VLADIMIR MAIAKOVSKI

VLADIMIR  MAIAKOVSKI

(Μπαγκνταντί-Γεωργία 7 Ιουλίου1893/1894- 14 Μάρτη 1930)

Το φαινόμενο που ανακάλυψαν οι Λένιν-Τρότσκι, δηλαδή η τέλεια έλλειψη δημοκρατίας, είναι τρισχειρότερο απ’ το κακό που ανέλαβαν να γιατρέψουν.

                    Ρόζα Λούξεμπουργκ 

     Βρισκόμενος μέσα στο κλίμα της ποιήτριας Καίτης Δρόσου, που πρόσφατα έφυγε από κοντά μας, καταγράφω στο σημείωμα αυτό, και τις άλλες εργασίες της-μεταφραστικές κυρίως-που αφορούν το ποιητικό φαινόμενο του Ρώσου φουτουριστή ποιητή Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, που τόσες αντικρουόμενες απόψεις έχουν διατυπωθεί, για το αν ήταν ερωτικής φύσεως τα αίτια της αυτοκτονίας του, ή ήσαν πολιτικά. Χωρίς να είμαι ειδικός επί του θέματος, οφείλω να σημειώσω, ότι συντάσσομαι με την άποψη του έλληνα αριστερού συγγραφέα και εξόριστου, Άρη Αλεξάνδρου, και των θέσεων που εξέφρασε επί του θέματος, ότι δηλαδή ήσαν πολιτικά τα αίτια της αυτοκτονίας του ποιητή και όχι για ερωτικές «γυναικοδουλειές». Την θέση μου αυτή, την στηρίζω, σε κάθε είδους διαβάσματα πολιτικών και ιστορικών εργασιών και δοκιμιακών μελετών, που αφορούν την περίοδο της κυριαρχίας και παντοδυναμίας του Μαρξισμού-Λενινισμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση, και στα δορυφόρα κράτη της πρώην Ανατολικής Ευρώπης. Εκ των ιστορικών και πολιτικών υστέρων, γνωρίζουμε, ότι οι διανοούμενοι-αντιφρονούντες, οι έχοντες διαφορετικές πολιτικές, ιδεολογικές ή κοινωνικές θέσεις από την επίσημη γραμμή του κόμματος, οι διαφορετικά σκεπτόμενοι, τα πιο ανοιχτά μυαλά και οι πιο ανένταχτες προσωπικότητες, στην πρώην Μέκκα του Κομμουνισμού, εξορίζονταν, διώχνονταν, φυλακίζονταν, δολοφονούνταν, ή εξαναγκάζονταν σε αυτοκτονία. Κάτι που βλέπουμε στις μέρες μας να γίνεται στα σύγχρονά μας μουσουλμανικά κράτη-με το πρόσχημα της θρησκευτικής πίστης. Δυστυχώς, από αρχαιοτάτων χρόνων, στον Δυτικό Κόσμο, αλλά και στην Αρχαία Ελλάδα, οι σκεπτόμενοι ελεύθερα συγγραφείς ή διανοούμενοι, από την μεγάλη πληθυσμιακά μάζα, διώχνονταν, εξορίζονταν, φυλακίζονταν ή δολοφονούνταν. Η ίδια πρακτική εφαρμόστηκε και στην πρώην Σοβιετική Ένωση, με τα γνωστά μας ιστορικά και πολιτικά αποτελέσματα. Το Πνεύμα, και ιδιαίτερα το ανεξάρτητο, δεν είναι ελεύθερο να πνέει όπου θέλει, όπως μας λέει το Ευαγγέλιο. Η δύναμη της οικονομίας και των ανθρώπων της, και της καθεστωτικής εκάστοτε κυβερνητικής πολιτικής και των διαφόρων ιδεολογιών που εκφράζει, ή θέλει να διαμορφώσει μέσα από τους διάφορους συσχετισμούς, είναι πάντοτε ισχυρότερη από το ασυμβίβαστο πνεύμα, των ελάχιστων δυνατών και ανοιχτών μυαλών και προσωπικοτήτων της οικουμένης μέσα στην ιστορία, τον μοναχικών επαναστατών, των εχόντων Δονκιχωτική συνήθως αντίληψη περί πολιτικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Κάτω από αυτήν την άποψη, θεωρώ πολύ σημαντικές τις συγγραφικές αποκαλύψεις της ποιήτριας και πολιτικής αντικομφορμίστριας, αριστερής μέχρι τέλους, συντρόφου του Άρη Αλεξάνδρου, της Καίτης Δρόσου, για τον Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, τα τότε πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα στην Σοβιετική Ένωση, και τα διάφορα πολυπλόκαμα ιδεολογικά και πολιτικά αίτια της αυτοκτονίας του ποιητή, όπως διατυπώνονται στην μελέτη της. Ας μην ξεχνάμε, ότι στην χώρα μας, κάτω από διαφορετικές περιστάσεις και ιστορικά αίτια, εξαναγκάστηκε σε αυτοκτονία, ένας από τους μεγαλύτερους κλασικούς φιλόλογους του προηγούμενου αιώνα, ο Ιωάννης Συκουτρής, για να μείνω σε μία μόνο περίπτωση εξαναγκασμού σε αυτοκτονία, από την αγράμματη και βλακώδη μάζα, που ονομάζουμε λαό, στην δική μου πατρίδα. Πληθυσμιακά οι μάζες-ο αγράμματος αλάστωρ και επίβουλος λαός-που τόσο τις κανακεύει η μαρξιστική ιδεολογία, με θεολογική δογματική συνέπεια, και όχι μόνο-είναι υπέρτερες των μονάδων και των ατομικοτήτων, των ελεύθερα σκεπτόμενων ατόμων. Μόνο στον δυτικό κόσμο, ιστορικά, έχουμε εξαιρέσεις περιπτώσεων, προσωπικοτήτων δηλαδή, που κατόρθωσαν να επιβιώσουν από τις διώξεις και το κυνηγητό των μεγάλων μαζών. Αυτό που ονομάζουμε κατ’ ευφημισμό, κοινός νους, δεν είναι παρά ένα έξυπνο επιχείρημα της εκάστοτε εξουσίας να καθυποτάξει κάθε διαφορετική, ασυμβίβαστη και ελευθερόφρονα σκέψη. Και όπως πολύ εύστοχα και λακωνικά το διατύπωσε ο έλληνας πολιτικός Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας, «όταν το αρνί φύγει από την στρούγκα, το τρώει ο λύκος». Και στην προκειμένη περίπτωση, του σοβιετικού ποιητή Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, παρότι το ποιητικό αρνί, ήταν «βαμμένο κόκκινο και κουμουνιστικοτραφές», δεν άντεξε.

     Καταγράφω επίσης, μια ενδεικτική βιβλιογραφία για τον φουτουριστή δημιουργό, που επηρέασε μεταγενέστερα πολλούς ποιητές και καλλιτέχνες ανά την υφήλιο, και παραμένει ένα σύμβολο καθολικής ελευθερίας για τους σκεπτόμενους ανθρώπους, τώρα, που πέρασαν οι κομματικές και ιδεολογικές επαναστατικές ιδεοληψίες με τις οποίες μεγάλωσε ακόμα και η δική μου γενιά. Τα ποιήματα του Ρώσου ποιητή όπως διακρίνουμε από τις πληροφορίες που μας παρέχουν τα ίδια τα κείμενα, και τα θεατρικά του έργα, που μας άφησε πνευματική παρακαταθήκη, καθρεπτίζουν έναν διανοούμενο που είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στην τέχνη του, στην τέχνη της ποιήσεως, και υπερβολικά ανεπτυγμένο το ποιητικό του εγώ. Ο Μαγιακόφσκυ, θεωρούσε τον εαυτό του πνευματικό ηγέτη των νέων εξεγερμένων μαζών, επαναστάτη καθοδηγητή, προπαγανδιστή της τότε κομμουνιστικής πρακτικής και κυβερνητικής πολιτικής των ηγετών της σοβιετικής ένωσης. Ήθελε να είναι ο κομματικός ποιητής. Ήταν, το νέο αίμα της πνευματικής και πολιτικής αλλαγής που έφερνε μέσα του, και διατύπωνε με κραυγαλέο και βροντερό τρόπο μέσα στον ποιητικό του λόγο και τα προπαγανδιστικά του κείμενά, όπως του το μετάγγιζε, τόσο το κίνημα του Ρώσικου Φουτουριστικού κινήματος και οι εκπρόσωποί του, στην αχανή και εξαθλιωμένη οικονομικά αυτή χώρα, όσο και οι επαναστατικές διακηρύξεις των ηγετικών φυσιογνωμιών και πολιτικών προσωπικοτήτων της πατρίδας του, την εποχή εκείνη. Ο ποιητής, έτρεφε τυφλή εμπιστοσύνη, τόσο στην ηγετική ομάδα των συντρόφων του Λένιν, όσο και κατόπιν στον «μπόγια πατερούλη», δικτάτορα Στάλιν. Η άκριτη και αβασάνιστη ιστορικά και κοινωνικά, εμπιστοσύνη στα πολιτικά και επαναστατικά πρόσωπα της εποχής του, που είχε ο Μαγιακόφσκυ, ήταν το κυριότερο και καθοριστικότερο λάθος του ως ατόμου, ως διανοούμενου, ως Ρώσου σκεπτόμενου πολίτη. Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, βρέθηκε διχασμένος μεταξύ μιας φεουδαρχικής και θεολογικής άποψης της ερμηνείας της ιστορίας, όπως ήταν η μαρξιστική ιδεολογία, και μιας νέας γραφειοκρατικής και συντηρητικής εθνικιστικής μαρξιστικής πρακτικής, που σαν οδοστρωτήρας, κατέστρεφε τα πάντα στο πέρασμά της, τόσο μέσα στην ίδια του την χώρα, όσο και όπου επεκράτησε, πιστεύοντας ότι θα αλλάξει τον κόσμο, χρησιμοποιώντας την αλόγιστη βία, ως αναγκαίο κακό της επίτευξης των στόχων της. Η βία, δεν υπήρξε μόνο μαμή της ιστορίας, αλλά και της ίδιας της μαρξιστικής ιδεολογίας, ήταν σύμφυτη με τους ιστορικούς της καρπούς. Οι μαρξιστές, αδικαιολογήτως ενστερνίστηκαν την κάθε μορφής βία, για την ανατροπή των αστικών καθεστώτων και των ιστορικών τους επιτευγμάτων. Υιοθέτησαν μια πολιτική πρακτική συμπεριφορά που νομοτελειακά οδηγούσε μόνο στην εξαθλίωση και την καταστροφή. Οι ιδεολόγοι ιθύνοντες της επαναστατικής βίαιης επιβολής και πρακτικής της δικτατορίας του προλεταριάτου, δεν κατανόησαν, όπως και ο φουτουριστής ποιητής, ο Μαγιακόφσκυ, που δεν θέλησε να συνειδητοποιήσει, ότι οι μεγάλες πληθυσμιακά μάζες, της αχανούς χώρας του, δεν ήσαν έτοιμες για αυτό το πολιτικό, επαναστατικό και βίαιο εγχείρημα. Αν διαβάσει κανείς την Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης του Λέων Τρόσκυ- αυτό το δίτομο έργο που έχει μεταφραστεί και στα Ελληνικά-, θα διαπιστώσει που οδηγούνταν η όλη επαναστατική προσπάθεια από την πρώτη στιγμή, το ίδιο θα διαπιστώσει κανείς, αν ξεφυλλίσει και τις απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ περί του θέματος. Οι επαναστατικές διαδικασίες, οι κοινωνικές επαναστατικές ζυμώσεις που είχαν φανεί στην Ρωσία από τα τέλη του 19^ου αιώνα, και μας περιγράφονται παραστατικά από τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, τον Αλεξάντερ Πούσκιν, τον Λέων Τολστόι και άλλους Ρώσους αντιφρονούντες του Τσαρικού καθεστώτος της εποχής εκείνης, ανετράπησαν από μια ισχυρή ιστορικά προσωπικότητα, όπως ήταν αυτή του Λένιν, εν ονόματι μιας πολυπληθούς μάζας, που ούτως ή άλλως θα έμενε αμέτοχη στις ξαφνικές, βίαιες και αμφιβόλου σκοπιμότητας αιματηρές ανατροπές. Το μανιφέστο των Ρώσων Φουτουριστών που συνέταξε ο Μαγιακόφσκυ το 1912, ήταν εξίσου στενάχωρο και βίαιο όσο και οι διακηρύξεις του ηγέτη της Μαρξιστικής Επανάστασης. Το παρελθόν, και ιδιαίτερα το ιστορικό παρελθόν μιας χώρας, όπως και οι μακραίωνες παραδόσεις της, δεν σβήνονται με επαναστατικά διατάγματα, ούτε με γραφειοκρατικούς νόμους και φουτουριστικά νομοθετήματα περί καλού δημόσιου γούστου και άλλα «ιδεολογικά πρωτοποριακά τσιτάτα», οι κραυγές αγωνίας, τα φλογερά πάθη, η ολοκληρωτική αφοσίωση στον κοινό αγώνα για δικαιοσύνη, για εξάλειψη των οικονομικών αδικιών, για προσωπική ανεξαρτησία, κοινωνική απελευθέρωση και όλα τα ωραία ιδεώδη που συστηματοποίησε και κωδικοποίησε φιλοσοφικά και ίσως καλλιτεχνικά η Γαλλική Επανάσταση, δεν ήταν δυνατόν να οδηγήσουν στην τρομοκρατία της μαρξιστικής λενινιστικής πρακτικής και των μπολσεβίκων. Η ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, μας έδειξε, όχι μόνο που οδηγήθηκε η ίδια, καθώς ένα-ένα και με βίαιο τρόπο σκότωσε τα παιδιά της-αλλά και στο Ναπολεόντειο Βατερλό. Δεν μπορούσε να είχε καλύτερη τύχη, το επαναστατικό εγχείρημα των σλάβων μουζίκων, όταν μάλιστα, οι ηγέτες αυτού του πολύμορφου κινήματος θέλησαν να ξεριζώσουν με την βία και την καταστροφική επιβολή τον Ρώσο άνθρωπο από τις ρίζες του και τις παραδόσεις του, θρησκευτικές ή κοινωνικές. Ο Στάλιν, απλά έβαλε συντομότερα την ταφόπλακα, σε μια πεθαμένη υπόθεση. Ο Λένιν την γλύτωσε, γιατί έφυγε νωρίς, και δεν επωμίσθηκε το ιστορικό βάρος των επαναστατικών εγκλημάτων, και εκατομμυρίων διώξεων. Η Ωδή στην Επανάσταση του Μαγιακόφσκυ έγινε Ωδή στις εκατόμβες των μαρξιστικών σοβιετικών θυμάτων, της εποχής της εκβιαστικής προσωπολατρίας. Το Αριστερό Εμβατήριο που με τόσο πάθος και ηρωική έπαρση έγραψε ο Μαγιακόφσκυ, για έναν καλύτερο κόσμο, έγινε θρηνητική ελεγεία των κρατουμένων στα διάφορα στρατόπεδα της Σιβηρίας. Τα περισσότερα ποιήματα του Μαγιακόφσκυ, δεν είναι παρά προπαγανδιστικές ιδεολογικές μπροσούρες του τότε σοβιετικού καθεστώτος, όπως αντίστοιχα, πολλές ποιητικές συνθέσεις του δικού μας βάρδου ποιητή Γιάννη Ρίτσου, δεν είναι παρά ύμνοι σε μια χαμένη κόκκινη υπόθεση και τους ήρωές της. Η ποίηση ήταν για τον Μαγιακόφσκυ το προπαγανδιστικό υλικό για την επίτευξη των ιδεολογικών του μανιφέστων. Κομμουνιστής(σοβιετικού τύπου), καθοδηγητής της ανθρωπότητας, ήταν ο ρόλος που επέλεξε να ενσαρκώσει μέσα στην καλλιτεχνική ιστορία της εποχής του, όπως αντίστοιχα ο Μαρινέττι, κατεδαφιστής των πνευματικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων του παρελθόντος, έγινε υμνητής του Μουσολίνι. Ο Μαγιακόφσκυ, οραματίστηκε ένα φωτεινό μέλλον, χωρίς όμως να κατανοεί το σκοτεινό και ζοφερό παρών στο οποίο ζούσε, και του ζητούσαν να δημιουργήσει. Όταν το 1913, τέσσερα χρόνια πριν την επικράτηση των Μπολσεβίκων θα ανεβεί η τραγωδία του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, πίστευε ότι ο κόσμος, θα τον δεχόταν σαν τον νέο του καθοδηγητή, και όταν δύο χρόνια μετά, θα δημοσιεύσει το Σύννεφο με τα παντελόνια, ο δικός του φουτουρισμός, θα μετατραπεί σε έναν αυτοσκοπό κοινωνικής και επαναστατικής επιβολής του πάνω στις μεγάλες μάζες. Οι επαναστατικές διεργασίες των πολιτικών και στρατιωτικών ομόδοξων ιδεολογικά και πολιτικά συντρόφων του, δεν ήταν δυνατόν και ούτε τους ενδιέφερε να κατανοήσουν, ποιο ήταν το ποιητικό επαναστατικό όραμα του νέου ποιητή, απλά τον χρησιμοποίησαν για να προπαγανδίσουν την δική τους καθεστωτική θέση και ερμηνεία του μαρξισμού. Τι μπορούσε να κατανοήσει από την ποίηση του Μαγιακόφσκυ, ο αντιδιανοούμενος και πολιτικός δικτάτωρ πατερούλης; Ούτε ο Λένιν κατανοούσε την ποίησή του, όπως πολύ τεκμηριωμένα μας εξέθεσε τόσο ο Άρης Αλεξάνδρου στην μελέτη του, όσο και η σύντροφός του Καίτη Δρόσου στην δική της μελέτη. Μάλιστα, ο Άρης Αλεξάνδρου, κάνει μια εύστοχη επισήμανση μεταξύ των άλλων ορθών του παρατηρήσεων για τον ποιητή, γράφει:

«Το δράμα του Μαγιακόφσκυ είναι ότι προσπάθησε-και φυσικά δεν το κατόρθωσε-να συμβιβάσει δύο ασυμβίβαστες ιδιότητες: του πολιτικού και του ποιητή. Εντάχθηκε στην Επανάσταση, επέμενε όμως ως το τέλος να μάχεται με τα δικά του όπλα….».

Τα ποιήματά μου στέκουν προσοχή

μπούκα με μπούκα στέκουν

οι τίτλοι σαν τα πυροβόλα

ετοιμοπόλεμα

και πάντα επί σκοπόν

κάθε στιγμή.  

     Εκείνο που δεν κατανόησε ο διανοούμενος και πολυπράγμων φουτουριστής ποιητής, αυτός ο ατσαλένιος διανοούμενος, είναι ότι η ιστορία των ανθρώπων, δεν αλλάζει με τον ποιητικό λόγο, ούτε με την συγγραφή επαναστατικών ωδών, αλλά με την αιματοβαμμένη πρακτική των κάθε είδους πολιτικών. Τι μπορούσε να κατανοήσει ο Ίλιτς Ουλιάνοφ Λένιν, από τον επαναστατικό οίστρο του Μαγιακόφσκυ, παρά μόνο, ότι ταίριαζε με την ατομική πολιτική του πρακτική και σχεδιασμό. Πως μπορούσε να χωρέσει, ο πρωτοποριακός, στον συνολικό του σχεδιασμό λόγος και κείμενα του Ρώσου ποιητή, στο μονοδιάστατο και αδίστακτο πολιτικά άτομο, τον Ιωσήφ Στάλιν; Τι να καταλάβει από φουτουρισμό, ο Ζντάνωφ, και οι ραβδούχοι υπερασπιστές της μαρξιστικής ιδεολογίας, πολιτικής επιβολής και κομματικής πρακτικής; Γιατί να απασχολήσει η επαναστατική ποιητική γραφή του Μαγιακόφσκυ, τις μεγάλες πληθυσμιακά μάζες της εποχής του; Το σφυρί και το δρεπάνι, δεν ταυτίζονται με την πέννα και τον σβηστήρα, με την λύρα και το τόξο. Άλλος ο ρόλος του προλεταριάτου και άλλος ο ρόλος του ποιητή διανοούμενου. Αυτό δεν το κατάλαβε μάλλον, ο νέος σοβιετικός πολίτης, ο σύντροφος Μαγιακόφσκυ, από εκεί αρχινά και η πνευματική του διχοστασία, η ψυχική του αναστάτωση. Προσπάθησε να συμβιβάσει την πολιτική με την τέχνη, και μάλιστα, όχι μια οποιαδήποτε πολιτική, ούτε μια οποιασδήποτε μορφής τέχνη. Μια εν εξελίξει και αδιαμόρφωτη επαναστατική πρακτική, και κυβερνητική κυριαρχία, όπως ήταν η σοβιετικής μορφής ερμηνεία της μαρξιστικής ιδεολογίας, της Οκτωβριανής επανάστασης, δεν μπορούσε να δεχτεί καμία αμφισβήτηση, ήταν μιας μεγάλης πνοής στρατιωτική και πολιτική αλλαγή, που οδηγήθηκε σε ένα απέραντο νεκροταφείο αντιφρονούντων. Από την άλλη, ο φουτουρισμός, όσο και να λάτρεψε την δύναμη και την ισχύ, την τεχνολογία και τα επιτεύγματά της επιστήμης, ιστορικά γνωρίζουμε, ότι συνδέθηκε με τον Φασισμό, με τον δικτάτορα-ήρωα ηγέτη, η σύμπλευση με τους μπολσεβίκους, που έδιναν προτεραιότητα στις μάζες και όχι στο άτομο-μονάδα, δεν ήταν εύκολη συνύπαρξη. Ο Μαγιακόφσκυ, θεώρησε την επανάσταση των μπολσεβίκων, όπως και άλλοι κυβοφουτουριστές, σαν μια ευκαιρία, να γίνει ο αντίστοιχος Λένιν της ποίησης. Οι λέξεις που χρησιμοποιούσε στην ποίησή του, ήθελε να ήταν ο κινητήριος ιμάντας της επαναστατικής προπαγάνδας του κόμματος και των στελεχών του, να είναι οι σφαίρες που θα εξολοθρεύσουν τους ιδεολογικούς αντιπάλους του νέου καθεστώτος.  Πολύ αργά κατάλαβε, ότι το κόμμα και οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί του, ήταν αδιάφορο προς τους ποιητικούς του σχεδιασμούς, οι άνθρωποι του κόμματος ενδιαφέρονταν μόνο να βρουν πειθήνιους εκφραστές του επαναστατικού τους προγράμματος, το κόμμα χρειάζονταν μόνο την προπαγανδιστική υμνολογία και καλλιτεχνική ρητορική του Μαγιακόφσκυ, για την στερέωση του νέου καθεστώτος, και την δημόσια εικόνα του στο εξωτερικό. Ο Μαγιακόφσκυ, διχάστηκε μεταξύ του ποιητή-προφήτη των παλιότερων χρόνων, και του ποιητή-υπηρέτη των νέων καθεστώτων αντιλήψεων, συγκεκριμένου ιδεολογικού χρωματισμού και ιστορικών επιλογών. Όσο και αν αγωνίστηκε με αυτοθυσία και ατομική αυταπάρνηση για να διαδώσει και προπαγανδίσει τις αρχές και τις αξίες, της σοβιετικού τύπου ερμηνείας της μαρξιστικής ιδεολογίας την περίοδο της Οκτωβριανής Επανάστασης, για τους ιθύνοντες της κομματικής καθαρότητας, παρέμεινε ένας ακατανόητος ποιητής, ένας ποιητής που θυσίασε τον επαναστατικό του οίστρο στο όνομα της εφαρμογής της κυβερνητικής καθαρότητας, της πιο σκοτεινής περιόδου, του Στάλιν. Αν χρησιμοποιούσαμε μια τετριμμένη πολιτική ορολογία των παλαιότερων χρόνων, θα γράφαμε ότι ήταν ένας λακές της κομματικής προπαγάνδας, και της τότε σοβιετικής εξουσίας. Η ορμητικότητά του, σκόνταψε πάνω στα αδιέξοδα της ίδιας της πολιτικής επανάστασης. Το όραμα ενός ποιητή, δεν ταυτίζεται συνήθως με το πολιτικό όραμα ενός πολιτικού ηγέτη. Η υψωμένη γροθιά της επανάστασης δεν κρατά ειρηνοποιό μολύβι, αλλά, πύρινη δάδα που κατακαίει τα πάντα, ακόμα και τα ίδια τα επιτεύγματα της επανάστασης σε βάθος χρόνου. Ποιητικά σοβιέτ, ούτε υπήρξαν ούτε μπορεί να υπάρξουν μέσα στο διάβα της ιστορίας.

     Το ποιητικό έργο του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, του πιο σοβιετικού ποιητή από τους ποιητές εκείνης της περιόδου, είτε μεταφράζονται απευθείας από τα Ρώσικα, όπως είναι οι μεταφράσεις του Άρη Αλεξάνδρου ή της Καίτης Δρόσου, είτε από τα Γαλλικά, όπως του νομπελίστα μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, ή ακόμα και οι μεταφράσεις του Πέτρου Ανταίου,-που δεν χρησιμοποιώ στην ανάγνωση της παρούσας μελέτης- για να αναφέρω ενδεικτικά μόνο πρόσωπα, είναι ένα ποιητικό έργο ορισμένες φορές δαιμονικό στην σύλληψή του, όπως είναι δαιμονικά και τα έργα αρκετών φουτουριστών της εποχής εκείνης. Μιας ιστορικής εποχής εν διαμορφώσει που οι κάθε είδους και πρακτικής ιδεολογίες, κατείχαν ισχυρή θέση μέσα στις συνειδήσεις των μεγάλων μαζών. Μόνο, που να, θεωρώ, και ίσως να κάνω λάθος, ότι το Αιζενστανικό ανθρώπινο φίδι, που έρχεται με κεριά και θρησκευτικά σύμβολα, να παρακαλέσει τον Ιβάν τον Τρομερό να επιστρέψει στην εξουσία, είναι πάντα επίκαιρο όπως και να το ερμηνεύσει κανείς, και από όποια όχθη της ιστορίας και αν περπατά.

     Η περίπτωση του δικού μας, αγωνιστή βάρδου της ρωμιοσύνης, ποιητή Γιάννη Ρίτσου, έχει ιδιαίτερη μεταφραστική βαρύτητα, μια που μέχρι το τέλος του εγκόσμιου βίου του, ο ποιητής, στάθηκε ιδεολογικός βιγλάτορας και κοινωνικά μαχόμενος, ηρωικός αγωνιστής πιστός στην κομματική του ταυτότητα, που ήταν και ιδεολογική κομματική ταυτότητα και στάση ζωής και του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ, που η αυτοκτονία του, παραμένει ακόμα και σήμερα ένα μυστήριο μάλλον, και που του πρόσφερε-σε ατομικό ανθρώπινο επίπεδο-την δυνατότητα να μην εμπλακεί μεταγενέστερα, σαν ποιητής, στην δικαιολόγηση ή την αναίρεση των ποιητικών του καταθέσεων, καθώς ο ιστορικός χρόνος, αφαίρεσε το αιματοβαμμένο πέπλο της επανάστασης και φανερώθηκε το ερεβώδες και ακανθώδες πρόσωπό της. Η δική μου γενιά, ή τουλάχιστον εγώ, γνώρισα την ποίηση του Μαγιακόφσκυ πρώτα από την μετάφραση του Γιάννη Ρίτσου και κατόπιν από την «Δεύτερη Γραφή» του Οδυσσέα Ελύτη. Κατόπιν παρακολουθήσαμε το ανέβασμα των θεατρικών του έργων, είτε από επίσημους θεατρικούς φορείς, είτε από ερασιτεχνικούς θιάσους.        

ΈΡΓΑ

• ΘΕΑΤΡΙΚΑ

(Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκη Τραγωδία/ Μυστήριο-Μπούφφ/ Ο κοριός/ Το χαμάμ), μτφ. Άρης Αλεξάνδρου , τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Α. Κουλουφάκου για λογαριασμό της Καίτης Δρόσου χ.χ.(1962;)

• Ερωτικά Γράμματα στη Λίλια Μπρίκ, μτφ. Τασούλα Καραϊσκάκη, θεώρηση από τα ρωσικά Κώστας Φυλακτόπουλος, επιμέλεια κειμένου: Τζένη Μαστοράκη, Οδυσσέας 1978

• Ποίηση και Επανάσταση, επιλογή-μτφ: Αντώνης Βογιάζος, Θεμέλιο 1984

• Πως ανακάλυψα την Αμερική, πρόλογος-μτφ: Νίκος Παπανδρέου, Σύγχρονη Εποχή 1987, γ΄ έκδοση συμπληρωμένη

• Πως φτιάχνονται τα ποιήματα, μτφ. Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, τυπογραφική επιμέλεια: Μαρία Κυρτζάκη, Ύψιλον 1988

• ΠΟΙΗΜΑΤΑ, πρόλογος και απόδοση: Γιάννης Ρίτσος, 17^η έκδοση, Κέδρος 1993

• ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ. Ποίηση και Επανάσταση/ Έρωτας και Επανάσταση/ Σάτιρα/ Αυτός Είμαι-Αυτοβιογραφία., μτφ.-εισαγωγή-σημειώσεις: Πέτρος Ανταίος, Οδυσσέας 2001

• Η 4^η Διεθνής, μτφ. Χρύσα Προκοπάκη-Δημήτρης Σπάθης. Claude Frioux, Για την 4^η Διεθνή του Μαγιακόβσκη, μτδ. Μαριάννα Δήτσα, περιοδικό Ο Πολίτης 2005

• Φυσώντας των σπονδύλων μου το φλάουτο και  άλλα οκτώ ποιήματα, μτφ. Γιώργος Κεντρωτής, δ/νση σειράς: Ειρήνη Πολίτη, Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός 2007

• Η δική μου Αμερική, μτφ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδ. Το Ποντίκι 2007

• Majakowskis letzte Liebe-Them: A Memoir of Parents, Φρανσιν ντι Πλεσι Γκρεϊ: επιμέλεια, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Ερωτικές επιστολές. Μετάφραση από τα αγγλικά: Σοφία Σκουλικάρη. Θεώρηση-Μετάφραση ποιημάτων από τα Ρώσικα: Σταυρούλα Αργυροπούλου, Μεταίχμιο 2009

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Roman Jakobson, O Pokolenii Rastrativshem Svoiki Poetov Smert Vladimira Majakovskogo, Roman Jakobson, Το πρόβλημα Μαγιακόβσκη- Μια γενιά που σπατάλησε τους ποιητές της. Μτφ. Ρένα Κοσσέρη, Έρασμος 1977

• Lili Brik, con Majakovskij intervista di Carlo Benedetti- Λίλι Μπρίκ, με τον Μαγιακόφκι, μτφ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, Θεμέλιο 1979

• Κλωντ Φριού, ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ από τον ίδιο, μτφ-επιμέλεια: Παναγή Λυγούρη, Αλφειός 1982

• Άρης Αλεξάνδρου, Μαγιακόφκη η αυτοκτονία του, εκδόσεις της μη άμεσης επανάστασης χ.χ. (1980; -25 δραχμές)

• Οδυσσέας Ελύτης, Δεύτερη Γραφή, Ίκαρος 1976

(Στων σπονδύλων τον αυλό-Πρόλογος Ι,ΙΙ,ΙΙΙ/ Η καταπληκτική περιπέτεια του Βλαδίμηρου Μαγιακόφκσι ένα καλοκαίρι στην εξοχή/ Η γέφυρα του Μπρούκλιν

• Άρης Αλεξάνδρου, ΔΙΑΛΕΞΑ. Συγκέντρωση υλικού-Βιογραφικά σημειώματα-Σχόλια: Καίτη Δρόσου, Τυπογραφείο Κείμενα 1984

(Εγώ/Αυτοκινητάδα/Ξεπούλημα/Αίτηση/Συνομιλία μ’ έναν φοροεισπράκτορα περί ποιήσεως/Μ’ όλη μου τη φωνή)

• Καίτη Δρόσου, Ο «ΑΠΟΣΤΑΤΗΣ» ΜΑΓΙΑΚΟΒΣΚΗ ΚΑΙ Η ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, Ύψιλον 1990

• Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Ο ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ, Τα εύκολα και τα δύσκολα, επιμέλεια-Διόρθωση: Μαρία Αποστολοπούλου, Ελληνικά Γράμματα 2000

• Τουρμπγιερν Σέβε, Φλέγομαι, μτφ. Γρηγόρης Ν. Κονδύλης, Scripta

• Γ. Ν. Παπαδημητρίου, Ταλέντο και Τέχνη, Αθήνα χ.χ.

• Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ημεδαπή Εξορία,

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

• Α. Ρ.: μετάφραση, του Λ. Νικουλίν, «Μαγιακόφσκυ», περ. Ελεύθερα Γράμματα τχ. 16/24-8-1945

• Γιάννα Χριστοφή: μετάφραση, «Ο άνθρωπος πριν εφτά χρόνια», περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.11/1954

• Παύλος Τίβερης: μετάφραση, «Το φλάουτο των Σπονδύλων», περ. Φιλολογική Πρωτοχρονιά τ.17/1960

• περ. Θέατρο τχ. 6/11,12,1962

• Πάολο Μπαζέβι, Ο Στάλιν συγχώρεσε τον Μαγιακόφσκι, περ. Επίκαιρα τχ. 411/17-6-1976

• Claude Frioux, Απ’ αφορμή την «4^η Διεθνή» του Μαγιακόβσκη, περ. Ο Πολίτης τχ. 15/12-9/1977

• Έλενα Χουζούρη, Ο ποιητής της Οχτωβριανής Επανάστασης, περ. Τέχνη και Πολιτισμός τχ. 6-7/10,11,1980

• Γιώργος Μολέσκη, Οι μεταφράσεις του Μαγιακόφσκι στα ελληνικά, περ. Αντί τχ. 257/2-1-1983

• Γ. Σαραντόγλου, Διπλή επίσκεψη στην αυτοκτονία του Μαγιακόβσκι μέσα από τα επιθανάτια κείμενα του Λέοντος Τρότσκι και του Αβδρέα Μπρετόν, περ. Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση τχ.41/11,12,1984

• Ν. Α., Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι, περ. Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση τχ. 49/3,4,1986

• περιοδικό Ραδιοτηλεόραση τχ.;/21-3-1989, Τα μεγάλα ονόματα της Ρωσίας (ντοκιμαντέρ)

• περ. η λέξη τχ. 120/3,4,1994

• Μαργαρίτα Αβραμοπούλου: μετάφραση Victor Terras, A History of  Russian Literature, Yale University Press. The silver age, Mayakovsky,  περ. Έλευσις τχ. 1/9,1993

• περ. Ομπρέλα τχ.38/9,11,1997 και τχ. 39/12,1997

• περ. Διαβάζω τχ. 57 και 121

• περ. Νέα Εστία τχ, 1140/1-1-1975

• Χριστίνα Ντουνιά, περ. Αντί τχ. 252/20-1-1984, Η Αριστερά του ’30 και «το ταμπούρλο της Οχτωβριανής επανάστασης». Με αφορμή τις ελληνικές μεταφράσεις του Μαγιακόφσκι στο Μεσοπόλεμο.

• Η Αυγή 10/11/1974, μετάφραση (αποσπάσματα) Το ποίημα του Οχτώβρη.

• Ελευθεροτυπία 21/12/1975, Ο ποιητής που ήθελε το μέλλον ΤΩΡΑ…

• Το Βήμα 14/10/1979, Ο έρωτας που σημάδεψε τη ζωή του Μαγιακόφσκι

• Δημήτρης Ραυτόπουλος, Η Αυγή 23/3/1980, Ο Μαγιακόβσκη ατο αναμορφωτήριο

• Πέτρος Ανταίος, Η Αυγή 31/10/1982, Σαν ζωντανός μιλώντας με τους ζωντανούς

• Πέτρος Ανταίος, Η Αυγή 23/10/1983, Ο Μαγιακόφσκι συνεχίζει να ταξιδεύει…

• Ελένη Βαροπούλου, Το Βήμα 16/10/1988, Θέατρο Μαγιακόφσκι

•Η Πρώτη 21/3/1989, Ο Μαγιακόφσκι η ποίηση και η επανάσταση

• Τα Νέα της Μόσχας 26/3/1989, Ο Κοριός του Μαγιακόφσκι στην Αθήνα από το Θέατρο του Σοβιετικού Στρατού.

• Τα Νέα 21/11/1990, Εγώ ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι στο Βόλο

• Κατερίνα Κοσκινά, Το Βήμα 25/2/1990, Ένας ποιητής στην καρδιά της KGB.

• Τα Νέα 20/1/1991, Η Μόσχα ανακαλύπτει τον Μαγιακόφσκι

• Τα Νέα 13/7/1992, Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ…

• Η Καθημερινή 17/4/1993, Δολοφονία η αυτοκτονία του Μαγιακόφσκι;

• Θανάσης Σκαμνάκης, Πριν 30/5/1993, Ανάμεσα στη μεγαλοφυϊα και την τρέλα.

• Ο Ριζοσπάστης 18/7/1993, Ποίησε επανάσταση/Φωνή του μέλλοντος.

• Δημήτρης Μητρόπουλος Το Βήμα 25/7/1993, Β. Μ η υπερβολή ενός επαναστάτη

• Σαράντος Φράγκος, Πριν 19/9/1993, Βλαντιμιρ Μαγιακόφσκι 100 χρόνια.

• Δ. Β., Κυριακάτικη 17/10/1993, Γιατί αυτοκτόνησε; Μαγιακόβσκι

• Ο Ριζοσπάστης 5/3/1995, Η πρώτη Αγάπη

• Το Βήμα 26/11/1995, Ήταν ο Μαγιακόφσκι γελωτοποιός του σταλινισμού;

• Το Βήμα 23/4/1995, Νέα στοιχεία για τον Μαγιακόφσκι

• Γιάννης Οικονόμου, Η Εποχή 16/4/1995, Ρωσικές ερμηνείες του Μαγιακόβσκη.

• Κ. Ξ. Γιαννόπουλος, Η Εποχή 3/3/1996, Ρωσική Πρωτοπορία ή η σφαίρα που σκότωσε το Μαγιακόφσκι.

• Γιάννης Βούλγαρης, Η Αυγή αρ. 29/ 25/5/1997, Ο Μαγιακόφσκι, ο Τρόντι και η σμαραγδένια τίγρη.

• Χρήστος Ξανθάκης, Ο διαφημιστής Μαγιακόβσκι, Κυριακάτικη 19/12/1999

• Όλγα Μπακομάρου, Ελευθεροτυπία 23/10/1999

• Γιώργος Καρουζάκης, Μαγιακόφσκι. Νεκρός για «πρώτη» φορά!,  Ελευθεροτυπία 18/10/1999

• Έλενα Χουζούρη, δημιουργοί που σημάδεψαν τον αιώνα, Ελευθεροτυπία 14/4/2000

• της Πάρης Σπίνου, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 4/6/2000, Άγνωστα ντοκουμέντα στη βιογραφία του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι από το Μήτσο Αλεξανδρόπουλο.

• Γρηγόρης Τραγγαμίδας, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 2/7/2000, Ταγμένος στην ποίηση και την επανάσταση.

• Έφη Φαλίδα, Τα Νέα 28/7/2000, Η «απρόσιτη έκρηξη» Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι

• Σάκης Ναντζανάς, Η Αυγή 21/1/2001, Ο Μαγιακόφσκι δηλώνει το πνεύμα της ανατροπής…

• περ. Αθηνόραμα τχ. 92/15-2-2002, Μαγιακόφσκι Φλεγόμενος, μια διαφορετική ανάγνωση.

• Πόλυ Κρημνιώτη, Η Κυριακάτικη Αυγή 18/2/2001, Μια ζωή φλεγόμενη.

• Ελένη Γκίκα, Έθνος 24/3/2001, Ο ποιητής-σύμβολο

• Ελευθεροτυπία 21/2/2002, Οι θεατρικές πρεμιέρες του διημέρου σε Αθήνα-Βόλο-Θεσσαλονίκη.

• περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 1671/23-2-2002, Μαγιακόφσκι Φλεγόμενος.

• Αθηνά Κακολύρη, Η Κυριακάτικη Αυγή 24/2/2002, Β. Μαγιακόφσκι: Στην μάχη ως την ύστατη ώρα.

• της Πόλυς Κρημνιώτη, Η Αυγή 14/3/2002, Μαγιακόφσκι

• Η. Λ., περ. Αθηνόραμα τχ. 97/21-3-2002, Οράματα και πάθη

• περιοδικό Symbol 18/5/2002, Vladimir Mayakovsky.

• Γιώργος Βύρωνας Δάβου, Η Κυριακάτικη Αυγή 8/9/2002, Προφητική ποίηση και επικαιρότητα. (Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα/ Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ)

• Ελένη Γκίκα, Έθνος 3/11/2002, Ο έφηβος ποιητής της επανάστασης.

• Αναστάσης Βιστωνίτης, Το Βήμα 5/1/2003, Πυροβολώντας το μέλλον.

• Αγγελική Πούλου, Οδηγητής τχ.944/11,2007, Β. Μαγιακόφσκι «Εμένα μου ανατέθηκε η φάμπρικα των λέξεων»

• Σοφία Αδαμίδου, Κυριακάτικος Ριζοσπάστης 24/1/2010, Οραματίστηκε το φωτεινό μέλλον της ανθρωπότητας

Διάφορες βιβλιοκριτικές

•Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Ο Μαγιακόφσκι, Ελληνικά Γράμματα

Περ. Δίφωνο τχ. 62/11,2000

Έθνος ;

Περ. Ραδιοτηλεόραση τχ. 1593/1-9-2000

Ημερησία 2/9/2000

Επενδυτής 10/9/2000

Γιώργος Κεντρωτής, Το Βήμα 24/9/2000, το καθαρό πουκάμισο

Ελευθεροτυπία 24/9/2000

Κυριακάτικη 24/9/2000

Αρ. Ελληνούδη, Ο Ριζοσπάστης 8/10/2000

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία-Βιβλιοθήκη 6/10/2000, Η βιογραφία ενός μακρινού και τόσο κοντινού «συντρόφου»

Τάκης Μενδράκος, Η Αυγή 3/12/2000, Η ιστορία μιας κομμένης κραυγής

• Λιλή Μπρίκ, Ερωτικά Γράμματα, Οδυσσέας 1978

Επίκαιρα τχ. 527/7-9-1978

Επίκαιρα τχ. 529/21-10-1978

• Roman Jakobson, Το πρόβλημα Μαγιακόφσκι, Έρασμος 1977

Θεόδωρος Γεωργίου, περ. Διαβάζω τχ.

• Άντζελο Μαρία Ριπελίνο, Ο Μαγιακόφσκι και το ρώσικο πρωτοποριακό θέατρο, Κέδρος  1978

Μαρία Παπαδοπούλου, Τα Νέα 24/11/1978

• Β. Μαγιακόφσκι, Πως ανακάλυψα την Αμερική, Σύγχρονη εποχή

Κώστας Τσαούσης, Έθνος 12/7/1987

• Β. Μαγιακόφσκι, Ποίηση και Επανάσταση Θεμέλιο, μτφ. Αντώνης Βογιάζος, και, Ποίηση, μετάφραση Πέτρος Ανταίος τόμοι Ι, ΙΙ, Οδυσσέας

Κώστας Σταματίου, Τα Νέα 6/8/1983

• Μαγιακόφσκι, Σύννεφο με παντελόνια, μτφ. Χρήστος Βάθης, Γιώργος Κεντρωτής, Ίσκρα 1992

Η Καθημερινή 16/2/1992

• Καίτη Δρόσου, Ο αποστάτης Μαγιακόφσκυ…., Ύψιλον

Τα Νέα 20/10/1990

Το Βήμα 21/11/1993

     Πληροφορίες για τον ποιητή, υπάρχουν και στις τρεις ιστορίες της ρώσικης λογοτεχνίας που κυκλοφορούν στα ελληνικά.

     Στις 15 Μαρτίου του 1980, στον κινηματογράφο «Έλλη» στην Αθήνα, Ακαδημίας 64, μαζί με τον φίλο Στέλιο Πισσαρίδη, παρακολουθήσαμε την κινηματογραφική ταινία «Ο Μαγιακόφσκι χαμογελάει». Έγχρωμη σοβιετικής παραγωγής ταινία σε σκηνοθεσία Σεργκέι Γιουτκέβιτς, με την Ίγια Σαβίνα.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πρώτη γραφή σήμερα, Σάββατο, 20 Φεβρουαρίου 2016

Πειραιάς 20/2/2016

Υ. Γ. Ψαράκια όλου του αντίθετου ρεύματος κολυμπήστε μέσα στα ποτάμια της ποίησης.