ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Της ΜΑΡΙΑΣ ΠΕΡΙΚΛΗ ΡΑΛΛΗ
(Πειραιάς 1906- Αθήνα 3/1/1976)
Σημείωμα
Τρίτο
Στα προηγούμενα δύο σημειώματα στην
ιστοσελίδα μας Λογοτεχνικά Πάρεργα, αναρτήσαμε το μικρό βιβλίο που είχαμε
κυκλοφορήσει πριν είκοσι χρόνια ΕΚΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, Πειραιάς 2006, σελ. 58 για την
Πειραιώτισσα ποιήτρια, πεζογράφο, ταξιδογράφο και δοκιμιογράφο βραβευμένη Μαρία
Κωνσταντοπούλου Περικλή Ράλλη. Εξαιτίας του γεγονότος ότι αντιγράψαμε εκ νέου
το βιβλίο (λόγω ότι χάθηκε το υλικό της παλαιάς δισκέτας) σκεφτήκαμε να
διαμερισματοποιήσουμε το δημοσιευμένο υλικό του σε τρία μέρη. Στο πρώτο
μιλώντας για την πεζογραφική και ταξιδιωτική της διαδρομή, 4 Αυγούστου, στο
δεύτερο αναφερόμενοι στον ποιητικό της λόγο, 7 Αυγούστου 2025, και, σε ένα
τρίτο μέρος που θα είχε να κάνει με την Εργογραφία και φυσικά την Βιβλιογραφία
της που είχαμε συγκεντρώσει και δημοσιεύσει στις τελευταίες σελίδες του
βιβλίου. «Ενδεικτική Βιβλιογραφία» σελίδες 53-57, αριθμός λημμάτων 70. Η σκέψη
να ξεχωρίσουμε τα πληροφοριακά δεδομένα που είχαμε συγκεντρώσει, το υλικό της
ομιλίας σε δύο μέρη, δηλαδή σε ένα Ανθολόγιο Ποιημάτων και Πεζών της
πειραιώτισσας συγγραφέως-ως Γ΄ Σημείωμα-ανάρτηση και σε ένα Δ΄ Σημείωμα το
οποίο θα περιελάμβανε τα Βιβλιογραφικά στοιχεία- αυτόνομα-, καθώς ξαναδιαβάζουμε
τα βιβλία της, αναβλήθηκε λόγο εξάντλησης σωματικής και ψυχικής διαθέσεως. Ένας
καταρράκτης των ματιών μας δυσκολεύει την πολύωρη ανάγνωση, η μεγάλη ζέστη και
υγρασία, οι στάχτες από τις πυρκαγιές που μπαίνουν στα δωμάτια και κάνουν αποπνικτική την ατμόσφαιρα
δημιουργώντας μια δύσπνοια στον ανθρώπινο οργανισμό, σταματά κάθε διάθεση για
μια πιο εξονυχιστική εξέταση. Φοβερά αυτά που συμβαίνοντα στην χώρα μας το
τελευταίο διάστημα, μεγάλη και μη αναστρέψιμη η πύρινη καταστροφή του φυσικού
περιβάλλοντος, της πανίδας και χλωρίδας της πατρίδας μας. Καταστροφές σπιτιών,
περιουσιών που γίνονται στάχτη από την μία στιγμή στην άλλη, Χάσιμο κόπων μιάς
ζωής, αιγοπρόβατα και άλλα είδη ζωής στάχτη. Ερήμωσης του τοπίου και δάση
καμένα που θα χρειαστούν δεκάδες χρόνια για να ξαναβρούν την φυσική τους
ισορροπία δεν μπορεί να μας αφήνουν αδιάφορους. Η Τέχνη φέρει μέσα της το
σπέρμα της Πολιτικής ακόμα και πέρα από τις πολιτικές προθέσεις του ίδιου του
όποιας κατηγορίας δημιουργού. Είτε είναι φυσικά τα αίτια των καταστροφών είτε
προέρχονται από ανθρώπινη εσκεμμένη ή μη δραστηριότητα, οι καταστροφές είναι
τεράστιες. Πληρώνουμε λάθη και αβελτηρίες παρελθόντων δεκαετιών, παραλήψεις,
απρογραμμάτιστες επιλογές κρατικών παραγόντων, ανεγκέφαλες και ανεύθυνες
νοοτροπίες ημών των πολιτών, στρατηγικές και σχεδιασμούς επέκτασης του αστικού
ιστού μέσα στο φυσικό περιβάλλον όλων μας. Δεκαετιών ωχαδερφισμοί και
αδιαφορίας για το μέλλον του Φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε,
αναπνέουμε, αναπαυόμαστε στην σχόλη μας. Οφείλουμε να πάψουμε επιτέλους να
σερνόμαστε και να ακολουθούμε το στίχο του Διονύση Σαββόπουλου «… Είτε με τις
αρχαιότητες είτε με ορθοδοξία των Ελλήνων οι Κοινότητες φτιάχνουν άλλον
γαλαξία…». Τόσο η αρχαία των εθνικών ελλήνων δημοκρατία όσο και η βυζαντινή των
ελλήνων αυτοκρατορία μας τέλειωσε, έκλεισαν τον ιστορικό τους κύκλο στους
αιώνες μας. Τον 21ο Αιώνα. Δεν ζούμε ούτε στην εποχή του χρυσού
αιώνα του Περικλή ούτε στα χρόνια του Ιουστινιανού ή της δυναστείας των
Παλαιολόγων. Η Αρχαία Ελλάδα καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και άλλους ξένους
κατακτητές, το πολυεθνικό και πολύ φυλετικά Βυζάντιο έπεσε στα χέρια των
Οθωμανών και αυτό δεν αλλάζει πλέον. Ούτε η Ιστορία ούτε οι σύγχρονες πολιτικές
και κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες θα μας δώσουν εκ νέου την δυνατότητα
μιας Νέας και Σύγχρονης Ελληνικής «Αυτοκρατορίας», ως όραμα Ελληνισμού για να
θυμηθούμε και τον παλαιό κοινωνιολόγο Σοκόλη και το σχετικό βιβλίο του.
Περασμένα μεγαλεία διηγώντας τα να κλαις,-όσοι τα ονειρεύονται με χρυσόβουλα
και δικέφαλους αετούς και υπερουράνιες προσδοκίες- όπως μας είπε ο εθνικός μας
ποιητής Διονύσιος Σολωμός στον Ύμνο του. Τόσο στην προτελευταία μας ιστορική
καταστροφή την Μικρασιατική του 1922 όσο και στην τελευταία των νεότερων χρόνων
που ζήσαμε το 1974 με την Κυπριακή Τραγωδία ούτε οι άγγλοι, ούτε οι γάλλοι,
ούτε οι ιταλοί σύμμαχοί μας, ούτε οι γερμανοί, ούτε οι ρώσοι (τότε σοβιετικοί)
μας έδωσαν χέρι βοηθείας. Τα οικονομικά και στρατιωτικά, διπλωματικά συμφέροντά
τους, τους οδήγησαν να βοηθήσουν τις δυνάμεις του «σταχτή λύκου» του Κεμάλ.
Πήραν το μέρος των νεότουρκων, ακόμα και ο κόκκινος ηγέτης της επανάστασης μαζί
τους ήταν τους προμήθευε στρατιωτικό υλικό. Μείναμε αβοήθητοι σχεδόν και μόνοι.
Μόνο ορισμένα αμερικάνικα καράβια αγκυροβολημένα στα παράλια της Μικράς Ασίας
διέσωσαν τον ελληνικό προσφυγικό πληθυσμό και τον ξεριζωμένο Ελληνισμό της
Μικράς Ασίας. Ούτε τα αλλόδοξα ούτε τα ομόδοξα έθνη θα σταθούν δίπλα μας της
Ευρωπαϊκής Ένωσης- και στις μέρες μας- αν δεν εξυπηρετούνται πρώτα και κυρίως
τα δικά τους πάσης φύσεως συμφέροντα, το ίδιο και με τις Αραβικές χώρες της
Μέσης Ανατολής, της Αφρικής, των Βαλκανίων, των ΗΠΑ. Μας τάζουν ελπίδες
προστασίας αγοράζοντας εμείς τα οπλικά τους συστήματα, ακολουθώντας τις
διεθνείς πολιτικές βλέψεις τους σαν μία μικρή χώρα της μεσογειακής λεκάνης. Αν
δεν το καταλαβαίνουμε αυτό και ζούμε με περασμένες πολιτιστικές και ιστορικές
ιδεοληψίες ότι εμείς είμαστε το κέντρο της Γης, τότε, ας συνεχίσουμε να
καταστρέφουμε το φυσικό μας περιβάλλον, ας καίμε τα δάση μας, ας μπαζώνουμε
ρέματα και ποταμούς ας οικοδομούμε όπου γουστάρουμε, ας βουτάμε στα οικονομικά
σκάνδαλα ας μην αλλάζουμε νοοτροπία. Ας πιστεύουμε σε προφήτες και τηλεοπτικούς
ινφλουέντσες, ας βλέπουμε παιδαρέλια να ρίχνουν άστεγους σε σιντριβάνια και
αντί να τους εμποδίζουμε να τραβάμε φωτογραφίες για να τις στέλνουμε στα ΜΜΕ να
έχουνε να λένε και να γεμίζουν τον τρέιλερ και διαφημίσεων τηλεοπτικό τους και
ραδιοφωνικό χρόνο. Να ακούμε να τσακώνονται γεροντάδες στην χώρα της Αιγύπτου μεταξύ
τους για την εξουσία, και άλλους, γεροντότερους να κρατάνε τον «θρόνο» τους μην
πετάξει στα ουράνια λες και είναι αιώνιοι. Και να μην αναρωτιόμαστε πώς ζούσε η
παιδοκτόνος από την Αλγερία αν δεν κάνω λάθος, για 5 χρόνια στην Ελλάδα, πώς
μπήκε ανενόχλητη, τι έτρωγε, πώς πλήρωνε τα έξοδά της, των παιδιών της, και ότι
θα εξακολουθούσε να είναι «Ούτις» για το ελληνικό κράτος-όπως και τόσοι άλλοι
ξένοι- αν δεν πέθαινε η κόρη της και το έπαιρναν χαμπάρι τα τζιμάνια οι
δημοσιογράφοι και το έκαναν επεισοδιακό καλοκαιρινό σήριαλ. Ταλαίπωροι
συνέλληνες, αφού πάτε που πάτε διακοπές-και καλά κάνετε και δικαίωμά σας- τι
είναι αυτά που λέτε μπροστά στις κάμερες όταν γύρω η υπόλοιπη Ελλάδα φλέγεται
και άνθρωποι μένουν στους πέντε δρόμους, καταστρέφονται οι κόποι και οι μνήμες
μιας ζωής. Θα μου απαντήσει και σωστά κάποιος- μα και εσύ από την μεριά σου τι
κάνεις, μιλάς για περασμένων εποχών ποιητές και ποιήματά τους, συγγραφείς και κείμενά
τους, και εσύ δεν βιώνεις και ζεις αυτές τις φοβερές καταστάσεις ερημοποίησης
του φυσικού περιβάλλοντος και του εσωτερικού μας κόσμου. Αντιγράφεις κείμενα
που αφορούν ποιούς; Ποιους ενδιαφέρουν όλα αυτά μέσα στην ξηρασία των Καιρών;
Αυτούς που χάθηκε ο βιός τους, καταστράφηκαν οι ζωές και οι κόποι τους, οι
μόχθοι μιας Ζωής βασανισμένης; Δεν θα έχω να απαντήσω τίποτα παρά μόνο ότι και
εγώ είμαι μπλεγμένος μέσα σε αυτόν τον φαύλο κύκλο της σύγχρονης Ιστορίας και
κοινωνικής πραγματικότητας, περίοδοι που έχουν καταρρακωθεί όλοι μα όλοι οι
παλαιοί Θεσμοί. Της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, της προστασίας και ασφάλειας
των πολιτών, των ιστών της κοινωνικής συνύπαρξης. Της θρησκείας, της εκκλησίας,
ο λόγος των νεοιδεολόγων δικαιωματιστών των προηγούμενων ιστορικών εποχών έχουν
φθαρεί σε σημείο αργής και σταθερής παρακμής και σήψης. Ο πολιτικός λόγος της
πολιτικής είναι κίτρινος και του πολιτισμού τα δρώμενα έχουν μόνο εμπορικό και
καταναλωτικό χαρακτήρα. Οδηγούμαστε μόνο από το άρμα του υπερ- καταναλωτικού
τουρισμού της μιάς μέρας ή μερικών εβδομάδων πασπαλισμένες διακοπές με ομαδικές
ή ατομικές επισκέψεις σε έναν Εκθεσιακό χώρο, ένα Μουσείο που πραγματοποιεί την
περίοδο αυτή μία αναδρομική Έκθεση. Ή στην επίσκεψη και συμμετοχή σε μία
θρησκευτική εορτή και σε ένα λαϊκό πανηγύρι που θα ακουστούν «κακόηχα»
διασκευασμένα Δημοτικά Άσματα με βεγγαλικά, στρακαστρούκες και μαντήλες
υποστήριξης….. Στο τέλος η Ελλάδα θα είναι μόνο οι τοποθεσίες και τα τουριστικά
των σελέμπριτοι και διασημοτήτων νησιά εκείνα που θα βλέπουμε στον χάρτη των
Ταξιδιωτικών Γραφείων με τις γκουρμέ γεύσεις. Όμως ξεστρατίσαμε και βγήκαμε
εκτός θέματος. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε πια που βρίσκεται ο κιτρινισμός,
στις πρακτικές της ζωής μας ή στον τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό φακό και μικρόφωνο
που τον αναπαράγει. Διαβάστε τα βιβλία του δημοσιογράφου κύριου Γιάννη
Παντελάκη που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Θεμέλιο» για τον ρόλο της δημοσιογραφίας
και θα καταλάβετε σε τι εποχές ενημέρωσης ζούμε όλοι μας.
Αποφασίσαμε λοιπόν να καταθέσουμε ένα
τρίτο σημείωμα για την Μαρία Περικλή Ράλλη το οποίο θα συμπεριλαμβάνει την
παλαιά ενδεικτική Βιβλιογραφία που είχα συγκεντρώσει, να την συμπληρώσω όπου
μπορούσα και να προσθέσω στο πώς υποδέχτηκαν το βιβλιαράκι τότε, όσα κατόρθωσα
να βρω και επιπρόσθετα να αντιγράψω ορισμένα λόγια που γράφτηκαν, κρίσεις για
τα βιβλία της. Λόγια τρίτων που την γνώρισαν και την συναναστράφηκαν από κοντά
από τα χρόνια που ήταν Γενική Γραμματέας της ΕΕ Λογοτεχνών.
Στο τρίτο
αυτό Σημείωμα θα μνημονεύσουμε πρώτα όπως οφείλουμε τον τόμο «ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ
ΜΑΡΙΑ Π. ΡΑΛΛΗ» μια εξαιρετική δουλειά που κυκλοφόρησε ο εκδοτικός οίκος «Οι
Εκδόσεις των Φίλων» και του περιοδικού «Ευθύνη» του ποιητή και εκδότη Κώστα Ε.
Τσιρόπουλου, στην σειρά URSA MINOR, με αριθμό 2. (Ο πρώτος τόμος είναι
αφιέρωμα στον ποιητή «ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΔΗΜΑΚΗ»). Το βιβλίο «ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ
ΜΑΡΙΑ Π. ΡΑΛΛΗ», είναι «Επιμνημόσυνα» κείμενα και παρουσίαση στη μνήμη της,
σύνθεση μελετημάτων και κριτικών κειμένων για την προσωπικότητα και το έργο
της. Περιλαμβάνει επίσης μία ικανοποιητική επιλογή του έργου της. Η προμετωπίδα
είναι του εικαστικού Γ. Γουναρόπουλου και τα σχέδια του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη,
σελίδες 240 και κυκλοφόρησε το 1986. Οφείλουμε για ακόμα μία φορά να υπενθυμίσουμε ότι ο
κυρός Κώστας Ε. Τσιρόπουλος μας δώρισε με προθυμία την ποιητική της συλλογή «Λόγια σε νεκρό» σε σχέδια του Πάνου Βαλσαμάκη που κυκλοφόρησε το
Δεκέμβριο του 1998 στην περίβλεπτη πόλη των Αθηνών εκτός εμπορίου από τις
«Εκδόσεις των Φίλων» με την Χορηγία του Ιδρύματος Νικολάου και Ελένης
Πορφυρογένη σελίδες 168. Η έκδοση περιλαμβάνει και το κείμενο «Απόδοση
Δικαιοσύνης» σ.163-166 του Κώστα Ε. Τσιρόπουλου. Η συλλογή είναι αφιερωμένη
«Στην αγία μορφή του» και η αυλαία της ανοίγει με τους Καβαφικούς στίχους:
«Απ’ τους ωραίους της Ιωνίας νέους
ο πιό ωραίος αυτός ο πιό ιδανικός».
Η ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ Π. ΡΑΛΛΗ περιλαμβάνει τα εξής Επιμνημόσυνα:
-URSA MINOR. Εισαγωγή, 7
-Παναγιώτη
Κανελλόπουλου, Η «Μαρίτσα» μας, 9-10
-Γιάννη Ρίτσου, Η Μαρία Ράλλη στα Όνειρα, 11-12
(ποιητική σύνθεση γραμμένη στην Αθήνα
Μάρτης- Απρίλης 1978)
-Νικόλαος Κ.
Λούρος της Ακαδημίας Αθηνών, Η Γαλάζια Αρχόντισσα, 13-16
-Θανάσης Πετσάλης- Διομήδης της Ακαδημίας Αθηνών, «Μαρίτσα», 17-24
(το αναμνηστικό
κείμενο του πεζογράφου Θ. Π. Διομήδη γράφτηκε στην Κηφισιά τον Σεπτέμβριο του
1983).
-Διαλεχτή Ζευγώλη- Γλέζου, Θύμηση, 25
(ποίημα γραμμένο στην Αθήνα 23/7/1977)
-Πέτρος
Γλέζος, Για την Μαρία Περ. Ράλλη, 26-27
-Νίκος
Πορφυρογένης, Στη μνήμη της Μαρίας Περ. Ράλλη, 28-29
-Μιχάλης Γ.
Μερακλής, Η Μαρία Ράλλη πριν και μετά το θάνατο, 30-41
-Γιάννης Νεγρεπόντης, Μια Γνωριμία, 42-43
(το κείμενο του αντιστασιακού ποιητή και
στιχουργού Γιάννη Ξυνοτρούλια γράφτηκε στις 26/1/1977).
-Θεόφιλος Δ.
Φραγκόπουλος, Της ανήκει θέση τιμής, 44-46
Κώστας Ε.
Τσιρόπουλος, ΛΑΜΠΑΔΗΦΟΡΙΑ. Η Λογοτεχνική ανάβαση της Μαρίας Περ. Ράλλη, 47-60
-Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλος, τέως πρόεδρος της ελληνικής δημοκρατίας, Δύο λευκές σελίδες στο τέλος του βιβλίου, 61-64
(το κείμενο του πρώτου προέδρου της μεταπολιτευτικής
περιόδου ποιητή και συγγραφέα Μ.Δ. Στασινόπουλου, ερανίζεται από την «Νέα
Εστία»)
-Βάσος Βαρίκας, Απλές ανθρώπινες ζωές, 65-66
(Το δημοσίευμα του παλαιού αρθρογράφου
και μεταφραστή Β. Βαρίκα, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» 14/2/1965»)
-Τίμος Μαλάνος, «Δρομολόγια και Καθυστερήσεις», 67
(Ο Καβαφολόγος συγγραφέας, φίλος
του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, που διέμενε στην Λωζάνη της Ελβετίας, είχε
γεννηθεί στην Πόλη του Πειραιά, με καταγωγή από τα Κύθηρα. Εκτός από ποίηση έγραψε
και μελέτες που αφορούν την ποίηση του Αλεξανδρινού, του Κώστα Καρυωτάκη και
άλλων, διατηρώντας και αλληλογραφία με τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Έγραψε επίσης και
τις προσωπικές του Αναμνήσεις. Ένα από τα βιβλία του που κυκλοφόρησαν ήταν και
το «Δειγματολόγιο» από το οποίο αντλείται το κείμενο.).
-Παντελής Πρεβελάκης, «Εξομολογήσεις», 68-69.
(Το κείμενο του Κρητικού πεζογράφου και συγγραφέα βιβλίων εικαστικών τεχνών Παντελή Πρεβελάκη,
δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» από όπου
μεταφέρεται.)
-Πέτρος Χάρης, Μαρία Περ. Ράλλη, 70-76
(Το κείμενο του γνωστού συγγραφέα και
βιβλιοκριτικού και διευθυντή της «Νέας Εστίας» γράφτηκε μία μέρα έπειτα από το
θάνατο της Μ. Π. Ρ., όπως αναφέρεται στο τέλος της σελίδας 70. Ο Πέτρος Χάρης
όπως και άλλοι, αναβιβάζουν την ημερομηνία γέννησής της το 1905)
-Γιάννης Χατζίνης, «ΕΣΩΤΕΡΙΚΉ Γραφή»- «Μια Γαλάζια Γυναίκα», 77-80.
(Οι κριτικές για τα
δύο βιβλία της Μ. Π. ΡΆΛΛΗ του γνωστού δοκιμιογράφου και βιβλιοκριτικού Γιάννη
Χατζίνη, είχαν δημοσιευθεί στο περιοδικό «Νέα Εστία».).
Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος του
Επιμνημόσυνου Αφιερώματος της σειράς Ursa Minor των εκδόσεων της «Ευθύνης» το οποίο
διανθίζεται από ασπρόμαυρές φωτογραφίες της ποιήτριας και φωτογραφίες εξωφύλλων
βιβλίων της και χειρογράφων της. Το εύρωστο και μεστό αφιέρωμα-που κυκλοφορεί
μέχρι σήμερα- όπως βλέπουμε, περιλαμβάνει κείμενα πρωτότυπα και αναλύσεις καθώς
και αναδημοσιεύσεις. Κείμενα γραμμένα θα γράφαμε της τελευταίας στιγμής
ορισμένα. Είναι δημοσιεύματα τιμητικά στην μνήμη της, αφιερώσεις ποιημάτων που συμπλέκεται
η προσωπική γνωριμία με την συγγραφέα με την κρίση του έργου της, δίχως αυτή η
κοινή αναδρομική ιστορική σύμπλευση να μειώνει είτε την μία είτε την άλλη
πλευρά ή να μεροληπτεί ο λόγος των συμμετεχόντων φίλων της επιτιμητών της
γραφής της. Η Μαρία Περικλή Ράλλη, η Μαρία Κωνσταντοπούλου της οικογένειας των
Αλευροβιομηχάνων αδερφή της μεγάλης μας τραγωδού Κατίνας Παξινού, της μουσικού
και ζωγράφου Βαρβάρας Κωνσταντοπούλου και της πειραιώτισσας δημοτικής συμβούλου
Αθηνάς Δηλαβέρη, ήταν η αγαπημένη «Μαρίτσα» του πνευματικού κύκλου της εποχής
της. Βραβευμένη, πολυταξιδεμένη, σύζυγος παλαιού πολιτικού, δημοκρατικών
πεποιθήσεων η ίδια σαν προσωπικότητα, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της
Εθνικής Λυρικής Σκηνής, εκλέγονταν για χρόνια Γενική Γραμματέας της Εθνικής
Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών και υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά της μέλη. Στις
20/6/1948 με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Τσάτσου δημιουργείται η ΕΕΛ το
καταστατικό το υπογράφουν 81 μέλη. Τάσος Αθανασιάδης, Ηλίας Βενέζης, Γιώργος
Γεραλής, Άρης Δικταίος, Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς, Τατιάνα Σταύρου, Μ. Π. Ράλλη
και άλλοι. Είναι χαρακτηριστική πάντα η πολιτική στάση ελευθερίας και
ανεξαρτησίας που διέθετε η χαροκαμένη Μάνα και δραστήρια συγγραφέας. Αυτό
φαίνεται και μας το μαρτυρούν πρόσωπα υπεράνω υποψίας, όταν η Ράλλη ύψωσε με
δύναμη το ανάστημά της, την φωνή της στους απριλιανούς δικτάτορες όταν αυτοί
απαίτησαν από τα τότε Σωματεία Ελλήνων Λογοτεχνών να αποκηρύξουν την διεθνή
υποστήριξη στον Αλέκο Παναγούλη που ήταν φυλακισμένος και είχε βραβευθεί. Όπως
ο τελευταίος πριν την δικτατορία πρωθυπουργός της Ελλάδος και πολυτάλαντος
συγγραφέας, λόγιος και πρώτος καθηγητής κοινωνιολογίας Παναγιώτης Κανελλόπουλος
σήκωσε στους πολιτικούς του ώμους την αντίσταση κατά της επταετίας εκ μέρους
όλου του παλαιού πολιτικού προσωπικού, όλων των πολιτικών νόμιμων και παράνομων
–τότε- πολιτικών παρατάξεων και ομάδων, διασώζοντας την δημοκρατική τιμή της
πολιτικής τάξης της χώρας, το ίδιο και η συγγραφέας Μαρία Περικλή Ράλλη
κατόρθωσε με τον θαρραλέο λόγο της, την υπερηφάνεια της να «μεταπείσει» τον
αντιπρόεδρο της επταετίας-εκ μέρους του συνόλου των Ελλήνων Λογοτεχνών, με την
σταθερή και δυναμική άρνησή της να αποδεχτεί αυτό που τους ζητούσε το
στρατιωτικό καθεστώς. Ακόμα, η Μαρία Κωνσταντοπούλου, Περικλή Ράλλη, αγωνίστηκε
για την απονομή Λογοτεχνικής Σύνταξης σε φτωχούς έλληνες λογοτέχνες. Ήταν από
τις πρώτες που πρωτοστάτησε στην απονομή τιμητικής σύνταξης σε λογοτέχνες. Στον
αγώνα αυτόν των ελλήνων λογοτεχνών για Λογοτεχνική Σύνταξη όπως δίδονταν σε
άτομα άλλων τομέων του πολιτισμού, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και τον αγώνα που
έδωσε ο ιστορικός της ελληνικής λογοτεχνίας και κριτικός, ο Δημήτριος Τσάκωνας,
ένας επαρκέστατος καλός ιστορικός της ελληνικής γραμματείας που δυστυχώς το όνομά
του ενεπλάκει στο υπουργείο πολιτισμού κατά την περίοδο της επταετίας. Η
ιστορική αλήθεια όμως δεν έχει χρώματα, τα τότε λογοτεχνικά πεπραγμένα είναι
γνωστά. Ευτυχώς στις μέρες μας και με τους αγώνες που έδωσε η ποιήτρια Μαρία
Λαϊνά και άλλοι λογοτέχνες διαφόρων Σωματείων, δίνονται όπως δίνονται οι μικρές
τιμητικές συντάξεις ώστε να μπορούν να ζουν και οι άποροι συγγραφείς καλούτσικα.
Που θέλω να πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε κάτι έχουν προσφέρει και αυτοί οι
δύσμοιροι στον ελληνικό πολιτισμό πέρα από τους τραγουδιστές, τους ηθοποιούς….
Αν και για να δώσουμε ιδέες, ίσως οι μεγάλοι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι που
έχουν βεβαιωμένα κέρδη από τις πωλήσεις των βιβλίων, θα μπορούσαν να
δημιουργήσουν ένα κοινό ταμείο και να δίνουν μία μικρή ετήσια σύνταξη σε
συγγραφείς που δεν έχουν έσοδα ζωής, να οικοδομήσουν έναν Οίκο Ευγηρίας για
μεγάλης ηλικίας λογοτέχνες που θα τους φιλοξενεί όσο ζουν. Ας εκδώσουν ένα
βιβλίο λιγότερο, Κάνω λάθος;
Ο τόμος «ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ Π. ΡΑΛΛΗ»
είναι ακόμα και σήμερα ένας σοβαρός οδοδείκτης ανάγνωσης του έργου και της
παρουσίας της Πειραιώτισσας συγγραφέως. Αποτελεί μία αναγνωστική δίκαιη στις
κρίσεις τους προσέγγιση γνωμών για την καθόλου συγγραφική της και όχι μόνο
παραγωγή. Ένα χρήσιμο διπλής αναφοράς Ανθολόγιο.
Στο δεύτερο
μέρος του βιβλίου έχουμε την "ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ». Αποσπάσματα, δείγματα γραφής από
τα βιβλία της.
-Γυναικεία
Λόγια/ 1932, σ. 83-90
-Εξομολογήσεις/
1934, σ.91-102
-«Στίχοι»/
1938, σ.103-114
-«Λόγια σε
νεκρό»/ 1943, σ. 115-126
-Μια Γαλάζια
Γυναίκα/ 1944, σ.127-129
-«Για μια
Ζωγραφιά και για ένα σκύλο» Ελληνική Πατρίδα/ 1946, σ. 130-137
-«Δρομολόγια
και καθυστερήσεις»/ 1956, σ.138-152
-«Ένας
κούκος σωπαίνει τη νύχτα»/ 1956, σ.153-171
-«Στην Κύπρο
Φέγγει»/ 1956, σ.172-174
-«Περίπατος
στη Γερμανία»/ 1956, σ. 175-184
-«Περίπατος
στη Ρουμανία και στη Μόσχα»/ 1964, σ.185-188
-«Από το Ένα
στο Άλλο»/ 1964, σ. 189-197
-«Εσωτερική
Γραφή» Η σιωπή των ονείρων / 1970, σ. 198-200
-«Της Τέχνης
και του Κόσμου» Μικρή άσκηση γύρω από τις λέξεις/ 1973, σ.201-204
-«Ξεναγήσεις»/
1974, σ.205-225.
Και ο τόμος Αφιέρωμα ολοκληρώνεται με
την ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΙΑΣ ΠΕΡ. ΡΑΛΛΗ, σελίδες 229-231 και τα Περιεχόμενα των
σελίδων 235-237.
Η
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ της έκδοσης Πειραιάς του 2006 του δικού μας
πονήματος είναι η εξής, συν τα επιπλέον στοιχεία:
ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ
-Γυναικεία
Λόγια, Αθήνα, τυπογραφείο Πυρσός 1932 (ποίηση)
-Εξομολογήσεις,
Αθήνα, Κασταλία 1934 (ποίηση)
-Στίχοι,
Αθήνα, Κασταλία 1938 (ποίηση)
-Λόγια σε
νεκρό, Πήγασος, Αθήνα 1943 (ποίηση)
-Ο καλύτερος
που δεν ήταν. Πεζό, Αθήνα 1944
-Δρομολόγια
και Καθυστερήσεις, Αθήνα 1956 (Ταξιδιωτικά)
-Ένας Κούκος
σωπαίνει τη νύχτα. Νουβέλλα, Αθήνα 1956
-Η γεωγραφία
ονειρεύεται. Περίπατος στην Γερμανία, Αθήνα 1956 (Ταξιδιωτικά)
-Στην Κύπρο
Φέγγει,.. Αθήνα, Δίφρος 1957 (Ταξιδιωτικά)
-Περίπατος
στη Ρουμανία και τη Μόσχα, Αθήνα 1964 (Ταξιδιωτικά)
-Από το Ένα
στο Άλλο. Δέκα Διηγήματα, Αθήνα, Γεώργιος Φέξης 1964
-Εσωτερική
Γραφή. Αφηγήματα, Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων 1970
-Μια Γαλάζια
Γυναίκα. –Κι ένα άλλο διήγημα. Νουβέλλα. Οι Εκδόσεις των Φίλων 1970. Πρώτη
έκδοση Αθήνα, έκδοση Λόγου 1944
-Για μια
ζωγραφιά και για ένα σκύλο, Αθήνα 1973. Πρώτη έκδοση, Ίκαρος 1945 (πεζό)
-Της Τέχνης
και του Κόσμου. Απόψεις, Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων 1973 (δοκίμια)
-Ξεναγήσεις,
Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων 1974 (ποίηση)
ΣΧΕΤΙΚΑ
-ΑΘΑΝΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Μικρή ελεγεία στο θάνατο της Μ.Π.Ρ., περ. Νέα Εστία τχ. 1165/
15-1-1976, σ.74
-ΑΛΑΒΕΡΑΣ
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ, Σημειώσεις, σ.100-102 Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής 1990 (βιβ/κη) «Από
την πίκρα στη συνέχεια» για «Ξεναγήσεις»
«Η γνωστή
λογοτέχνιδα και έμπειρη (με όλη τη σημασία σαν ουσιαστικοποιημένου επιθέτου)
άνθρωπος η Μαρία Περικλή Ράλλη, μας ξεναγεί εδώ στα τριάντα έξι ποιήματα του
πέμπτου ποιητικού βιβλίου της, στους χώρους, τα τοπία της προσωπικής της
περιπέτειας και επιμελείται ταχτικά τα συμπεράσματά της από την
«προκαθορισθείσα», να πεις, περιήγηση, εξαγγέλλοντας ακόμη’ «διάρκεια κι
επιστροφή, συνάντηση κι ενότητα»…….. «Η χοϊκή αίσθηση της Μ.Π. Ράλλη
συναντιέται σ’ όλο της το γραφτό έργο,
εδώ εντοπίζεται μέσα στην βεβαίωση όχι πιά της θηλυκής γεύσης όπου η καταγωγή
της αλλά σ’ αυτήν τη σάρκα της γνώσης, της από απόσταση………»
-ΑΛΕΞΙΟΥ
ΕΛΛΗ, Το τελευταίο βιβλίο της κ. Μ.Π.Ρ., περ. Λωτός τχ.10/2, 1971, σ.62-63
(βιβ/κη) «Το τελευταίο βιβλίο της κ. Μ. Π. Ρ.» για «Εσωτερική Γραφή»
«……….. Όταν
για πρώτη φορά διάβασα κείμενα της στο εξωτερικό, αισθάνθηκα ζωηρή επιθυμία, να
την ευχαριστήσω για την αισθητική χαρά που μου έδωσε η τέχνη της. Ακολούθησαν
ποικίλοι και βαριοί περισπασμοί. Ό,τι έβρισκα δικό της το διάβαζα με την ίδια
πάντα θαυμαστική στάση. Τώρα στο βιβλίο της «Εσωτερική Γραφή»- το «Μια γαλάζια
γυναίκα» είναι επανέκδοση-ο αναγνώστης πιστεύω, πώς μπορεί να βρει ένα πρότυπο
σύγχρονου μοντέρνου γραψίματος. Είναι ένα βιβλίο που η κ. Ράλλη στα πέντε
διηγήματά του, αποκαλύπτει έναν σπάνιο συναισθηματικό πλούτο, δονείται από
πάθος και συγκίνηση χωρίς να φτάνει στο μελόδραμα. Με μικρέ πινελιές συχνά
άσχετες και ασύνδετε ς, χωρίς να σε
κρατά από το χέρι, σε μπάζει στον πιο απωθημένο κόσμο της. Το μυστικό βρίσκεται
στην ύπαρξη αυτού του κόσμου. Πού όταν υπάρχει, δηλώνει την παρουσία του και με
τα πιό λιτά και απίθανα μέσα……….»
-ΓΙΑΚΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ελληνίδες της Λογοτεχνίας, περ. Νέα Εστία τχ. 1331/ Χριστούγεννα
1982, σ. 198. (Γεν.1905-1976)
-ΓΥΦΤΑΚΗΣ Ε.
ΣΩΤΗΡΗΣ, Ποιητές και Λόγιοι της Μεσσηνίας (Επαρχία Μεσσήνης- Πυλίας), Καλαμάτα
2001. Σελ.80-81 «Άλλη μια αρχοντονύφη ποιήτρια στην Κορώνη». (Γέν. 1909-1975)
-ΖΑΔΕΣ
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, Πάνω απ’ το ξένο μόχθο, τόμος Α΄, σ. 212-214. Τριφυλλιακή Εστία 1985, (βιβ/κη) για «Περίπατος στη Ρουμανία και
στη Μόσχα». Πρώτη δημοσίευση περ. «Ξενία» τχ. 105/1966.
«Μια
ποιήτρια σαν τη Μαρία Ράλλη, δεν μπορούσε να δόσει τις εντυπώσεις της από ένα
περίπατό της σε δύο χώρες σαν τη Ρουμανία και τη Ρωσία, παρά τυλιγμένες στον
αχνό πέπλο του παραμυθιού και του ονείρου, του μυστηρίου και του αγνώστου. Είν’
ένα δυνατό, λυρικό ταλέντο η Μαρία Ράλλη, οπλισμένο με οξυδέρκεια κι ακριβόλογη
έκφραση……»
-ΘΕΜΕΛΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ, Μ.Π.Ρ. περ. «Μακεδονικές Ημέρες», Θεσσαλονίκη 1935, τόμος Γ΄, σ.
40-41. (βιβ/κη)
-ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Η Μαρία Π. Ράλλη, περ. Ευθύνη τχ.249/9, 1992, σ.433- 435. [Το
κείμενο είναι Λόγος σε Πνευματικό Μνημόσυνο]
«Τι ήταν,
ποιά ήταν η αλησμόνητη Μαρίτσα μας, όπως την αποκαλούσαμε. Ήταν θα μου
επιτραπεί μια έκφραση, που αυτή τη στιγμή επινόησα και που είμαι βέβαιος ότι θα
κατανοηθεί από όλους όσους την θυμόμαστε, ήταν θα το θυμόμαστε καλά, η Μαρίτσα
μας ήταν η ζωή αυτοπροσώπως. Ο δυναμισμός της Μαρίτσας ήταν κάτι το εξαιρετικό.
Κάτι το μοναδικό. Ήταν ένας δυναμισμός και στην έκφραση και στην ομιλία της και
στην ανάσα της και στα γραπτά της. Και είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς, αν
δεν την έχει γνωρίσει από κοντά, πόσο δυναμική ήταν η Μαρίτσα. Και όμως, για να
διατηρήσει αυτόν τον δυναμισμό, για να διατηρήσει αυτή την πνοή, έπρεπε να ξεπεράσει
πολλά πλήγματα που της είχε επιφυλάξει η μοίρα. Επιφυλάσσει η μοίρα πλήγματα
και στους πιο εκλεκτούς. Έχασε πρόωρα τον άνδρα της. Τον Περικλή Ράλλη έναν από
τους πιο φωτισμένους και πιο προοδευτικούς πολιτικούς, ένα από τα πιο
προοδευτικά στελέχη του Λαϊκού Κόμματος. Έγινε άλλωστε το 1945 μέλος της
Κυβερνήσεως η οποία διαδέχτηκε την Κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου στην οποία
μετείχα, και της Κυβερνήσεως του Νικολάου Πλαστήρα-μαζί με άλλο φωτισμένο
στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος. Στέκομαι μια στιγμή στο πρόσωπο του Περ. Ράλλη
γιατί το 1935 συμπέσαμε σε ορισμένα πράγματα. Η στάση μας στο πολιτειακό. Και
αυτή η σύμπτωση με έκανε να ιδώ για πρώτη φορά τη Μαρίτσα Ράλλη. Αυτή η
σύμπτωση μ’ έκανε να τον αναζητήσω στο σπίτι του και ν’ ανοίξει την πόρτα του σπιτιού
η ίδια η Μαρίτσα Ράλλη. Αυτοπροσώπως η ίδια. Βέβαια, εγώ δεν ξέχασα ποτέ την
στιγμή αυτή. Η Μαρίτσα-τη ρώτησα όταν συνδεθήκαμε αργότερα και η γυναίκα μου κι
εγώ μαζί της,- την είχε ξεχάσει. Βέβαια εγώ, ένας νέος καθηγητής που είχε μόλις
ή μάλλον ουσιαστικά παυθεί από το Πανεπιστήμιο, δεν της έκανε κείνη τη στιγμή
εντύπωση. Εμένα μου έκανε βαθυτάτη εντύπωση η ομορφιά της, ο δυναμισμός της, η
έκφρασή της, η λάμψη του προσώπου της. Ήρθε έπειτα ένα μεγάλο πλήγμα,
παράλληλα, έχασε τον μοναχογιό της. Ήταν βαρύτατο πλήγμα. Ένα ωραίο αγόρι. Ποτέ
δεν μας μίλησε για το περιστατικό αυτό. Ήταν αδύνατο να μιλήσει για το
περιστατικό αυτό. Και ήλθε έπειτα κι ένα τρίτο πλήγμα. Το τρίτο πλήγμα
σημειώθηκε γύρω στο 1955 όταν έχασε εκείνον ο οποίος της συμπαραστάθηκε ιδιαίτερα
και ηθικά και την εστήριξε μετά την απώλεια του συζύγου της. Και όμως όλα αυτά
τα ξεπέρασε. Το τελευταίο εσήμανε το ξεχύλισμα του ποτηριού και παραλίγο να
χαθεί. Είχε πάψει να τρώει, δεν είχε την ικανότητα να κοιμάται. Είχε μείνει το
εν δέκατο του εαυτού της. Ενδεικτικά μιλάω για το ποσοστό αυτό. Σωματικά είχε
μείνει το εν δέκατο του εαυτού της. Και ποιος ξέρει ψυχικά πόσο είχε μείνει.
Και όμως τα ξεπέρασε όλα. Βέβαια της συμπαρασταθήκαμε, οι φίλοι, ανάμεσά τους,
η γυναίκα μου κι εγώ, αλλά η συμπαράσταση αυτή δεν ήταν εκείνη η οποία την
έσωσε. Την έσωσε το ιερό πυρ που υπήρχε μέσα της. Την έσωσε η ποιητική
δημιουργία. Η ποιητική δημιουργία, αγαπητοί φίλοι, είναι κάτι σωτήριο, καμμιά
φορά σωτήριο και για τους άλλους, οπωσδήποτε σωτήριο για τον εαυτό μας όταν
έχουμε και έστω μια παραμικρή δόση ποιητικής πνοής. Και άρχισε πάλι να
γράφει…………»
-ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Τα Δοκίμια, «Μαρία Περ. Ράλλη, ή «Μαρίτσα», 420-422. Εκδ. Ε.Ε.
Φίλων Παναγιώτη Κανελλόπουλου 2002
-ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΤΡΕΑΣ,
Μ.Π. Ρ. περ. Νέα Εστία τόμος 97ος, τχ.1148/1-5-1975, σ. 622-623
(βιβ/κη) για «Ξεναγήσεις»
-ΚΑΡΓΑΚΟΣ Ι.
ΣΑΡΑΝΤΟΣ, Η Αρχόντισσα των Γραμμάτων μας. Η Μαρία Περ. Ράλλη (1909- 1975)
αγάπησε και υπηρέτησε με συνέπεια τη λογοτεχνία. εφ. Ελεύθερος Τύπος Κυριακή
10/1/ 1999, σ. 19
«….. Πολλοί
Αριστεροί διανοούμενοι και συγγραφείς της οφείλουν πολλά. Την θυμήθηκαν
ελάχιστοι. Ο γράφων της οφείλει την πρώτη του δημόσια αναγνώριση. Ήμουν ένα
άγριο παιδί στα νιάτα μου. Τ΄ αλλεπάλληλα πλήγματα μ’ έκαναν να δείχνω στους
πάντες τα νύχια μου. Είχα όμως έναν απέραντο σεβασμό προς τους λογοτέχνες.
Σχεδόν δέος. Μπορούσα την μια στιγμή να αυθαδιάσω προς έναν πρωθυπουργό (και να
τον λένε Καραμανλή!) και την άλλη να χάνω τα λόγια μου μπροστά στον Βρεττάκο,
στον Λειβαδίτη, στον Ρίτσο. Πήγαινα συχνά στη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών» στην
οδό Μητροπόλεως, όπου μια φορά την εβδομάδα η Ε.Ε.Ε.Λ. υπό την προεδρία του
προέδρου της Στρατή Μυριβήλη οργάνωνε φιλολογικές συζητήσεις. Εκεί είδα τη
Μαρία Ράλλη, κι άκουσα γι’ αυτή, γιατί ήταν η ψυχή εκείνων των εκδηλώσεων, που
έμοιαζαν βροχή στην ξεραμένη τότε πνευματικά Αθήνα. Γυναίκα αρχοντική, όμορφη,
πολύ, γλυκιά και προσηνής.
Από φόβο και
συστολή δεν είχα τολμήσει ποτέ να πάρω το λόγο. Τόσα «ιερά τέρατα» μέσα εκεί!
Κάποτε τόλμησα. Μίλησα επί ώρα πολλή, χωρίς χαρτί, από στήθους. Η Μαρία μ’
έβλεπε με ένα γελαστό ενθαρρυντικό βλέμμα. Κι εγώ συνέχισα. Μέχρι το
Αλεξανδρινό Μουσείο έφθασα, μιλώντας για την πρώτη «μαγιά» φιλολόγων της
ιστορίας. Σαν τέλειωσα, η Μαρία Ράλλη μ’ αγκάλιασε και μου έδωσε σαν έπαθλο ένα
θερμό φιλί. Ήταν η πρώτη-και μοναδική μου- αναγνώριση. Ασφαλώς και η πιο
τιμητική. Σήμερα με το κείμενο αυτό ανταποδίδω τη χάρη που της χρωστώ……..».
-ΛΙΑΤΣΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Οι Ελληνίδες στα Γράμματά μας, σ. 53-54, Αθήνα 1966
-ΜΑΛΑΝΟΣ
ΤΙΜΟΣ, περ. «Καινούργια Εποχή» Χειμώνα 1956, σ.353 (βιβ/κη) για «Δρομολόγια και
καθυστερήσεις»
-ΜΑΛΑΝΟΣ
ΤΙΜΟΣ, Δειγματολόγιο, σ. 229-230, Αθήνα, Γεωργίου Φέξη 1962 (βιβ/κη) για
«Δρομολόγια και Καθυστερήσεις».
-ΜΑΛΑΝΟΣ
ΤΙΜΟΣ, Η Δύναμη των Αισθήσεων, σ.229-230, Αθήνα, Πρόσπερος 1984 (βιβ/κη)
-ΜΕΛΑΣ
ΣΠΥΡΟΣ, (Φορτούνιο), Μ.Π.Ρ. εφ. Ελεύθερο Βήμα 21/10/1932
-ΜΕΛΑΣ
ΣΠΥΡΟΣ, περ. Ραδιόφωνο φ. 58/30-7-1944 (βιβ/κη) για «Μια γαλάζια γυναίκα»
-Κ. ΜΙΧΑΗΛ
(ΜΙΧΑΛΗΣ Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ) περ. «Νέα Πορεία» τχ. 231-232 Θεσσαλονίκη 1974, σ. 85.
(βιβ/κη)
-ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ
ΠΑΥΛΟΣ, Μ.Π.Ρ., περ. Φιλολογική Στέγη τχ.23/ Άνοιξη 1976, σ. 61-62
-ΜΠΑΣΤΙΑΣ Κ.
ΓΙΑΝΝΗΣ, Βιογραφία, σ. 452,453, 486, 489. Αθήνα, Καστανιώτης 2005
-ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ
ΣΤΡΑΤΗΣ, περ. Ορίζοντες τχ.4/ 1944
-ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ
ΣΤΡΑΤΗΣ, περ. Ο Αιώνας μας τχ. 6/8, 1946 (;) Εξετάζει την Γυναικεία Λογοτεχνία
μας.
-ΝΙΑΡΧΟΣ Θ.
ΘΑΝΑΣΗΣ, Μαρία Περ. Ράλλη (1905-1976)., σ. 78-79. Ετήσιο Χρονικό 1976, Γκαλερί
Ώρα Αθήνα 1976
-ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ, Μ. Π.Ρ., εφ. Αθηναϊκά Νέα 1/5/1944
-ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ
Π. ΑΝΝΙΤΑ, Ελληνική Ταξιδιωτική Λογοτεχνία. Η Μακρά πορεία των απαρχών ως τον
19ο αιώνα. Τόμος 1ος, σ. 87. Αθήνα, Επικαιρότητα 1995
-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Μ. Ι., εφ. Πρωία 15/12/1938, (βιβ/κη) Τα Νέα Ποιήματα της Μαρίας Ράλλη
-ΠΑΞΙΝΟΥ
ΚΑΤΙΝΑ, Γράμμα στη Μ.Π.Ρ. από τη Νέα Υόρκη (1929), περ. Η Λέξη τχ.72/2, 1988,
σ.
-ΠΑΡΑΣΧΟΣ
ΚΛΕΩΝ, περ. Νέα Εστία τχ. 163/ 1-10-1933, σ. 1069 (βιβ/κη) για «Γυναικεία
Λόγια».
«Ίσως να ήτανε λίγο υπερβολικό, αλλ’
όχι και εντελώς σφαλερό, μου φαίνεται, αυτό που έλεγα τελευταία, με κάπως ωμή
ειλικρίνεια, σε μια γνωστή μου ποιήτρια: ότι γυναίκα στην Ελλάδα δε μας έδωκε
βαθειούς, αληθινά συγκλονιστικούς ποιητικούς τόνους, άλλη από τη Μαρία
Πολυδούρη. Στην ποίησή της, που δεν έχει την σφραγίδα μιας μεστής και ώριμης
καλλιτεχνικής συνείδησης, την πολύ απλοϊκή κάποτε, τη ρητορική, που μένει συχνά
δώθε από το ποιητικό νόημα, ακούμε, ωστόσο, τους πιο πολύτιμους, τους πιο
χαρακτηριστικούς, τους πιο βαθειούς τόνους της γυναικείας ψυχής: τον τόνο του
πάθους, της τρυφερότητας, του αισθήματος εκείνου, του αβίαστου, του ανυστερόβουλου
που σπρώχνει τις πραγματικά ερωτευμένες γυναίκες στη θυσία, την αφοσίωση, στο
ολοκληρωτικό δόσιμο του εαυτού των.
Μερικοί από τους τόνους αυτούς, όχι οι
λιγότερο πολύτιμοι, ίσως, ακούγονται και στα «Γυναικεία Λόγια» τη συλλογή της
κ. Μαρίας Ράλλη…..»
-ΠΑΡΑΣΧΟΣ
ΚΛΕΩΝ, ΠΕΡ. Νέα Εστία τχ. 289/ 1-1-1939, σ.72-74 (βιβ/κη) για «Στίχοι»
-ΜΕΡΑΝΘΗΣ
ΜΙΧΑΛΗΣ, εφ. Έθνος 6/7/1946 (βιβ/κη) για «Για μια ζωγραφιά και για ένα σκύλο»
- γ.κ.π. ΠΗΛΙΧΟΣ
Κ. ΓΙΩΡΓΟΣ, Έφυγε προχθές για πάντα η Μ.Π.Ρ. ευγένεια και στοχασμός. Εισήγαγε
το Αντιμυθιστόρημα στην Ελληνική Λογοτεχνία εφ. Τα Νέα 5/1/1976
-ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ
ΠΑΝΤΕΛΗΣ, περ. Νεοελληνικά Γράμματα τχ. 12/ Κυριακή 30-6-1935, σ.3 (βιβ/κη) για
«Εξομολογήσεις»
«Η Κυρία
Μαρία Π. Ράλλη έχει μια ζηλευτή λυρική ιδιοσυγκρασία και συνάμα την έμφυτη
σοφία να της δίνει μορφή. Δύσκολο να βρεθούνε στίχοι με λιγώτερη «λογιότητα»
πολυμάθεια ή στόμφο. Ο ποιητής λαλεί
καθώς πουλί πάνω στο κλαρί. Αν η Ελλάδα είχε γλώσσα αν η ποιητική της
παράδοση δεν είχε πάψει νάναι προφορική παράδοση η Κα Ράλλη θάτανε κι όλας μια
περισπούδαστη ποιήτρια, θάτανε μια ποιήτρια ξετελειωμένη. Δυστυχώς καμία έμφυτη
σοφία δεν μπορεί να θεραπεύσει πέρα για πέρα την αγλωσσία μας και να ξαναβρεί
το νήμα του δημοτικού τραγουδιού που τόκοψε ή το μπέρδεψε ένας αιώνας ξενικής
κηδεμονίας. Είναι λοιπόν υποχρεωμένη η λυρική ψυχή που νιώθει την εσωτερική
επιταγή να βγει με το ποίημα στην επιφάνεια, να συγκροτήσει σ’ ένα ενιαίο
σύμπαν τα μέσα της και να καταχτήσει ένα προς ένα τα στοιχεία της τέχνης
της……..»
-ΠΡΟΥΣΗΣ
ΚΩΣΤΑΣ, περ. Κυπριακά Γράμματα τχ. 129-130/ 3,4, 1946. (βιβ/κη) για «Λόγια σε
νεκρό»
-ΡΟΔΑΣ
ΜΙΧΑΛΗΣ, Μ.Π.Ρ., εφ. Ελεύθερο Βήμα 21/12/1943. (βιβ/κη) για «Στίχοι»
-ΡΩΤΑΣ
ΒΑΣΙΛΗΣ, Μ.Π.Ρ., εφ. Η Βραδυνή 29/1/1935/ περ. «Καλλιτεχνικά Νέα» φυλ. 32/
5-1-1944. (βιβ/κη) για «Λόγια σε νεκρό».
-Red, εφ. Ακρόπολις 14/2/1935. Μ. Π.
Ράλλη
-ΣΑΧΙΝΗΣ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, εφ. Έθνος 15/2/1965, «Μια
Πεζογράφος»
-ΣΑΧΙΝΗΣ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Τετράδια Κριτικής, σειρά 9η, σ.32-35 Αθήνα, Εστία 1996,
(βιβ/κη) για «Από το ένα στο άλλο» και «Περίπατος στη Ρουμανία και στη Μόσχα»
«……Με τα
έργα της αυτά η Μαρία Περ. Ράλλη έχει διαμορφώσει τη σταθερή συγγραφική της προσωπικότητα,
παρουσιάζοντας ως κύρια γνωρίσματα τη ρωμαλέα αφήγηση, την εκφραστική ευφορία
και την ωραία, ζωντανή και παραστατική δημοτική γλώσσα……..»
-ΣΚΙΠΗΣ
ΣΩΤΗΡΗΣ, Μαρία Π. Ράλλη., εφ. Εστία 25/10/1932
-ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ, περ. Το Ραδιόφωνον» τχ. 20-26/ 2-1944
-ΤΑΡΣΟΥΛΗ
ΑΘΗΝΑ, Ελληνίδες Ποιήτριες (1857-1940), σ. 246-258, Αθήνα 1951. (στον Τρίτο
κύκλο της μελέτης 1932-1940).
-ΤΣΙΡΚΑΣ
ΣΤΡΑΤΗΣ, περ. «Αλεξανδρινή Λογοτεχνία» 1948 (βιβ/κη) για «Για μια ζωγραφιά και
για ένα σκύλο»
-ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ε. ΚΩΣΤΑΣ, Αλφάβητο. Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα, Αστήρ 1987, σ.
116- , «Λαμπαδηφορία- Η ανάβαση της Μαρίας Περικλή Ράλλη
-ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ε. ΚΩΣΤΑΣ, περ. Ευθύνη τχ.30/6, 1974, σ.300 (βιβ/κη) για «Της Τέχνης και του
Κόσμου Απόψεις»
-ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ε. ΚΩΣΤΑΣ, Τα Δοκίμια των Ελλήνων. Εισαγωγή-τελική επιλογή Κ.Ε.Τ., Αθήνα Μέγας
Αστρολάβος/ Ευθύνη 2002, σ.222-226. «Μικρή άσκηση γύρω από τις λέξεις»
-ΦΟΥΡΙΩΤΗΣ
ΔΗΜ. ΑΓΓΕΛΟΣ, Πνευματική Πορεία 1900-1950, σ. 198, 317, Αθήνα, Μαυρίδης 1951-1952
-ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ
Θ. ΑΝΤΩΝΗΣ, περ. Τομές τχ. 7-8/7,8, 1975, σ. 90 (βιβ/κη) για «Ξεναγήσεις»
«Είναι το
πέμπτο ποιητικό βιβλίο της Μ.Π.Ρ. κι έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα ενός
χώρου φθοράς κ’ ερήμωσης που ήδη έχει οριοθετηθεί από τις προηγούμενες συλλογές της. Με τη διαφορά
πώς ό,τι ήταν προβίωση ή ακόμα και βίωμα συγκεκριμένο και προσωπικό, τώρα έχει
χωνευτεί και μετουσιωθεί με μια αίσθηση πανανθρώπινης εμπειρίας, έχοντας
οριστικά περάσει στο χώρο του επέκεινα. Η Μ. Π.Ρ. είναι από τους εκπροσώπους
της «ουσιαστικής» ποίησης στην Ελλάδα, και με συνέπεια έχει διανύσει μια
ανελικτική και περιελικτική, γύρω από
τον υπαρξιακό άξονα-πορεία………»
-Χ., Μ.Π.Ρ.,
περ. Νέα Εστία τχ. 1409/15-3-1986, σ. 409
-ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ
Δ. ΕΛΕΝΑ, Μνήμη Μαρίας Π. Ράλλη ., Δέκα χρόνια από το θάνατο της διακεκριμένης
ποιήτριας και πεζογράφου. εφ. Το Βήμα
16/2/1986
[Πνευματικό
μνημόσυνο για τα 10 χρόνια από τον θάνατο της Μ. Π. Ράλλη οργανώνει αύριο στις
7 μ.μ. στην Αίθουσα Ανταποκριτών Ξένου Τύπου (Ακαδημίας 23) η Εθνική Εταιρεία
Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας η διακεκριμένη ποιήτρια και πεζογράφος υπήρξε
γενική γραμματέας. Θα μιλήσουν οι κύριοι Π. Κανελλόπουλος, Πέτρος Χάρης και
Κώστας Τσιρόπουλος, ενώ ποιήματα και πεζά της Μ. Π. Ρ. θα διαβάσει η κυρία
Ελένη Χατζηαργύρη. Για την επέτειο αναδημοσιεύουμε εδώ από τον τόμο «Ξενάγηση
στη Μαρία Π. Ράλλη» (εκδ. «Ευθύνης») τρία κείμενα που φωτίζουν την
προσωπικότητά της: ένα δικό της, ένα του κ. Π. Κανελλόπουλου και την Εργογραφία
της…..». Γεννιέται στον Πειραιά το 1902. Πεθαίνει 3 Ιανουαρίου μέρα Σάββατο
χαράματα. Κηδεύεται την επομένη…..]
-ΧΑΤΖΙΝΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ, περ. Νέα Εστία τχ. 915/ 15-8-1965, σ. 1105-1106 (βιβ/κη) για
«Περίπατος στη Ρουμανία και στη Μόσχα».
-ΧΑΤΖΙΝΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ, περ. Νέα Εστία τχ. 1048//1-3-1971, σ. 346-347 (βιβ/κη) για «Εσωτερική
Γραφή» Αφηγήματα και «Μια Γαλάζια Γυναίκα» Νουβέλλα
«Η κ Μαρία Περ. Ράλλη αποτελεί μια
ιδιοτυπία μέσα στη λογοτεχνία μας. Πρέπει κανείς να προσέξει ιδιαίτερα για να καταλάβει
τη μυστική της ποιότητα, να βρεθεί στη δική της γραμμή πορείας και να μπορέσει
να μπει στον εσωτερικό μύθο των αφηγημάτων της…….»
-ΧΑΤΖΙΝΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ, περ. Πνευματική Ζωή 25/12/1938, σ. 362 (βιβ/κη)
-ΧΑΡΗΣ
ΠΕΤΡΟΣ, Μαρία Περ. Ράλλη., περ. Νέα Εστία τχ.1165/15-1-1976, σ. 121-124.
[Πέθανε στις
3 Ιανουαρίου, κηδεύτηκε το άλλο απόγευμα στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας. Είχε
γεννηθεί το 1905…..].
-ΧΑΡΗΣ
ΠΕΤΡΟΣ, Σαράντα Χρόνια Κριτικής Ελληνικού Πεζού Λόγου, τόμος Β΄, σ. 364- 367,
Αθήνα 1985
-ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΟΣ
ΑΙΜΙΛΙΟΣ, εφ. Καθημερινή 22/11/1938 (βιβ/κη) για «Στίχοι»
-Εγκυκλοπαίδεια
ΔΟΜΗ, τόμος 25ος, σ. 128, Αθήνα 2006
-Εφημερίδα
Τα Νέα 15/2/1986 Πνευματικό Μνημόσυνο της Μαρίας Περικλή Ράλλη
(για τα 10
χρόνια από τον θάνατό της).
-ΞΕΝΑΓΗΣΗ
ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ Π. ΡΑΛΛΗ, τόμος 2ος, Ursa Minor/ Ευθύνη 1986.
ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ
ΣΤΗΝ Μ. Π. ΡΑΛΛΗ
-Γεώργιος
Αθάνας, Μικρή Ελεγεία (ποίημα στο θάνατο της Μαρίτσας Ράλλη). Περ. Νέα Εστία
τχ. 1165/ 15-1-1976, σ.74
-Διαλεχτή
Ζευγώλη Γλέζου, Η Θύμηση (ποίημα στην Μ.Π.Ρ.) στην συλλογή «Φθινοπωρινό Φώς»,
σ. 82 εκδ. Οι Εκδόσεις των Φίλων 1984
-Μηνάς
Δημάκης, Έρχονται τα Όνειρα (ποίημα. Στην Μ. Π.Ρ.) στην συλλογή «Η Περιπέτεια»
σ.44, εκδ. Βάκων, Αθήνα 1966.
Έρχονται
τα όνειρα
Στην Μαρία Π. Ράλλη
«Μουσική τ’ αστέρια που ξενυχτήσαμε
Όταν αποζητούσε φως η νύχτα της ψυχής
Μα δεν υπήρχαν πάρεξ σκοτεινοί ήσκιοι
Και το κενό που αδειάζει τις
αναμνήσεις
Ναι! η αφή για λίγο ακόμα θυμάται
Ύστερα βουβαίνεται κι αυτή
…………………………….»
-Στράτης
Μυριβήλης, το πεζό «Ο ΠΑΝ» Αθήνα 1946 (Αφιέρωμα τιμής στην συνάδελφο Μαρία Π.
Ράλλη)
-Γιάννης
Ρίτσος, Η Μαρία Ράλλη στα Όνειρα (ποιητική σύνθεση στην «Ξενάγηση στην Μ.Π.Ρ.»)
ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΕΣ- ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΕΞΙΚΑ
-ΑΡΓΥΡΙΟΥ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Η Μεταπολεμική πεζογραφία., τόμος Α΄, σ.95, 166, Αθήνα, Σοκόλης
1988
-ΑΡΓΥΡΙΟΥ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ., τόμος Γ΄, σ.168. τόμος Δ΄, σ.
133, 176, 282, 325, 350. Τόμος ΣΤ΄, σ.137, Αθήνα, Καστανιώτης 2003
-ΓΑΛΑΝΗΣ Ι.
Θ., Γραμματολογία, σ.309, Αθήνα, Κνωσσός χ.χ. (Γέννηση- Θάνατος 1976)
-ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ, Λογοτεχνία των Ελλήνων, τόμος 12ος, σ. 13-19, Αθήνα,
Χάρη Πάτση χ.χ.
«Η Μ. Π.Ρ. κατήχε πάντα και κατέχει
περιφανέστατη θέση στη σύγχρονη κοινωνία μας και η πνευματική της ευφορία
διακρίνεται σε όλες τις εκδηλώσεις της λαμπρής δράσης της…..»
-ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Γ. ΣΟΦΟΚΛΗΣ, Νεοελληνική Λογοτεχνία, σ. 226, 234, Αθήνα 1978
-ΘΡΑΚΙΩΤΗΣ
ΚΩΣΤΑΣ, Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ.180, Αθήνα, Δίφρος 1965
-ΚΟΡΔΑΤΟΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ. 641, Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική
1962. (Γέν. 1906)
«… Έγραψε
ποιήματα ακολουθώντας τη δημοτική παράδοση. Έχει ταλέντο και οι στίχοι της
είναι δουλεμένοι και εκφραστικοί…»
-ΚΟΥΤΣΟΥΚΑΛΗΣ
ΑΛΕΚΟΣ, Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος 3ος, σ. 174-175,
Αθήνα, Ιωλκός 1989. [Δημοσιεύει απόσπασμα από το ποίημά της «Με βάρκα», μάλλον
«αντιγράφοντας» τις κρίσεις και την αποσπασματική ποιητική επιλογή του Γιάννη
Κορδάτου].
-ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ
Π. ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Σύγχρονη Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος 5ος, σελ.
310 και τόμος 4ος, σ.20-21, Αθήνα, Παγουλάτος 1976/ 1977. (Γέν.
1909- θ. 1975)
-ΜΕΡΑΚΛΗΣ Γ.
ΜΙΧΑΛΗΣ, Η Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (1945-1970).-ΙΙ. Πεζογραφία, σ.46, 93.
Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδη χ.χ.
-ΜΕΡΑΚΛΗΣ Γ.
ΜΙΧΑΛΗΣ, Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (1945-1980).-Μέρος Πρώτο, Ποίηση, σ.20,
Αθήνα, Πατάκη 1987
-ΜΑΥΡΑΓΑΝΗΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ- ΜΥΡΤΑΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Βιογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, σ. 526-527, τόμος
Β΄, Αθήνα, Ντουντούμης 1994
-ΠΑΠΠΑΣ
ΝΙΚΟΣ, Η Αληθινή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (1100-1973), σ. 389,
Αθήνα, Τύμφη 1973
-ΠΕΝΤΕΑΣ Η.
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ, Επίτομος Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, σ. 301, Αθήνα Γ. Υ. Σ.
1981
-ΠΟΛΙΤΗΣ
ΛΙΝΟΣ, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ. 356, Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα
Εθνικής Τραπέζης 1978
-ΡΟΔΑΝΘΗΣ
ΘΕΜΗΣ, Γενικά στοιχεία λογοτεχνίας και Βιογραφίες ποιητών και πεζογράφων,
σ.274-276, Αθήνα, Κένταυρος 1977
-ΤΣΑΚΩΝΑΣ
ΓΡ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Πολιτικής κοινωνίας, Α,
τόμος 5ος, σ. 405-406, Αθήνα, Σώφρων 1992 (στο κεφάλαιο Η Γενιά του
1930)
[Η Μ. Π.
Ράλλη (1906-1976) παρόχθια του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στην ποίηση διέθετε
άπληστη όραση και ποιητικό ύφος (1). Σαν πεζογράφος θα μπορούσε να τοποθετηθεί
σ’ εκείνους που ξεπέρασαν τον εσωτερικό μονόλογο, άγγιξαν συνειδητά τον επαναστατικό μοντερνισμό, αλλά
προτίμησαν τελικά να σταθούν σ’ αυτό το δύσκολο και τόσο γοητευτικό μεταίχμιο
όπου η πραγματικότητα μετατρέπεται σ’ όνειρο, χωρίς να χάσει τίποτε από την
πραγματικότητα της ουσία (2). Κινήθηκε στο χώρο του νεοτεριστικού
μυθιστορήματος δίνοντας εμφύσηση ζωής στα άψυχα πράγματα, διεκδικώντας την
ανύψωσή τους σε μια ισοτιμία με τους ανθρώπους.
Η βαθύτερη
ουμανιστική συνείδηση της Ράλλη εκδηλώνεται συχνά και ως ιδιαίτερα ερωτική. Η
περιγραφή του ερωτικού πάθους μιας κοπέλας-φτάνοντας ως μια ενοχλητική υπερβολή
με την παρατεινόμενη και επίμονη απόδοση μερικών λεπτομερειών-, καλύπτει με
τους βόγγους των ερωτικών περιπτύξεων ακόμη και τις ομοβροντίες των
εκτελεστικών αποσπασμάτων’ ο έρωτας είναι έτοιμος κάθε στιγμή να γίνει
αυτοσκοπός μέσα στο βιβλίο, επιλήσμονας της άλλης τραγικότητας. Το μίσος της
πεζογράφου αυτής για τον πόλεμο ήρθε μόνο του, σχεδόν αυτόματα, σαν μια
προέκταση, μετά από την αγάπη της για τη ζωή, για τον έρωτα καθεαυτόν (3).
Παρά ταύτα ο Καραντώνης θεωρεί την ποίησή της
κάπως ορθολογιστική. Ο ορθολογισμός όταν εισχωρεί στην ποιητική έκφραση, την
επιβαρύνει με αναλύσεις και σχηματοποιήσεις…..».
-ΤΣΟΥΡΑΚΗΣ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Βιογραφίες Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων, σ.311, Αθήνα,
Ελληνοεκδοτική 1997. (Γεν. 1909- θαν. 1975)
-ΚΟΛΛΑΡΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ- ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, Συνοπτική Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ.
142, Αθήνα, Ρώσση χ.χ. (αναφέρεται μόνο το όνομά της)
-ΚΙΤΡΙΩΤΗΣ ΔΗΗΤΡΗΣ.-
ΜΥΛΩΝΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ., Βιογραφίες- Εργογραφίες Ελλήνων Συγγραφέων, σ.295-296, Αθήνα,
Πατάκη 1983, (γεν. 1906)
-ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΚΟΤΣΙΦΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΛΕΝΗ.- ΦΤΙΚΑ ΕΛΕΝΗ: Συγγραφή- Επιμέλεια.
Βιογραφίες Νεοελλήνων Συγγραφέων, σ. 379-380, Αθήνα, Μαλλιάρη- Παιδεία 1997.
(Γεν. 1909-θαν. 1975)
ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ
-ΣΑΒΒΙΔΗΣ Π.
ΓΙΩΡΓΟΣ- ΤΣΑΤΣΑΝΟΓΛΟΥ ΕΛΕΝΗ, Μικρή Ανθολογία Ποιήσεως Ελληνίδων, περ. Νέα Εστία
1331/ Χριστούγεννα 1982, τόμος 102ος, σελ. 27-28. Το ποίημα «Επιστροφή»
(Γεν. 1906-θαν.1976)
-ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ
ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ, Ανθολογία για παιδιά και για νέους, σ. 175, 206, Αθήνα, Κέδρος 1985
(Στα βιογραφικά Γέννηση 1912-)
-ΔΙΚΤΑΙΟΣ
ΑΡΗΣ, ΜΑΝΑ Τα Εγκώμια της Μητέρας- Ανθολόγιο και μελέτες, σ.197-203, 476- 477,
Αθήνα, Βασιλόπουλος 1968 (Γεν. 1906)
-ΛΑΜΠΙΚΗΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ελληνίδες Ποιήτριες, σ. 83-84, Αθήνα 1936 (Γενν. 1904-)
«Είναι
σύζυγος του φίλου και συμφοιτητή μου-σήμερα, έγκριτου δικηγόρου και πολιτευτή
Περικλή Ράλλη….. Είναι ποιήτρια με
μεγάλη έμπνευση που ίσως την αδικούν μόνον
μερικές τεχνικές ελλείψεις του στίχου…».
-ΜΩΡΑΪΤΗΣ
ΚΑΡΟΛΟΣ, Μεγάλη Ανθολογία Ελληνικού Σονέτου, σ. 530-531, Αθήνα 1987 (Γενν.1912-θάν.1977)
-ΝΙΑΡΧΟΣ Θ.
ΘΑΝΑΣΗΣ, Ανθολογία Ποιητές για Ποιητές. Χειραψίες πάνω από την άβυσσο. σ.
122-124, Αθήνα, Καστανιώτης 2002 (περιλαμβάνει το ποίημα του Γ. Ρίτσου, «Η
Μαρία Ράλλη στα όνειρα»)
-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΕΜΟΣ, Νεοελληνική Ποιητική Ανθολογία, τόμος Γ΄, σ.594-598, Αθήνα 1979. (Γέν.
1912-θάν. 1977)
-ΠΕΡΑΝΘΗΣ
ΜΙΧΑΛΗΣ, Μεγάλη Ελληνική Ανθολογία Ποιήσεως, τόμος Γ΄, 9η έκδοση, σ.
173-177, Αθήνα- εκδ. Περάνθης χ.χ. (Γεν. 1912-1976).[βλέπε και περ.
«Ραδιοπρόγραμμα» 2/2/1958].
-ΠΕΡΑΝΘΗΣ
ΜΙΧΑΛΗΣ, Ελληνική Πεζογραφία, τόμος Ε΄, 2η έκδοση, σ. 174-178, Αθήνα
χ.χ.
-ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ
Σ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Νεοελληνική Θρησκευτική Ανθολογία, σ. 498-499, Αθήνα, Αστήρ 1996
(Γεν. 1906-θαν.1976)
-ΑΥΓΕΡΗΣ
ΜΑΡΚΟΣ- ΣΤΑΥΡΟΥ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ- ΡΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ- ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ, Η Ελληνική
Ποίηση Ανθολογημένη, τόμος 4ος, σ. 602-603, Αθήνα, Παρθενών 1977.
(Γενν.1906)
-Μεγάλη
Ελληνική Ποιητική Ανθολογία, τόμος 5ος, σ. 2157-2159, Μπούκας χ.χ.
(Γενν. 1912- θάν. 1975)
-ΕΡΩΤΙΚΑ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, σ.31, Αθήνα, Μορφές χ.χ.
Ποιήματά και Κείμενά της μεταξύ άλλων
συναντάμε σε:
-Τεύχη της
Νέας Εστίας
-Τεύχη της
Ευθύνης
-Ετήσιους
τόμους της Φιλολογικής Πρωτοχρονιάς (1971)
-Ετήσιο τόμο
του Χριστιανικού Συμποσίου (1968), «Ο Άγιος και το Όνειρο»
-Στο
περιοδικό Γράμματα (1944)
-Στο
περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα (1935)
-Στο
περιοδικό Καλλιτεχνική Ελλάδα (1945)
-Στο
περιοδικό Ορίζοντες (1944)
Βλέπε ακόμα:
-Μάρη
Θεοδοσοπούλου, Μια χαμηλόφωνη ποιήτρια, εφ. Η Εποχή, Κυριακή 8/10/2006, νούμερο
736 (βιβ/κη) για την έκδοση
Μια
χαμηλόφωνη ποιήτρια
Γιώργος
Μπαλούρδος, «Μαρία Περικλή Ράλλη», Πειραιάς, 2006.
Στον γενικότερο θόρυβο, δίκην
συζητήσεως, που είχε δημιουργηθεί την άνοιξη και συνεχίστηκε χαλαρά τους
καλοκαιρινούς μήνες γύρω από την Κική Δημουλά και την ποίησή της, γράφτηκε από
νεότερο ποιητή, σε έγκριτη, κατά τον συνήθη χαρακτηρισμό, εφημερίδα, και η
πομπώδη φράση: «Σαν ένα «αίφνης» που αίρει τη μονοκρατορία των ανδρών στη
σύγχρονη ελληνική ποίηση, εισέβαλε το 1971 η Κική Δημουλά στη λογοτεχνία μας…»
Ήταν μέσα Ιουλίου, όταν εκτοξεύτηκε αλόγιστα η ύβρις εναντίον των ελληνίδων
ποιητριών, ζώντων και τεθνεώτων. Πολλοί διάβασαν το εν λόγω άρθρο, ίσως πολλοί
και να ενοχλήθηκαν, το δίχως άλλο, όσες ποιήτριες έτυχε να πέσει στα χέρια τους θα στενοχωρήθηκαν, πάντως,
απάντηση δεν υπήρξε, καθώς παρακολουθήσαμε συστηματικά την επιστολογραφία της
συγκεκριμένης εφημερίδας.
Το εκτός εμπορίου βιβλιάριο του Γ.
Μπαλούρδου, που αναπαράγει ομιλία του στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, στις 29 Μαϊου
2006, για την ποιήτρια και πεζογράφο Μαρία Περ. Ράλλη, με τη συμπλήρωση εκατό
χρόνων από τη γέννησή της και τριάντα από το θάνατό της, θα μπορούσε να
εκληφθεί ως μια πρώτη απάντηση στον ανιστόρητο της επίμαχης φράσης. Πρίν
καταπιαστεί με το κυρίως θέμα του ο Μπαλούρδος, αναφέρεται γενικότερα στη
γυναικεία ποίηση, την χειραφέτηση και την αυθυπαρξία της. Εν όψει και του
καταλόγου των Ελληνίδων ποιητριών, που εδώ και καιρό καταρτίζει, αποπειράται
σύντομη αναδρομή στο γυναικείο δυναμικό. Κατ΄ αρχήν θυμίζει τις πρώτες
σημαντικές, την Ευανθία Καϊρη, την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, την Αλεξάνδρα
Παπαδοπούλου και την Καλλιρρόη Παρρέν, που καταγράφηκαν πρωτίστως ως
πεζογράφοι, και συνεχίζει με την ερωτικότατη Μαρίκα Πίπιζα, την μελωδική Δώρα
Μοάτσου, την λυρική Κλεαρέτη Δίπλα Μαλάμου, την λιτόλογη Λιλή Πατρικίου
Ιακωβίδη, την επαναστατημένη Γαλάτεια Καζαντζάκη, την χαμηλόφωνη Χρυσάνθη
Ζιτσαία, την κλωντελική Μελισσάνθη, την μεταφυσική Ζωή Καρέλλη, τη νεορομαντική
Μαρία Πολυδούρη, την ηδυπαθέστατη Μυρτιώτισσα, την ελεγειακή Διαλεχτή Ζευγώλη
Γλέζου, την μυστικοπαθή Όλγα Βότση, την επική Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη και την
πληθωρική Ρίτα Μπούμη Παππά. Εν μέσω αυτών, από τις πρώτες μνημονεύει την
Αιμιλία Κούρτελη, που ο Αιμίλιος Παράσχος βάφτισε με το ψευδώνυμο του συζύγου
της, που είχε προηγηθεί στην ποίηση, του Θρασύβουλου Ζωιτόπουλου, για την
λογοτεχνία Στέφανου Δάφνη. Στη δεύτερη μεταπαλαμική γενιά κατατατάσσεται το
ζεύγος Δάφνη, στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά το ζεύγος Δημουλά. Εξήντα πέντε
ετών πέθανε ο Δάφνης, εξήντα τεσσάρων ο Άθως Δημουλάς, η Αιμιλία Δάφνη, πέντε
χρόνια μικρότερη του συζύγου της είχε προηγηθεί, πεθαίνοντας στα πενήντα
τέσσερα. Δέκα χρόνια νεότερη του Δημουλά, η Κική Δημουλά, θα μπορούσε να ισχυριστεί
κανείς πώς άνθισε ποιητικά μετά τον θάνατό του.
Ο Μπαλούρδος περιορίζεται σε
γυναικείες ποιητικές φωνές του παρελθόντος. Ωστόσο, μία ολοκληρωμένη απάντηση
στην τάχατες μονοκρατορία των ανδρών στην ελληνική ποίηση θα έπρεπε να
προχωρήσει στην πρώτη και δεύτερη μεταπολεμική γενιά, φθάνοντας μέχρι την
έκρηξη και διόγκωση του γυναικείου ποιητικού λόγου κατά την δεκαετία του ’70.
Όσο για τις διακρίσεις, από τα νόμπελ μέχρι τα κρατικά βραβεία και τις λοιπές
βραβεύσεις ή ακόμη, την είσοδο στην Ακαδημία και άλλα πνευματικά ιδρύματα, τα
κριτήρια είναι πολλά και ποικίλα. Αναμφιβόλως, η λογοτεχνική αξία συνιστά μια
από τις παραμέτρους, κατά κανόνα όχι πρωταρχικής σημασίας.
Κατά τα άλλα, το βιβλιάριο του
Μπαλούρδου συμβάλλει σε μια καλύτερη γνωριμία με την Ράλλη, όπως, μάλιστα,
συμπληρώνεται με εκτενή βιβλιογραφία. Λησμονημένη, σήμερα, η Ράλλη, μόλις που
αναφέρεται σε κάποιες ανθολογίες, γραμματολογίες και ιστορίες της ελληνικής
λογοτεχνίας, ενώ τελευταία δημοσιεύματα για το έργο της, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων,
ανάγονται στην εποχή του θανάτου της. Ο Μπαλούρδος δίνει λεπτομερές χρονολόγιο
και χωριστά παραθέτει τον «εργογραφικό κύκλο» της Ράλλη, ξεκινώντας από την
πρώτη εμφάνισή της, το 1932, με την ποιητική συλλογή «Γυναικεία Λόγια», και
καταλήγοντας με την τελευταία συλλογή της, «Ξεναγήσεις», το 1974, η οποία
θεωρείται και ως η εντελέστερη. Στην συνέχεια παρουσιάζει την πεζογράφο, με το
πρώτο πεζογραφικό βιβλίο, τη νουβέλα, «Μια γαλάζια γυναίκα», την οποία
ακολούθησαν συλλογές διηγημάτων, μυθιστορήματα και ταξιδιωτικά. Άλλωστε, στην
πεζογράφο Ράλλη απονεμήθηκε και το μοναδικό κρατικό βραβείο, με το οποίο
τιμήθηκε η συγγραφέας. Το 1965, το Α΄ Κρατικό Βραβείο διηγήματος για το βιβλίο
της «Από το ένα στο άλλο». Σε ένα εκτενέστερο κεφάλαιο, ο Μπαλούρδος συστήνει την
ποιήτρια Ράλλη και σε σύγκριση με τις άλλες γυναικείες φωνές του Μεσοπολέμου.
Εκτός του χώρου της λογοτεχνίας, ο
μελετητής καταγράφει τον οικογενειακό περίγυρο της συγγραφέως, της οποίας το
πατρικό όνομα ήταν Κωνσταντοπούλου. Τον δικηγόρο και πολιτευτή Περικλή Ράλλη
τον παντρεύτηκε το 1921.μόλις δεκαπενταετής, αν οι σωζόμενες χρονολογίες
ευσταθούν. Αρκάδες οι Κωνσταντόπουλοι και ο παππούς της συγγραφέως, ο Αντώνης
Κωνσταντόπουλος, υπήρξε χαράκτης και χρυσοχόος. Το ταλέντο του φαίνεται πως το
κληρονόμησε η εγγονή του, Βαρβάρα Κωνσταντοπούλου, αδελφή της συγγραφέως και
κόρη του μεγαλύτερου από τους τρείς γιους του, του Βασίλη.
Στο Ναύπλιο μετακόμισε το χρυσοχοείο
Κωνσταντοπούλου, όπου ο Βασίλης παντρεύτηκε την Ελένη Μαλανδρίνου, αδελφή του
καθηγητή της Παιδιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρίστου Μαλανδρίνου
και απόκτησε μαζί της επτά παιδιά, πέντε
κορίτσια και δύο αγόρια. Τέταρτο παιδί και τρίτη κόρη η Κατίνα Παξινού, έκτο
παιδί και τέταρτη κόρη η Μαρία Ράλλη, ενώ η Βαρβάρα ήταν το στερνοπαίδι. Προς
συμπλήρωση του χρονολογίου, που συντάσσει ο Μπαλούρδος, η Βαρβάρα πέθανε στο
Λονδίνο το 1961, ενώ ο πατέρας τους αποδήμησε το 1908 και ο θείος τους, ο
καθηγητής Μαλανδρίνος, το 1928 σε ηλικία 66 ετών.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο
ένας αδελφός αγόρασε τον πρώτο αλευρόμυλο του Πειραιά από τον επιχειρηματία
Πατσιάδη. Αργότερα, οι τρείς αδελφοί ένωσαν τις δυνάμεις τους και εξελήχθηκαν
σε αλευροβιομήχανους. Για όση αξία μπορεί να έχει, αναφέρουμε πως η οικογένεια
ανέδειξε άλλη μιά συγγραφέα, πρώτη εξαδέλφη της Μαρίας, την Ιωάννα Χρίστου
Μαλανδρίνου, η οποία εξέδωσε στις δεκαετίες του ’30 και του ’40 πρόζες και
θεατρικά. Λυρικές οι πρόζες της επαινέθηκαν ιδιαίτερα από τον Τέλλο Άγρα, καθώς
και από άλλους, λιγότερο γνωστούς κριτικούς εκείνων των χρόνων, η ίδια όμως
έμεινε στα παραλειπόμενα της ιστορίας.
Η ομιλία του Μπαλούρδου καταλήγει με
τα ποιήματα που έγραψε η Ράλλη συγκλονισμένη από το θάνατο του μοναχογιού της
σε ηλικία είκοσι ενός ετών. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1943, πέθανε ο γιος της και την
ίδια χρονιά εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Λόγια σε νεκρό». Ένα μακρύ
μοιρολόγημα, με ποικιλία μετρική και χαλαρή φόρμα, στηριγμένο στο δημοτικό
τραγούδι. Η Ράλλη θα επανέλθει στο ίδιο θέμα, τριάντα χρόνια αργότερα, στην
τελευταία συλλογή της, αυτή τη φορά, με οικονομία και σαφήνεια λόγου. «Χωρίς
κραδασμούς, χωρίς ψυχικές αναταράξεις, αλλά με ένα βλέμμα νηφάλιο, στωϊκό,
γλυκιάς εγκαρτέρησης» όπως παρατηρεί ο μελετητής.
Μ. Θ.
-Γιάννης
Οικονομίδης, περ. Ζήνων τχ. 207/1,2,3, 2007, σ. 35
Μαρία
Περικλή Ράλλη του Γιώργου Μπαλούρδου-Πειραιάς 2006
Ο Γιώργος
Μπαλούρδος παρουσιάζει την Μαρία Περικλή Ράλλη (το γένος Κωνσταντοπούλου)
τολμώντας μια αναδρομή στο παρελθόν και μας συστήνει την λησμονημένη
ποιήτρια-πεζογράφο, μια δυνατή φωνή της εποχής της στο χώρο της.
-Περιοδικό
Φιλολογική Στέγη τχ.9/7,9,2006, σ. 166
Γιώργος Μπαλούρδος: «Μαρία Περικλή
Ράλλη» (μελέτημα)
Μετά το
«Πειραϊκό Πανόραμα»-που αποτελεί αξιόλογη προσφορά στην πολιτιστική ιστορία του
Πειραιά-ο Γ.Μ. παρουσιάζει σ’ ένα τομίδιο «εκτός εμπορίου» τη διάλεξη που έδωσε
στον «Πειραϊκό Σύνδεσμο» στις 29.5.2006 για την Πειραιώτισσα ποιήτρια Μαρία
Περικλή Ράλλη (1906-1975). Εκτός από τα ενδιαφέροντα και τεκμηριωμένα
εργοβιογραφικά στοιχεία που καταχωρίζει αναλύει παράλληλα-θα έλεγα καλύτερα ανατέμνει-με
καίριο κριτικό λόγο το πεζογραφικό και-κυρίως- το ποιητικό έργο της Μαρίας Περ.
Ράλλη, που υπήρξε μία από τις βεβαιότερες γυναικείες ποιητικές «φωνές» της
περιόδου του μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων.
(Γιάννης Χατζημανωλάκης;;)
Ολοκληρώνοντας το τρίτο σημείωμα για
την πειραιώτισσα ποιήτρια Μαρία Περικλή Ράλλη να επισημάνουμε ελάχιστα τα εξής.
Πρώτος αντέγραψα εν γνώσει μου τις διαφορετικές ημερομηνίες γέννησής της και
θανάτου της όχι για να «μπερδέψω τον όποιο ενδιαφερόμενο αναγνώστη αλλά, για να
δείξω πόσο δύσκολα ήταν τις προηγούμενες δεκαετίες να εντοπιστούν τα σωστά
στοιχεία ιδιαίτερα των Γυναικών δημιουργών. Αρκετοί συγγραφείς Βιογραφικών
Λεξικών και μελετητές, ανθολόγοι, αντέγραφαν «ο ένας τον άλλον» δίχως να
ερευνήσουν ή να ασχοληθούν περισσότερο. Γιαυτό συναντάμε τις χρονικές
διαφοροποιήσεις. Μάλιστα ακόμα και στις κυκλοφορίες των βιβλίων της έχουμε
ανάλογα ζητήματα αλλά εδώ, δεν θέλησα να μπερδέψω τα πράγματα. Μια και από τις φωτοτυπίες που έχω ορισμένων βιβλίων της λείπουν οι τελευταίες σελίδες και ο
κολοφώνας που συνηθίζεται να αναγράφονται τα στοιχεία της έκδοσης. Αν η μνήμη
δεν με απατά, ούτε στην Εθνική Βιβλιοθήκη ούτε στην Δημοτική Βιβλιοθήκη του
Πειραιά υπάρχει συγκεντρωμένο όλο το συγγραφικό της corpus. Σήμερα, εν έτη 2025 δεν γνωρίζω τι
γίνεται. Επίσης, αν ανατρέξουμε στα φύλλα των προδικτατορικών εφημερίδων θα
συναντήσουμε το όνομά της ή δημοσίευμά της δεκάδες φορές και για όχι μόνο
πνευματικά γεγονότα αλλά και για κοινωνικά, απαντήσεις της και γνώμες της σε
ερωτήσεις. Η περίπτωση της δημοκρατικής εφημερίδας «Ελευθερία» που είχε
δημοσιεύσει στις σελίδες της βιβλίο της, σε ένα μπλακ άουτ της ΔΕΗ ή σε ένα
λάθος πατήματος κουμπιού με έκανε να χάσω το «Λινκ» που μπορούσα να μπω στο
αρχείο της εφημερίδας και να αντιγράψω τις σχετικές ημερομηνίες. Σε παλαιότερες
αναρτήσεις μου έχω αναδημοσιεύσει κείμενα Μικρασιατών συγγραφέων για την Ράλλη
δημοσιευμένα στον ημερήσιο τύπο. Βλέπε Λογοτεχνικά Πάρεργα 12/9/2015 την
επιφυλλίδα του Ηλία Βενέζη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις
4/1/1966. Μια πληροφορία για κρίση του δημοσιογράφου και συγγραφέα Χρήστου
Λεβάντα για την Ράλλη δημοσιευμένη, δεν μπόρεσα να την εντοπίσω και να την
διασταυρώσω, έτσι την άφησα αναποδελτίωτη. Δεν χρειάζεται να επισημάνω τις
σελίδες για την Μαρία Περικλή Ράλλη που υπάρχουν στην σειρά και τους τόμους της
Μεσοπολεμικής μας Πεζογραφίας των εκδόσεων Σοκόλη που κυκλοφορούν, τόμος Α΄ σε
εισαγωγή Παναγιώτη Μουλλά. Ούτε ασφαλώς το μάλλον μικρό, σύντομο λήμμα του
Λεξικού της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των εκδόσεων Πατάκη, Αθήνα 2007, σελ.
1908, -αναφέρει ως ημερομηνία γέννησης το 1902. Το λήμμα υπογράφει η φιλόλογος
και συγγραφέας κυρία Ηρώ Τσαρνά- Κόχυλα. Θα μακρηγορούσαμε και θα χρειάζονταν
έρευνα αν θέλαμε να αναφέρουμε τα ονόματα των συγγραφέων εκείνων που έχουν
βραβευθεί με το Βραβείο που έχει θεσπιστεί στο όνομά της. Μέρος του Αρχείου της
υπάρχει στο παλαιό ΕΛΙΑ αν δεν λαθεύω.
Τέλος να συμπληρώσουμε και το εξής εκτός
από τους παλαιούς τίτλους Ελληνικών Ποιητικών Ανθολογιών που περιλαμβάνουν
ποιήματά της, και ορισμένοι σύγχρονοι νεότερων χρόνων τίτλοι Ελληνικών
Ανθολογιών, ποιήματά της αντιγράφονται ή αποσπάσματά τους σε μελέτες και
εργασίες για την Γυναικεία Ποιητική παρουσία.
Όπως διαπιστώνουμε, για όσους έχουν
διάθεση και ενδιαφέρονται, ασφαλώς και κουράγια, οι ερευνητικοί δρόμοι πάνω
στην Πειραϊκή Λογοτεχνία, την Πειραϊκή Ποιητική Σχολή και καταγραφή των μέχρι
σήμερα Εργοβιογραφικών δεδομένων είναι ακόμα ανοιχτοί και θα παραμείνουν για
αρκετό καιρό ακόμα.
Ας
αφιερώσουμε το τρίτο αυτό Σημείωμα μια και οι στάχτες της καμένης γης μπαίνουν
ακόμα στο σπίτι, στον άγνωστό μας έλληνα μεγάλης ηλικίας άτομο που κάηκε στην
φωτιά, στις γιαγιούλες που έτρεχαν αλαφιασμένες να σωθούν. Πενθώντας με τον
τρόπο μας, και μην απολαμβάνοντας ούτε την Αυγουστιάτικη Πανσέληνο με τα
μουσικά και άλλα χάπενινγκ και ούτε θα πάμε γονυπετείς στους ναούς να
δοξολογήσουμε το Μεγάλο Ψέμα ή αν θέλετε τον Μεγάλο Μύθο της Ιστορίας που εδώ
και 2000 χρόνια ζει και βασιλεύει.
γ.χ.μ.
Πειραιάς
10 Αυγούστου
2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου