAGNOL, 503-508
-ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΜΟΥΡΕΛΟΣ, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΧΩΡΟΧΡΟΝΟ, 509-521
-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΜΠΑΓΙΟΝΑΣ, ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ, 523-547
-LARS NORGAARD, Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Ο ΔΑΝΟΣ CHRISTIAN BASTHOLM, 549-560
-ΗΛΙΑΣ Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΤΟ ΣΤΑΘΜΟ, 561-563
-PIERRE
PAPADOPOULOS, PROPOS SUR’ L’ AVENIR, 565-574
-ΜΑΝΟΛΗΣ ΠΑΠΑΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ «ΠΟΛΕΜΟ ΤΗΣ ΤΡΩΑΔΟΣ», Συμβολή Δ΄, 575-594
-MICHEL
SAKELLARIOU, LA POLIS: ETAIT-ELLE OU NON UNE ESPECE D’ ETAT ?, 595-597
-ΝΙΚΟΣ ΣΒΟΡΩΝΟΣ, ΜΙΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ (ΜΙΣΜΑΓΙΑ) ΜΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΚΑΙ ΔΥΟ ΕΘΝΙΚΑ ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ, 599-621
-ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΝΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΑ ΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΑ. Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1824-1825. Δημοκράτες, Ολιγαρχικοί και Ιερά Συμμαχία, 623-644
-ΕΛΕΝΗ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ- ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΦΙΛΙΑΣ ROGER MILLIEX-ΓΙΩΡΓΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΣ, 645-675
-GEORGES
TENEKIDES, de l’ Academie d’ Athenes, REFLEXIONS SUR LA FRANCOPHONIE EN GRECE,
677-688
-JEAN
TUCOO-CHALA, UN DIPLOMATE PHILHELLENE ET ROMANTIQUE, EDOUARD GAUTTIER D’ ARC.
VICE-CONSUL DE FRANCE A EGINE (1829-1830), 689-705
-ΑΝΤΡΕΑΣ ΦΡΑΓΚΙΑΣ, ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ,
707-714
-ΡΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ-ΚΙΚΙΛΙΑ, Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΑ, 715-750
-ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Η ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΟΣΩΝ, 751-755
-ΑΝΔΡΕΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ, Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 1930 (μια πρώτη προσέγγιση), 757-765
Γ΄
Δ. ΚΟΚΚΙΝΙΔΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ROGER MILLIEX (1940-1989) ΕΠΙΛΟΓΗ, 767-777
Δ΄
ROGER
MILLIEX, CORRESPONDANCE INEDITE CORAIS-GREGOIRE, 779-795
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ- LISTE DE SOUSCRIPTEURS,797-799
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ-
TABLE DES MATIERES, Les titres marques par le signe representent des
publications en langue grecque, 801-807
Ενδεικτικές κριτικές για την έκδοση
Α). εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 27/1/1991
Δραστηριότητα 50
χρόνων
Προσωπικότητες των ελληνικών γαλλικών Γραμμάτων τιμούν τον Ροζέ Μιλλιέξ σ΄ ένα ειδικό τόμο-αφιέρωμα
Έχουν συμπληρωθεί πενήντα χρόνια διαρκούς παρουσίας και ακαταπόνητης δραστηριότητας του Ροζέ Μιλλιέξ στον ελληνικό χώρο. Η Εταιρεία Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου παρουσιάζει έναν επιβλητικό σε όγκο τόμο με 58 συμμετοχές σημαντικών προσωπικοτήτων των ελληνικών και γαλλικών γραμμάτων, οι οποίες είτε αναφέρονται στην προσωπικότητα και τη δράση του Ροζέ Μιλλιέξ είτε καταθέτουν το δοκιμιακό έργο τους προς τιμήν ενός ανθρώπου ο οποίος σε όλες τις δύσκολες στιγμές και τις αντίξοες συνθήκες του τόπου-πολεμικές ή ειρηνικές-αγωνίσθηκε σαν γνήσιος Έλληνας.
Η ενεργότατη συμμετοχή του Ροζέ Μιλλιέξ στα κοινά, γράφει στην εισαγωγή ο Μάνος Χαριτάτος του Ε.Λ.Ι.Α., η ευαισθησία, η γνώση και το αδιάπτωτο ενδιαφέρον του για τα ελληνικά πράγματα και για την επικοινωνία της γαλλικής με την ελληνική παιδεία καθιστούν ασφυκτικό για την περίπτωσή του τον όρο «φιλέλληνας».
Στον τιμητικό τόμο για τον Ροζέ Μιλλιέξ συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γεώργιος Βασιλείου, οι Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος, Μίλτος Σαχτούρης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεβαστίκογλου, Άγγελος Αγγελόπουλος, Αλέξανδρος Αργυρίου, Τάσος Βουρνάς, Γιάννης Δάλλας, Νάσος Δετζώρτζης, Ιωάννης Θ. Κακριδής, Εμμανουήλ Κριαράς, Γιώργος Κουμάντος, Νίκος Σβορώνος, Αντρέας Φραγκιάς, Γιώργος Χειμωνάς και Ανδρέας Χριστοφίδης.
Ο Δ. Κοκκινίδης δημοσιεύει μια επιλογή βιβλιογραφίας από το έργο του Ροζέ Μιλλιέξ (1940-1989): εκδόσεις βιβλίων, μελέτες και άρθρα δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά, κριτικές βιβλίων και άρθρα σε ποικίλα θέματα, οδοιπορικά και ταξιδιωτικά, επιστολές, συνεντεύξεις και μεταφράσεις.
Στον τόμο περιλαμβάνεται, τέλος, ανακοίνωση του Ροζέ Μιλλιέξ για την ανέκδοτη αλληλογραφία του Κοραή με τον Αββά Γκρεγκουάρ, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1989 με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από τη Γαλλική Επανάσταση. Το εξώφυλλο κοσμείται από «Το κλαδί συκιάς», έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα που σχεδιάστηκε ειδικά για τον τιμητικό τόμο.
Β). Του ΠΑΡΙ ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗ, εφημερίδα Η Αυγή 31/3/1991
ΡΟΖΕ ΜΙΛΙΕΞ: Ένα
έργο-προσφορά ζωής
«Πολλά δώρα μας έφερες…
φτωχειά η Ελλάδα μας
ένα ρόδο μοναχά σου χάρισε
το ρόδο του Απόλλωνα…»
(Χαιρετισμός του Γ. Ρίτσου στο Ρ. Μιλλιέξ)
Θα ‘ταν μάλλον αδύνατον, όσο κι αν προσπαθούσαμε να το συμπυκνώσουμε οριοθετώντας το μέσα στις λίγες αυτές γραμμές, το όλο αγάπη για τη ζωή και γεμάτο από Ελλάδα έργο του Ρογήρου Μιλλιέξ.
Πενήντα τέσσερα χρόνια συμπληρώθηκαν από τότε που η σπάνια αυτή προσωπικότητα συνδέθηκε στενά με την Ελλάδα και ξεκίνησε να ζει αυτό που ο ίδιος ονομάζει «όμορφη περιπέτεια γεμάτη χαρίσματα αγάπης και φιλίας» και που ενώνει τις δύο του πατρίδες: τη «χώρα της κατηγορίας του χρόνου, του πάντα μικρού αριθμού και της Ιστορίας, την Ελλάδα, με τη γεννέτηρά του χώρα, τη Γαλλία».
Αυτός ο γεμάτος θέληση και πείσμα υπέρμαχος του ελληνικού πολιτισμού, που βρίσκεται τόσα χρόνια συνεχώς στο προσκήνιο, ξεκίνησε 22 μόλις χρονών ως φιλόλογος, καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών σ’ ένα ιδιωτικό λύκειο στο Παρίσι.
Από το 1936 έως το 1975 διορίσθηκε δημόσιος υπάλληλος στο υπουργείο Παιδείας, αποσπασμένος στη Μορφωτική Υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών για τη διάδοση της γαλλικής γλώσσας και παιδείας.
Διορίσθηκε από τον Οκτάβιο Μερλιέ στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών στη Σίνα και αναδείχθηκε πνευματικός πατέρας χιλιάδων σπουδαστών για 23 ολόκληρα χρόνια και όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στη Λευκωσία και τη Τζένοβα.
Το 1975 που αφυπηρέτησε και μετά την επταετή «παρένθεση», γύρισε στην Ελλάδα, όπου στρατεύτηκε τότε ανοικτά και για την Κυπριακή υπόθεση με πλήθος διαλέξεων σ’ όλη τη Γαλλία και πολυάριθμες συνεργασίες σε γαλλικές, κυπριακές και ελληνικές εφημερίδες μεταξύ των οποίων και στην «Αυγή». Τα χρόνια ’55-’59 με ανώνυμη αποστολή πληροφοριών ή κάτω από ψευδώνυμο, ενημέρωνε τους Γάλλους για τον συγκινητικό απελευθερωτικό αγώνα.
Αποφασιστικής σημασίας στάθηκε η βοήθεια αυτού του βαθιά δημοκρατικού ανθρώπου στους αγώνες του λαού μας για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη. Από τη θέση του στο Γαλλικό Ινστιτούτο βοήθησε πολλούς προοδευτικούς ανθρώπους και συνέβαλε στην κίνηση των ιδεών. Για τη δράση τους στον αντιδικτατορικό αγώνα στα χρόνια της επτάχρονης φασιστικής τυραννίας, η Χούντα των συνταγματαρχών επεφύλαξε στον Ροζέ Μιλλιέξ και στη σύντροφό του Τατιάνα, διωγμούς και διώξεις.
Ελάχιστο φόρο τιμής στον άνθρωπο Μιλλιέξ αλλά και δημόσια αναγνώριση του γόνιμου και πολυεπίπεδα ευεργετικού του ενδιαφέροντος για την Ελλάδα, του δοκιμασμένου μέσα σε δύσκολους καιρούς και αντίξοες συνθήκες, αποτελεί η έκδοση από την εταιρεία Ε.Λ.Ι.Α. του τόμου-αφιέρωμα στον Ρ. Μιλλιέξ, «Ελληνογαλλικά». Για την εταιρεία που ακολούθησε το αρχαίο «Ανδρών αγαθών έργω γενομένων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς» αυτό το βιβλίο αποτελεί και ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Ροζέ και την Τατιάνα Μιλλιέξ που από τους πρώτους ενεθάρρυναν τη δημιουργία του Ε.Λ.Ι.Α.. το περιέβαλλαν με εμπιστοσύνη, παραχώρησαν το προσωπικό αρχείο του Ροζέ και εμπλουτίζουν συνεχώς την προσφορά τους.
Στα «Ελληνογαλλικά» εξέχουσες προσωπικότητες του πολιτικού, λογοτεχνικού, ποιητικού και επιστημονικού χώρου καταθέτουν δοκίμια, μνήμες, χαιρετισμούς και ευχαριστίες στο μεγάλο Γάλλο φιλέλληνα δάσκαλο.
Τα κείμενα που καλύπτουν 800 σελίδες, είναι χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες. Στην πρώτη, μνήμες φίλων, ποιήματα και χαιρετισμοί συνθέτουν αυτόν τον «πανηγυρισμό» του απολογισμού που αρμόζει σ’ ανθρώπους όπως ο Ροζέ Μιλλιέξ.
Ξεκινώντας, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γ. Βασιλείου, τονίζει μεταξύ άλλων στο χαιρετισμό του: «Στον αγώνα που διεξάγει ο λαός μας για ελευθερία και δικαιοσύνη, έχει ιδιαίτερη την ανάγκη της συμπαράστασης των πνευματικών ανθρώπων και ο Ροζέ Μιλλιέξ αποτελεί υπόδειγμα για τη συμπαράσταση αυτή». Ακολουθούν κείμενα και ποιήματα από τους Κ. Θ. Δημαρά, Ν. Βρεττάκο, Γ. Ρίτσο, Μ. Σαχτούρη, Ο. Ελύτη, Ε. Ν. Μόσχο κ. ά.
Στη δεύτερη ενότητα, η οποία περιλαμβάνει κυρίως, δοκίμια, γράφουν μεταξύ άλλων οι: Α. Αγγελόπουλος, Τ. Βουρνάς, Γ. Δάλλας, Κ. Ι. Δεσποτόπουλος, Ι. Θ. Κακριδής, Ε. Κριαράς και Γ. Μουρέλος.
Ακολουθεί μια βιβλιογραφική επιλογή Ροζέ Μιλλιέξ (1940-1989) από τον Δ. Κοκκινίδη και τέλος στην Δ΄ ενότητα παρουσιάζεται μια προσωπική συμβολή του Ροζέ που, αν και αντίκειται στο πνεύμα ενός τέτοιου βιβλίου, όπως ο ίδιος μας λέει, αποτελεί δείγμα ευγνωμοσύνης από μέρους του σ’ όλους εκείνους που τον περιέβαλαν με την αγάπη τους, καθώς και πολύτιμη συμβολή στη μελέτη των σχέσεων των δύο χωρών την επαναστατική εποχή αλλά και του γαλλικού και γενικότερα ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού.
Πρόκειται για τη δημοσίευση πέντε ανέκδοτων επιστολών του Κοραή προς τον φωτισμένο ιερωμένο αββά GREGOIRE.
Τα πέντε αυτά γράμματα-ντοκουμέντα αποτελούν τμήμα ενός σημαντικού αριθμού ανέκδοτων εγγράφων του H. GREGOIRE πού πρόσφατα παραχωρήθηκε στα Εθνικά Αρχεία (Α.Ν.) της Γαλλίας από την Ακαδημία των Επιστημών των Υπερπόντιων Κτήσεων και δεν αφήνουν αμφισβητήσεις για τη βαθιά και διαρκή φιλία και τις πνευματικοπολιτικές ανταλλαγές ιδεών ήδη από το 1810, μεταξύ του σοφού γιατρού Έλληνα πατριώτη Κοραή και του ρεπουμπλικάνου αββά GREGOIRE, πρώην επισκόπου Βλεσόν, ενεργού μέλους των διαδοχικών συνελεύσεων 1789-1794, φίλου και προστάτη των καταπιεσμένων λαών και θερμού υποστηρικτή του Ελληνικού Έθνους ακόμα και κατά την εμπόλεμη περίοδο 1821-29.
Τελειώνοντας αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε θερμά και την «κατ’ οίκον δασκάλα» του Ροζέ, την άξια σύντροφο της ζωής του, την πεζογράφο, μεταφράστρια, δημοσιογράφο, την τιμημένη με το βραβείο του «Τάγματος των Ιπποτών Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλίας», Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ.
Όποιος έχει την τύχη να γνωρίσει από κοντά αυτούς τους ανθρώπους, εύκολα θα διαπιστώσει την πηγαία και γνήσια αγάπη τους για τη ζωή, την Ελλάδα, τους νέους ανθρώπους, τις πρωτοποριακές θέσεις και ιδέες τους, σε θέματα πνευματικά και καλλιτεχνικά καθώς και την αποστροφή τους σε κάθε ψέμα, αδικία και εξαναγκασμό. Ροζέ και Τατιάνα Μιλλιέξ, σας ευχαριστούμε.
Γ). της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΜΠΟΥΦΕΑ, εφημερίδα Η Καθημερινή 14/6/1991
Ένα αφιέρωμα αντίδωρο
στον Μιλλιέξ
Ο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΕΡΟΣ ΤΩΝ
ΕΛΛΗΝΩΝ» ΓΑΛΛΟΣ ΑΚΑΜΑΤΟΣ ΠΕΖΟΠΟΡΟΣ
Τούτα τα χρόνια που η εικόνα της Ελλάδας τραυματίζεται μέσα μας, είναι παρήγορη η ακτινοβολία κάποιων ανθρώπων που την αγαπούν. Και δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί κανείς αν η χώρα μας αξίζει τέτοια υπερβολική αφιέρωση, και μάλιστα από μη Έλληνες.
Ο λόγος για τον Ροζέ Μιλλιέξ, έναν άνθρωπο που όχι μόνο έχει γράψει ιστορία, αλλά είναι και ο ίδιος ζωντανό κομμάτι της. Γεννημένος στη Μασσαλία το 1913, έρχεται στην Ελλάδα το 1936, ως καθηγητής της γαλλικής στο Γαλλικό Ινστιτούτο, όπου έγινε διευθυντής Σπουδών το ’41. Στην Κατοχή, η ζεστή ανθρώπινη παρουσία του, αλλά και η υλική συμπαράστασή του, είναι μνήμες νωπές για πολλούς, μαθητές του και μη. Το Ινστιτούτο γίνεται πνευματικός πόλος έλξης των νέων, που «μαζεύονταν» εκεί μέσα σαν τους πρώτους χριστιανούς στις κατακόμβες», κατά τη μαρτυρία του Παπατσώνη.
Σ’ ένα ταξίδι του στη Γαλλία, στην καρδιά της κατοχής (Σεπτ. 1942-Ιαν. 1943), δίνει εφτά παράνομες διαλέξεις για το Αλβανικό έπος και την Αντίσταση των Ελλήνων, χαρακτηρίζει δε την Αθήνα «πρώτη αντιστασιακή πρωτεύουσα της Ευρώπης». Πραγματικό θείο δώρο στάθηκε για την Κύπρο ο διορισμός του εκεί ως μορφωτικού ακολούθου της Γαλλίας. Το Νησί, όπως το λέει, του χρωστάει τον πρώτο συστηματικό τουριστικό οδηγό, τις απαρχές και την εδραίωση της γαλλικής κουλτούρας, τη στήριξη του ελληνισμού και ένα τμήμα της παγκόσμιας ακτινοβολίας του.
Ο
Μιλλιέξ και ο Καμύ
Ο Ροζέ Μιλλιέξ στέλνει πάνω από 250 δελτία-επιστολές σε συμπατριώτες του, ενημερώνοντάς τους για τον κυπριακό αγώνα και ζητώντας τους την ηθική και υλική συνδρομή τους. Κατόπιν δικής του εκκλήσεως, ο Καμύ γράφει τότε τη διαμαρτυρία του «Αποδώστε την Κύπρο στον Μ. Καραολή», που βρήκε μεγάλη απήχηση διεθνώς.
Ο ακάματος πεζοπόρος και ορειβάτης Ροζέ Μιλλιέξ, από τους ελάχιστους που έχουν περπατήσει σπιθαμή προς σπιθαμή τούτο τον τόπο, βαδίζει χρόνια δίπλα μας, σεμνός υπερασπιστής των ελληνικών δικαίων. Κι αν, όπως έχει πει, ανακάλυψε ως αληθινό προορισμό του το ρόλο του συνδέσμου ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γαλλία, μάλλον αντέστρεψε τους ρόλους. Αντί να κάνει κυρίως γαλλική «προπαγάνδα», έριξε το μεγαλύτερο βάρος της δράσης του στην προβολή του νεοελληνικού πνεύματος, ακολουθώντας αλλά κι υπερβαίνοντας το δρόμο που είχε ανοίξει ο προκάτοχός του Οκτάβιος Μερλιέ, δεδομένου ότι εκείνος και η σύζυγός του Μέλπω Μερλιέ-Λογοθέτη κινήθηκαν σε πιο περιορισμένο τομέα ενδιαφερόντων.
Χρωστάμε πολλά στον Ροζέ Μιλλιέξ, αλλά εξίσου χρωστάμε και στην Τατιάνα Γκρίτση- Μιλλιέξ, τη συγγραφέα που στέκεται δίπλα του πενήντα χρόνια τώρα, «Δεν ξέρεις αν η αγάπη του καλού Γάλλου για την Ελλάδα βρήκε στο πρόσωπο της Ελληνίδας τη ζωντανή γεωγραφία που ζητούσε ή αν αυτή διαμόρφωσε την οριστική φυσιογνωμία του ξένου που έφτασε να γίνει ελληνικότερος των Ελλήνων», γράφει ο Ελύτης.
Τα
περιεχόμενα του τόμου
Σ’ αυτόν λοιπόν τον άνθρωπο αφιερώνεται ευλαβικά από την Εταιρεία Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου ο τόμος των «Ελληνογαλλικών», αντίδωρο στην εν γένει προσφορά του. Η Εταιρεία, που εξελίσσεται σε θησαυροφυλάκιο της πνευματικής μας κληρονομιάς, τιμά παράλληλα αυτόν και την αξία σύντροφό του, που ενθάρρυναν τη δημιουργία της και πρώτοι αυτοί της παραχώρησαν το πολύτιμο προσωπικό αρχείο τους.
Στις 807 σελίδες του τόμου, 58 άνθρωποι των γραμμάτων, της τέχνης και της επιστήμης (Έλληνες και ξένοι), διατρανώνουν την αγάπη τους για τον Γάλλο δάσκαλο που «ντύθηκε φως κι έγινε Έλληνας» (Βρεττάκος). Οι εγκάρδιοι χαιρετισμοί της Α΄ ενότητας δίνουν την θέση τους στις σημαντικές μελέτες της Β’ ενότητας, που καλύπτουν φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και ιστορικά θέματα. Αναφέρουμε ενδεικτικά:
Γ. Αγγέλου: «Ο Βολταίρος και οι Έλληνες λόγιοι του 18ου αιώνα». Γ.Γ. Αλισανδράτος: «Η μάνα του Χριστού» του Κώστα Βάρναλη. Λ. Βρανούσης: «Ρήγας και Mermontel». Γ. Δάλλας: «Η σημασία και η λειτουργία του ήχου στα ώριμα ποιήματα του Σολωμού». Ν. Δετζώρτζης: «Το ποίημα του Πολ Ελυάρ «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου». Ρ. Φράγκου-Κικίλια: «Ο Καζαντζάκης και η Γαλλία». Υπάρχουν επίσης, ενδιαφέρουσες γλωσσολογικές μελέτες των Ι. Θ. Κακριδή, Ε. Κριαρά, και λαογραφικές των Δ. Λουκάτου, Δ. Μαζαράκη, ενώ η Ε. Τατσοπούλου-Πολυχρονοπούλου παρουσιάζει την ανέκδοτη αλληλογραφία Ροζέ Μιλλιέξ-Γ. Θεοτοκά. Με θέματα ψυχολογίας ασχολούνται ο Γ. Χειμωνάς και ο Γ. Μουρέλος, και ο Α. Αργυρίου με τα περιοδικά «Νεοελληνικά Γράμματα» και «Ελεύθερα Γράμματα» και τη ζωή του Μιλλιέξ στην Ελλάδα.
Ο τόμος αποτελεί πανδέκτη σπουδών, και για τον απλό αναγνώστη και για τον απαιτητικό επιστήμονα. Στις τελευταίες ενότητες του αφιερώματος παρατίθεται επιλογή βιβλιογραφίας του Ρ. Μιλλιέξ από τον Δ. Κοκκινίδη, ο τιμώμενος δε συγγραφέας παρουσιάζει για πρώτη φορά πέντε επιστολές του Κοραή προς τον φωτισμένο ιερέα Gregoire. Το εξώφυλλο της καλαίσθητης έκδοσης κοσμείται από έργο του Ν. Χατζηκυριάκου –Γκίκα (Κλαδί Συκιάς), σχεδιασμένο ειδικά για το αφιέρωμα.
Δ). Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΑΜΕΛΟΥ, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 24/7/1991
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΡΟΖΕ ΜΙΛΛΙΕΞ
Φιλέλληνας στην πραγματική έννοια και διάσταση του όρου, νεοελληνιστής από τους σημαντικότερους ο Roger Milliex συμπλήρωσε ήδη πενήντα χρόνια αδιάκοπης και πολύτιμης δραστηριότητας στη χώρα μας. Και είναι δικαιολογημένο και το γεγονός της έκδοσης ειδικού αφιερώματος και ο γενικότερος θαυμασμός που απολαμβάνει, ιδιαίτερα ανάμεσα στους πνευματικούς ανθρώπους. Συνέχισε με το ίδιο πάθος και την ίδια δημιουργική αγάπη, στο Γαλλικό Ινστιτούτο το έργο του μεγάλου προκατόχου του, του Οκτάβιου Μερλιέ. Ο Ρ. Μιλλιέξ θεμελίωσε στη συνείδησή μας, στη συνείδηση του ίδιου του λαού μας, με συνέπεια, υπευθυνότητα και τόλμη, τη δημιουργική αγάπη που του ανταποδίδει την αφοσίωσή του στα δικά μας πάθη, στις αγωνίες μας και τις ελπίδες μας. Τόσο το συγγραφικό του έργο, αλλά και η πολύπλευρη και πολυποίκιλη δραστηριότητά του (αγωνίσθηκε όσο ελάχιστοι για την προβολή της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη Γαλλία και υποστήριξε με αποφασιστικότητα τις ελληνικές υποθέσεις στον ευρωπαϊκό χώρο) τον εντάσσουν στις κορυφαίες ευρωπαϊκές προσωπικότητες που συνέδεσαν τη ζωή τους σ’ ένα γόνιμο, δημιουργικό δεσμό με την Ελλάδα.
Είναι επομένως δικός μας άνθρωπος, μια που η συμπαράστασή του στον αγώνα για ελευθερία, αξιοπρέπεια και πολιτισμό, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, έγιναν με το ελληνικό πάθος και την ευθύνη του πνευματικού ανθρώπου που πάντα τον διέκρινε. Διαβάζουμε στο αφιέρωμα: «Αδελφέ μας Ροζέ,/ πολύ μας αγάπησες/ πολύ σ’ αγαπήσαμε./ Πολλά δώρα μας έφερες/ Κι εμείς;/ Φτωχειά η Ελλάδα μας/ ένα ρόδο μονάχα σου χάρισε,/ το ρόδο του Απόλλωνα», λέει ο Γιάννης Ρίτσος (Ιαν. 1988) σε ποίημά του αφιερωμένο στον Ροζέ Μιλλιέξ. «Στο μάκρος των τριών τελευταίων δεκαετιών,-γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης-η δράση και τα γραφτά της Τατιάνας και του Roger Milliex επέτυχαν με συνεχείς διασταυρώσεις, αντιστίξεις και πνευματικές σταυροβελονιές, να δημιουργήσουν ένα κέντημα ελληνικό από τα πιο σπάνια στο είδος του. Και ο καμβάς πάντοτε τα πάθη και οι καημοί του λαού μας». Και ο Νικηφόρος Βρεττάκος στο ποίημά του «Ο ξένος», αφιερωμένο στον R. Milliex θα πει πως «ντύθηκε φώς κι έγινε Έλληνας».
Το αφιέρωμα στον Ροζέ Μιλλιέξ περιλαμβάνει σημαντικές φιλολογικές εργασίες, εκτός από αναφορές στο έργο του τιμώμενου. Από τις μελέτες που δημοσιεύονται στον τόμο: Αγγ. Αγγελόπουλου «Η πυρηνική ενέργεια παράγοντας προσέγγισης καπιταλισμού και κομμουνισμού», Γιανν. Αγγέλου «Ο Βολταίρος και οι Έλληνες λόγιοι του 18ου αιώνα», Γ. Γ. Αλισανδράτου «Η Μάνα του Χριστού του Κ. Βάρναλη», Λ. Βρανούση «Ρήγας και Marmontel», Κ. Ι. Δεσποτόπουλου «Η ποιητική του Πλάτωνος στο διάλογο «Φαίδρος», Ι. Θ. Κακριδή «Ποικίλα Ελληνικά», Ε. Κριαρά «Η Νέα Ελληνική στα κείμενα της ελληνικής γραμματείας από τον ενδέκατο αιώνα έως τις μέρες μας», Δ. Μαζαράκη «Τσοπανάρικες στερεοελλαδίτισσες φλογέρες», Μ. Ι. Μανούσακα «Οι περιπλανήσεις Αθανασίου του ρήτορος από την Κωνσταντινούπολη (1607-1614) στην Ιταλία (1614-1619) στο Παρίσι (1620)», Αυγ. Μπαγιόνα «Κλασσική αρχαιότητα, εκπαίδευση και παιδεία κατά τον γαλλικό διαφωτισμό», Ν. Σβορώνου «Μια χειρόγραφη ανθολογία (μισμαγιά) με τραγούδια ελληνικά και τουρκικά και δύο εθνικά στιχουργήματα», Κυρ. Σιμόπουλου «Ένα υπόμνημα στα αυστριακά αρχεία. Ο πολιτικοκοινωνικός αγώνας στην Ελλάδα του 1824-1825», Α. Φραγκιά «Μαρτυρίες συνείδηση», Ρ. Φράγκου-Κικίλια «Ο Καζαντζάκης και η Γαλλία» κ. ά. Στον ίδιο τόμο μελέτες και άρθρα Α. Αργυρίου, Τ. Βουρνά, Χρ. Γιανναρά, Γιαν. Δάλλα, Ν. Δετζώρτζη, Δ. Λουκάτου, Γ. Ι. Μουρέλου, Μ. Παπαθωμοπούλου, Γ. Χειμωνά κ. ά. Ο τόμος συμπληρώνεται με επιλογή βιβλιογραφίας του R. Milliex (1940-1990) που επιμελήθηκε ο Δ. Κοκκινίδης και ένα άρθρο του ίδιου του Μιλλιέξ.
Η έκδοση του τόμου αυτού ήταν και για ένα άλλο λόγο απαραίτητη, ως εκδήλωση αναγνώρισης της πολύτιμης προσφοράς του Ροζέ Μιλλιέξ στην Ελλάδα. Ο ίδιος διακρίνεται για την υποδειγματική του σεμνότητα. Παρ’ ότι η συμβολή του στα εθνικά μας θέματα υπήρξε βασικής σημασίας, παρ’ ότι η πνευματική και πολιτιστική του προσφορά είναι μέρος του νεοελληνικού πνευματικού βίου, ποτέ δεν επεδίωξε να προβάλει αυτή του τη συμβολή, γιατί συνέδεσε τις δραστηριότητες και την ίδια τη δημιουργική του πνοή με τη βαθιά του αγάπη στην Ελλάδα. Η αφιέρωσή του ήταν ολοκληρωτική. Και στις αφιερώσεις αυτές το προσωπικό δικαιώνεται στο συνολικό. Έγινε όπως λέει ο Ελύτης «ελληνικότερος των Ελλήνων».
Ε). Του ΜΙΧΑΗΛ ΡΟΥΣΣΟΥ, περ. ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΗΜΑΤΑ τεύχος 81/1, 1992, σ. 62-63
ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΑ,
Αφιέρωμα στον Roger MILLIEX, (Melanges offerts a Roger MILLIEX), Εταιρεία Ελληνικού
Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, Αθήνα 1990, σελ. 808.
Ο μεγάλου σχήματος πολυσέλιδος αυτός τόμος άξιζε στον εξαιρετικό Φιλέλληνα της εποχής μας. Φιλέλληνας, ο αγαπητός σε όλους τους Έλληνες (αλλά και Γάλλους) κύριος Roger Milliex, δεν είναι λιγότερο γνωστός σαν ένθερμος Φιλοκύπριος. Άνθρωπος του πνεύματος και των γραμμάτων, ο τιμώμενος Καθηγητής πλούτισε με την παρουσία του τη Χώρα μας, μορφώνοντας πολλές γενιές μαθητών του κατά τα πενήντα-τουλάχιστο-χρόνια της εκπαιδευτικής του δράσης στη διεύθυνση του πολιτιστικού και πνευματικού έργου του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας.
Με πολύ πιο παραστατική έκφραση παρουσιάζει σε λίγες γραμμές ο Μάνος Χαριτάτος τον καθαρό Φιλέλληνα κ. R. Milliex. Με τον απέριττο τίτλο «ΟΦΕΙΛΗ», στο όνομα των Ελλήνων, ο Μ. Χαριτάτος υπογραμμίζει: «Έχουν συμπληρωθεί πενήντα χρόνια διαρκούς παρουσίας και ακαταπόνητης δραστηριότητας του R. Milliex στον ελληνικό χώρο. Το γόνιμο και ευεργετικό ενδιαφέρον του για τον ελληνισμό δεν περιορίστηκε στην κυρίως Ελλάδα, αλλά άφησε βαθιά ίχνη και στην Κύπρο, όπου υπηρέτησε για δώδεκα χρόνια, Μέσα σε δύσκολους καιρούς και αντίξοες συνθήκες, όπως το 1940-41, και την Κατοχή, ο R. Milliex αγωνίστηκε σαν γνήσιος Έλληνας στο πλευρό των ανθρώπων του Τόπου μας. Η ενεργότατη συμμετοχή του στα κοινά, η ευαισθησία, η γνώση (…) καθιστούν ασφυκτικό για την περίπτωσή του τον όρο του «φιλέλληνα». Ο τιμητικός αυτός τόμος αποτελεί παλαιά οφειλή της Εταιρείας Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, (Ε.Λ.Ι.Α.)». Συμπεραίνοντας, ο παρουσιάζων Μ.Χ. προσθέτει: «Ο τιμητικός τόμος που παρουσιάζουμε σήμερα αποτελεί την ελάχιστη δημόσια αναγνώριση ενός έργου ζωής και ένα μικρό δείγμα της ευγνωμοσύνης μας».
Χαιρετισμό για τα πενήντα χρόνια προσφοράς του E. Milliex έστειλαν διάφορες πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες της Ελλάδας, της Κύπρου, της Γαλλίας και άλλων χωρών. Σημειώνουμε μερικά ονόματα: Γιώργος Βασιλείου (Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας), Οδυσσέας Ελύτης, Κ. Θ. Δημαράς, Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος, Μίλτος Σαχτούρης, J. M. Domenach (πρώην Διευθυντής του περιοδικού ESPRIT), Francois Fonvieille Alquier, Α.Ε. Μαργαρίτης, Ε. Ν. Μόσχος, και πάρα πολλοί άλλοι.
Μελέτες διακεκριμένων συγγραφέων και ποιητών αφιερώνονται με ευγνωμοσύνη και θαυμασμό στην προσφορά του R. Milliex για τον Τόπο μας: Γιώργου Λιναρδάτου: «Η «Μάνα του Χριστού», (Κώστα Βάρναλη), Φιλολογικά Σημειώματα. Αλεξ. Αργυρίου: Ένα ανεξόφλητο Χρέος. Τάσος Βουρνάς: Η Πολιτική σαν κοινωνιολογική έννοια στη φιλοσοφία του νεοελληνικού διαφωτισμού. Λ. Βρανούσης: Ρήγας και Marmontel. Claude Lolliard, Grec Classique, Grece Moderne- Eternite d’ un Message. Κ. Ι. Δεσποτόπουλος: Η ποιητική του Πλάτωνος στον διάλογο «Φαίδρος». Marie Eliou: La problematique femmine dans les sciences de l’ education. Ι. Θ. Κακριδής: Ποικίλα Ελληνικά. Ε. Κριαράς: Η Νέα Ελληνική. Αντρέας Φραγκιάς: Μαρτυρίες συνείδησης. Ρίτσα Φράγκου-Κικίλια: Ο Καζαντζάκης και η Γαλλία.
Η επιλογή αυτών των μελετών, που η καθεμιά τους έρχεται σαν γνήσιο αφιέρωμα στον Δάσκαλο Roger Milliex, δεν δίνει παρά μια πενιχρή ιδέα του συνόλου. Στον τιμητικό αυτόν τόμο κρύβεται ολόκληρη βιβλιοθήκη! Γι’ αυτό το λόγο ακριβώς δε θα έπρεπε να λείψει από καμιά σοβαρή βιβλιοθήκη της Χώρας μας.
Άνθρωποι σαν τον κ. R. Milliex δεν περνούν συχνά στον Τόπο μας. Γι’ αυτό, μαζί με όλους τους άλλους, η ομάδα σύνταξης του περιοδικού μας εκφράζει σύσσωμη (και από το σημείο αυτό εδώ) το ευχαριστώ και την ευγνωμοσύνη της στον μεγάλο Φιλέλληνα.
Γιώργος Χ. Μπαλούρδος
Πειραιάς, Παρασκευή, 26/11/2021.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου