Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης Ανθολογούμενος

Ο  Γιώργος  Σεφέρης   Ανθολογούμενος

                         Λίθοι γραμμάτων λαλέοντες ή ο τρύγος των ανθολογιών

 

     Κακοτράχαλος και  παρακινδυνευμένος ο δρόμος του ανθολόγου, διαισθάνεται ότι βαδίζει πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί αποφασίζοντας να συντάξει και να κυκλοφορήσει μια ανθολογία, ακόμα και «προσαρμοσμένη», ακολουθώντας για την ακρίβεια, τα προσωπικά του και μόνο ποιητικά, διηγηματικά, δοκιμιακά, μουσικά, εικαστικά, αισθητικά κλπ. γούστα, μην λαμβάνοντας υπόψη του τα γούστα των αναγνωστών του καιρού του. Οι επιλογές του βασίζονται «αποκλειστικά» μόνο στα των διαβασμάτων των του περιπλανήσεις, κριτήρια και εμπειριών του προτιμήσεις. Ακόμα και τα όρια της εξάντλησης της «αυστηρότητάς» του είναι περιορισμένα, στηρίζονται σε προδιαγραφές που καθορίζονται από εξωγενείς των αποφάσεών του τεχνικές ή οικονομικές δυσκολίες και παράγοντες, που υπερβαίνουν τις καλές του προθέσεις. Παραδείγματος χάριν οι περιορισμοί που μπορεί να έχει από τον εκδότη του, για το πόσες σελίδες θα έχει η ανθολογία, τον περιορισμό του όγκου του επιλεγμένου ανθολογούμενου υλικού. Για την διάταξη της ύλης, στο ποιές ποιητικές μονάδες ή ποιητές θα αφήσει απέξω. Στο αν η ανθολογία συνοδεύεται και από φωτογραφικό υλικό των ποιητών ή ιστορικά ντοκουμέντα της εποχής που εκδόθηκαν οι συλλογές. Αν ο ή οι τόμοι θα εμπλουτίζονται με εικαστικές παραστάσεις ή εμβόλιμες ένθετες φωτογραφίες, κάτι που σημαίνει ότι θα αυξηθεί το κόστος της τιμής της. Αν θα συμπληρώνεται με εργογραφικά και βιβλιογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων. Αν θα συνοδεύεται με cd. με τις φωνές των ποιητών. Το εξώφυλλο, η επιμέλεια της έντυπης ύλης, οι διορθώσεις, η βιβλιοδεσία, το χαρτί, η τιμή και άλλες τεχνικές της εκτύπωσης λεπτομέρειες παίζουν ρόλο στο πώς και πότε θα εκδοθεί και θα κυκλοφορήσει μία ανθολογία. Δεν γνωρίζουμε (εμείς οι αναγνώστες) στο αν ο ανθολόγος έχει άμεση ή έμμεση σχέση με όλα αυτά, ή η ευθύνη του, σταματά στην παράδοση της εργασίας του στον εκδότη. Αν ασφαλώς παραβλέψουμε την περίπτωση εκείνη στην οποία ο συγγραφέας-ανθολόγος εκδόσει το έργο του με δικά του έξοδα, αναλαμβάνοντας ο ίδιος και την διάθεσή του στο εμπόριο. Τα παλαιότερα χρόνια συναντούσαμε τις περιπτώσεις των χορηγιών ή των προεγγραφών στην μελλοντική έκδοση ενός βιβλίου. (Αρκετά εξώφυλλα και τελευταίες σελίδες βιβλίων περασμένων δεκαετιών μας πληροφορούν για αυτές τις περιπτώσεις.). Άλλα ζητήματα που ενδεχομένως θα προκύψουν, είναι στο αν στην ανθολόγηση θα παρέμβει και ο εκδότης,-έχουμε συναντήσει αρκετές περιπτώσεις, όπου ο εκδότης είναι και ο ίδιος ποιητής, συγγραφέας, ώστε να έχει και έναν επιπλέον λόγο στην σύνταξη της ύλης. Βλέπε τον συγγραφέα Μιχάλη Περάνθη, τον ποιητή Γιάννη Κορίδη, τον πειραιώτη πεζογράφο Ευάγγελο Ρόζο, τον ποιητή Μιχάλη Γκανά, τον θεολόγο Δημήτρη Μαυρόπουλο, τον συγγραφέα Χρήστο Κουλούρη, τον Τάσο Κόρφη, κ.ά. που έχουν και την ιδιότητα του ποιητή-λογοτέχνη και του εκδότη. Ή τις περιπτώσεις των ποιητών εκδοτών περιοδικών, όπως είναι ο Αντώνης Φωστιέρης, ο πειραιώτης Γιώργος Χρονάς, ο Κώστας Παπαγεωργίου, ο Γιάννης Δάλλας, ο Νάνος Βαλαωρίτης κλπ. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε και τις περιπτώσεις Ανθολογιών που βασίζονται στις συμμετοχές ποιητών και ποιητριών σε λογοτεχνικό περιοδικό που εκδίδει ο ίδιος ο εκδότης. Βλέπε τα «Ποιητικά τετράδια φθινοπώρου, «Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης» των εκδόσεων του περιοδικού Μανδραγόρας, Αθήνα 2000, εκδότης του ο συγγραφέας Κώστας Κρεμμύδας, όπου το περιεχόμενό της και οι ποιητές της προέρχονται «Ποίηση από τις σελίδες του «Μανδραγόρα»».  Βλέπε σελίδα 21-90. Αυτός ή αυτή που θα θελήσει να κυκλοφορήσει μία ανθολογία, οφείλει να έχει ξεκαθαρίσει τις χρονικές περιόδους που θα περιλαμβάνει το ανθολογούμενο υλικό του, τις λογοτεχνικές γενιές από τις οποίες θα προέρχονται οι ανθολογούμενοι, τις σχολές που αυτοί σύμφωνα με τους γραμματολόγους εντάσσονται, ίσως και τα ρεύματα που ακολουθούν. Κατόπιν αντιμετωπίζουμε το «δίλημμα», με πόσα ποιήματα θα συμμετάσχει ο κάθε ποιητής και από ποια συγγραφική του περίοδο. Πώς θα αποφευχθεί η επανάληψη ενός ποιητικού υλικού ώστε η νέα ανθολογούμενη δουλειά, να έχει ξεχωριστή ταυτότητα από τις προγενέστερες. (Να μην είναι μία πρόταση από τα ίδια).  Μετά, πρέπει να αποφασίσουν ο ή οι ανθολόγοι, αν η ανθολογία θα είναι μεικτή. Δηλαδή, αν θα περιλαμβάνονται σε αυτήν ελληνικές μαζί με ξένες ποιητικές φωνές. Βλέπε ενδεικτικά την περίπτωση του ποιητή, μεταφραστή και ανθολόγου Άρη Δικταίου και τις ανθολογικές του εργασίες. Ή την περίπτωση του ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Κ. Καραβασίλη και την ανθολογία του, «Η γυναίκα των νερών στη λυρική ποίηση»-από τον Όμηρο έως τον Ελύτη, εκδ. Δελφίνι 1994. Ένα κεντρικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, είναι από πού θα αντλήσει το υλικό του ο ανθολόγος. Θα χρησιμοποιήσει μόνο τις συλλογές των ποιητών που κατέχει και έχει διαβάσει; αυτές που κυκλοφορούν στις προσθήκες των βιβλιοπωλείων και τα ράφια των βιβλιοθηκών; Ή μήπως θα στηριχθεί και σε άλλες πηγές; Όπως είναι τα πάσης φύσεως περιοδικά (που συναντάμε στις σελίδες του ανέκδοτα ποιήματα, διηγήματα, νουβέλες κλπ.), στα αμιγώς λογοτεχνικά περιοδικά, στα διάφορα έντυπα, στις σελίδες ορισμένων εφημερίδων. Θα αντλήσει το υλικό του από τις σελίδες προγενέστερων ανθολογιών, βιβλία, χειρόγραφα των ποιητών, ανέκδοτη εργασία τους, ακόμα ίσως, και ξενόγλωσσες εκδόσεις, Άπαντα δημιουργών κλπ. Οφείλουμε ακόμα να λάβουμε υπόψιν μας (ο ανθολόγος) τις περιπτώσεις εκείνες όπου ο ποιητής ενδέχεται να έχει ή να θέλει να αναθεωρήσει την πρώτη γραφή ενός έργου του, μιάς σύνθεσής του, μιάς ποιητικής του μονάδας και να την επεξεργαστεί εκ νέου με προσθαφαιρέσεις του υλικού του. Κάτι που σημαίνει ότι, έχει μπροστά του-ο ανθολόγος-δύο εκδοχές του παραχθέντος ποιητικού υλικού του συγγραφέα. Ενδέχεται εξίσου αισθητικά άρτιες και ισάξιες. Συναντάμε ακόμα τις περιπτώσεις στις οποίες ο ίδιος ο ποιητής αυτοανθολογείται, αφήνοντας έξω από την συγκεντρωτική έκδοση των Απάντων του παλαιά ποιήματά του ή αποσπάσματά τους. Ας θυμηθούμε τα Σολωμικά σχεδιάσματα. Ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων που ενδεχομένως, να έχουν ανθολογηθεί σε άλλες ανθολογίες. Πώς συμπεριφερόμαστε πάλι, αν ο ίδιος ο ποιητής έχει δώσει για δημοσίευση τις αντιπροσωπευτικότερες (κατ’ αυτόν) ποιητικές του μονάδες. Σε γενικές ή σε μονοθεματικές ανθολογίες. Πχ. για τον έρωτα, την αγάπη, την φύση, τα ζώα, την μάνα, (βλέπε Άρης Δικταίος, Μάνα, Ανθολογία από την παγκόσμια ποίηση, πεζογραφία και θέατρο, εκδ. Στ. Βασιλόπουλος 1968) τον πατέρα, το παιδί, τον Θάνατο, βλέπε «Ελληνική Ποιητική Ανθολογία Θανάτου του εικοστού αιώνα», των Γιάννη Βαρβέρη και Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, εκδ. Καστανιώτη 1995.  Για τον Οίνο-που ευφραίνει καρδίας,-βλέπε την πολύτομη ανθολογία της Αθηνάς Γεωργαντά, «Ο Οίνος στην Ποίηση», ένα τετράτομο έργο-ανθολογία, έκδοση του Ιδρύματος Φάνη Μπουτάρη, Θεσσαλονίκη 1995. Μια εξαιρετική εργασία που χωρίζεται σε ιστορικές περιόδους της ελληνικής γραμματείας. (τόμος Α΄ Οίνον  επαινώ, 8ο αι. π.Χ. -4^ος μ.Χ. ανθολόγησε, μετέφρασε, σχολίασε Μιχάλης Ζ. Κοπιδάκης./ Τόμος Β΄, Οίνος Βυζαντινός, μέρος πρώτο και μέρος δεύτερο, Η άμπελος και ο οίνος στη βυζαντινή ποίηση και υμνογραφία. Ανθολόγησε, μετάφρασε, σχολίασε Ηλίας Αναγνωστάκης./Τόμος Γ΄, Ο Οίνος στη νεοελληνική ποίηση, ανθολόγησε, μετέφρασε, σχολίασε Αθηνά Γωργαντά. Ξεχωρίζουμε τις παρουσίες του Ο. Ελύτη, του Γ. Ρίτσου, του Κ. Βάρναλη, του Α. Σικελιανού, του Ν. Λαπαθιώτη, του Κ. Κρυστάλλη, του Κ. Π. Καβάφη, του Γ. Δροσίνη και πολλών άλλων.) Πραγματικά εύχυμη και δροσερή ανθολογική δουλειά, άξια όλων των συντελεστών της έκδοσης.  Έχουμε τον ανθολογικό τόμο της Ομοσπονδίας Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδος, «Κείμενα 2003. Ποιήματα & Πεζά», Ο.Τ.Ο.Ε. Γραμματεία Αθλητισμού &Πολιτισμού. Εκδόσεις Παρουσία, Αθήνα 2004. Την μονοθεματική (μουσική και ποιητική-τραγούδια) ανθολογία, όπως είναι η Ωδική. Βλέπε τον τόμο «Ωδική Ανθολογία. 333 διαλεχτά τραγούδια και εκκλησιαστικά άσματα», των εκδόσεων κορφή, Αθήνα 1994 του Ευριπίδη Π. Μακρή. Τον τόμο που κυκλοφόρησε το περιοδικό "Αντί", του Άλκη Ράφτη, «Η Εργασία στην Ποίηση» ποιήματα και τραγούδια για τη δουλειά σε ελληνική μετάφραση εκδ. Πολύτυπο, Αθήνα 1984. (μια εργασία που φέρνει στη σκέψη μια παρόμοια εργασία του παλαιού ποιητή Πάνου Σπάλα). Κυκλοφόρησαν Ανθολογίες για την πρωτεύουσα, δες αυτή για την «Αθήνα» των εκδόσεων Βιβλιοπωλείο της «Εστίας»2013, των Θανάση Γιοχάλα και Τόνια Καφετζάκη. Τον τόμο για τον Παρθενώνα, βλέπε «Ο Παρθενώνας στην ποίηση» της Λιάνας Γιαννακοπούλου, των εκδόσεων Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Για την συμπρωτεύουσα του Νίκου Καρατζά, «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης 1930-1980», Επιλογή 1991. Για τους σιδηροδρόμους, δες την «Λογοτεχνική Ανθολογία Σιδηροδρόμων", έκδοση της Λέσχης Ελλήνων Σιδηροδρομικών, Αθήνα 1985. Ανθολογίες που έχουν να κάνουν με την ελληνική ιστορία, τα πρόσωπά της τους ήρωές της. Την αρχαία φιλοσοφία και τους έλληνες φιλοσόφους, τους ποιητές της αρχαιότητας, τους ήρωες και τα σύμβολά της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας-θρησκείας των εθνικών ελλήνων και ούτω καθ’ εξής. Βλέπε πχ. τις δύο εκδοθείσες ανθολογίες για το 1821, του ποιητή Ηλία Γκρη των εκδόσεων Κέδρος 2011 και αυτήν του Κώστα Σταμάτη των εκδόσεων Πατάκη 2020. Τις ανθολογικές προτάσεις-εργασίες του Σπύρου Κοκκίνη, του Σήφη Κόλλια, για τους Κορίνθιους ποιητές, του Σωκράτη Σκαρτσή, του Διονύση Καρατζά για τους Πατρινούς ποιητές. Του Γιάννη Κωτσαδάμ για τους Βοιωτούς ποιητές. Για την βασιλίδα των πόλεων την Κωνσταντινούπολη του Θωμά Κοροβίνη. Του συγγραφέα Πάνου Λαλιάτση για την «Αργολική λογοτεχνία 1830-1993», Ναύπλιο 1994. Της Κίρκης Κεφαλέα, και την ανθολογία της για την Σελήνη. Βλέπε «Μεταμορφώσεις της Σελήνης-Ανθολογία ποιημάτων για το Φεγγάρι», εκδ. Τυπωθήτω 2013. Της ιδίας, την ανθολογία για την «Μαρία Μαγδαληνή». Την Ανθολογία του «Ελληνικού Σονέτου» του Κάρολου Μωραϊτη. Τις δύο Ανθολογίες του ποιητή Τάσου Πορφύρη, «Πολυφωνικόν». Ανθολογία Ηπειρωτικής Ποιήσεως, εκδ. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων 2001 και «Ανθολογία της Βροχής», Τροπικός 2003. Την παλαιά πολύτομη Ανθολογία της ελληνικής ποίησης του κυρού καθηγητή, ανθολόγου και ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Λίνου Πολίτη, (8 τόμοι) Δωδώνη 1993 (είχε εκδοθεί για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Γαλαξία της Ελένης Βλάχου). Του Γιάννη Η Παππά και το βιβλίο του, «Το Ποδόσφαιρο στην Λογοτεχνία», εκδ. Μεταίχμιο 2010. Την τετράτομη ανθολογία του «Ρεμπέτικου τραγουδιού» του Τάσου Σχορέλη, εκδ. Πλέθρον 1977. Την τρίτομη «Βουκολική ποίηση» του συγγραφέα Κώστα Σταμάτη. (Είναι διαφορετικός από τον Κώστα Σταμάτη της ανθολογίας για το 1821). «Των Σύγχρονων Κρητών Ποιητών» του Αντώνη Σανουδάκη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα 2002. Μονοθεματικές ανθολογίες ή ανθολογικές προτάσεις για τόπους καταγωγής των ανθολόγων, για αγαπημένους τους τόπους για διάφορα είδη. Υπάρχουν επίσης και μια σειρά βιβλίων ποιητών οι οποίοι κυκλοφόρησαν ποιητική τους συλλογή αφιερωμένη σε ένα σημαίνον πρόσωπο της ελληνικής ή ξένης ιστορίας, πρόσωπο της ποίησης κλπ.,. Βλέπε του κριτικού και πανεπιστημιακού Βρασίδα Καραλή, «Ωδή στο Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα", εκδόσεις Κανάκη. Του ποιητή και αρθρογράφου Γιώργου Κακουλίδη, «Για τον Τζορντάνο Μπρούνο». Του ποιητή και δοκιμιογράφου Δημήτρη Κοσμόπουλου, για τον ρώσο σκηνοθέτη «Αντρέι Ταρκόφσκι» και πολλών άλλων. Ποιητικές του συλλογές έχει αφιερώσει ο Γιάννης Ρίτσος στον Νίκο Μπελογιάννη, τον Άρη Βελουχιώτη, τον Κ.Π. Καβάφη, την Κύπρο, όλες από τις εκδόσεις Κέδρος. Του ποιητή Τίμου Καμβύση για τον αντιστασιακό και πατριώτη Αλέξανδρο Παναγούλη, βλέπε Τίμος Καμβύσης, «Ύμνος και Θρήνος για τον Αλέξανδρο Παναγούλη», εκδ. Αρμός 1999. Συναντάμε ποιητικές συλλογές αφιερωμένες στον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Διονύσιο Σολωμό, τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, τον Γιάννη Ρίτσο. Του άγγλου ποιητή Richard Burns για τον Γιώργο Σεφέρη, δες Ρίτσαρντ Μπέρνς, ««Μαύρο Φώς»-Ποιήματα εις μνήμην Γιώργου Σεφέρη» μετάφραση Νάσος Βαγενάς-Ηλίας Λάγιος, εκδ. Τυπωθήτω-Λάλον Ύδωρ,2005 (Richard Burns, Black Light: Poems in memory of George Seferis" Los Poetry Press, Cambridge 1983).Μια δίγλωσση ποιητική συλλογή-ποιήματα, με τα οποία ο άγγλος ποιητής συνομιλεί με τον έλληνα ποιητή. Ανοίγει μιά συζήτηση με το ποιητικό του έργο. Ο τίτλος της παραπέμπει στους Σεφερικούς στίχους «Αγγελικό και μαύρο φώς…/Αγγελική και μαύρη μέρα…» Το ενδιαφέρον στην μετάφραση στα ελληνικά της συλλογής είναι ότι καθένας ποιητής-μεταφραστής μεταφράζει τα ποιήματα που του ταιριάζουν. Ν. Βαγενάς(6), Η. Λάγιος(7). Ενώ, στα εκατοντάδες Καβαφογενή, να προσθέσουμε την μετάφραση ποιημάτων(συλλογής) του Ιωσήφ Μπρόντσκι. Βλέπε Ι. Μπρόντσκι, «Υπερασπίζοντας τον Καβάφη», εκδ. Άγκυρα 2003, σε εισαγωγή-μετάφραση από τα ρώσικα-επίμετρο: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης. Στον εικαστικό Τζόρτζιο Ντε Κίρικο αφιερώνει ποιητική του συλλογή ο ελληνοαμερικανός ποιητής Νίκος Σπάνιας, δες Ν. Σπάνιας, «Φόρος Τιμής στον Giorgio de Chirico” εκδ. Γνώση 1981.Ποιήματα γραμμένα και αφιερωμένα στον μακεδονομάχο Παύλο Μελά. Βλέπε το βιβλίο «Ο Παύλος Μελάς σε ποιήματα Μακεδόνων ποιητών» μια ανθολογία που συνέταξε ο ποιητής της Θεσσαλονίκης Ντίνος Χριστιανόπουλος, Θεσσαλονίκη 2004. Και του ιδίου,  «Ανθολογία Μακεδόνων Ποιητών (1860-1913)», εκδ. Εντευκτήριο 2001. Ή έχουμε την «Ανθολογία Νεοελληνικών Αιγυπτιωτών Ποιητών» του συγγραφέα Ιωάννη Μ. Χατζηφώτη, εκδ. Δήμος Αθηναίων 1999. Εκδοθείσες Ποιητικές Συλλογές για βασιλικές δυναστείες της Αρχαίας Ελλάδας (Ατρειδών, Λαβδακιδών), την αρχαία ποιήτρια Σαπφώ (Σωτήρης Γουνελάς) κ.λ.π. Αρκετές είναι και οι Ανθολογίες για Κύπριους δημιουργούς. Βλέπε «Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης 1960-2018» των Γιώργου Χριστοδουλίδη και Παναγιώτη Νικολαϊδη, εκδ. κύμα 2018. ή την «Ανθολογία Κυπρίων Ποιητών", του Συμποσίου Ποίησης των εκδόσεων Ταξιδευτής 2008 σε επιμέλεια: Σ. Λ. Σκαρτσή- Σ.Π. Βαρνάβας. Τον τόμο «Οργής και Οδύνης 100 φωνές"  των Μυρτώ Παπαονησιφόρου- Ανδρ. Πετρίδης-Δημήτρης Γκότσης, Κύπρος 2000. Ανθολογίες επίσης, μεικτού είδους (πεζό, ποίηση, δοκίμιο), δες «Παρουσίες» Χριστούγεννα 1973 των Ηρώ Γεωργιάδη-Λαμπίρη, Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, Ηλία Ματθαίου, Λεφτέρη Ραφτόπουλο, Νίκο Σπάνια, Κώστα Πηγαδιώτη και άλλων. (δεχόμαστε ότι ο πολυσυλλεκτικός τόμος επέχει θέση ανθολογίας). Έχουμε τις Ανθολογίες που κυκλοφόρησαν τα λογοτεχνικά περιοδικά, δες την ανέκδοτη του κυρού καθηγητή Γιώργου Σαββίδη σε αφιέρωμα του περιοδικού της Νέας Εστίας. Τον τόμο «Γραφή και Ανάγνωση 1989» του περιοδικού Πολιορκία 1989 σε επιμέλεια των Γιάννη Ηλ. Εμίρη-Σωτήρη Τριβιζά. Του περιοδικού Οδός Πανός 2012, «Ποιητικές Συνομιλίες. Ελληνικά ποιήματα για ξένους ποιητές», μια ανθολογία που συνέταξαν οι ποιητές και εκδότες του περιοδικού Η Λέξη Αντώνης Φωστιέρης και Θανάσης Θ. Νιάρχος. Των εφημερίδων «Ελευθεροτυπία», «Δημοκρατία», του παλαιού πολιτικού περιοδικού «Αντί», βλέπε «Αίμος. Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης», Αντί 2006. Τα ποιητικά Τετράδια του λογοτεχνικού περιοδικού Μανδραγόρας.Τις πολύτομες ετήσιες Ανθολογικές «Φωνές» του ποιητή και εκδότη Τάσου Κόρφη, την «Αντιανθολογία» του ποιητή και στιχουργού Δημήτρη Ιατρόπουλου κλπ. Μιά ποικιλία και πολυχρωμία και πολλών ειδών και κατηγοριών Ανθολογίες, που σπονδυλώνουν την καθόλου περιπέτεια και εξέλιξη του ποιητικού λόγου, γνωστών μας ποιητικών φωνών ή λησμονημένων, απεικονίσεις εποχών και καταστάσεων, οσμών και ειδών γραφής και γλώσσας, αισθητικής και ύφους εποχών και δημιουργών. Οι Ανθολογίες, αποτελούν ένα θερμοκήπιο ιδεών, σκέψεων, αισθημάτων, αισθήσεων, καταγραφών, προτάσεων, μεταφυσικών δοξασιών και πιστεύων, αποτύπωσης μιας εποχής και των ανθρώπων της. Το ατομικό όνειρο ενός ποιητή ή ανθολόγου διαχέεται μέσα στο συνολικό όνειρο και τους ποιητικούς ορίζοντες μιας ομάδας, ενός λαού. Η μικροιστορία ενός ποιητή συνδέεται με την μακροιστορία της ποίησης του τόπου του. Ο λόγος περί ανθολογιών είναι λόγος περί ποιήσεως.

     Από την απέναντι τώρα πλευρά, αυτή του αναγνώστη, (γιατί όχι και του αγοραστή ποιητικών συλλογών και βιβλίων) σε ποιό βαθμό χρειάζεται να λάβει υπόψη του τις αναγνωστικές του ανάγκες και επιθυμίες του κοινού ο ανθολόγος; Ακόμα και του μικρού-περιορισμένου κοινού της Ποίησης, ας μην κρυβόμαστε. Τι θα «μηχανευτεί» για να ικανοποιήσει ή να γεφυρώσει τις αναγνωστικές ανάγκες του κοινού με τις δικές του προτιμήσεις και επιλογές. Σε μια ξεχωριστή κατηγορία υπάγονται οι αναγνωστικές προτεραιότητες των Παιδικών Ανθολογιών, των Σχολικών, των Θρησκευτικών. Ανθολογίες που έχουν σχέση με Δικηγόρους ποιητές, για ποιητές που άσκησαν το Ιατρικό επάγγελμα. Αυτές που εκφράζουν τις φωνές και την συγγραφική παραγωγή μιάς μεγαλούπολης, μιάς πόλης της επαρχίας, μιας γεωγραφικής της Ελλάδος περιφέρεια. Πχ. Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Κορίνθου, Πελοποννήσου, Βορείου Ελλάδος, Επτανήσων, Δωδεκανήσου. Βλέπε την ανθολογία για την Ζάκυνθο της ποιήτριας Μάχης Μουζάκη, και αυτήν του ποιητή Διονύση Σέρρα,"Η Ζάκυνθος στην ελληνική και ξένη ποίηση", εκδ. Οι Φίλοι του Περίπλου 1994. Αυτή των Μικρασιατών δημιουργών, των Σμυρνιών ποιητών. Των Παναιτωλιωτών δημιουργών, δες «Ζωγραφιά Λάλουσα» του ποιητή και νομικού Δημήτρη Πιστικού των εκδόσεων Δωδώνη. Τις ανθολογίες του Αιγαίου, των Δωδεκανησίων, των Θρακών. Της «Νεότερης Ποίησης 1980-1997» του πανεπιστημιακού Ευριπίδη Γαραντούδη των εκδόσεων Νεφέλη. Την Ανθολογία της «Λαρισαϊκής Ποίησης» της Δήμητρας Μπαρδάνη και Παύλου Λάλου, Λάρισα 1999.  Μια άλλη κατηγορία είναι οι ανθολογίες για τις Γυναίκες ποιήτριες. Έχει εκδοθεί εδώ και αρκετές δεκαετίες η εξαιρετική εργασία-ανθολογία της ποιήτριας Αθηνάς Ταρσούλη, «Ελληνίδες Ποιήτριες» 1951. Έχουμε επίσης, και την κάπως «πρόχειρη» του πειραιώτη Ευάγγελου Ρόζου για τις γυναίκες ποιήτριες. Επιπρόσθετα να σημειώσουμε ότι, από την εποχή του ποιητή Ρώμου Φιλύρα, ο οποίος συνδέθηκε με την πόλη του Πειραιά, και του γνωστού ποιήματός του έως τις μέρες μας, έχουν γραφτεί δεκάδες ποιήματα που έχουν θέμα τους (ή η δομή τους βασίζεται σε τεχνικές της κινηματογραφικής τέχνης) τον Σινεμά. Την τέχνη της Φωτογραφίας, του Θεάτρου, της Μουσικής, της Ζωγραφικής. Άπειρα είναι επίσης τα ποιήματα τα αφιερωμένα στο θαλάσσιο στοιχείο, τα καράβια, τους ναυτικούς, τα λιμάνια, τα ψάρια, τα ταξίδια που συγκροτούν με μεγάλη επάρκεια και άνεση, το διάσπαρτο υλικό τους, δεκάδες ανθολογικές προτάσεις. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πληθύνει τα ποιήματα με θέμα την Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες. Πολυποίκιλες δυσκολίες θα συναντήσει ο ανθολόγος αν θελήσει να υφάνει μία ανθολογία που θα περιλαμβάνει Ποιήματα για την Ποίηση, την Ποιητική λειτουργία, το Ποίημα, τον Ποιητή. Μια περιπέτεια που σίγουρα θα μας οδηγήσει σε «ναρκοθετημένο» πεδίο επιλογών και αξιολογήσεων. Ακροβατεί ο ανθολόγος μια και είναι τεράστια η δεξαμενή ποιημάτων αυτής της κατηγορίας. Οι διαφοροποιήσεις από ποιητή σε ποιητή για την ποίηση, το ποιητικό φαινόμενο, τον ποιητή. Οι πολλαπλές απόψεις και θέσεις, γνώμες σχετικά με την ποιητική τέχνη ποιητών και ποιητριών. Από το "Ξαναβρήκα την ποίηση" του πειραιώτη ποιητή Στέλιου Γεράνη έως το "Εγκαταλείπω την ποίηση" του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου, και από τον Ποιητή του Γιώργου Δανιήλ έως τις Σημειώσεις για μια «Ποιητική» του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ή την "Ποιητική" του Τάσου Λειβαδίτη, μία η οδός άνω και κάτω. Πάντως, κυκλοφορούν από αρμόδιες πένες, δύο ανθολογίες. Το βιβλίο του Γεράσιμου Γ. Ζώρα, «για την ποίηση» Απόψεις Λογοτεχνών για την Ποιητική Δημιουργία. Προλογικό Σημείωμα Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλος, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1996, και των Αντώνη Φωστιέρη-Θανάση Θ. Νιάρχου, «Ποίηση για την ποίηση», εκδ. Καστανιώτη 2006.

Επανερχόμενος, επιτρέπεται ο ανθολόγος να προσανατολίσει αναγνωστικά ή να «καθοδηγήσει» με τις επιλογές του τον αναγνώστη; Μέχρι πού φθάνει η εμβέλεια του λόγου της πρότασής του; Ενώ συναντάμε και περιπτώσεις που μία μονότομη ή πολύτομη ανθολογία συντάσσεται από δύο, τρείς, ή τέσσερεις συγγραφείς-ανθολόγους. Βλέπε την περίπτωση των εκδόσεων «Παρθενών» 1977, «Η Ελληνική ποίηση Ανθολογημένη» των Μάρκου Αυγέρη-Θρασύβουλου Σταύρου-Βασίλη Ρώτα-Μ.Μ. Παπαϊωάννου, ή την διαμερισματοποιημένη κατά γενεαλογικές περιόδους των εκδόσεων «Σοκόλη». Την έκδοση του βιβλίου των εκδόσεων Άγρα, «Ανθοδέσμη» των ποιητών Μιχάλη Γκανά, Γιώργου Κοροπούλη-Διονύση Καψάλη-Ηλία Λάγιου. Ο άντρας ή η γυναίκα ανθολόγος (βλέπε την ανθολογική περίπτωση της ποιήτριας, μεταφράστριας Μαρίας Λαϊνά για «Ξένους ποιητές του 20^ου αιώνα», των εκδόσεων Λωτός. Είναι από τις ελάχιστες ανθολογίες που συντάχθηκαν για την ποίηση από την γυναικεία ματιά, (να επαναλάβουμε, μετά την αξιοσημείωτη πρόταση-εργασία της ποιήτριας και λαογράφου Αθηνάς Ταρσούλη για τις ελληνίδες ποιήτριες, για να δηλώσουμε και τις δικές μας προτιμήσεις) «καθήκον» του μάλλον είναι, να λειτουργήσει όπως ένας μουσικός d.j. Το άτομο δηλαδή το οποίο μέσα σε έναν συναυλιακό χώρο ή άλλη αίθουσα, είναι επιφορτισμένο με την αποστολή να επιλέγει δίσκους και τα κατάλληλα μουσικά κομμάτια που θα ψυχαγωγήσουν-διασκεδάσουν το παρευρισκόμενο κοινό. Σε μία αρμονία και ισορροπία μουσικών εναλλαγών οι οποίες θα το κάνουν (το κοινό) να αισθανθεί άνετα, ελεύθερα, οικεία, συμμετοχικά με τους γύρω του, ώστε αποχωρώντας, να έχει αποκομίσει ευχάριστες αναμνήσεις και εντυπώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθολόγους, είναι αν θέλετε είναι ένας διευθυντής ορχήστρας. Έστω και αν έχει μπροστά του μιά σειρά από άλλες παλαιότερες ανθολογικές προτάσεις και βιβλία, γνωρίζει ότι η εργασία που ανέλαβε να διεκπεραιώσει είναι δύσκολη και από διάφορες πλευρές πολύπλοκη. Ο ανθολόγος έχει να κάνει με ένα αφομοιωμένο, αγαπητό και αποδεκτό παλαιότερο ποιητικό υλικό εν πρώτοις, και εν δευτέροις, με ένα άγνωστό του καινούργιο αναφομοίωτο (εν μέρει) υλικό σύγχρονων και μοντέρνων φωνών και ποιητικής τεχνοτροπίας για νέους αναγνώστες. Διαφορετικών της εποχής του ποιητικών προτιμήσεων, άλλων ποιητικών οριζόντων, μπορεί και διαφορετικών γλωσσικών προθέσεων και ομιλίας του σύγχρονου κοινού. Τότε χρειάζεται, είναι αναγκασμένος, να βρει τρόπους και «μεθόδους» να συνταιριάξει όλα αυτά τα σύγχρονα κατά κάποιον τρόπο ζητήματα και προβληματισμούς, που θα γεφυρώσουν τις διάφορες φωνές και ρεύματα της ποιητικής του παράδοσης. Αν μάλιστα-όπως γίνεται συνήθως-ο ανθολόγος τυγχάνει να είναι και ο ίδιος επιφανής ποιητής, τότε τα πράγματα κάπως αλλάζουν επί τα βελτίω εξαιτίας της αναγνωρισιμότητας του, της καταξίωσής του από τα ανάλογα περιβάλλοντα της ποίησης και της καλλιτεχνίας, της δημοσιογραφίας, της εκδοτικής παραγωγής. Ένα άλλο θέμα είναι ότι όλοι όσοι ασχολούνται συστηματικά και παθιασμένα με την ποίηση, γνωρίζουν τι υπερπαραγωγή ποιητικού υλικού υπάρχει και κυκλοφορεί μέσα στο χρόνο, και πόσες ενστάσεις εγείρονται για την ποιότητα, την ουσιαστικότητα, και τον βαθμό χρησιμότητας του ογκώδους αυτού προσφερόμενου υλικού, ιδιαίτερα των δεκαετιών μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κατά ένα παράξενο τρόπο οι άνθρωποι που γράφουν και δημοσιεύουν, επιθυμούν πρωτίστως να γίνουν ποιητές παρά διηγηματογράφοι, μυθιστοριογράφοι, δοκιμιογράφοι κλπ.. Θεωρούν την ποιητική λειτουργία ευκολότερη συγγραφική υπόθεση, ίσως και μέσον αναγνώρισης. Το προσφερόμενο αυτό πληθωρικό υλικό (αντρών και γυναικών, μεγάλων και μικρότερων σε ηλικία ατόμων) πολλές φορές, μας δυσκολεύει να δούμε καθαρότερα την ποιότητα και την αξιοσύνη των ποιητικών φωνών και προτάσεων. Μας λοξοδρομεί από καθιερωμένους στόχους και μονοπάτια αποδοχής και απόλαυσης. Τους τελευταίους σύγχρονους και μοντέρνους αιώνες της ιστορίας του ανθρώπου, οι ατομικοί δρόμοι της ποίησης έχουν εμπλουτιστεί-διευρυνθεί και με τις λεωφόρους της ομαδικότητας-συλλογικότητας παραγωγής του φαινομένου. Ο ποιητικός λόγος ακολουθεί ευρύτερες διαδρομές, διευρυμένες, ανεξαρτητοποίησης από κανόνες και τεχνικές, υφολογικές εκφραστικές, θεματικές αναζητήσεις από τις προηγούμενες περιόδους της ποίησης, ρευμάτων της και γενεών των εκπροσώπων της. Οι ποιητικοί δρόμοι που υιοθετούν και ακολουθούν οι νέοι και οι νέες σήμερα, είναι ασύνοροι δίχως όρια και σηματοδοτήσεις, και με πολλές προσμείξεις. Έχει μπλεχτεί επίσης ο ποιητικός λόγος με τον στίχο, την στιχουργική τέχνη του τραγουδιού, σε σημείο πολλές φορές δυσδιάκριτο. Ας φέρουμε στον νου την ποιητική και στιχουργική παραγωγή του Νίκου Γκάτσου, του Μάνου Ελευθερίου, του Λευτέρη Παπαδόπουλου, του Μιχάλη Γκανά και πολλών άλλων ελλήνων καταξιωμένων δημιουργών. (Αποτελούν πχ. τραγούδια ή ποιήματα οι συνθέσεις του Μπόμπ Ντίλαν;) Παράλληλα, η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, των τρόπων επικοινωνίας και επαφής των ανθρώπων, οι γρήγοροι και ξέφρενοι ρυθμοί και οι σύγχρονες καινούργιες ανάγκες της ζωής, των προτεραιοτήτων του ανθρώπινου βίου, έφεραν την κάμψη της αναγνωσιμότητας του ποιητικού κοινού, την επιθυμία για διάβασμα μιάς ποιητικής συλλογής, της αγοράς ενός ποιητικού βιβλίου. Οι φακοί της δημοσιότητας και το ενδιαφέρον του κόσμου στράφηκε είτε σε άλλα της τέχνης μονοπάτια ή σε εντελώς διαφορετικούς ατραπούς ανάγνωσης, ψυχαγωγίας, επιμόρφωσης, απόλαυσης, ξοδέματος του ελεύθερου χρόνου. (Μαγειρική, Ορειβασία, Γυμναστική, κάθε μορφής ταξιδιωτικού τουρισμού, φιλοζωία, κλπ.). Οι αναγνωστικοί ορίζοντες του ποιητικού φαινομένου και της καθοριστικής ίσως, λειτουργίας του στις ζωές και τον βίο των σύγχρονων ανθρώπων, περιορίστηκε δραστικά και αμετάκλητα. Ποιο το όφελος στις ζωές των ανθρώπων και τα οφέλη της Ποίησης, του Ποιητικού Λόγου εν γένει στους απομαγεμένους και σκληρούς, μετά-μοντέρνους και δολοφονικούς καιρούς μας; Ας μείνει το ερώτημα ανοιχτό. Μια και ο γράφων, ασχολείται ακόμα και διαβάζει προπάντων Ποίηση.

      Εν κατακλείδι, αν έχουν κάποια ουσιαστική βαρύτητα οι παραπάνω σκέψεις, ενός ανώνυμου σταθερού αναγνώστη της Ποίησης, (και όχι αυστηρού ή χλιαρού κριτικού) τότε πράγματι, είναι και δύσκολος και κάπως άχαρος ο ρόλος του ανθολόγου, ακόμα και ενός επιμελητή μιας ανθολογικής πρότασης ή την οργάνωση και επιμέλεια των Απάντων ενός ποιητή. Έχει αρκετά διλήμματα να αντιμετωπίσει. Στο πώς θα συγκεράσει το πεπαλαιωμένο υλικό των προηγούμενων εποχών με το καινούριο. Στο τι τρόπους θα σκαρφιστεί να συμπαρουσιάσει φωνές που έχουνε κατακτήσει τις κορυφές του ποιητικού Παρνασσού με άλλες εντελώς άγνωστες ακόμα και σήμερα στο ευρύ κοινό. Αν μπορεί να θέσει παράλληλα την φωνή ενός νομπελίστα με έναν ποιητή της επαρχίας. Έναν βραβευμένο πολύ-παραγωγικό με έναν αβράβευτο της μίας συλλογής. Έναν σταθερό «αστέρα» της ποίησης με έναν διάττοντα και πάει λέγοντας. Ακόμα τίθεται το πρόβλημα πόσους ποιητές και πόσεις ποιητικές τους μονάδες θα χρειαστεί να συμπεριλάβει σε μια ανθολογική επιλογή που θα εκδοθεί από έναν εκδοτικό οίκο που εκδίδει μόνο ποίηση, ώστε να επιτύχουμε την απαιτούμενη εγκυρότητα; Αν συμπεριλάβει κυρίως μόνο ποιητές που εκδίδει ο εκδοτικός οίκος τότε η ανθολόγησή του αποκτά άλλη διάσταση. Μια και οι δεσμοί είναι εσωτερικοί και στενοί. Πόσες ποιητικές φωνές δηλαδή μπορεί να συμπεριλάβει ένας ανθολόγος από εκδοτικό οίκο ο οποίος εκδίδει μόνο ή αποκλειστικά ποίηση;  Ή το κριτήριο της «χαμηλής φωνής» αφορά τις επιλογές ενός ανθολόγου ή μιάς εποχής;

Όπως και νάχει, το ξεκαθάρισμα, η επιλογή, η ποιότητα, η ποσότητα, η θεματολογία, το ακριβοδίκαιο κρησάρισμα, η αξιολόγηση, το κριτήριο, η υφολογική συγγένεια των μελών, η γλωσσική ίσως κοινότητα, η συνομιλία μεταξύ των ποιητών, είναι αποκλειστική ευθύνη και υπευθυνότητα του εκάστοτε ανθολόγου. Ελάχιστες επίσης φορές,-πάντως έχουμε- την ανθολογημένη σύμπλευση ελλήνων ποιητών με ξένους ομοτέχνους τους, δείχνοντάς μας τις εσωτερικές εκλεκτικές συνομιλίες και συγγένειες μεταξύ των ποιητών διαχρονικά από διάφορες χώρες και ηπείρους. Βλέπε την σύγχρονη περίπτωση του ποιητή Νάσου Βαγενά. Επικύρωση της παραπάνω περίπτωσης είναι οι ανθολογίες που έχουν σαν θέμα τους τις αφιερώσεις ποιημάτων σε ξένους ομοτέχνους τους. Βλέπε την ανθολογία των ποιητών της Γενιάς του 1970, Θανάση Θ. Νιάρχου και Αντώνη Φωστιέρη, «Ποιητικές Συνομιλίες», εκδ. Οδός Πανός 2012. Μεικτές ποιητικές,-μεταφραστικές προτάσεις είναι ορισμένες ανθολογικές εργασίες του ελληνοαμερικανού ποιητή και δημοσιογράφου Νίκου Σπάνια. Ή του ποιητή και μεταφραστή Χάρη Βλαβιανού, "Ανθολογία Ερωτικής Ποίησης", ή μπορούμε ίσως να συμπεριλάβουμε το βιβλίο Βασίλης Ιωακείμ, "ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ"-Salvator Quasimodo, "11 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΕΜΠΝΕΥΣΜΈΝΑ ΑΠ' ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ", μτφ. Βασίλη Ιωακείμ, εκδ. Κανάλι 14, Αθήνα 1980. Πάντως, ένα είναι σίγουρο-όπως μας έχει διδάξει η αναγνωστική και κυκλοφοριακή  πείρα. Τα ευνοϊκά αλλά και τα μη ευνοϊκά σχόλια στην επιθυμία έκδοσης μιας ανθολογίας από τους επαΐοντες και κριτικούς, δημοσιογράφους και άλλους σχολιαστές, ομότεχνους του ανθολόγου, θα είναι πολλά και ορισμένες φορές τα βέλη θα εκτοξεύονται με αρκετή κακεντρέχεια. Αν και το ζήτημα είναι στο ποιοι και πόσοι θα την διαβάσουν όταν εκδοθεί, θα την ξεσκονίσουν και θα την κατεβάσουν έστω μία φορά από τα ράφια των Βιβλιοθηκών, θα την πάρουν στα χέρια τους και θα αναζητήσουν τα ποιήματα που τους ευφραίνουν, τους «πηγαίνουν», τους ποιητές που τους αρέσουν. Γιατί δυστυχώς, μία ποιητική περαντζάδα στο γιουσουρούμ ή σε παλαιοπωλεία, θα μας δείξει πόσες ποιητικές συλλογές, ακόμα και ανθολογίες με άκοπες τις σελίδες τους. Εν έτει 2021. Με θερμές αφιερώσεις βεβαίως-βεβαίως.

Και, οφείλουμε να μνημονεύσουμε για άλλη μία φορά τις εργασίες των παλαιότερων: Μαρία Χαλκιοπούλου, Βιβλιογραφία Νεοελληνικών Ποιητικών Ανθολογιών (1834-1978), Μήνυμα 1978.  Τον τόμο Πρακτικά 11^ου Συμποσίου Ποίησης- Ποιητικές Ανθολογίες 5-7/7/1991, Αχαϊκές Εκδόσεις 1993 και τις εργασίες του Αλέξη Πολίτη Ποιητικές Ανθολογίες 1830-1900 Ανιχνεύοντας τη γραπτή παράδοση, σ.405-429, και Έφη Χρ. Βαρακλιώτου- Χ. Λ. Καράογλου- Αρίστη Σαραλή, Ποιητικές Ανθολογίες (1901-1950) Πρόδρομη ανακοίνωση, σ, 431-453. Στον τόμο Μνήμη Ελένης Τσαντσάνογλου. Εκδοτικά και Ερμηνευτικά Ζητήματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Θεσσαλονίκη 1998.

     Ο μικρασιάτης έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, ευτύχησε να συμπεριληφθεί στις σελίδες ανθολογιών πριν ακόμα βραβευτεί με το νόμπελ λογοτεχνίας. Και αυτό είναι εύλογο, μια και η ποίησή του προσέχθηκε από πολύ νωρίς, στάθηκε Σταθμός στην εξέλιξη του ελληνικού ποιητικού λόγου. Αλλαγής του τρόπου έκφρασης και ύφους της σύγχρονης ποίησης. Μιάς νέας εκφραστικής με εσωτερικούς περιορισμούς βασισμένους σε μοντέρνες απόψεις και θέσεις για τον ρόλο του σύγχρονου ποιητικού λόγου, της ρυθμολογίας του μετά το 1931. Η μετάβαση από τον παραδοσιακό στίχο στον μοντέρνο, στον λεγόμενο ελεύθερο, τον απαλλαγμένο από τα δεσμά και την παράδοση της «στενάχωρης» ομοιοκαταληξίας, την εικονογραφία της κοινοτοπίας, του γλυκανάλατου ερωτικού ρομαντισμού των μαραμένων λουλουδιών και ξεραμένων φύλλων, εντός των σελίδων των ποιητικών λευκωμάτων, των εθνεγερτήριων πατριωτικών φωνών του παρελθόντος, της ποίησης της μεγάλης ιδέας, (που βυθίστηκε στα νερά του αιγαίου) και των διαφόρων γλωσσικών πειραματισμών, μιάς ποιητικής ατμόσφαιρας με πολλά βαρίδια και στολίδια, περίτεχνα τεχνάσματα της γραφής, επήλθε με τις καινούργιες μοντέρνες ποιητικές προτάσεις και καταθέσεις του Γιώργου Σεφέρη. Η πολυπόθητη αναμενόμενη αλλαγή βρήκε τον εκπρόσωπό της. Έστω αν και άλλοι έλληνες ποιητές της γενιάς του είχαν προηγηθεί ή πειραματιστεί παράλληλα πάνω στην μοντέρνα ποίηση, τον σύγχρονο στίχο. Βλέπε τους ποιητές Τάκη Παπατσώνη, Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, Νικόλαο Κάλλας, Αναστάσιο  Δρίβα κλπ. Ανεξάρτητα πάντως στο ποιος έκοψε χρονολογικά πρώτος στην χώρα μας την κορδέλα του ποιητικού μοντερνισμού, της μοντέρνας ποίησης ο Γιώργος Σεφέρης με την αίγλη του, την σοβαρότητά του, την υπευθυνότητά του, τις γνώσεις του, την αισθητική του καλλιέργεια και την ποιητική του κατάρτιση, τις αλλόγλωσσες επιρροές του, την πολυμέρειά σε ζητήματα ευρωπαικών πολιτιστικών εξελίξεων, σε θέματα ποιητικής (βλέπε Βαλερύ, Μαλλαρμέ, Ρεμπώ, συμβολιστές και νεοσυμβολιστές, οι φωνές του Έλιοτ και του Πάουντ) είναι αυτός που καρπώθηκε την πρωτιά. Του πιστώθηκε η πρωτιά της φήμης. Ή είναι αν θέλετε ο πρώτος μεταξύ ίσων. Ο ποιητικός του λόγος και στοχασμός, οι ποιητικοί του προβληματισμοί, οι θεωρητικές του θέσεις περί ποιήσεως, οι ενστάσεις του πάνω σε κομβικά και δυσκολοχώνευτα ζητήματα που αφορούν τον ελληνικό παραδοσιακό ποιητικό λόγο έφεραν την ανατροπή. Οι σκέψεις και οι κρίσεις του για έργα της παράδοσης, οι αντιλήψεις και αξιολογήσεις του περί ελληνικότητας, περί εθνικών και φυλετικών προτεραιοτήτων του έθνους, ηθικών και άλλων πρωτευόντων αναγκών του ελληνικού λαού, κριτηρίων του ελληνικού βλέμματος, της καθαρότητας της ελληνικής ματιάς που φθίνει, και των αφομοιωμένων και αναφομοίωτων ξένων ρευμάτων που διατρέχουν την ελληνική ιστορία, και ελληνική παράδοση στην διαχρονικότητά της, την διαμορφώνουν και εξακολουθούν να την πλάθουν και να την χειραγωγούν, η εξακολουθητική συνομιλία και ζυμώσεις του με τον λόγο ελλήνων και ξένων ποιητών, είναι ακόμα και στις μέρες μας επίκαιρες και με έναν τρόπο παρών και ίσως αναγκαίος. Ο Γιώργος Σεφέρης ευτύχησε και εν ζωή και μετά την κοίμησή του, να σταθεί αρωγός στους νέους και νεότερους έλληνες δημιουργούς. Ίσως συνέπεσε και το γεγονός ότι πέθανε μέσα στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας. Μπορεί ο αλεξανδρινός να έστρεψε τα φώτα της ντόπιας και ξένης αβαν γκαρντ πάνω στην μικρή σχετικά ποιητική παραγωγή του, ίσως να είναι μάλλον ο περισσότερο ανθολογημένος έλληνας ποιητής εντός κα εκτός της ελληνικής επικράτειας, επιβεβαιώνοντας δικό του στίχο «Του ποιητού ιερό, τίμιο καλαμάρι, /που από μέσα σου ένας κόσμος βγαίνει…»,  ο Σεφέρης όμως κράτησε τα σκήπτρα του ανοίγματος των ποιητικών οριζόντων. Σίγουρα αρκετές ελληνικές υπερρεαλιστικές ποιητικές φωνές κατόρθωσαν να υπερβούν το φράγμα του χρόνου και της γενέθλιας πατρίδας τους και διατηρήθηκαν στην ποιητική και ανθολογική επιφάνεια παγκοσμίως. Κυρίως στην αγγλόφωνη ποιητική παράδοση της Δύσης (Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Νικήτας Ράντος, Νάνος Βαλαωρίτης). Δικαιωματικά ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος εξακολουθεί να ελκύει αναγνωστικά--παρά την ωκεάνια ποιητική του παραγωγή, και τις ποιητικές του «παρασπονδίες» στο όνομα της ιδεολογικής καθαρότητας των ατομικών του πιστεύω. Ιδιαίτερα, η σύνθεσή του «Τέταρτη Διάσταση». Ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης όμως, (θέλετε ο λαϊκός μικρασιάτης και παράλληλα αστός διπλωμάτης) δεν λησμονήθηκε από τις νεότερες γενιές των ελλήνων δημιουργών και αναγνωστών καμιάς ιστορικής περιόδου. Έστω και αν ο αιχμηρός σαρκασμός και το πικρό απαισιόδοξο βλέμμα του αυτόχειρα Κώστα Καρυωτάκη μας παραμονεύει για να μας κλείσει το σκοτεινό μάτι της δικαίωσής του. Η Καρυωτακική επιρροή στο έργο του Σεφέρη είναι εμφανής. (σαρκασμός, λεπτή ειρωνεία, παρωδία, σκωπτική διάθεση, απαισιοδοξία…). Η ποίηση και ο στοχασμός, τα δοκίμια και τα ημερολόγιά του Γιώργου Σεφέρη διαβάζονται με προσοχή και ενδιαφέρον. Τόσο για αυτά που ευθαρσώς μας λέει όσο και για αυτά που υπονοεί. Η σύνολη συγγραφική κατάθεση και εργασίες του Σεφέρη, άπτονται τόσο θεμάτων που αφορούν τον Ποιητικό λόγο όσο και ζητημάτων της Ελληνικής Ιστορίας, της Ελληνικής Πολιτικής και Διπλωματίας. Προβληματικές παρουσιάζονται όπως γνωρίζουμε ορισμένες μεταφραστικές του καταθέσεις ιδιαίτερα αρχαίων παλαιών-κλασικών κειμένων.

     Μέσα σε αυτό το ευρύ πλαίσιο αναφορών αποδελτιώνω την φωνή του ποιητή Γιώργου Σεφέρη στις ανθολογίες που γνωρίζω και έχω διαβάσει, σχολιάζοντας παράλληλα τις ανθολογικές καταθέσεις που έχω μπροστά μου. Οι επαναλήψεις των ανθολογημένων ποιημάτων του ποιητή είναι σταθερές και επαναλαμβανόμενες, είναι όμοιες ακόμα και στα αποσπάσματα των επιλεγμένων στίχων του. Είναι αναμενόμενη αυτή η διαπίστωση μια και η ποιητική παραγωγή του Σεφέρη, δεν είναι τόσο εκτενής όσο αυτή των Ημερολογιακών του σημειώσεων, των Πολιτικών του εξομολογήσεων, της Αλληλογραφίας του, των Δοκιμιακών του μελετών. Δεν έχει πχ. το ποιητικό εύρος ενός Κωστή Παλαμά ή ενός Άγγελου Σικελιανού. Και η επαναληψημότητα αυτή είναι σταθερή καθώς η ποιότητα της ποιητικής του γραφής είναι ισότιμη και ισόκυρη από ποιητική μονάδα σε ποιητική μονάδα, από στιχουργικό απόσπασμα σε στιχουργικό απόσπασμα, από παράθεμα σε παράθεμα, όπως μας απέδειξε ο ποιητικός και αναγνωστικός χρόνος. Η ποσότητα με την ποιότητα είναι ταυτόσημες στον μικρασιάτη νομπελίστα έλληνα ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Ο  λογικός μαγευτικός ρεαλισμός του. Έστω και αν για μία ακόμη φορά, και με όψιμο τρόπο καταδικάζεται από κριτικούς η σκέψη του και συλλήβδην η Γενιά του 1930 που δικαιωματικά στεγάζεται. Παραβλέποντας οι κριτικές αυτές φωνές, τις θετικές κρίσεις που διατυπώνει για τον ποιητή Σεφέρη ο αριστερός κριτικός Μάρκος Αυγέρης. Και την λαϊκή αγάπη για τον Μακρυγιάννη. Μήπως ήρθε η ώρα να τον επαναπροσεγγίσουν οι χρονολογικά νεότερες γενιές των ελλήνων ποιητών και ποιητριών έστω και αν έχει περάσει ένας αιώνας από την γέννησή του; Και να πάψουμε να πετροβολούμε την Γενιά του 1930 και τους δημιουργούς της; Εκτός αν πιστεύουμε ότι γκρεμίζοντας το έργο και τους ποιητές της Γενιάς του 1930, τα σύμβολά της και τις αξίες της, τους «μύθους» της, θα γκρεμιστεί μαζί της και το «σάπιο αστικό καθεστώς και κακό καπιταλιστικό σύστημα» ή μήπως….!!!!

        «…Είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά»

                                                Γιώργος  Σεφέρης, Ένας γέροντας στην ακροποταμιά.                   

1.ΗΡΑΚΛΗΣ Ν. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 1708-1959, 8^η έκδοση, εκδ. Βιβλιοπωλείον, Αθήνα 1963.  (πρώτη έκδοση 1933), σ.658-669.

(Περιέχει: «Ερωτικός λόγος» 634, «Σχόλια 634», «Δημοτικό τραγούδι» 634, «Τριζόνια 635», «Άρνηση 634», «Η λυπημένη 634», «Μόνη 636», «Από την Piazza San Nicolo 637», «Αλληλεγγύη 637», «Λίγο ακόμα 638», «Ανάμεσα σε δυό πικρές στιγμές 369», «Το πέλαγο σμίγει κατά τη δύση 639», «Τώρα πού θα φύγεις 638», «Το ζεστό νερό 639», «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου637», «Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους 637», «Ο τόπος μας είναι κλειστός 638», «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει…639», «Ένας λόγος για το καλοκαίρι 639».

Αποσπασματικά, από το (Μυθιστόρημα 638) «ΙΕ΄ 15», «ΚΒ΄1.6.11.15»., από την (Γυμνοπαιδία 640) «Β΄44», από το (Τετράδιο γυμνασμάτων 639) «Προτιμώ μια στάλα..», «5» «Μας έλεγαν: θα νικήσετε όταν υποταχτείτε»,  «Βρήκαμε την στάχτη.» από το (Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄ 635) «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη χάρη.»….).

2.ΡΕΝΟΥ ΗΡΑΚΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ. Η ΠΟΙΗΣΗ ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ. 10^Η έκδοση, τόμος 3^ος, εκδ. Τα Νέα Ελληνικά, Αθήναι 1970-1971., σ. γ1302-γ1325.

(Περιέχει: «Η λυπημένη» 1145. «Άρνηση» 1145. «Πές της το μ’ ένα γιουκαλίλι…» 1145. «Σχόλια» 1145. «Δημοτικό τραγούδι» 1145. «Ερωτικός λόγος» 1145. «Η στέρνα» 1146. «Το πέλαγο σμίγει κατά τη δύση» 1147. «Μα τί γυρεύουν οι ψυχές μας;..»1147. «Ο τόπος μας είναι κλειστός…» 1147. «Τρείς βράχοι…»1147. «Τη ζωή πού μας έδωσαν…»1147. «Τώρα που θα φύγης…»1147. «Λυπούμαι γιατί άφησα…» 1147 «Γιατί πέρασαν…»1147. «Λίγο ακόμα…»1147. «Φυγή»1148. «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα μεπληγώνει…»1148. «Είδα και μιά παλιά εικόνα…»1149. «Μας έλεγαν θα νικήσετε…»1149. «Ένας λόγος για το καλοκαίρι»1148. «Το ζεστό νερό…»1148. «Ανάμεσα σε δυό πικρές στιγμές»1148. «Ο γυρισμός του ξενιτεμμένου»1150. «Το σπίτι, σαν το καλοκοιτάξης…»1150. «Το  φύλλο της λεύκας» 1150. «Αλληλεγγύη»1150. «Η φίλη μου τραγουδούσε…»1150. «Πάλι με την άνοιξη…»1150. «Κάποτε συλλογίζομαι…»1152. «Τον συνηθίσαμε…»1151. «Οι άγγελοι είναι λευκοί…»1151. «Άφησε, μή ρωτάς’ περίμενε!...»1152. «Από την Kerk str. Oost, Pretoria. Transvaal, τον Οχτώβρη του ‘41» 1152. «Το πρώτο πράγμα που έκανε ο θεός…» 1152.. «Τριζόνια» 1152. «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά…» 1152. «Από τον Τελευταίο σταθμό» 1153. «Θεατρίνοι, Μ(έση) Α(νατολή) 1152. «Δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια…» 1154. «Και είσαι» 1154. «Τ’ αγάλματα είναι στο μουσείο» 1154. «Ελένη» 1155. «Ίσως στην ηλικία μας…»1156. «Τρείς μούλες» 1157. «Κι’  ανάβλεψα…» 1158. «Τ’ άσπρο χαρτί…» 1158. «Από τα Ποιήματα (ΙΙγ)» 1159, τά Τρία Κρυφά (Κ) 1158, και τις Γάτες τ’ Άι-Νικόλα (Γ)» 1160.)

3.ΜΙΧΑΛΗΣ  ΠΕΡΑΝΘΗΣ, ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 1900-1954, εκδοτικός οίκος Πέτρου Δημητράκου, Αθήνα 1954, τόμ.2^ος σ.482- 502.

(Περιέχει: «Εισαγωγή, Εργογραφία, Βιβλιογραφία 482-484»,-«ΑΡΝΗΣΗ» από(Στροφή).-«ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ» από(Στροφή).-[«ΤΡΕΙΣ ΒΡΑΧΟΙ», «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΙΣΤΟΣ»,-«ΤΟ ΠΕΛΑΓΟ ΣΜΙΓΕΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΥΣΗ»,-«ΞΥΠΝΗΣΑ ΜΕ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ»,-«ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΓΝΩΡΙΣΑΜΕ»,-«Ο ΥΠΝΟΣ», -«ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΤΟΝ ΠΕΡΙΜΕΝΑΜΕ»,-«ΥΔΡΑ»], και τα 8 ποιήματα από (Μυθιστόρημα).-«ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ…» από(Ημερολόγιο Καταστρώματος).-«ΔΕ ΘΕΛΩ ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ…» από (Ημερολόγιο Καταστρώματος).-«Τ’ ΑΓΑΛΜΑΤΑ» από (Κίχλη),-«ΚΑΘΩΣ ΠΕΡΝΟΥΝ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ» από(Κίχλη).- [«Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥ»,-«ΟΝΟΜΑ Δ΄ ΟΡΕΣΤΗΣ»,-«ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΜΕ ΤΑ ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙΑ»,-«ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΟΥΜΕ;»,-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ»] και τα 5 από (Ποιήματα). ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: Τ. Σ. ΕΛΙΟΤ: Η ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ. «Η ΤΑΦΗ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ».σ.499-502).

4.ΑΡΗΣ  ΔΙΚΤΑΙΟΣ- ΦΑΙΔΡΟΣ  ΜΠΑΡΛΑΣ,  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ 1930-1960, εκδ. Γεώργιος Φέξης, Αθήνα 1961, σ. 370-384

(Περιέχει: «Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ».-«ΑΡΝΗΣΗ».-«ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄& Β΄& Γ΄, & Δ΄, & Ε΄».-«ΤΟ ΥΦΟΣ ΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ».-«ΑΠΟ ΤΟ «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ» Η΄, & Ι΄ & ΚΔ΄»..-«ΠΑΝΩ Σ’ ΕΝΑΝ ΞΕΝΟ ΣΤΙΧΟ».-«ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ. Σ.».- «ΕΝΑΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ».- «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».- «Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ». από «Ποιήματα 1924-1946, 1950. – «ΕΛΕΝΗ», από «…Κύπρον, ού μ’ εθέσπισεν…», 1955.)

5.ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΡΙΔΗΣ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 1930-1965, εκδ. Ιωλκός, Αθήνα 1965, σ.299-303

(Περιέχει: «ΑΡΝΗΣΗ»,-«ΞΥΠΝΗΣΑ  ΜΕ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΤΟΥΤΟ ΚΕΦΑΛΙ»,-«ΦΥΓΗ».-«ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ».-«ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΣ».-«ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΕΔΩ».-«ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ».-«ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ». –ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΟΣ».)

6.ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΚΚΙΝΗΣ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (1708-1989). 5^η έκδοση συμπληρωμένη /16^η χιλιάδα. Εκδ. Βιβλιοπωλείο της «ΕΣΤΙΑΣ». Ι. Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ, Αθήνα 1995, σ. 565-582.  Σεφέρης Γιώργος (1900-1971).

(Περιέχει: «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.».-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».-«Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ».-«Η ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ».-«ΜΥΚΗΝΕΣ».-«ΡΙΜΑ».- ΑΠΟ ΤΗΝ «ΚΙΧΛΗ» Α΄, Γ΄, - «ΕΓΚΩΜΗ».-«ΕΛΕΝΗ».-«ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ».)

7.ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ  ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ: Επιμέλεια και Πρόλογος. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Περιέχουσα τα Εκλεκτότερα έργα των νεώτερων ποιητών της Ελλάδος από του Ρήγα Φεραίου μέχρι των ημερών μας. έκδοσις Πέμπτη. Εκδ. Παρθενών, Αθήνα 1971, σ.410-416

(Περιέχει: «ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Β΄, Δ΄, Ε΄».-«ΑΡΝΗΣΗ».-«ΤΡΙΖΟΝΙΑ».-«Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ».-«ΠΑΝΤΟΥΜ».-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».-«ΕΓΚΩΜΗ».)

8.ΕΛΛΗ  ΑΛΕΞΙΟΥ: ΕΠΙΛΟΓΗ: ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ. Τόμος 2^ος, ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Ηριδανός , Αθήνα χ.χ.

(Περιέχει: «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΕΔΩ».-«ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ»).

9.ΕΠΟΠΤΕΙΑ: Γιώργος  Κ. Ζωγραφάκης. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Δημήτρης Σταμούλης. ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Τόμος Γ΄, (1920-1976), εκδ. Εκδοτικός Οργανισμός Αντώνη Μαλλιάρη-Θεσσαλονίκη 1976, σ. 26-43.

(Περιέχει: «Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ».-«ΑΡΝΗΣΗ».-ΑΠΟ ΤΟ «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ», «Η΄», «Ι΄»- «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.».-«Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥ». – «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».-«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ  ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ».-«ΕΛΕΝΗ».-«ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ».).

10.ΛΙΝΟΣ  ΠΟΛΙΤΗΣ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Β΄ έκδοση Αναθεωρημένη. ΒΙΒΛΙΟ ΟΓΔΟΟ. Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1930 ΚΑΙ Ο ΣΕΦΕΡΗΣ.- ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ. Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα, Οκτώβριος 1977, σ. 13-36.

(Περιέχει: «Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ».-«ΑΡΝΗΣΗ».-«ΠΑΝΤΟΥΜ».-«ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ   Α΄,ΙΒ΄, ΙΣΤ΄, ΙΗ΄».-«Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ».-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ». –«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ».-«ΚΙΧΛΗ Γ΄».- «ΕΛΕΝΗ».-«ΕΓΚΩΜΗ». « «ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ». ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΑ, Α΄,Β΄, Γ΄, Δ΄,Ε΄, ΣΤ΄, Ζ΄».- «ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ Α΄,Β΄,Γ΄,Δ΄,Ε΄, ΣΤ΄, Ζ΄».- «ΕΠΙ  ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ»).

11.ΜΑΡΚΟΥ ΑΥΓΕΡΗ-Μ.Μ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ-ΒΑΣΙΛΗ ΡΩΤΑ-ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΕΝΗ, τόμος Δ΄, ΙΙ, ΝΕΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ 1910.εκδ. Παρθενών-Κώστας Γεωργόπουλος, Αθήνα 1977, σ. 524-540.

(Περιέχει: «ΑΡΝΗΣΗ».-«ΝΟΤΙΑΣ».-«ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΠΛΗΓΩΝΕΙ».-«ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 41».-«ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ».- «Η ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ».-“KERK STR. OOST, PRETORIA, TRANSVAAL”.-«Ο ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ».-«ΤΡΙΖΟΝΙΑ». –«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ».-«ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΗΜΑ».-«Ο ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΣΤΗ ΝΕΚΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ».- “THIS IS THE FLACE GENTLEMEN”. –ΜΕΡΕΣ Τ’ ΑΠΡΙΛΗ 43, ΚΑΙΡΟ».-«ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΕΔΩ». –«ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ, Μ.Α.».-«ΕΝΑΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ».).

12.Κ.  ΜΗΤΣΑΚΗ,  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Πρόλογος ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ. Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα 1979. K. MITSAKIS, MODERN GREEK MUSIK AND POETRY. -AN  ANTHOLOGY. Preface by MIKIS THEODORAKIS, Editions “GRIGORIS” Athens 1979., σ.305- 335.

(Περιέχει: ΣΤΡΟΦΗ 1 «ΑΡΝΗΣΗ» 2. “FOG. (ΠΕΣ ΤΗΣ ΤΟ Μ’ ΕΝΑ ΓΙΟΥΚΑΛΙΛΙ)».-ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ 1 «Είναι παλιό το λιμάνι, δεν μπορώ πιά να περιμένω/».2. «Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλα βουνά/». 3. Quid πλατανών  opacissimus? «Ο ύπνος σε τύλιξε, σαν ένα δέντρο, με πράσινα φύλλα,/».- 4. «Κι αν ο αγέρας δε μας δροσίζει/ (ΙΘ΄)»..ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΩΝ 1. «ΕΠΙΦΑΝΙΑ, 1937», 2. «Άνθη της πέτρας μπροστά στην πράσινη θάλασσα/». 3. «Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές./».-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ 1. «ΟΝΕΙΡΟ». 2. «ΑΓΙΑΝΑΠΑ, Β΄. ΑΝΟΙΞΗ 1156», - ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ «ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ».).

13.ΜΕΜΟΣ  ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ  ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ,  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Το απόσταγμα της ψυχής του Έθνους. Τόμος Γ΄, εκδ. Γεώργιος Χ. Κανελλόπουλος, Αθήνα 1979, σ. 308-337.

(Περιέχει: Εισαγωγή για τον Ποιητή, με Εργογραφία και Επιλογή Βιβλιογραφίας (308-312).-ΣΤΡΟΦΗ, «ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄, Β΄, Γ΄,Δ΄, Ε΄,».-«Η ΣΤΕΡΝΑ».-«ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Α΄, Δ΄, Η΄, ΙΖ΄, ΙΘ΄, Κ΄,ΚΔ΄,».-«Α. ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ» Από τη συλλογή Γυμνοπαιδία.-ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΩΝ. «ΠΑΝΤΟΥΜ».-«ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.».-«Ο ΓΕΡΟΣ».-«Β. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ».-«Δ. ΦΩΤΙΕΣ ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΑΝΝΗ».-«Ο κ. ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΙΙΙ"ΕΦΗΒΟΣ. ΙΙΙΙ. ΠΑΛΙΚΑΡΙ.».-«ΕΠΙΦΑΝΙΑ, 1937». –ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Α΄ «ΩΡΑΙΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΟ ΠΡΩΙ».-«Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΗΛΙΟΣ".-«Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ».-«Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ».-«ΑΦΗΓΗΣΗ».- «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Β΄. «ΣΤΗ ΜΑΡΩ".-«Ο ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ».-«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ». -«ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΗΜΑ».-«ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ».-«ΚΙΧΛΗ Α΄, Γ΄,».- ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Γ΄, «ΑΓΙΑΝΑΠΑ, Α΄,».-«ΕΠΙΚΑΛΕΩ ΤΟΙ ΤΗΝ ΘΕΟΝ…».-«ΕΛΕΝΗ».-«Ο ΔΑΙΜΩΝ ΤΗΣ ΠΟΡΝΕΙΑΣ».-«ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΔΩΝΑ».-«ΠΕΝΘΕΥΣ».-«ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΟΣ».-«ΕΓΚΩΜΗ».-ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. «ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΑΧΤΙΝΑ, Α΄-Ζ΄». –ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΩΝ, Β΄, «ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ».)   

14.ΕΛΕΝΗ  ΣΟΦΡΑ,  ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΠΟΙΗΣΗ . ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ  ΩΣ  ΣΗΜΕΡΑ, εκδ. Ιωλκός-Αθήνα 1984, σ. 162-164, 166.

(Περιέχει: δύο τετράστιχα του ποιήματος «Δε θέλω τίποτε άλλο…» από το «Ημερολόγιο Καταστρώματος».)

15.Σ’ ΑΓΑΠΩ. ΤΑ ΩΡΑΙΟΤΕΡΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. εκδ. Π. Χιωτέλλη, Αθήνα 1984, σ. 68,191,222

(Περιέχει: «ΑΡΝΗΣΗ».-«ΣΧΟΛΙΑ».-«ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ»)

16.ΚΑΡΟΛΟΣ  Ε. ΜΩΡΑΪΤΗΣ, ΜΕΓΑΛΗ  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ  ΣΟΝΕΤΟΥ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΥΡΠΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ, Αθήνα 1987, σ.542-543.

(Περιέχει: «ΣΟΝΝΕΤΟ», «Κυττούσα το στρισκόταδο στην έρημη φωλιά μου/ Τις λιγοστές χλωμάδες της σιγά-σιγά να πνίγει…»).

17.ΣΥΓΧΡΟΝΗ  ΕΡΩΤΙΚΗ  ΠΟΙΗΣΗ. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. 42  ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ & 14 ΖΩΓΡΑΦΟΙ. Επιμέλεια: Περιοδικό «Η Λέξη»., εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1987, σ. 229-235.

(Περιέχει: «ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄».-«ΦΥΓΗ»).

18.ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ  ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ,  ΘΡΗΝΟΙ ΚΑΙ ΠΑΙΝΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΑΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ. Εκδ. «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» Αθήνα 1988., σ. 400-405.

(Περιέχει: «ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ».-«ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ».-ΕΦΕΣΟΣ».-«ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ».).

19.Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΑ,  ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΡΓΥΡΙΟΥ, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 1990. Α΄ έκδοση 1979/β΄1985., τόμος Δ΄, σ. 142-153, 120-153.

(Περιέχει: «ΑΠΟ ΤΟ «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ» Γ΄,Η΄, Ι΄, ΙΒ΄ΜΠΟΤΙΛΙΑ ΣΤΟ ΠΕΛΑΓΟ, ΙΕ΄, ΙΖ΄ ΑΣΤΥΑΝΑΞ, ΞΔ΄».-«ΑΠΟ ΤΗ «ΓΥΜΝΟΠΑΙΔΙΑ» Α΄. ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ.». –από Τετράδιο Γυμνασμάτων, «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.».-Από τη σειρά Ο κ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. «5. ΑΝΤΡΑΣ».- (από Ημερολόγιο Καταστρώματος Α΄, (1940), «PIAZZA SAN NICOLO».-«Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ».-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ».-«ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ».- «Η ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ»( από Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄(1944).-«Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ».- «ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ» (από Ημερολόγιο Καταστρώματος (1944).-«ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ  ΣΤΑΘΜΟΣ». (Από περιοδικό Τετράδιο, Μαρτ, 1947) . «ΤΥΦΛΟΣ», (από Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄(1976).- (από την «Κίχλη») «ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ».-«ΤΟ ΦΩΣ Γ΄».-(από Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄,1976) «ΑΡΓΩ».-«ΕΛΕΝΗ»,- «ΕΓΚΩΜΗ», «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΟΣ» (από Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ΄,1955).- (από τα «Τρία κρυφά ποιήματα».)- « Δ΄ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΑΧΤΙΝΑ».-«Β΄. ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ».-«Ζ΄, ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ».-«Η΄ Τ’ άσπρο χαρτί σκληρός καθρέφτης/ ». (από Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄, 1976)-«ΑΠΟ ΒΛΑΚΕΙΑ».-«ΟΙ ΓΑΤΕΣ Τ’ ΑΗ ΝΙΚΟΛΑ», (από Δεκαοχτώ κείμενα, 1970).).

20.ΒΑΣΙΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ, ΛΥΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΗΓΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ., εκδ. Μιχάλης Μεϊμάρης, Αθήνα ΠΛΕΙΑΣ 1993, σ.709-809.

(Περιέχει: «ΡΙΜΑ»,-«ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ».-«ΠΑΝΩ Σ’ ΕΝΑΝ ΞΕΝΟ ΣΤΙΧΟ».-«ΑΠΟ ΤΑ ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΑΪ-ΚΑΪ».-«ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΣΩΜΑ».-«ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.».-«Ο ΓΕΡΟΣ».-«Ο κ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ» (Αποσπάσματα) 2. ΠΑΙΔΙ. 3.ΕΦΗΒΟΣ. 4.ΠΑΛΙΚΑΡΙ 5. ΑΝΤΡΑΣ.- «ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ».-«ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΣ».-«Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ».-«ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ».-«ΑΦΗΓΗΣΗ».-«ΜΕΡΕΣ Τ’ ΑΠΡΙΛΗ ‘43».-«ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ».-«ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΧΛΗ».-«ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ».-«ΟΝΕΙΡΟ».- «ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ».-«ΟΙ ΓΑΤΕΣ Τ’ ΑΗ ΝΙΚΟΛΑ».).

21.ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Π. ΜΑΚΡΗΣ, ΩΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. 333 ΔΙΑΛΕΧΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΣΜΑΤΑ, εκδ. Κορφή, Αθήνα 1994, σ.262.

(Περιέχει: «ΑΡΝΗΣΗ»)

22.ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΑΠΥΡΟΥ. Δύο Αιώνες Νεοελληνικής Ποίησης, εκδ. Εκδοτικός Οργανισμός Παπύρου, Αθήνα 1995, σ.403- 421.

(Περιέχει: («ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄,Β΄,Γ΄,Δ΄,Ε΄».-«ΡΙΜΑ».-«ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ»(Αποσπάσματα: «Το πέλαγο σμίγει..»/ «Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας..» / «Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει…».-«ΠΑΝΩ Σ’ ΕΝΑΝ ΞΕΝΟ ΣΤΙΧΟ».-«ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΑΪ-ΚΑϊ» (Αποσπάσματα)».-«ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΣΩΜΑ…».-ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ του Γ. Σ.».-«Ο ΓΕΡΟΣ».-«Ο κ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ» (Αποσπάσματα. 2. ΠΑΙΔΙ. 3 ΕΦΗΒΟΣ.4. ΠΑΛΙΚΑΡΙ. 5. ΑΝΤΡΑΣ).- «ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ».-«Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ».-«ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΣ».-«ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ».-«ΑΦΗΓΗΣΗ».-«ΜΕΡΕΣ Τ’ ΑΠΡΙΛΗ ‘43». – «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ».-«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ. (Απόσπασμα)».-«ΚΙΧΛΗ Γ΄, (Απόσπασμα)».-«ΤΡΙΑ ΚΡΥΦΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (Απόσπασμα)».).

23.ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ-ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1995, σ. 197-198.

(Περιέχει: «ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ ΙΓ΄, ΙΔ΄») από τα (Τρία κρυφά ποιήματα, 1966).

24.ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Ε. Μ. ΜΟΣΧΟΣ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΙΛΛΑΣ., εκδ. «Αστήρ»-Αλ. & Ε. Παπαδημητρίου, Αθήνα 1996, σ. 517-520

(Περιέχει: ΑΠΟ ΤΗ «ΣΤΡΟΦΗ», «ΕΡΩΤΚΟΣ ΛΟΓΟΣ».- «ΡΟΥΚΕΤΑ» (απόσπασμα).- «ΑΠΟ ΤΟ «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Α΄». “PLAZZA SAN NICOLO”.-«ΑΠΟ ΤΟ «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Β’», «ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ».-«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ» (απόσπασμα).- «ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ‘41» (απόσπασμα).).

25.ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ- ΘΑΝΑΣΗΣ Θ. ΝΙΑΡΧΟΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ. Σχέδια ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΤΑΡΑΣ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1997, σ.88.

(Περιέχει: «ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ (Δ΄)».)

26.ΚΩΣΤΑΣ  ΑΚΡΙΒΟΣ: εισαγωγή, επιλογή κειμένων. ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΡΑΜΜΑΤΑ… ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2003, σ. 80

(Περιέχει  «ΠΑΙΔΙ»).

27.A CENTURY of GREEK POETRY 1900-2000. Bilingual Edition. Selected and Edited by: PETER BIEN- PETER CONSTANTINE-EDMUND KEELEY- KAREN VAN DYCK. Introduction by PETER BIEN. A Note on Translation by KAREN VAN DYCK. Kimon Friar’s Translations Edited by MATTHEW JENNETT. COSMOS PUBLISHING 2004., p.37, 114-159, 945,947,949,950,951,952,953,954,955,956, 989.

(Περιέχει: «Από το ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΙΕ΄,ΙΣΤ΄”,/“From MYTHISTOREMA 15, 16.”- «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ. Σ.»/ “ IN THE MANNER OF G. S.” –«Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΗΛΙΟΣ»/”OUR SUN”-«ΑΦΗΓΗΣΗ»/”NARRATION”.-«Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ»/”THE KING OF ASINI”.-«Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ»/”STRATIS THALASSINOS AMONG THE AGAPANTHI”.-«ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ"/”AN OLD MAN ON THE RIVER BANK".-«ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ»/”LAST STOP”.-«ΕΛΕΝΗ»/”HELEN”.-«ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ»/”SALAMIS IN CYPRUS”.- «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΟΣ»/  “EYRIPIDES THE ATHENIAN".-«Από το ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ ΙΓ΄, ΙΔ΄»/ “From SUMMER  SOLSTICE” 13, 14.».)  Όλα τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη της σημαντικής αυτής δίγλωσσης ανθολογίας, είναι μεταφρασμένα στα αγγλικά από τους (Translation by EDMUND  KEELEY  AND  PHILIP  SHERRARD). Ενώ συναντάμε μεταξύ άλλων και ποιήματα μεταφρασμένα από τον Κίμωνα Φράιερ, τον Γιάννη Γκούμα, από τα αγγλικά του ποιητή Ντίνου Σιώτη και αρκετών άλλων εξαιρετικών μεταφραστών που η ποιητική τους αίσθηση και γνώση, συμπληρώνει εποικοδομητικά τις τεχνικές γνώσεις τους στην μετάφραση ενός ποιήματος. Τα ποιήματα της ανθολογίας τα απολαμβάνουμε τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλική εκδοχή τους.

28.ΑΝΤΡΕΑ ΣΕΛΙΝΓΚΕΡ: Επιμέλεια.-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΟΥΠΑΚΗΣ: Φωτογραφίες,  Η ΕΛΙΑ. 86 ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΔΕΝΤΡΟ, εκδ. νήσος, Αθήνα 2005, σ.111, 117,138.

(Περιέχει: «ΕΦΗΒΟΣ».-«ΛΟΓΙΑ ΡΙΖΩΜΕΝΑ».-«ΑΣΤΥΑΝΑΞ»)

29.ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ-ΘΑΝΑΣΗΣ Θ. ΝΙΑΡΧΟΣ: Ανθολόγηση-Πρόλογος. ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2006, σ.187-188.

(Περιέχει: «ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ»)

30.ΑΙΜΟΣ  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ. Έκδοση ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΑΝΤΙ», Αθήνα, Οκτώβριος 2006, σ. 71-76

(Περιέχει «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Γ΄,Η΄, Ι΄, ΙΣΤ΄».- «Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ».- «Ο ΜΑΘΙΟΣ ΠΑΣΚΑΛΗΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ  ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ»  και τα δύο ποιήματα από (Ημερολόγιο Καταστρώματος, Α΄, 1940).

31.ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΓΑΡΑΝΤΟΥΔΗΣ: Επιμέλεια-Ανθολόγηση, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20^ΟΥ ΑΙΩΝΑ. ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2006/2008, σ.19,21,26,32, 84-86, 111-114, 116-117, 146-150, 161-166, 188-190,  239-241, 337-338.764, 789, 804

(Περιέχει: «ΣΤΡΟΦΗ», «ΤΟ ΥΦΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ», «ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄, και Ε΄», «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Α΄», «Δ΄ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ». «Θ», «Ι» «ΙΗ΄», «ΙΘ΄». «ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ». «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ. ΣΕΦΕΡΗ». [ΤΟ ΖΕΣΤΟ ΝΕΡΟ ΜΟΥ ΘΥΜΙΖΕΙ ΚΑΘΕ ΠΡΩΙ]. [ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΠΙΚΡΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ]. [ΜΕΣΑ στις ΘΑΛΑΣΣΙΝΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ]. «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΑ ΑΣΙΝΗΣ». «ΕΝΑ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ», «ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ. Μ.Α.», «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ», «ΚΙΧΛΗ»- Γ΄, «ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΗΣ ΚΙΧΛΗΣ Γ΄». «ΤΟ ΦΩΣ». «ΕΓΚΩΜΗ», «ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ Η΄ και ΙΔ΄»).

32.ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΩ-ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ ΠΕΡΠΑΤΟΥΝ. Ανθολογία πεζού ποιήματος, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2007, σ. 233-238

(Περιέχει: «ΝΙΖΙΝΣΚΙ».-«ΑΝΤΡΑΣ».-«ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ».)

33.ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ- ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΣΤΑΣ  Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ- ΒΑΓΓΕΛΗΣ  ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,  ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (20^ος αιώνας), τόμος Β΄, (1920-1940), εκδ. Κότινος, Αθήνα 2009, σ. 152-164

(Περιέχει: «ΤΟ ΥΦΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ»-«ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄ & Β΄»- «ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ  Γ΄& Ι΄».- «ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΜΑΘΙΟΥ ΠΑΣΚΑΛΗ».- «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.». –«ΚΙΧΛΗ Α΄».-«ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ Η΄».)

34.ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ- ΚΩΣΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ. Από τους ανανεωτές της παράδοσης, μέχρι και τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά., εκδ. Εκάτη, Αθήνα 2009., σ. 278-280.

(Περιέχει: «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΟΣ» από («Ημερολόγιο καταστρώματος, Γ΄,»1955).- «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ» από («Ημερολόγιο καταστρώματος, Α΄,», 1940).

35.ΔΩΡΑ ΜΕΝΤΗ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ. Η ΑΘΗΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ 19^Ο ΣΤΟΝ 21^Ο ΑΙΩΝΑ. ΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΩΣ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, εκδ. Πατάκη Αθήνα 2009, σ. 127-128,152-153,160,165,205,249, 252, 260.

(Περιέχει: «ΤΡΙΤΗ, 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 1926».-«[Εκδρομή στην Πεντέλη] 28 Μάρτη 1926».-«ΙΠΠΙΟΣ ΚΟΛΩΝΟΣ» (1976).-«ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΣΥΓΓΡΟΥ, 1930» (1940). –«[ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΟ ΓΑΛΑΤΣΙ]» (1926).-«[ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 30 ΑΠΡΙΛΗ 1926]». –«[ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ, 23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1940]». –«[ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ. 1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1940]».- «ΔΕΥΤΕΡΑ, 18 ΓΕΝΑΡΗ 1926».).

36.ΗΛΙΑΣ ΓΚΡΗΣ: ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ-ΕΠΙΜΕΤΡΟ, ΤΟ 1821 ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2011, σ.304, τιμή 16 ευρώ, σ.188-189, 269, 291.

(Περιέχει: «ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ»), από (Μέρες, τόμος Γ΄, εκδ. Ίκαρος, 1977).

 37.ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΤΕΡΟ ΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ.. Παραγωγή ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε./ΑΘΗΝΑ Σεπτέμβριος 2014, εφημερίδα «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ». Επιμέλεια-Πρόλογος-Σχεδιασμός Έκδοσης: ΝΙΚΗΤΑΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ. Επιμέλεια βιογραφικών-Επιλογές Ποιημάτων: ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΚΡΟΝΤΗΡΑ. Διορθώσεις κειμένων: ΡΕΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ., σ.102.

(Περιέχει: «ΑΡΝΗΣΗ»).

38.ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ, ΞΕΝΩΝ ΑΙΜΑΤΩΝ ΤΡΥΓΟΣ. Ανθολογία ελληνικών ποιημάτων, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2014, σ. 305.

(Περιέχει: «ΠΡΩΙ»).

39.ΔΩΡΑ  ΜΕΝΤΗ: ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ.- ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΓΑΡΑΝΤΟΥΔΗΣ: Εισαγωγικά σημειώματα. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΑΙΩΝΑ. ΕΠΙΤΟΜΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Καί με τόν ήχον των γιά μιά στιγμή επιστρέφουν… εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2016, σ. 135-139, 246-259, 270, 274, 659,

(Περιέχει: [«Δ. ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ» από (Μυθιστόρημα, 1935). «ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.» από (Τετράδιο γυμνασμάτων, 1940). «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ» από(Ημερολόγιο καταστρώματος Α΄, 1940). «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ» από (Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄, 1944). «ΤΟ ΦΩΣ» από (Κίχλη, 1947). «ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ» από (Ημερολόγιο καταστρώματος Γ΄, 1955). «ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ Α΄» από (Τρία κρυφά ποιήματα, 1966).]

40.ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ, ΚΟΡΦΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΕΠΟΧΩΝ ΤΗΝ ΠΡΟΙΚΑ. Ανθολογία ελληνικών ποιημάτων, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2018, σ.226-227.

(Περιέχει: «ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ Ε΄» (από Τα τρία κρυφά ποιήματα, τώρα στην έκδοση Ποιήματα, Ίκαρος, 1972).  

41.ΚΩΣΤΑΣ  ΣΤΑΜΑΤΗΣ: Ανθολόγηση, εισαγωγικές σημειώσεις, επιμέλεια, εργογραφικά σημειώματα ποιητών. Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1821. – Δημοτικό τραγούδι-Νεοέλληνες ποιητές από τον Σολωμό και τον Κάλβο μέχρι σήμερα., εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2020, σ.283- 285, 592-597.

(Περιέχει: «ΜΝΗΜΗ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ».-«[ΠΡΟΜΕΡΩΠΙΔΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ «ΩΔΩΝ»].).

 42.Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ. Τα ομορφότερα κείμενα. Η επιλογή των κειμένων έγινε από τον ΕΥΓΕΝΙΟ ΑΡΑΝΙΤΣΗ. Η μεταφορά των ποιημάτων του Ανώνυμου της Κύπρου στη νέα ελληνική έγινε από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΡΟΠΟΥΛΗ. Διόρθωση κειμένων ΑΡΕΤΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ. Σχεδιασμός εξωφύλλου-σελιδοποίηση: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ. τόμοι 2. Εκτύπωση Χ. Χ. Τεγόπουλος, εφ. Ελευθεροτυπία χ.χ., , τόμος 2^ος, σ.253-258.

(Περιέχει: «ΣΧΟΛΙΑ».-«ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ».-«ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ» (Απόσπασμα).-«ΡΙΜΕΣ».-«ΑΓΑΠΗ».-27.5.1946. «Κυπρίς, για την αγάπη σου πολύ βαθιά βυθίσαν./»,- (Απόσπασμα) από μετάφραση του ποιητή «ΤΟ ΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΣΟΛΟΜΩΝ».)

43.ΡΙΤΑΣ ΜΠΟΥΜΗ- ΝΙΚΟΥ ΠΑΠΠΑ,  ΝΕΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, τόμος Β΄, ΕΛΛΑΔΑ (ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ). Επιμέλεια Εκδόσεως ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ι. ΤΣΟΥΡΑΚΗΣ, εκδ. Διόσκουροι, Αθήνα χ.χ., σ.672-685.

(Περιέχει: Εισαγωγή για τον ποιητή (672-675).-Από τη «Στροφή», «ΑΡΓΑ ΜΙΛΟΥΣΕΣ», -«Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ».-«ΣΧΟΛΙΑ».-«ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ».-«ΑΡΝΗΣΗ».-«ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ».-«ΡΙΜΑ».- «ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄».- Από το «Μυθιστόρημα» Β΄, Γ΄, Ε΄, Θ΄, ΙΑ΄, ΙΒ΄, ΙΗ΄, ΚΓ΄».- Από το «Ημερολόγιο Καταστρώματος», Α΄».-«Ο ΤΟΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΙΣΤΟΣ».-Από την «Κίχλη» Β΄».- «…Κύπρον ού μ’ εθέσπισεν.. – «ΕΛΕΝΗ».).

     «ο επαρκής αναγνώστης είναι ο ευαίσθητος αναγνώστης που δεν μπορεί να μη βάλει κάτι από τον εαυτό του στο ποίημα που διαβάζει»

                                     Γιώργος Σεφέρης, Μονόλογος πάνω στην ποίηση.

Σημειώσεις:

     Στην αντιγραφή και παράθεση των στοιχείων, πληροφοριών, ποιημάτων κλπ. διατήρησα την διάταξη των συγγραφέων-ανθολόγων- επιμελητών, καθώς και την ορθογραφία των εκδόσεων.

-Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, είναι ο 290^ος στην αλφαβητική σειρά των ονομάτων των ποιητών που περιλαμβάνει η 8^η έκδοση της Ανθολογίας 1708-1959 του Ηρακλή Ν. Αποστολίδη.  Περιλαμβάνει είτε αυτόνομες ποιητικές μονάδες ή αποσπάσματα από συλλογές του. Στις σελίδες των Περιεχομένων του τόμου, αναφέρονται οι πηγές από όπου ο ανθολόγος άντλησε την ποιητική του ύλη. Από τις σελίδες 868-869 αντιγράφουμε:633. Μ’ όλο που τ’ ανθολογούμενα πάρθηκαν απ’ όπου δείχνει η σχετική με το καθένα υποσημείωση, έγινε κι αντιβολή του προς τη μορφή με την οποία βρίσκεται στα Ποιήματα, 1924-1926, εκδ. Ίκαρος» (Αθ.) 1950. -634 Στροφή, Αθ.1931.-635 Ημερολόγιο καταστρώματος, Β΄, Αλεξάνδρεια 1944.- 636. Η στέρνα, Αθ. 1932.-637. «Τα νέα Γράμματα», 1938. -638 Μυθιστόρημα, Αθ. 1935.- 639 Τετράδιο γυμνασμάτων (1928-1937), Αθ. 1940. -640 Γυμνοπαιδία, Αθ. 1936.

-Σαν συνέχεια της έγκυρης μονότομης ποιητικής Ανθολογίας του παλαιού Ηρακλή Ν. Αποστολίδη, έρχεται η κοπιώδη εργασία-ανθολόγηση του Ρένου Ηρακλή Αποστολίδη. (Αναφέρομαι στην ποιητική, όχι την τρίτομη επίσης των διηγημάτων). Έχοντας την εποπτεία της ύλης και των τεσσάρων συνολικά τόμων (στις τελευταίες επανεκδόσεις από όπου αντλώ την Σεφερική αποδελτίωση) και την απόσταση του χρόνου, διαπιστώνουμε ότι ο πάντα σοβαρός και αυστηρός, δίκαιος και με ποιητικό κριτήριο φιλόλογος και εκδότης, ανθολόγος Ρένος Η. Αποστολίδης, στην δική του προσωπική ανθολόγηση, ποιητών και έργων, υιοθετεί το ποιητικό κριτήριο του Η. Ν. Α. και μεταφέρει ένα μεγάλο μέρος από τα ποιήματα και τους ποιητές του ανθολόγου πατέρα του. Στο προγενέστερο υλικό, προσθέτει νέες ποιητικές μονάδες (από συλλογές που κυκλοφόρησαν) και  καινούργια ονόματα ποιητών και ποιητριών. Αυτό μας προσφέρει την δυνατότητα να έχουμε στα χέρια μας ένα πανόραμα της ελληνικής ποίησης πάνω από ένα αιώνα. Το τρίτομο έργο έχει συνεχόμενη σελιδαρύθμιση, και οι ποιητές παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά του επωνύμου τους. Ο Γιώργος Σεφέρης περιλαμβάνεται στον τρίτο τόμο. Μετά από κάθε ποίημα ή απόσπασμα, ή στίχο, αναγράφεται με "αριθμητική σειρά ένα νούμερο, το οποίο μας δηλώνει την πηγή. (ποιητική συλλογή, χειρόγραφα, σχεδόν εκατό τίτλους λογοτεχνικών περιοδικών από την Ελλάδα και την Κύπρο, ημερολόγια, κλπ.) Μετά το πέρας της ποιητικής ύλης, υπάρχουν οι σε ανοιχτό θαλασσί σελίδες των ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Και οι τόμοι κλείνουν με τις «ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ» στις οποίες δηλώνονται οι πηγές.  Ας θυμηθούμε ενδεικτικά ότι, και ο συγγραφέας και ανθολόγος Μιχάλης Περάνθης, έπραξε το ίδιο στις δικές του επανεκδόσεις της τρίτομης ανθολογίας του. Στην τελευταία έκδοση άλλαξε ορισμένων ποιητών την ύλη, την αναδιάταξε ή την συμπλήρωσε. Σημειώνει μεταξύ άλλων ο Ρένος Η. Αποστολίδης «ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ», σ. 1657:

 «Η ανθολόγηση στον τρίτο τόμο έκλεισε την 18-1-72. Έτσι η 10^η αυτή έκδοση της ποιητικής Ανθολογίας, με διαφορά μόνο είκοσι μηνών από τον πρώτο ως τον τελευταίο τόμο της, είναι ενημερωμένη, περίπου, ως τη στιγμή που ολοκληρώνεται και η έκδοσή της. Για τέτοια έργα, τόση ενημερότητα είναι δυσκολοκατόρθωτη-και γι’ αυτό ασυνήθιστη. Μαζί κ’ επικίνδυνη, θα πούν ίσως’ αλλά και πολύτιμη, θα επιμείνω, αν με την Ανθολογία πάμε να βρούμε το χτύπο της καρδιάς αυτού του Τόπου και του Λαού του, και πρώτιστα λοιπόν μας νοιάζει αυτό που τώρα σφύζει στις φλέβες. Βέβαια παλιώνει πάντα το τώρα’ αλλά κ’ η Ανθολογία δε θα τ’ αφήνη να πολύ-παλιώνη-όπως σαράντα χρόνια έκανε, με τις αλλεπάλληλες εκδόσεις, και τα συμπληρώματά της, είτε χωριστά είτε στα Νέα Ελληνικά. Τώρα εδώ έχουμε έναν κώδικα βασικό: αυτό το Corpus Για μια δεκαετία δεν έχει ανάγκη ανανέωσης. Αν στο μεταξύ παραπληθύνη, το άξιο καινούργιο υλικό, είτε πάλι στα Νέα Ελληνικά, είτε κάπως αλλιώς, θα συμπληρωθή. Μερικοί αριθμοί- όσο μπόρεσα  να μετρήσω σωστά-μπορεί κάτι να λέν: Σύνολο τόμων 3. Σελίδες ποιητικής ύλης 568/538/547=1653. Σελίδες ανώνυμης ποίησης 36,5/32,5/21,5= 90,5. Ποιήματα και αποσπας. Ενότητες 1203/1207/1216=3626. Ονόματα και ανώνυμοι 183/202/185=570. Βασικές ποιητικές μονάδες 62/63/ 70= 195. Νέοι της εικοσαετίας ’50-’70. 26/50/58=134.».

Σχετικά με τις πηγές για τον Γιώργο Σεφέρη έχουμε τους αριθμούς 1145-1160.-1145 «Στροφή» ’31.-1146 «Η στέρνα» ’32.-1147 «Μυθιστόρημα» ’35.-1148 «Τετράδιο γυμνασμάτων (1928-1937)» ’40.-1149 Τνγ ’38.-1151 Τνγ ’39.-1152 «Ημερολόγιο καταστρώματος β΄» Αλεξάνδρεια ’44. -1153 Τε ’47.-1154 «Κίχλη» ’47.-1155 Νε ’55.- 1156 «…Κύπρον ού μ’ εθέσπισεν…» ’55.-1157 Κυγ ’54.-1158 «Τρία κρυφά ποιήματα» ’66.-1159 «Ποιήματα» γ΄ έκδ. ’62.-1160 18κ

Η τρίτομη Μεγάλη Ελληνική Ποιητική Ανθολογία, πρώτη έκδοση Αθήνα (1954) του συγγραφέα και ανθολόγου Μιχάλη Περάνθη, ήταν η πλέον προσφιλή μας ενημέρωση για την ελληνική ποίηση στους νέους και τις νέες της γενιάς μας. Γενιάς 1980, Αν και γνωρίζαμε ότι οι τρίτομες ανθολογίες ποίησης και διηγήματος του Ρένου Η. Αποστολίδη, κρατούσε τα πρωτεία της εγκυρότητας. Η ανθολογική εργασία του Μιχαήλ Περάνθη μας ήταν αγαπητή γιατί εκτός από τα ανθολογημένα ποιήματα συμπληρώνονταν και από εισαγωγές, προλόγους ανά τόμο, ενδεικτική εργογραφία και βιβλιογραφία, ευρετήρια ποιημάτων και μεταφρασμένων ξένων ποιητών, ανά τόμο και συνολικά. Η Ειδολογική Κατάταξη τέλος, που συνόδευε την έκδοση, (Ερωτική, Φυσιολατρική, Πατριωτική, Θρησκευτική, Σατυρική, Παιδική ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, Ελεγειακά Ποιήματα, Λυρικά και Άλλα Διάφορα) μας βοηθούσαν να ανατρέξουμε ευκολότερα στην αναζήτηση ποιητικών θεμάτων στις σχετικές σχολικές και άλλες εργασίες μας. Όταν μάλιστα, είχαμε διαπιστώσει ότι πολλές ανθολογούμενες μονάδες συνοδεύονταν και από πληροφορίες κριτικών γραφίδων, τότε το ποιητικό μας ταξίδι αποκτούσε μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Αλλά για να μην μιλάμε στα τυφλά, ας δούμε την περίπτωση του ποιητή Γιώργου Σεφέρη που ανθολογείται στον δεύτερο τόμο του έργου: Όπως και όλοι οι συμμετέχοντες δημιουργοί πριν τα ποιήματα υπάρχει εισαγωγικό σημείωμα. Γράφει ο Περάνθης «Ο Σεφέρης-γράφει ένας από τους συστηματικούς κριτικούς του, ο Αντρέας Καραντώνης-ακολούθησε σταθερή γραμμή μιάς δημιουργικής εξέλιξης πού στην πρώτη φάση της μας τον έδειξε ανανεωτή του λυρισμού της παράδοσης, και στη δεύτερη πλάστη μιάς ποίησης πού, παραμένοντας πάντα καθαρή μορφή και δύσκολη προσωπική τέχνη, σπάει τον κύκλο του στενού υποκειμενισμού, λυτρώνεται από την καταθλιπτική απομόνωση του εγώ, και απηχεί σε μιά τελευταία αισθητική ανάλυση γενικώτερες καταστάσεις, χαρακτηριστικές της εποχής μας και της φυλετικής μας ψυχολογίας, όπως διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο». Και συνεχίζει παρακάτω ο Μ. Περάνθης, «Πραγματικά ο Γ. Σεφέρης εφιλοδόξησε και πέτυχε, από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση, να ενσωματώσει στην παράδοση τη νέα πείρα της ευρωπαϊκής ποίησης και διατηρώντας το ρυθμό, μέτρα, λογική διαδοχή-στην αρχή και ομοιοκαταληξίες-να οδηγήσει ωστόσο εκφραστική απλότητα και εσωτερική ουσία σε τέτοιαν ενότητα επίτευξης, που να δίνει την ζωηρή αίσθηση, του καινούργιου και του ανανεωμένου. Η ανανέωση αυτή εξελίχθηκε και στον ίδιο από έργο σε έργο. Η ασαφής του πυκνότης ξεσυννέφιασε κι αποκαλύφθηκεν η διαύγεια των συλλήψεων’ η υποβολή του οργάνωσε το φραστικό υλικό σε μουσική διάταξη’  η τεχνική του εδάμασε όλους τους κυματισμούς του δεκαπεντασύλλαβου κι εδοκίμασεν όλες τις δυνατότητες της ρυθμικής πρόζας…………..». Ακολουθούν τα «ΕΡΓΑ» του  ποιητή με την ημερομηνία έκδοσής τους: «Η ΣΤΡΟΦΗ,1931.-Η ΣΤΕΡΝΑ,1932.-ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ, 1935.-ΓΥΜΝΟΠΑΙΔΙΑ,1936.-Θ.Σ.ΕΛΛΙΟΤ,1936.-ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1, 1940.-ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΩΝ, 1940.-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Α΄, 1940.-ΔΟΚΙΜΕΣ, 1944.-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Β΄, 1945.-ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ, 1946.- ΚΙΧΛΗ, 1947.-ΠΟΙΗΜΑΤΑ, 1950. –Θ.Σ. ΕΛΛΙΟΤ: Η ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (εισαγωγή, σχόλια, μετάφραση Γ. Σεφέρη), 1950.-ΤΡΕΙΣ ΜΕΡΕΣ ΣΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ, 1953.-  Ακολουθεί κατόπιν, ενδεικτική «ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ». Έχουμε πάνω από 16 παραπομπές από ελληνικά και ξένα περιοδικά, λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, βιβλία που εκδόθηκαν. Ονόματα όπως Αντρέας Καραντώνης, Κλέων Παράσχος, Β. Φωτιάδης, Κ. Θ. Δημαράς, Μήτσος Παπανικολάου, Απόστολος Σαχίνης, Γ. Σαραντάρης, Τίμος Μαλάνος, S. Baud- Bovy. Κλπ. Αν φέρουμε στην σκέψη μας τα πρώτα χρόνια μετά την δικτατορία, χρόνια της μεταπολίτευσης και τις δυσκολίες πρόσβασης σε πηγές και συγγραφικό υλικό που μπορούσε να βρει κανείς μόνο στις τοπικές Δημοτικές Βιβλιοθήκες των Δήμων (και αν!!!) και στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ή την Βιβλιοθήκη της Βουλής, και στο Παλαιό Καπνεργοστάσιο, αν ήθελε να ενημερωθεί ή να διαβάσει, ή να τα δανειστεί από φιλικά του πρόσωπα, τότε θα κατανοήσουμε την χρησιμότητα τέτοιων βιβλίων-ανθολογιών. Που, έστω και με τις ισχνές παραπομπές τους, μας καθοδηγούσαν στις αναγνωστικές μας και ερευνητικές μας περιπέτειες. Όμως ο Μιχάλης Περάνθης, δεν σταματά μόνο σε αυτά τα στοιχεία. Στην παράθεση ποιημάτων από την συλλογή του Σεφέρη «Μυθιστόρημα», υπάρχει σχόλιο 6 γραμμών όπου αναφέρεται πως μας επεξηγεί ο ποιητής τα σχετικά με τον τίτλο «Μυθιστόρημα». Στο τέλος του ποιήματος «Ξύπνησα με το μαρμάρινο» σχολιάζει την μέθοδο του ποιητή 7 γραμμές σχετικά με την αφομοίωση και ποιητική απόδοση των προβολών των οραμάτων από τον αρχαίο κόσμο του ποιητή.  Στο ποίημα «Ερχόμαστε…» σχολιάζει στο πού και πότε γράφτηκε το ποίημα. Παραθέτοντας και κριτικό σχολιασμό του Α. Καραντώνη. Στο δε ποίημα «Τ’ αγάλματα» από την «Κίχλη» ο Περάνθης μας δίνει σχεδόν μια ολόκληρη σελίδα σχολιασμών του σχετικά με το ποίημα. Με σχόλιά του συνοδεύει και το ποίημα «Όνομα Δ΄ Ορέστης". Και φυσικά, σχολιάζεται και το περίφημο ποίημα «Ο Βασιλιάς της Ασίνης», μιλώντας μεταξύ άλλων για την πατριδολατρεία του Γ. Σ., τονίζοντάς μας ότι «Η πατριδολατρεία του Σεφέρη δεν είναι σωβινιστική». Επαρκής σχολιασμός υπάρχει και στην παράθεση της μετάφρασης του Σεφέρη από την «ΈΡΗΜΗ ΧΩΡΑ»  του άγγλου νομπελίστα ποιητή Tomas Stern Elliot. Αυτές οι πληροφορίες, τα στοιχεία και οι σχολιασμοί του ανθολόγου Μιχάλη Περάνθη, μας κάνουν, παρ’ ότι έχουν περάσει σχεδόν 70 χρόνια από την έκδοση της τρίτομης Ανθολογίας του-και θεωρείται κάπως «πεπαλαιωμένη», και έχουν εκδοθεί έκτοτε άλλες πληρέστερες, να την αγαπάμε ακόμα και να μας θυμίζει τα διαβάσματα των νιάτων μας. Να συμπληρώσουμε ακόμα, ότι στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείον υπάρχει και η 7^η επανέκδοσή της (που γνωρίζω) «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ (Από την άλωση ως σήμερα), Εκδόσεις Έργων Περάνθη, Αθήνα χ.χ. η οποία έχει συμπληρωθεί με νέα στοιχεία και πληροφορίες και επίμετρα με νέες ποιητικές φωνές. Ο Γιώργος Σεφέρης συμπεριλαμβάνεται τώρα στον Γ΄ τόμο και στο κεφάλαιο V. Νεοελληνική Ποίηση. 3. Σύγχρονη Ποίηση, σ.275-285. Από την νέα αυτή επανέκδοση απουσιάζου τα ποιήματα, «Ερχόμαστε», «Όνομα Δ΄ Ορέστη», «Τ’ αγάλματα», «Ο γυρισμός του ξενητεμένου», καθώς και η μετάφραση του ποιήματος από την “Waste Land”.        

-Η Ανθολογία συγχρόνου ελληνικής ποιήσεως 1930-1960 του παλαιού και σημαντικού εκδοτικού οίκου Γεωργίου Φέξη, που συντέθηκε από τον ποιητή, μεταφραστή και ανθολόγο Άρη Δικταίο και τον πεζογράφο και ποιητή Φαίδρο Μπαρλά, είναι από τις σημαντικότερες ανθολογικές καταθέσεις που μας πρόσφερε εκείνη η ιστορική και συγγραφική δεκαετία, μια δεκαετία πολιτικών ανακατατάξεων, εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, πολιτιστικών εκδηλώσεων και ποιητικών και άλλων παραγωγών. «Αληθινά μνημειώδη» έχει αποκαλέσει την μεταφραστική και ποιητική δουλειά του Άρη Δικταίου σε κριτική του ο Ανδρέας Καραντώνης, στο περιοδικό «Ραδιοεκπομπή» 21/7/1960, πρόδρομο της «Ραδιοτηλεόρασης». Θετική είναι και η κριτική αποτίμηση του κριτικού Βάσου Βαρίκα στην εφημερίδα «Το Βήμα» 12/6/1960. Του πειραιώτη θεατράνθρωπου Σπύρου Μελά στην εφημερίδα «Ελευθερία» 17/6/1960, του πολιτικού, πρώην πρωθυπουργού, κοινωνιολόγου και συγγραφέα Παναγιώτη Κανελλόπουλου για την Ανθολογία της Παγκόσμιας Ποίησης του Δικταίου. Δύο ονόματα και ένας εκδοτικός οίκος που μόνο το όνομά τους αποτελεί εγγύηση της ποιότητας των εκδιδομένων εργασιών τους εκείνες τις δεκαετίες. Στο εμπόριο όταν αγόρασα την Ανθολογία από το Βιβλιοπωλείο του Λαδιά στην Ιπποκράτους στην Αθήνα, κόστιζε 120 δραχμές. Το σύνολο σχεδόν των εκδόσεων των βιβλίων που κυκλοφόρησαν από τον εκδοτικό οίκο του Γεωργίου Φέξη αποτελούν κόσμημα για τα ελληνικά γράμματα. Ακόμα και για τους φιλαναγνώστες νέους της γενιάς μου. Σημαντικοί συγγραφείς και έργα, καλές μεταφράσεις, ποιότητα εκδοτική και αισθητική, επιμέλεια κειμένων και έκδοσης, και μάλλον φτηνή τιμή για την εποχή τους. Την ωφέλιμη αυτή ακόμα ανθολογία προλογίζει ο Φαίδων Μπαρλάς, και μας εισαγάγει στα μυστικά και τις ευωδίες του ελληνικού ποιητικού ανθώνα-στους ευρύτερους ορίζοντές του-η εισαγωγή του Άρη Δικταίου, «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑΕΤΙΑΣ». Ο ανθολόγος επισημαίνει κόμβους, στέκεται σε σταθμούς, συνοπτικά γράφει και τονίζει τις επιδράσεις των ποιητών, των τεχνοτροπιών, των ρευμάτων, τις εσωτερικές αγκυλώσεις, σχεδόν για όλους τους συμμετέχοντες, μας δίνει την προσωπική του ματιά, την εν συντομία ανάλυση των ποιητικών γραμμάτων μετά το 1931, της κρίσιμης τριακονταετίας μέχρι το 1960, της μετάβασης από τον μεσοπόλεμο στην νέα μεταπολεμική εποχή. Εποχή που διαμορφώθηκε το πρόσωπο και η πορεία του ελληνικού ποιητικού λόγου. Άνθησαν τα ελληνικά γράμματα, κυοφορήθηκαν ιδέες έγιναν συνθέσεις, ανοίχτηκαν δρόμοι, βραβεύτηκαν νέοι συγγραφείς, αναδείχθηκαν νέα έργα. Παρουσιάστηκαν φωτισμένοι εκδότες, διευθυντές περιοδικών, συγγραφικές φωνές και γραφίδες. Το κείμενο του Δικταίου είναι ένας ποιητικός οδοδείχτης ανάλογος της ποιότητας των ποιημάτων, των δημιουργών και των ανθολογικών επιλογών των δύο ανθολόγων. Οι ανθολόγοι δεν έχουν μόνο ορθό αισθητικό κριτήριο αλλά και γνώσεις ποιητικές. Δεν γράφουν μόνο, αλλά, διαβάζουν και ορθά (σύμφωνα με τους κανόνες) τον ποιητικό λόγο. Η περιρρέουσα ποιητική ατμόσφαιρα και το βάθος της εικονογραφείται ανάγλυφα από τον Α. Δ.  Γράφει μεταξύ άλλων για τον Γ. Σεφέρη σελ. 42-44. «Για την «Στροφή» (1931) του Σεφέρη, μιλήσαμε ήδη. Αυτό, όμως, πού δεν είπαμε, αναφορικά με τα «Νέα Γράμματα» και με την προϊστορία της νεωτερίζουσας αυτής ποίησης, είναι πώς αν η ποίησή μας αφηνόταν ν’ ακολουθήση το παράδειγμα του Σεφέρη, πού παράπλεε με πολλή προσοχή, τον σουρεαλισμό, δεν θα χανόταν τόσος πολύτιμος χρόνος ίσαμε να ξανάρθουν τα πράγματα στη θέση τους. Πού ακόμη, άλλωστε, δεν ξανάρθαν. Πού φοβούμαι ότι έκαναν έναν φαντασμαγορικό, σαν πλήθος σαπουνόφουσκες, κύκλο, και ξαναγύρισαν στο τέλμα της πρίν από το 1935 εποχής. Ο Σεφέρης υπήρξε αναμφισβήτητα η πιό άγρυπνη αισθητική συνείδηση των νεωτέρων γραμμάτων μας. Κι αν πρέπει να ζητηθή ένας δάσκαλος μιάς ποίησης σύγχρονης, ή και «μοντέρνας» ακόμη, (από την άποψη ότι εν θέλει να μείνη πίσω στο δρόμο της εκφραστικής που ακολούθησε η εποχή μας, μιά και το ύφος δεν είναι τόσο μόνο προσωπική υπόθεση του ποιητή, μά η έκφραση μιάς εποχής που εκπροσωπεί ο ποιητής), ο δάσκαλος αυτός είναι ο Σεφέρης.

     Με το «Μυθιστόρημα» (1935), κατ’ αρχήν, μιά από τις σημαντικότερες επιτεύξεις του, ο Σεφέρης εγκαταλείπει τη μορφολογία του λόγου, πού είναι ένα αποτέλεσμα , για ν’ αρχίση από τις αιτίες. Μέσα στην ίδια του την πείρα, στα «βιωμένα» του, θ’ αναζητήση την καταγωγή των μύθων του παρόντος του, όχι μόνο ως προσωπικού, μα προπαντός σαν ελληνικού υποκειμένου, τη συνισταμένη του νεοέλληνα, τελικά. Όπως, απάνω- κάτω, εργάζεται η Εθνολογία-η τελευταία των πνευματικών επιστημών-για να ερμηνεύση το πολιτιστικό «αποτέλεσμα» που συνιστά κάθε έθνος. Η εκφραστική του, από το «Μυθιστόρημα» κ’ ύστερα, προχωρεί με φαινομενικά ασύνδετες ελλάμψεις, πού συνδέονται όμως άρρηκτα μεταξύ τους συνειρμικά, απορρίπτοντας το σχήμα του ρασιοναλιστικού θέματος. Το θυμάμαι, καμιά φορά, όπως και την ομοιοκαταληξία,-αλλά μόνο για να υπαινιχθή μουμιοποιημένα παραδοσιακά σχήματα, νεκρά πολιτιστικά στοιχεία. Έχοντας μαθητεύσει-μ’ αδικαιολόγητη επιμονή, ίσως, οφειλόμενη, όμως, και σ’ ένα είδος ευγνωμοσύνης απέναντι ενός ποιητού πού τον βοήθησε ν’ ανακαλύψη τον εαυτό του, σαν νεοέλληνα,- στον Eliot, πλούτησε με μιά σοφή τεχνική, πού αποστέργει τον συμπτωματικό λόγο, την ελληνική ποίηση. Το  αποτέλεσμα της εκφραστικής αυτής δεν προσφέρεται εύκολα, φυσικά, η ερμητικότητά του αποδιώχνει κάποτε,-μα όταν ο οπλισμένος με υπομονή κ’ επιμονή αναγνώστης φτάση ως τον μυχό της σκέψης του, η ευφορία κ’ η αμεσότητα πού νιώθει είναι από τις σπανιώτερες πού του δόθηκαν μέσα στον σύγχρονο ελληνικό χώρο….».       .

-Η ποιητική ανθολογία 1930-1965 του Γιάννη Κορίδη, έρχεται και αυτή με την σειρά της να προστεθεί στο μικρό «κύμα» εκδόσεων ανθολογιών που τις ταραγμένες ιστορικά και πολιτικά αυτές δεκαετίες κυκλοφόρησαν στην πατρίδα μας. Οι προδιαγραφές της είναι δεδομένες, σύμφωνα με τα ποιητικά κριτήρια του καταξιωμένου παλαιού εκδότη Γιάννη Κορίδη. Παρουσιάζονται πάνω από 260 ποιητές και ποιήτριες από όλη την ελλάδα και τις γενιές, για την ακρίβεια έχουμε 263 ονόματα. Δημοσιεύεται το όνομα και κατόπιν, τα επιλεγμένα ποιήματα με αλφαβητική σειρά των συμμετεχόντων χωρίς άλλα συμπληρωματικά σχόλια ή πληροφορίες. Την ανθολογία προλογίζει ο κριτικός Ανδρέας Καραντώνης ο οποίος μετέχει με επτά ποιήματά του.

-Η Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης (1708-1989) του Σπύρου Κοκκίνη, όπως μας δείχνουν  οι επανεκδόσεις της αγαπήθηκε από το αναγνωστικό ποιητικό κοινό. Γνωρίζαμε τις εργασίες του ποιητή, πεζογράφου και ιστορικού Σ. Κ. και από το βιβλίο του «Ανθολογία Νεοελληνικής Σατιρικής Ποίησης» Από τις αρχές του 18^ου αι. ως τις μέρες μας, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Εστίας 1981. Το «Ευβοϊκό ανθολόγιο» 1961, και τις Σχολικές «Ανθολογίες» ποίησης και διηγήματος για παιδιά και νέους, που εκδόθηκαν το 1973 και1977 αντίστοιχα. Για να μείνω μόνο στο ανθολογικό έργο του συγγραφέα.  Στην οσάνω Ανθολογία του, ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο 298 δημιουργός που περιλαμβάνεται στον τόμο των 748 σελίδων. Ο τόμος ανοίγει με τους προλόγους των προηγούμενων εκδόσεων. Ακολουθούν οι συμμετέχοντες ποιητές και ποιήτριες με αλφαβητική σειρά. Στις σελίδες 707-715 έχουμε την «Επιλογή Βιβλιογραφίας» και ο τόμος κλείνει με το «Ευρετήριο». Τα ποιήματα του νομπελίστα ποιητή ερανίζονται από την 9^η έκδοση των «ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ» του, Αθήνα 1974

-Η τρίτομη Ποιητική Ανθολογία των εκδόσεων Αν. Μαλλιάρη-της Σειράς Γνώση- που μας έρχεται από την συμπρωτεύουσα, την Θεσσαλονίκη, σε εποπτεία Γιώργου Κ. Ζωγραφάκη, και επιμέλεια Δημήτρη Σταμούλη, διαμερισματοποιεί τους ποιητές που συμπεριλαμβάνει κατά χρονικές περιόδους. Α΄ τόμος (1200- 1880), Β΄ τόμος (1880-1920), και Γ΄ τόμος (1920-1976). Ο οποίος περιέχει τις δύο ενότητες Μέρος Ι΄-«Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ» και ΙΑ΄-«ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ» Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο τέταρτος στην σειρά της «Ι΄» ενότητας , μετά τους ποιητές Γιώργο Θέμελη, Λιλή Ιακωβίδη, Μήτσο Παπανικολάου και πριν τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο. Πριν την παράθεση των ποιημάτων δημοσιεύεται μικρό βιογραφικό-εργογραφικό σημείωμα. Η σειρά δεν περιλαμβάνει σημειώσεις, παραπομπές ή πηγές από όπου προέρχονται τα ποιήματα. Οι σελίδες Περιεχομένων  προτάσσονται στην αρχή των τόμων.

-Η Ανθολογία της Νεοελληνικής ποιήσεως, σε επιμέλεια και πρόλογο Απ. Αποστολίδη, έχει μεγάλο μέγεθος, σκληρό δέσιμο με φτηνό περιτύλιγμα. Έχει 488 σελίδες που περιλαμβάνουν την ποιητική ύλη και 64 εκτός κειμένου με φωτογραφίες ποιητών. Κόστιζε όταν εκδόθηκε 360 δραχμές. Την μακέτα του εξωφύλλου εφιλοτέχνησε ο Βασίλης Κανελλόπουλος. Πρόθεση του επιμελητή ήταν να μας παρουσιάσει στην ολότητά τους, τους έλληνες ποιητές και ποιήτριες που υπήρξαν «υπηρέτες» των Μουσών. Ο ρομαντικός και λυρικός Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο ωραιολάτρης Γεώργιος Δροσίνης, ο σπινθηροβόλος Γεώργιος Σουρής, ο νοσταλγός Τέλλος Άγρας, ο ηδονιστής και λιτός Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, ο κλασικοτραφής Ανδρέας Κάλβος, ο είρων και αυτόχειρ Κώστας Καρυωτάκης, ο πατριδολάτρης Λορέντζος Μαβίλης, ο βουκολικός νοσταλγός Κώστας Κρυστάλλης, ο πατριάρχης δάσκαλος Κωστής Παλαμάς, ο γενάρχης της ελληνικής ποίησης Διονύσιος Σολωμός, η μοντέρνα υπερρεαλίστρια Ελένη Βακαλό, η Καίτη Δρόσου, η Μυρτιώτισσα, ο εικαστικός Νίκος Εγγονόπουλος, ο εβραίος Ζοζέφ Ελιγιά, οι νομπελίστες Γιώργος Σεφέρης και ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιώργος Κοτζιούλας και ο πειραιώτης Λάμπρος Πορφύρας και ο νικαιώτης Γιώργος Μ. Πολιτάρχης, ο υδραίος Μήτσος Παπανικολάου και ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο σπετσιώτης Γεώργιος Στρατήγης και ο Νίκος Χαντζάρας, ο Ρήγας Φεραίος και ο Ρώμος Φιλύρας και πολλοί άλλοι, παρελαύνουν μπροστά στα μάτια μας με καμάρι και τόλμη. Δίχως επιφυλάξεις και δυσπιστίες. Οι φωνές τους αγγίζουν όλα τα στρώματα του ελληνικού λαού πέρα από μορφωτικό επίπεδο και επιφυλάξεις. Ελληνικές ποιητικές εισπράξεις ανεξαργύρωτες.  Στις τελευταίες σελίδες που μας παράσχονται πληροφοριακά στοιχεία για τους ποιητές, απουσιάζει μεταξύ άλλων το όνομα του Γιώργου Σεφέρη και οι ανάλογες πληροφορίες.

-Η ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1941-1944, ΤΟΜΟΣ ΙΙ ΠΟΙΗΣΗ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ηριδανός χωρίς χρονολογία έκδοσης,  σε επιλογή του ανθολογούμενου υλικού από την πεζογράφο και διηγηματογράφο Έλλη Αλεξίου, πρωτοκυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Γερμανική γλώσσα και στην Γερμανία το 1971. Χρονιές στρατιωτικής χούντας στην χώρα μας. Ο δεύτερος τόμος περιλαμβάνει το ποιητικό σώμα ενώ ο πρώτος τα πεζά. Οι ποιητές παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά και μικρό βιογραφικό πριν την παράθεση των ποιημάτων τους. Η Ανθολογία είναι χρήσιμη για την θεματολογία, στις ποιητικές μαρτυρίες δημιουργών της κρίσιμης ιστορικά περιόδου, της γερμανικής εισβολής και κατοχής του πολέμου και  της πείνας του ελληνικού λαού, της παλλαϊκής αντίστασης.

-Η Ανθολογία Απόστολου και Καίτης Μαγγανάρη Θρήνοι και Παινέματα για τις χαμένες πατρίδες, ένας τόμος 534 σελίδων, είναι πρωτότυπη στην σύνθεσή της, και στο θέμα το οποίο σπουδάζει. Περιλαμβάνει συνολικά 268 ονόματα, 202 αντρών και 66 γυναικών δημιουργών. Καθώς και Λαϊκά στιχουργήματα. Δές το «Δημοτικό της Τραπεζούντος» «Το πάρσιμο της Πόλης. Πειραιώτες και Νικαιώτες ποιητές, Κώστας Θεοφάνους, Γιώργος Μετσόλης, Αλέξανδρος Πάλλης, Γιώργος Πολιτάρχης κ. ά. Έλληνες και ξένοι δημιουργοί, δες το ποίημα «Μαρτυρική πόλη!’ του τότε αμερικανού γενικού προξένου των ΗΠΑ στην Σμύρνη George Horton σε μετάφραση Σταύρου Κουκουτσάκη, ή τα τρία ποιήματα από την «Η αναδυόμενη Σμύρνη» του Claude Cohendy, σε μετάφραση Γεωργίου Ζερμπίνη, αμιγώς ποιητές και πεζογράφοι, Μουσουργοί (Μανώλης Καλομοίρης), ποιήματα αφιερωμένα σε Μικρασιάτες συγγραφείς βλέπε το ποίημα του Χρήστου Β. Χειμωνά «Στον Φώτη Κόντογλου» ή του Γ. Λιάκου «Αιολίδος νόστος» «Στον Ηλία Βενέζη», και ασφαλώς, τους δύο μας νομπελίστες ποιητές. Τον Γιώργο Σεφέρη που αποδελτιώνω παραπάνω και τον Οδυσσέα Ελύτη με το ποίημα «Μικρή πράσινη θάλασσα». Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο 155 στην σειρά. Περιλαμβάνει ακόμα, και δύο ποιήματα του Στέλιου Σεφεριάδη. Η Ανθολογία του ζεύγους Μαγγανάρη δεν έχει περιεχόμενα ούτε σχόλια ή παραπομπές ή βιογραφικά ή άλλα σημειώματα και διευκρινιστικά στοιχεία. Στην σελίδα μόνο 533 δημοσιεύται κατάλογος Βιβλιογραφικός. Οι σελίδες 7-9 περιλαμβάνουν την Εισαγωγή του ανθολόγου Απόστολου Μαγγανάρη. Οι ποιητές και τα ανώνυμα στιχουργήματα παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά. (Την Ανθολογία την έχω δημοσιεύσει παλαιότερα στην ιστοσελίδα μου).

-Η Λύρα  Ελληνική είναι η ανθολογική ποιητική προσωπική πρόταση του πολυγραφότατου πεζογράφου και πολιτικού κυρίου Βασίλη Βασιλικού.  Οι ανθολογούμενοι ποιητές και ποιήτριες παρουσιάζονται κατά αλφαβητική σειρά χωρίς άλλες πληροφορίες. Φυσικό είναι αυτό μιά και η Λύρα Ελληνική είναι  ένας ογκωδέστατος τόμος, πάνω από 1050 σελίδες. Ο τόμος περιέχει Ευρετήρια ποιητών, τίτλων ποιημάτων και πρώτων στίχων. Μετά το πέρας του κυρίου σώματος της ανθολογίας, ο ανθολόγος συμπληρώνει την εργασία του με Επίμετρο. Πέντε και μία φανταστικές συνομιλίες. Οι συνομιλίες αυτές διεξάγονται με τους ακόλουθους ποιητές. Ρήγας,-Κάλβος.-Βιζυηνός,-Παλαμάς,-Καβάφης,-Καρυωτάκης. Μία ερώτηση του Βασίλη Βασιλικού προς τον Καβάφη. –«Κύριε Καβάφη, τι γνώμη έχετε για την καβαφολογία που αναπτύχθηκε σαν τον κισσό τα τελευταία τριάντα χρόνια γύρω από τον ισχνό εξ άλλου κορμό του έργου σας;

-Οι ελλαδικοί Έλληνες έχουν την τάση να οικειοποιούνται το όνομα όταν χάσουν το πράγμα. Έτσι αφού έχασαν τα δύο μεγάλα κέντρα του Μείζονος Ελληνισμού, την Κωνσταντινούπολη και την Αλεξάνδρεια, οικειοποιήθηκαν το έργο μου σαν υποκατάστατο των χαμένων εδαφών τους.».

-Η πολύτομη Ποιητική Ανθολογία του κυρού καθηγητή Λίνου Πολίτη, είναι μία από τις γνωστότερες ανθολογίες της εποχής μετά την μεταπολίτευση. Στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων και στα παλαιοπωλεία την συναντούσαμε σε μία διαφορετική έκδοση. Αυτήν των ωραίων βιβλίων Γαλαξίας, έκδοση του 1965. Ορισμένα τομίδια τα συναντούσαμε ευκολότερα. Η δεύτερη επανέκδοση σε 8 τόμους, είναι αυτή των εκδόσεων Δωδώνη του Χρ. Λάζου. Μια έκδοση που μας βοήθησε να έρθουμε σε επαφή με έργα ελλήνων πρίν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, τις άνθησης του 15 και 16^ου αιώνα, της Κρητικής περιόδου με τα εξαίσια θεατρικά λαϊκά έργα. Την Ερωφίλη, την Βοσκοπούλα, τον Ερωτόκριτο κ. ά. Καθένας από τους 8 τόμους περιελάμβανε έργα από ανάλογες ελληνικές ιστορικές περιόδους. Οι Φαναριώτες και η Αθηναϊκή Σχολή, Ο Διονύσιος Σολωμός και η Επτανησιακή Σχολή. Ο Κωστής Παλαμάς και οι σύγχρονοί του ποιητές. Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης , ο Άγγελος Σικελιανός και η ποίηση μέχρι το 1930. Τέλος, ο τελευταίος τόμος περιλαμβάνει ποιητές της Γενιάς του 1930 και τον Γιώργο Σεφέρη. Συμπεριλαμβάνονται επίσης στον τόμο Συγκεντρωτικά Ευρετήρια του Συνόλου των τόμων-της Ποιητικής Ανθολογίας, Ευρετήρια των Ονομάτων των ποιητών, Ευρετήρια των τίτλων των ποιημάτων και Ευρετήρια των πρώτων στίχων. Καθώς και ένα χρηστικό Λεξιλόγιο. Ο όγδοος τόμος της ποιητικής ανθολογίας, περιλαμβάνει τους εξής ποιητές, μετά την σχετική εισαγωγή: Γιώργος Σεφέρης./ Ανδρέας Εμπειρίκος./Γιώργος Θ. Βαφόπουλος./Δημήτρης Ι. Αντωνίου./ Αλέξανδρος Μπάρας./Γιώργος Σαραντάρης./ Γιάννης Ρίτσος./Νίκος Καββαδίας./Νίκος Εγγονόπουλος./ Αλέξανδρος Μάτσας./Νικηφόρος Βρεττάκος./Οδυσσέας Ελύτης. Δώδεκα συνολικά ποιητές, και Σημειώσεις για το έργο τους.   

-Η Δίγλωσση Ανθολογία Νέο Ελληνική Μουσική και Ποίηση, του ομότιμου καθηγητή Κ. Μητσάκη απευθύνεται σε ένα κοινό που δεν έχει να κάνει μόνο με τον χώρο της ποίησης αλλά και της μουσικής. Η δίγλωσση αυτή έκδοση αποδελτιώνει και δημοσιεύει ποιήματα ελλήνων ποιητών τα οποία μελοποίησαν έλληνες συνθέτες και μουσουργοί  Ένας ογκώδης τόμος χρήσιμος σε όσους ενδιαφέρονται για την πορεία της μελοποιημένης ποίησης στην πατρίδα μας, και στο ποιες ποιητικές μονάδες και πότε επέλεξαν οι έλληνες συνθέτες να τις μελοποιήσουν. Στον κολοφώνα του τόμου δηλώνεται ότι ο τόμος «τυπώθηκε στο τυπογραφείο Στ. Ν. Γεωργιάδη Θεσσαλονίκη» σε επιμέλεια Γιάννη Γιώβου. Η Ανθολογία περιλαμβάνει τον Πρόλογο, την Εισαγωγή, Βραχυγραφίες των Δισκογραφικών ενδείξεων, Βραχυγραφίες Νεοελληνικής Μουσικής και Ποίησης. Ελληνικά Κείμενα. Αγγλικές Μεταφράσεις. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗΣ. Ευρετήριο Ποιητών και Ποιημάτων, Ευρετήριο των πρώτων στίχων των ανθολογημένων ποιημάτων. Ευρετήριο προσώπων και πραγμάτων. Συνολικά από τον Γεώργιο Χορτάτση έως τον Μανόλη Αναγνωστάκη αποδελτιώνονται 29 δημιουργοί. Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο 19^ος.  Τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη στην αγγλική γλώσσα αντλούνται από την μετάφραση Text G. SEFERIS, Poems, translation Ed. KEELEY-PH. SHERRARD.  Οι έλληνες μουσικοσυνθέτες είναι ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Δήμος Μούτσης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Ν. Ανδριόπουλος και ο Νίκος Μαμαγκάκης. Να συμπληρώσουμε ότι κυκλοφορεί το τρίτομο έργο του Μίκη Θεοδωράκη «Μελοποιημένη Ποίηση» εκδ. Ελληνικά Γράμματα. Καθώς και οι εργασίες της πειραιώτισσας ποιήτριας και μουσικού Λίτσας Λεμπέση «Μουσική Εργογραφία» Έλληνες Συνθέτες-Έλληνες Ποιητές, εισαγωγή-επιστημονικός σύμβουλος Απόστολος Κώστιος, εκδ. Panas Music – Κ.Παπαγρηγορίου- Χ.ΝΑΚΑΣ, Αθήνα 2005,  και της Αλέκας Συμεωνίδου, «ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ»-Βιογραφικό-Εργογραφικό, εκδ. Φίλιππος ΝΑΚΑΣ, Αθήνα 1995. Επίσης, στο Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής των εκδόσεων Γιαλλέλη μπορεί ο ενδιαφερόμενος να συναντήσει το όνομα του ποιητή Γιώργου Σεφέρη και άλλων ποιητών, που ποιήματά τους μελοποιήθηκαν από έλληνες συνθέτες.

-Ενδιαφέρουσα πνευματική φυσιογνωμία ο Μεσσήνιος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Μέμος Αγαμέμνων Παναγιωτόπουλος (1925-Αθήνα 27/4/1976). Άτομο δραστήριο και με παιδεία, νομικός, πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση ενάντια στον ξένο εισβολέα και κατακτητή. Αγάπησε την Ελλάδα και την ποίηση ομού. Την διακόνησε εκδίδοντας ποιητικές συλλογές, ασχολήθηκε και με το θέατρο. Απόδειξη της αγάπης του για τον ποιητικό λόγο, είναι και η τρίτομη Νεοελληνική Ποιητική Ανθολογία του, μια εξαιρετική και προσεγμένη δουλειά, πανελλαδικών προδιαγραφών, πολλά υποσχόμενη από την χρονιά που κυκλοφόρησε. Με εισαγωγές παρατηρήσεις για τον ανθολογούμενο, σχετική εργογραφία, επιλογή βιβλιογραφίας για κάθε έναν ποιητή και ποιήτρια. Μεγάλα ποιητικά «αφιερώματα», πλούσια ύλη, εγκυρότητα στοιχείων και πληροφοριών. Πολύ καλή ανθολογία. Ο τρίτος τόμος της, έμεινε από τον ανθολόγο ανολοκλήρωτος λόγω προβλημάτων υγείας του. Το σκόρπιο συγκεντρωμένο υλικό το συμπλήρωσαν οι φίλοι του ποιητή, ολοκληρώνοντας την ανθολογία.

-Η πεντάτομη Ελληνική Ποίηση Ανθολογημένη, των Μάρκου Αυγέρη-Μ.Μ. Παπαϊωάννου-Βασίλη Ρώτα-Θρασύβουλου Σταύρου, των εκδόσεων Παρθενών 1977 είναι μια κλασική γενικών αναγνωστικών προδιαγραφών ποιητική ανθολογία. Στις σελίδες της περιλαμβάνεται η ποιητική παραγωγή, σύνολη χρονικά η διαδρομή, οι ποιητές και οι ποιήτριες, έργα, σταθμοί και τα ρεύματα του ελληνικού ποιητικού Παρνασσού. Από τις απαρχές της ελληνικής αποτύπωσης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τους κατοπινούς χρόνους, περιδιαβαίνοντας κατόπιν το χριστιανικό πολυπολιτισμικό βυζάντιο, τους βυζαντινούς χρόνους και την πλούσια ποιητική εκκλησιαστική προσφορά του. Ακολουθούν τα χρόνια του μεσαιωνικού ελληνισμού, (Ακριτικά Έπη, Δημοτικά Τραγούδια, ανώνυμη δημώδη ποίηση, Κρητικά έργα) τα χρόνια της παλιγγενεσίας και της απελευθέρωσης. Τέλος, έχουμε την ποιητική παραγωγή του ελεύθερου κράτους, Αθηναϊκές σχολές, Ρομαντισμός κλπ. και το πολύτομο έργο περατώνεται μέχρι των χρόνων- δεκαετιών του 20^ου αιώνα. Πραγματικά χορταστική ποιητική ύλη και εποπτεία της ελληνικής γραμματείας για όσους ενδιαφέρονται για την ελληνική ποίηση. Εκατοντάδες τα ποιήματα και τα ποιητικά αποσπάσματα, περνούν μπροστά από τα μάτια μας. Σαν μια «κινηματογραφική επική παραγωγή» περνά το σύνολο σχεδόν των ελλήνων ποιητών και ποιητριών και των αντιπροσωπευτικότερων ποιημάτων τους, τους διαχρονικούς βηματισμούς της, όπως τους αναγνώρισε, τους επέλεξε και μας τους παρουσιάζουν τα βλέμματα τεσσάρων έμπειρων ανθρώπων του πνεύματος και της λογοτεχνίας. Ο συγχρωτισμός των τεσσάρων ανθολόγων ίσως και η ιδεολογική τους συγγένεια, έφερε ένα σοβαρό και ωραίο αποτέλεσμα. Τα ονόματα των ανθολόγων, τεσσάρων καταξιωμένων συγγραφέων, κριτικών της ελληνικής γραμματείας, πολύπειρων προσώπων, από μόνα τους, εγγυώνται την ποιότητα της πολύμοχθης πανοραμικής εργασίας τους. Ο αναγνώστης, όταν αρχίζει να την ξεφυλλίζει, δεν θέλει να την τελειώσει. Οι σελίδες της μας παράσχουν το καθόλου άρωμα του ελληνικού ποιητικού λόγου διαχρονικά. Η μία σελίδα, ο ένας τόμος, αρδεύει την άλλη σελίδα, τον επόμενο τόμο με τους χυμώδεις καρπούς της ελληνικής ποιητικής παράδοσης, σταθερής συνέχειας και εξέλιξης. Τα πολύτομα αυτά έργα και οι ανθολογίες που κυκλοφόρησαν, τα χρόνια μετά την μεταπολίτευση, ασφαλώς και εκείνα των πριν των χρόνων της δικτατορίας, προετοίμασαν, έστρωσαν τον δρόμο θα σημειώναμε τις πολύτιμες ανθολογίες-γραμματολογίες των συνεργατών των εκδόσεων Σοκόλη. Ακόμα, θα παρακινδύνευα να γράψω και την αποδελτιωτική περιοδικών και εντύπων πολύτομη ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας του σημαντικότερου ίσως των νεότερων χρόνων ιστορικού, Αλέξανδρου Αργυρίου. Όπου η πανοραμική του εποπτεία και κριτική ματιά, αποτελεί το καθόλου της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής. Μια άλλη περίπτωση κριτικού που αβίαστα θα εντάσσαμε στην κατηγορία των ελλήνων κριτικών οι οποίοι γνωρίζουν και έχουν ασχοληθεί ή γράψει για την ποιητική παραγωγή, είναι οι ίσως χιλιάδες εργασίες και κριτικά σημειώματα του κυρίου Αλέξη Ζήρα. Δυστυχώς ο τεράστιος και πολύμορφος αυτός όγκος των κριτικών του, δεν έχει συγκεντρωθεί αυτόνομα και εκδοθεί μέχρι σήμερα. Όταν αποφασιστεί η έκδοση αυτού του διάσπαρτου υλικού θα έχουμε μια ολοκληρωμένη πλέον αποτίμηση των νεότερων ποιητικών γενεών ακριβοδίκαια και εμπεριστατωμένα. Στους κριτικούς της ποίησης που συνολικά μας παράσχουν τις αναγκαίες αναλύσεις και ερμηνείες, θα πρέπει να εντάξουμε και μερικά ακόμα ονόματα όπως του Ευγένιου Αρανίτση, του Δημοσθένη Κούρτοβικ, του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου (αν και οι δύο τελευταίοι ασχολήθηκαν μάλλον περισσότερο με τον πεζό λόγο), του ομότιμου καθηγητή και ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Μιχάλη Μερακλή, και ορισμένων άλλων αντρών και γυναικών κριτικών φωνών, όπως είναι οι συνεργάτες των παλαιών λογοτεχνικών περιοδικών (Διαβάζω, γράμματα και τέχνες, το δέντρο, η λέξη, η Ομπρέλα, η Νέα Εστία, και οι συνεργάτες των λογοτεχνικών ένθετων των παλαιών πολιτικών εφημερίδων) Να αναφέρω ενδεικτικά τα ονόματα της Ανθούλας Δανιήλ, του Γιάννη Κουβαρά, του Κώστα Τσαούση, της Ελένης Χωρεάνθη, του Βρασίδα Καραλή, του Κώστα Βούλγαρη, του Γιώργου Βέη, της Νατάσσας Κεσμέτη, του Παντελή Μπουκάλα, του Δημήτρη Νικορέτζου, του Βαγγέλη Αθανασόπουλου, του Γιώργου Μαρκόπουλου, από την πόλη του πειραιά του Στέλιου Γεράνη, του Αντώνη Ζαρίφη.  Και αρκετών άλλων νεότερων κριτικών φωνών πανελλαδικά, που συνεχίζουν θα τολμούσα να έγραφα, την παλαιά κριτική παράδοση των παλαιότερων γενεών, με γενάρχη τον ποιητή και δάσκαλο Κωστή Παλαμά. Του οποίου το κριτικό του βλέμμα προσδιόριζε το ποιητικό κλίμα, εδραίωνε την αξία του ποιητή ή της ποιήτριας, οργάνωνε και τόνιζε τα νέα ποιητικά ίχνη. Έλληνες ποιητές που ήσαν ταυτόχρονα και κριτικοί όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Νίκος Παππάς και λοιπά. Οι φωνές αυτές εν συνόλω, αποτελούν το ψηφιδωτό της ελληνικής γραμματείας. Ποίησης και Πεζογραφίας. Ο Δ΄ τόμος ΙΙ., 800 περίπου σελίδων, περιλαμβάνει την ποιητική παραγωγή των Νεότερων χρόνων στους οποίους κατατάσσεται και ο Γιώργος Σεφέρης. Πρίν τα ποιήματα υπάρχει σχετικό εισαγωγικό σημείωμα, συνοπτική κρίση για τον ανθολογούμενο ποιητή. Διαβάζουμε σχετικά: «…Η παιδεία του είναι ευρωπαϊκή, κυρίως εγγλέζικη. Έγκαιρα αποχτάει συνείδηση της προσωπικότητάς του, αποκόβεται με τόλμη από την παραδοσιακή ποίηση της παρακμής και φέρνει στην ποίησή μας τις νέες μορφές έκφρασης, συνδυάζοντας την προσπάθειά του με την άντληση των εμπνεύσεών του από την άμεση πραγματικότητα και επικαιρότητα. Αντί να αποκηρύξει το δίδαγμα του Παλαμά και του δημοτικού τραγουδιού, όπως άστοχα το έκαμαν οι Έλληνες συμβολιστές του μεσοπολέμου χωρίς καμιά συνειδητοποίηση εσωτερικής ανάγκης , άντλησε και από τις δύο ανεξάντλητες παραδόσεις ωφελήματα σε μορφικά ζητήματα ουσίας. Απαισιόδοξος, αλλά χωρίς να συγχέει τη ζωή με τη φιλολογία, όπως πολλοί κάναν στην πρώτη δεκαετία του μεσοπολέμου, πού ασώτεψαν και κατάστρεψαν τη ζωή τους, παρασυρμένοι από τάσεις ενός αναρχοκρατούμενου μποεμισμού. Είναι ποιητής της παρακμής, γιατί προέρχεται και εξακολουθεί να ανήκει σε μία κοινωνική τάξη παρακμής, αλλά νατουραλιστής και ρεαλιστής στις εικόνες, τις παρατηρήσεις και τις κρίσεις του. Αντιφασίστας και δημοκράτης, αναμφίβολα. Στην ποίησή του υπάρχουν μεγάλης σημασίας συναισθηματικές εικόνες από τη ζωή της κοινωνικής μερίδας που κυβερνάει τη χώρα. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των εικόνων είναι ένα σταθερό πλαίσιο πικρίας και αηδίας. Ο λόγος του Σεφέρη δεν μπόρεσε ως την ώρα να αποχτήσει άμεση κοινωνική χρησιμότητα, γιατί εκφράζεται κατά τρόπο σκοτεινό, μυστικό και υποβλητικό, δηλαδή απρόσιτο στο κοινό και γιατί είναι διαποτισμένος από μία ιδεολογία σύμφωνη με την ιδεολογία του κόσμου που κρίνεται, έστω κι αν παίρνεται στη μορφή που διατηρεί τον ανθρωπισμό της εποχής της ακμής του αστικού ευρωπαϊκού κόσμου. Ωστόσο μέσα στο έργο του Σεφέρη υπάρχει και ο αισιόδοξος και θετικός ρομαντισμός και το όραμα του καλύτερου κόσμου.» σελ. 524-525. 

- Η σειρά Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, των εκδόσεων Σοκόλη, που έχει κάνει μέχρι σήμερα 3 επανεκδόσεις, δεν νομίζω ότι χρειάζεται σχολιασμό. Τόσο το περιεχόμενό της όσο και οι κατά ξεχωριστό τόμο επιμελητές και ανθολόγοι επίσης. Οι υπογραφεί των επιμελητών, οι εισαγωγές τους και οι σχολιασμοί τους, οι ανθολογήσεις και τα επιπρόσθετα εργογραφικά και βιβλιογραφικά στοιχεία που περιλαμβάνουν, έχουν καταστήσει την σειρά ένα από τα κυριότερα εργαλεία έρευνας και εξέτασης, ανάγνωσης της διαδρομής της ελληνικής ποίησης αλλά και των άλλων σειρών του εκδοτικού οίκου που αναφέρονται στην ελληνική πεζογραφία. Τον τέταρτο τόμο, επιμελείται ο κριτικός και ιστορικός της ελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου, του οποίου η γνώμη μετρούσε όσο βρίσκονταν εν ζωή μα και τώρα, που έχει φύγει από κοντά μας. Η πολυσέλιδη εισαγωγή του, οι σχολιασμοί του κατά ποιητή, το ιστορικό και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύουν κάθε τόμο ξεχωριστά και συνολικά την σειρά καθιστούν το έργο αναγκαίο για μαθητές, φοιτητές, καθηγητές, και κάθε είδους ερευνητές της ελληνικής γραμματείας, σταθερούς και διαρκείς αναγνώστες του ποιητικού λόγου.

-Το βιβλίο Η Ελληνική Ποίηση, από την αρχαιότητα ως σήμερα, της πειραιώτισσας τραγωδού και λογοτέχνιδος Ελένης Σοφρά, συμμετείχε ως τραγωδός σε παραστάσεις του «Θυμελικού Θιάσου» του σκηνοθέτη Λίνου Καρζή ερμηνεύοντας αρχαίους ρόλους στο εσωτερικό και το εξωτερικό, μπορούμε να το εντάξουμε στις ελληνικές ανθολογίες αν δεν τηρήσουμε τους αυστηρούς κανόνες που διέπουν αυτές. Στα βιβλία και τους τόμους που επέχουν θέση Ανθολογιών. Ο τόμος περιλαμβάνει ένα απάνθισμα ποιημάτων ή αποσπασμάτων έργων από την αρχαιότητα μέχρι των ημερών της έκδοσης, ονόματα ελλήνων και ελληνίδων ποιητών και έργων, τα οποία η πειραιώτισσα συγγραφέας εντάσσει στις ανάλογες σχολές και περιόδους που έχουν κατατάξει οι διάφοροι κριτικοί. Πχ. ο Ανδρέας Καραντώνης. Δημοσιεύει ακόμα, δικές της κρίσεις για τους ποιητές καθώς και κρίσεις άλλων. Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα εκτενές Ευρετήριο και από τις ανάλογες βιβλιογραφικές πηγές, σ. 219-222. Ενώ στην τελευταία σελίδα δημοσιεύται ασπρόμαυρη φωτογραφία της ηθοποιού και βιογραφικό της.

-Το βιβλίο-ανθολογία Σ’ αγαπώ, Τα ωραιότερα νεοελληνικά ερωτικά τραγούδια, είναι ένα ωραίο ανθολόγιο ερωτικού λόγου, και μια καλαίσθητη έκδοση, στολισμένη με όμορφα σχέδια. Αναγράφεται στον κολοφώνα της έκδοσης: «Το Σ’ ΑΓΑΠΩ»ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΑ ΩΡΑΙΟΤΕΡΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ. ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΞΥΛΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΩΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ. ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ’ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1950. Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ 1988 ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΤΣΟΥΡΗ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ Π. ΧΙΩΤΕΛΛΗ. Επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Α Καραβία το 1964. Μας λένε οι εκδότες: «…Ας φυλλομετρήσει λοιπόν ο αναγνώστης αυτό το βιβλίο: όχι σαν μιάν Ανθολογία με την κλασική σημασία του όρου, αλλά μιάν ανθοδέσμη από αφορμές: αφορμές για αναπόληση, για ρεμβασμό, για νοσταλγία, για μελαγχολία».

-Η ΩΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ του Ευριπίδη Π. Μακρή, είναι μια ιδιαίτερη ανθολογία. Τι θέλω να πω. Περιέχει 333 Τραγούδια-ποιήματα χωρισμένα ανάλογα με το θέμα τους, σε 10 κατηγορίες. Α. Θρησκευτικά (Προσευχές, Κατηχητικά, Χριστουγέννων-Πρωτοχρονιάς, Αποκριάτικα, Για τη Λαμπρή). Β. ΕΘΝΙΚΑ-ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ (Για την πατρίδα, Για την Σημαία, Για την 28^η Οκτωβρίου, Για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Για την 25^η Μαρτίου.) Γ. Τραγούδια ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Δ. ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Ε. ΠΡΟΣΚΟΠΙΚΑ- ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΑ. ΣΤ. Τραγούδια ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΑ (Για τη φύση και τα φυτά, για τις εποχές, τα ζώα). Ζ. Τραγούδια ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ-ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ.Η. ΔΙΑΦΟΡΑ. Θ. ΕΝΤΕΧΝΑ ΛΑΪΚΑ. Ι. ΔΗΜΟΤΙΚΑ. ΙΙ. Χορευτικά Τραγούδια. Ενώ το δεύτερο μέρος της περιέχει Εκκλησιαστικά Άσματα (Προσευχές, Απολυτίκια εορτών, Μεγάλη δοξολογία, Θεία Λειτουργία). Αποσπάσματα από το βιβλίο του συγγραφέα «Τα Χριστιανόπουλα" Αθήνα 1973. Τέλος ο τόμος τελειώνει με τις Πηγές των Τραγουδιών με νότες, και Βιβλιογραφία. Στο νούμερο 228 της 262^ης σελίδας έχουμε το ποίημα του Γ. Σεφέρη, Άρνηση που μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη και τραγουδήθηκε από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. «Στο περιγιάλι το κρυφό,….».

Συμπληρωματικά να σημειώσουμε το χρήσιμο βιβλίο των Γιώργου Μονεμβασίτη και Έλενα Διάκου, «Κατάλογος Μελοποιημένης Ποίησης», έκδοση Πνευματικό Κέντρο Υμηττού, 21 Φεστιβάλ, 2005. Στο Α΄ μέρος, Λόγια Μουσική, καταλογραφούνται οι συνθέτες που μελοποίησαν Γ. Σεφέρη και τίτλοι ποιημάτων του σ.156-166.   

-Η Νεοελληνική Ποιητική Ανθολογία Παπύρου. Δύο αιώνες νεοελληνικής ποίησης, σελίδες 510, τιμή 10.68 ευρώ, Ανήκει όπως μας λέει ο εκδοτικός οίκος, στα «αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας». «Φιλοδοξία μας είναι να γίνουν κτήμα κάθε ελληνικού σπιτιού οι κορυφαίες στιγμές δύο αιώνων ελληνικής ποίησης» σημειώνεται στο οπισθόφυλλο. Περιλαμβάνει το ονοματεπώνυμο του ποιητή ημερομηνία γέννησης και θανάτου και ολόκληρα ή αποσπάσματα ποιημάτων. Οι ποιητές και οι ποιήτριες παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά, η ανθολογία συνοδεύεται και από έναν μονοσέλιδο πρόλογο. Ο τόμος έχει κυκλοφορήσει σε διάφορα μεγέθη και επανεκδόσεις. Περιέχει επίσης, ποιήματα- τραγούδια ανώνυμα και επώνυμων Ρεμπετών .Όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Μανώλης Χιώτης, ο Βαγγέλης Παπάζογλου, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Γιώργος Μητσάκης και αρκετοί άλλοι. Ο αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Π. Καβάφης ανθολογείται με τα περισσότερα ποιήματα.

-Η Σύγχρονη Ερωτική Ποίηση, Ανθολογία, είναι ένας ποιητικός και εικαστικός συνδυασμός μεταξύ των τεχνών. Της ποίησης και της ζωγραφικής. Μια αρμονική συνομιλία μεταξύ 42 ελλήνων ποιητών και 14 ελλήνων σύγχρονων εικαστικών. Οι εικαστικές δημιουργίες του Νίκου Χατζηκυριάκου –Γκίκα, του Δημήτρη Μυταρά,  του Σάββα Χαρατσίδη, του Μιχάλη Μακρουλάκη, του Φαίδωνα Πατρικαλάκη της Ελένης Μωραϊτου, του Χρίστου Καρά, και άλλων επτά έρχονται να συνεχίσουν τον ποιητικό λόγο των Γιώργου Μαρκόπουλου, του ποιητή από τον πειραιά Ανδρέα Αγγελάκη, της ποιήτριας Κικής Δημουλά, της ποιήτριας και μεταφράστριας Κατερίνας Αγγελάκη-Ρούκ. Του Τίτου Πατρίκιου, και του Ερρίκου Μπελιέ. Του Κώστα Λογαρά. Απλώνεται το υφαντό του ερωτικού λόγου της ποίησής του πάνω στον καμβά των ελλήνων ερωτικής ατμόσφαιρας ζωγράφων. Κοινοί δρόμοι, κοινές αισθήσεις, παρόμοιες ίσως ανησυχίες και ερεθίσματα. Ωραίος συνδυασμός ερωτικού λόγου και ερωτικής εικόνας. Η συνέχεια αυτού που εκδηλώνεται καθαρά και ορισμένες φορές προκλητικά. Το μάτι, δεν παραπλανάται, ούτε με την εικόνα ούτε με την γραφή. Αλληλοδιαδέχονται τα συναισθήματα των εντυπώσεων, οι παραστάσεις στην συνείδηση του αναγνώστη φορτώνοντας τις ερωτικές του μπαταρίες αλλιώς. Δηλαδή με ευγένεια και χάρη. Ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης προσκαλεί την γυναικεία εικόνα (γυναικείο πρόσωπο με πέπλο γάμου) του Χαρατσίδη. Η ποίηση του πειραιώτη Ανδρέα Αγγελάκη βρίσκεται μέσα στα εικαστικό πλάνο των δύο αντρικών γυμνών του Μιχάλη Μαρκουλάκη. Που η σωματική νωχέλεια του ενός ανδρός συμπληρώνει την έπαρση της γυμνής μισοκρυμμένης ρώμης του άλλου. Το γυναικείο πρόσωπο του Σωτήρη Σόρογκα και το νεκρό έως απαθές βλέμμα της γυναίκας, ακούει τον λόγο των τεράτων του Οδυσσέα Ελύτη. Ο σεξουαλικός οργασμός του ζευγαριού της εικόνας του Χρίστου Καρά, ταιριάζει και στον ιδιαίτερο ερωτικό λόγο του Κώστα Ταχτσή, που γνώριζε να ανακατεύει ερωτικά τα φύλα και τα γένη των σωμάτων. Η γυμνή εν στύση αποκαλυπτικότητα του αντρός ερεθίζει εξίσου με την ποίηση του Δημήτρη Παπαδίτσα. Γυναικεία σώματα και αντρικά απελευθερωμένα από κάθε σεμνοτυφία και φόβο, φανερώνουν την ιερότητα της πράξης, του ξεδιπλώματος των αισθήσεων, του οργασμού της ανάγνωσης των ποιημάτων. Ο τόμος-σαν σταθερός αναγνώστης του περιοδικού Η Λέξη,-θα μπορούσαμε να γράψουμε ότι είναι προέκταση της αισθητικής και της φιλοσοφίας του πολύτευχου περιοδικού.   

-Η Μεγάλη Ανθολογία Ελληνικού Σονέτου του πειραιώτη Κάρολου Ε. Μωραϊτη, είναι μία «ανθολογία-θησαυρός» για το θέμα που συγκεντρώνει, εξετάζει, ανθολογεί, μας παρουσιάζει. Ο πειραιώτης ανθολόγος αγάπησε το υλικό που συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε και αυτό φαίνεται, από ένα και μόνο ξεφύλλισμα των σελίδων της ανθολογίας. Σπουδαία και σημαντική δουλειά, πρωτότυπη και χρήσιμη από έναν δημοσιογράφο που τίμησε και το επάγγελμά του και την πόλη του Πειραιά με τις εργασίες του. Μαζί του, κάνουμε και εμείς οι αναγνώστες, ένα ονειρικό ταξίδι στον κόσμο της ελληνικής Σονετογραφίας. Σε ποιητές λησμονημένους και ακόμα και σήμερα παρόντες στο σύμπαν της ελληνικής διαχρονικής γραμματείας. Σονετογράφοι μιάς άλλης εποχής και ενός άλλου κλίματος παρουσιάζονται μπροστά μας αβίαστα  και ελκυστικά. Ο ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών Κάρολος Μητσάκης υπογράφει τον πρόλογο, ο συγγραφέας Δημήτρης Σιατόπουλος με το σημείωμά του, «Μια σοβαρή γραμματολογική προσφορά» και ο κριτικός Στέλιος Ι. Αρτεμάκης με το κείμενό του «Ανθολογία-Θησαυρός» μας παρουσιάζουν με θερμά λόγια το βιβλίο. Της Ανθολογίας προηγείται πολυσέλιδη 14-80 αναλυτικής εισαγωγής του Κάρολου Ε. Μωραϊτη, που μας εισαγάγει στα μυστικά την ιστορία και την εξέλιξη της τέχνης του Σονέτου.  Κεφάλαιο Α΄ «Η Τεχνική και τα είδη του Σονέτου» (14-19). Κεφάλαιο Β΄, «Προβλήματα της γέννησης και της καταγωγής του Σονέττου»(20-24). Κεφάλαιο Γ΄, «Το Σονέττο στη Νεοελληνική ποίηση».-Α. Από τον Ι΄ Αιώνα μέχρι τις αρχές του ΙΘ΄» (25-29). Β΄, «Το Σονέττο από το 1834 μέχρι τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου»(30-53). Γ΄, «Το Σονέττο στη Μεταπολεμική Ελληνική Ποίηση"(54-56). Κεφάλαιο Δ΄ «Ιστορική Επισκόπηση του Σονέττου στην Ευρωπαϊκή Ποίηση» (Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Άλλες Χώρες) (57-80). Ακολουθεί το κύριο σώμα της Ανθολογίας σ.81-647, και η σημαντική αυτή εργασία κλείνει με το Ευρετήριο Ποιητών και Ποιημάτων. Σ.649-681, και η σχετική Βιβλιογραφία. Πέρα από τις επιλογές και τις αξιολογήσεις του πειραιώτη δημοσιογράφου, μάλλον, από όσο γνωρίζω, δεν κυκλοφόρησε έκτοτε παρόμοια εργασία.   

-Η Ελληνική Ποιητική Ανθολογία Θανάτου του εικοστού αιώνα, των ποιητών και κριτικών Γιάννη Βαρβέρη και Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, είναι ένα πρωτότυπο-(αν και για πολλούς μακάβριο θέμα) βιβλίο, μάλλον για τα ελληνικά εκδοτικά δεδομένα. Η ποιητική σπουδή του φαινομένου του θανάτου, ενός ακατανόητου συμβάντος, το  τελευταίο εκβάν της ανθρώπινης και όχι μόνο ύπαρξης, απασχόλησε από πάντα το ανθρώπινο είδος. Και εξακολουθεί να απασχολεί το αινιγματικό πρόσωπό του. Θάνατος, ο ισχυρότερος αδερφός του Ύπνου. Η Μνήμη του απορυθμίζει τους καθολικούς ρυθμούς της ζωής, ξεκουρδίζει το ρολόι της, αποσυντονίζει ανθρώπινες σχέσεις, διαλύει οικογένειες, καταστρέφει θεσμούς και αναιρεί κανόνες. Ο θάνατος, είναι το απροσδόκητο ενδεχόμενο του καθενός και κάθε μίας από όλους εμάς, όλους μας. Ένα ερέθισμα σοκ για μικρούς και μεγάλους, πιστούς και άπιστους, υγιείς και λιγότερο υγιείς. Είναι ο υφέρπων ύπουλος εχθρός της ζωής, ο εν αναστολή επιτελικός κίνδυνος. Η αίσθηση της απώλειας αφήνει κενό στο χώρο που ζούμε, κατοικούμε, συνυπάρχουμε. Αναστάς θάνατος δεν υπάρχει, αναστάντες θεοί του μύθου και της ιστορίας ναι. Η συνείδηση του ανθρώπου, η ψυχή του-ή ότι προσδιορίζουμε με την έννοια αυτή μέσα στην ιστορία-η ύπαρξή του αντιδρά στο φαινόμενο του θανάτου άμεσα ή έμμεσα. Με όποιον τρόπο μπορεί αγωνίζεται να τον αναστείλει, να τον περιορίσει, και αν μπορεί να τον «καταργήσει». Δημιουργεί μνημεία, στήνει αγάλματα, οικοδομεί χώρους κοιμητηρίων, ακολουθεί τελετουργικά, συνήθειες αιώνων θρησκευτικής παράδοσης-κάθε θρησκευτική δοξασία μονοθεϊστική ή πολυθεϊστική, κάθε δόγμα, κάθε εκκλησία ανά τους αιώνες συνέγραψε ύμνους, ωδές, σονέτα, ποιήματα, λόγους, κοντάκια, κείμενα μεταφυσικής και ελπιδοφορίας ανακούφισης και παρηγοριάς για να ξορκίσει , εξευμενίσει, συνδιαλλαγή με τον θάνατο. Τον εικονογραφεί σε τείχους ναών και μοναστηριών. Τον προσκαλεί να παλέψει μαζί του-ο Χάρος- στα μαρμαρένια αλώνια. Ο άνθρωπος Διγενής ορθώνει αιωνίως το ανάστημά του απέναντι στο ίδιο το απρόσωπο πρόσωπο του Θανάτου. Παίζει σκάκι μαζί του. Μπαίνει σε κινδύνους, για να αποτρέψει το ύστερο βλέμμα, να μην ακουστεί ο τελευταίος λυγμός. Ή πάλι, αποδέχεσαι την συμμετοχή σου ανενόχλητα ανενοχικά, χωρίς φόβο στο πανηγύρι του μαυροτσούκαλου χαρούλη και πέρασε ο χάρος τέλειωσε το γλέντι της ζωής. Κάθε μορφή και είδος καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργικής αποτύπωσης και κατάθεσης του ανθρώπινου όντος δεν έμεινε αδιάφορη στο φαινόμενο του θανάτου. Αυτό το μαύρο της διάλυσης. Το σκοτεινό της αμορφίας. Το διαρκές πένθος των σχέσεων. Το τέλος του Λόγου και της Γραφής. Η μονοδιάστατη αιώνια πορεία του Χρόνου. Θάνατος, το αόρατο βέλος που πάντα, μα πάντα βρίσκει τον στόχο του. Το βιβλίο περιέχει πάνω από 140 φωνές αντρών και γυναικών ποιητών και ποιητριών από όλο το φάσμα και την παράδοση της ελληνικής ποίησης. Σχολές και ρεύματα της ελληνικής ποίησης συναντώνται με ένα, δύο ποιήματα, αποσπάσματα στον ίδιο σκοτεινό ορίζοντα, με αλφαβητική των συγγραφέων. Συνομιλούν μέσα στην ίδια μουντή ατμόσφαιρα των λευκών σελίδων. Ποιητές που βρίσκονται στην ζωή ή «Χους εσμέν». Όπως σημειώνουν οι ποιητές-ανθολόγοι, που και οι δύο έχουν φύγει για αιώνιο ταξίδι: «Κριτήρια για την επιλογή αυτών των ποιημάτων υπήρξαν κυρίως δύο, δεδομένου ότι πρόθεση των ανθολόγων ήταν αφ’ ενός η αισθητική επάρκειά τους και αφ’ ετέρου η κάλυψη όσο το δυνατόν περισσότερων τρόπων κάλυψης ή προσέγγισης του γεγονότος που αποτελεί τον θεματικό πυρήνα του ανά χείρας βιβλίου».  Εικών Ειμί της αρρήτου……., όπως μας υπενθυμίζει η ποίηση της νεκρώσιμης ακολουθίας του ορθόδοξου σύρου ποιητή Ιωάννη του Δαμασκηνού.

-Έχω αναφερθεί και σε παλαιότερο σημείωμά μου-στην ιστοσελίδα μου-για την σπουδαία αυτή δουλειά του Δημήτριου Σ. Χατζηπέτρου, Νεοελληνική Θρησκευτική Ανθολογία. Η Ανθολογία είναι μία σύγχρονη ματιά πάνω στο θέμα που εξετάζει και τα αντίστοιχα ποιήματα και αποσπάσματα. Ο τόμος αυτός, συμπληρώνει παρόμοιας θεματολογίας εργασίες που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα. Προσεγμένη εργασία, ορθές επιλογές, για τους έλληνες και ελληνίδες ποιητές και ποιήτριες που εξέφρασαν μέσα στην ποίησή τους το θρησκευτικό τους συναισθηματικό κόσμο, τις ψυχικές τους ανατάσεις, τους μεταφυσικούς τους προβληματισμούς, απορίες και αναζητήσεις. Η θρησκευτική ποίηση στην χώρα μας, έχει παράδοση και προϊστορία. Συμβαδίζει παράλληλα με την υπαρξιακή ποίηση. Δεν θα ζητήσουμε ασφαλώς να συναντήσουμε ελληνικές φωνές στο ύψος ενός Τζων Ντον, ενός Ουίλλιαμ Μπλέηκ, μιάς Μαρίας Τηρεσσίας ή ενός Ιωάννη του Σταυρού, όμως, και οι δικές μας καθαρά ελληνικές ποιητικές φωνές, εκφράζουν και αποτυπώνουν το όραμα ενός κόσμου που περιστρέφεται μέσα στο χριστιανικό- ορθόδοξο σύμπαν της ελληνικής παράδοσης, των νηπτικών πατέρων ποιητών της εκκλησίας. Φωνές όπως της πειραιώτισσας Όλγας Βότση, ή του Ελευθέριου ΜάΪνα, του Κώστα Λουκάκη, του Δημήτρη Φερούση, Φωνές όπως της Ζωής Καρέλλη, του πρόωρα χαμένου Βασίλη Κουρή, του Παντελή Πάσχου, του Θεόδωρου Ξύδη, του κυρ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Μικραγιαννανίτη υμνογράφου του αγίου όρους, του περουβιανού μοναχού Συμεών, του Νικόδημου επίσης αγιορείτη ποιητή, της Ευαγγελίας Παπαχρήστου-Πάνου, της Μελισσάνθης, του Βρεττάκου και ποιητικών φωνών από τον Κυπριακό ελληνισμό, ανοίγουν δρόμους και προσφέρουν άλλο άρωμα στον ελληνικό ποιητικό Παρνασσό. Που τα Άνθη ευλαβείας του περιλαμβάνουν ή συγχωνεύουν αρμονικά την μαγεία της θύραθεν ποίησης με την εκκλησιαστική. Εξάλλου, το παράδειγμα του Οδυσσέα Ελύτη είναι τόσο προφανές και έκδηλο. Τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη προέρχονται από την 10^η έκδοση των Απάντων του, Ίκαρος 1976.

-Όταν οι άγγελοι περπατούν, του ποιητή, μεταφραστή και ανθολόγου Στρατή Πασχάλη είναι η δική του ανθολογική απάντηση-πρόταση στο ζήτημα που εμφανίστηκε τον 19^ο αιώνα στην Ποίηση, δηλαδή στην χρήση όχι πλέον έμμετρου στίχου αλλά ο ποιητής εκφράζει αυτό που θέλει σε πεζό ποίημα. Το ποίημα το οποίο ολοκληρώνει την εικονοποιία του, τον εννοιολογικό του στόχο, τους συμβολισμούς του, το θέμα του, όχι με τον γνωστό τρόπο τον έμμετρο στίχο, με την ανάλογη ρυθμολογία και κανόνες της παραδοσιακής ποιητικής και μορφής αλλά, σε μια φόρμα που προσομοιάζει με πρόζα ή είναι πεζό ή ο στίχος πεζολογεί. Το ποίημα έχει τη μορφή πεζού κειμένου. Οι ρυθμοί του πεζού ποιήματος αλλάζουν, είναι περισσότερο γοργοί, η αφήγηση κάπως υποχωρεί, το πεζό ποίημα έχει ένα συμπυκνωμένο φορτίο λυρισμού, μια ιδιαίτερη ποιητικότητα που την αντιλαμβανόμαστε άμεσα και αμέσως. Αρκετοί ευρωπαίοι ρομαντικοί συνέθεσαν πεζά ποιήματα, πέρα από την έμμετρη παράδοση.  Βλέπε τον γερμανό νέο ,νύκτιο ποιητή Νοβάλις, τον λυρικό Χέλντερλιν, που διαισθανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να υιοθετήσει άλλη φόρμα στον Υπερίωνά του. Τον στιβαρό και πολύπλευρο Γκαίτε. Τον ατίθασο και απειθάρχητο Αρθούρο Ρεμπώ που κατήργησε κάθε ποιητικό κανόνα, αμφισβήτησε τους πάντες και τα πάντα με αρκετή εφηβική εγωπάθεια. Απέρριψε την κλασική φόρμα, τον ποιητικό φορμαλισμό. Τον μυστικό και αινιγματικό εικαστικό και ποιητή Ουίλλιαμ Μπλέηκ, με τις ουράνιες αναβάσεις του, που πεζολογεί ποιητικά. Εκείνος όμως που το καθιέρωσε, το επεξεργάστηκε, το υιοθέτησε, του έδωσε μιά ώθηση στο ποιητικό στερέωμα, οργανώνοντας τον έμμετρο στίχο σε φόρμα πεζού δίχως να ενοχλεί, είναι ο γάλλος καταραμένος ποιητής Σαρλ Μπωντλαίρ. Ο Μπωντλαίρ ήταν αυτός που το «καλούπιασε», το διαμόρφωσε, του έδωσε πνοή, το καλλιέργησε περισσότερο στην γραφή του. Του έδωσε μια κομψότητα, μια εσωτερική λιτότητα, του αφαίρεσε το περίτεχνο, το εξεζητημένο. Έδωσε στο πεζό ποίημα μια αλληγορική ροπή, έναν αινιγματικό τόνο. Το πεζό ποίημα που καλλιέργησε ο Σαρλ Μπωντλαίρ, έχει έναν κεντρικό άξονα και γύρω του, σαν στιβάδες, περιστρέφονται λεπτομέρειες που στεριώνουν την αφήγηση, αφαιρώντας της την πρωτοκαθεδρία στην σύνθεση.  Ένας άλλος ποιητής-προερχόμενος από την νότιο αμερική- που οικοδόμησε στα λίγα χρόνια του επίγειου βίου του- το πεζό ποίημα, για την ακρίβεια έναν πεζολογικό ωκεάνειο λυρισμό, είναι ο Ισιντόρ Ντυκάς ή κόμης Λοτρεαμόν και τα τραγούδια του Μαλντορόρ.  Όπου έχουμε μπροστά μας ένα συγκλονιστικό πεζό ποίημα, ένα «έπος» χωρισμένο σε μια ασματική πεζολογική ονειρική γραφή. Το πεζό αυτό ποίημα, στήνεται πάνω στην βάση ενός ανεπιτήδευτου, απροσποίητου, ειλικρινή πεζολογικού λυρισμού που φτάνει την ποιητικότητά του στα όριά της. Στην ελληνική επικράτεια έχουμε το παράδειγμα του γενάρχη της ελληνικής ποίησης Διονυσίου Σολωμού, του αυτόχειρα Κώστα Καρυωτάκη, του Τάσου Λειβαδίτη, της Ελένης Βακαλό, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ και πολλών άλλων νεότερων ελλήνων ποιητών. Δημιουργών που υιοθέτησαν το πεζό ποίημα. Από την άλλη, καταπληκτικά πεζά με έντονη την ποιητικότητα, που αμφιταλαντεύεσαι που να τα κατατάξεις, έχουν συνθέσει οι πεζογράφοι πχ. Πρόδρομος Μάρκογλου και άλλοι. Πολλές ποιητικές μονάδες του Μάριου Μέσκου, του Μιχάλη Κατσαρού, έχουν πεζόμορφη φόρμα.  Στην Ανθολογία που συνέταξε ο βραβευμένος ποιητής και μεταφραστής Στρατής Πασχάλης συνταιριάζει τις ελληνικές με τις ξένες γνωστές μας φωνές, για την ακρίβεια, μας τις παρουσιάζει ισότιμα, ισόκυρα και με δεσμούς ειλικρίνειας. Οι έλληνες και ξένοι ποιητές συνομιλούν δίχως ενοχές ή γεωγραφικούς ενδοιασμούς. Εξάλλου, οι ποιητές διαχρονικά, ανεξαρτήτου καταγωγής, χρώματος, και ρεύματος ή τεχνοτροπίας που ακολουθούν, γνωρίζουν καλύτερα από όλους μας πώς να συνομιλούν, επικοινωνούν μεταξύ τους. Και να διαδίδουν από κοινού τα μηνύματά τους. Μια ωραία και ξεχωριστή πρόταση.

-Το βιβλίο Να μαθαίνω γράμματα… Το Σχολείο στη Νεοελληνική Λογοτεχνία σε εισαγωγή και επιλογή κειμένων του συγγραφέα Κώστα Ακριβού, είναι πράγματι ένα ευαίσθητο και νοσταλγικό σεργιάνι στα σχολικά μας χρόνια. Ο  τόμος δεν συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία των Ανθολογιών αλλά, η μεικτή σύνθεσή του, (ποίηση-πεζό) το εύρος των κειμένων του, η ποικιλία των φωνών του, ο μεγάλος αριθμός των ελλήνων ποιητών και πεζογράφων και ιδιαίτερα, η πρωτοτυπία της θεματικής του ύλης, μπορούν ή θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν το βιβλίο αυτό στις εργασίες που επέχουν και την θέση της ανθολογίας σε ένα ευρύτερο και όχι στενό πεδίο εξέτασης και έρευνας. Το Να μαθαίνω γράμματα… είναι ένα ευχάριστο εύχυμων κειμένων ανάγνωσμα. Τα κείμενα σπονδυλώνουν μιά εποχή από την οποία όλοι μας περνούμε. Τα σχολικά και μαθητικά μας χρόνια. Τα χρόνια της αχαρτογράφητης ακόμα, ατομικής και συλλογικής παιδικής ουτοπίας μας. Όταν το όνειρο είναι μπερδεμένο με την πραγματικότητα , και το χώμα που κυλιόμαστε πάνω του παίζοντας, με τον ουρανό που πεταρίζει η φαντασία μας. Όταν οι λέξεις είναι ακόμα ένα δύσκολο παιχνίδι στην σκέψη μας ή ένας άλυτος γρίφος αινιγμάτων του κόσμου. Όταν η μνήμη βρίσκεται ακόμα σε λήθαργο και οι αισθήσεις μόλις αρχίζουν να αχνοφαίνονται αναζητώντας πρότυπα ζωής, έρωτα, σεξουαλικού προσανατολισμού, αγάπης, δύναμης και ισχύς. Μαθητικά χρόνια που απομακρυνόμαστε από την πατρική εστία και ξεμακραίνοντας δειλά-δειλά γνωρίζουμε τον γύρο μας χώρο. Άμεσα, ανέφελα, ονειρικά, πολλές φορές και τραγικά, και αναζητούμε να περάσουμε τον ψηλό τοίχο της μάντρας του σκοταδιού και να μάθουμε την ζωή. Παιδικά, μαθητικά χρόνια το αγουροξύπνημα των αισθημάτων μας, που οι πόροι του σώματος αναπνέουν ακόμα και τα καυσαέρια του γύρω μας περιβάλλοντος των ανθρώπων. Συνευρέσεις φιλικές, παρέες κάθε είδους, παλμοί ονείρων και επιθυμιών, παιδικών εγωισμών καταστάσεις και δάκρυα. Μοναχικοί περίπατοι, απορρίψεις τρίτων, η βίτσα του δασκάλου που φρονηματίζει τα μελλοντικά μας χρόνια. Θρανία της ζωής και των αιθουσών των Σχολικών κτηρίων. Άοπλοι παλμοί παιδικών χρόνων, που στραγγίζει την κάθε στιγμή σαν παιχνίδι και σαν έκπληξη. Το θαύμα της ύπαρξης στον ήχο του κώδωνος που εγείρει τι; μα, την είσοδό μας στον μόνο παράδεισο της καθόλου ζωής μας, που, αντί για οβολό, κρατούσαμε βόλους, γυαλένια κασετίνες με μπογιές και την τσάντα με τα σχολικά βιβλία. Στιγμές που παραμερίζονταν οι κουρτίνες τις τεμπελιάς και απλώνονταν μπροστά μας, το πανόραμα των γνώσεων και των εμπειριών, ξεκλειδώνοντας τα συρτάρια της ιστορίας.  Σχολικά χρόνια, άυπνες νυσταγμένες αναμνήσεις μέσα στον περίβολο της Σχολικής αυλής, με τον δάσκαλο να μας παρατηρεί από το παράθυρο κουνώντας συγκαταβατικά το κεφάλι του. Έτσι και αλλιώς, το πάνω χέρι το είχε εκείνος. Εκείνος θα αποφάσιζε αν θα πάμε σχολική εκδρομή ή περίπατο, ή θα μας εξετάσει. Σχολικό Σκηνικό φωνών, τρεχαλητών, τσακωμών, αγκαλιασμάτων, συντροφιών, σύντομων ανοιγμάτων βιβλίων της επόμενης εξεταστικής ώρας, φλερτ όχι και τόσο αθώα που προκαλούσαν κοκκίνισμα και ταχυπαλμία, κλείσιμο ραντεβού, καζούρα δασκάλων και καθηγητών, πειρασμός για κοπάνα την επομένη ώρα που είμασταν αδιάβαστοι. Με τα χέρια να κολλούν από την έγχρωμη πλαστελίνη που την χρησιμοποιούσαμε για να φτιάξουμε τον γεωφυσικό χάρτη, που κρεμούσαμε στους τοίχους. Φωτογραφίες ηρώων της επανάστασης, και ψηλά στη μέση η εικόνα του προσευχόμενου Ιησού. Κιμωλίες που σβούριζαν στον αέρα καθώς γύριζε στον πίνακα ο δάσκαλος για να γράψει την εξίσωση ή να κλείνει το ρήμα Ειμί σε όλες τις εγκλίσεις. Γυμναστικές επιδείξεις με καυτά άσπρα σορτσάκια, παρελάσεις μιάς υπερηφάνειας που δεν γνωρίζαμε την αιτία. Επίσκεψη στο πωλητήριο για τυρόπιτα και κόκα κόλλα, πατατάκια και ΙΟΝ σοκολάτα, αν δεν ήσουνα πανί με πανί. Κρυφό κάπνισμα στις τουαλέτες και ανταλλαγές κομμένων σελίδων λυσαριών της γραμματικής και του συντακτικού. Ίσκοι μιάς ηλικίας που κάλπαζε στο χρόνο, σχισμές τρέλας και ξενοιασιάς. Παραισθήσεις και χάδια λάμψεις και εκρήξεις θυμού, μέτωπα ματωμένα από φιλικούς καυγάδες και πείσματα. Μυστικά απορημένων βλεμμάτων. Τι μένει από τις αναμνήσεις των Σχολικών μας Χρόνων; Μα φυσικά η ίδια η Ζωή πριν αρχίσει να την συννεφιάζει ο Χρόνος. Όταν η Ζωή τρώγονταν και με το κουκούτσι της δίχως να χρειάζεται να την ξεφλουδίσεις. Κατοικήσιμες Σχολικές μέρες δίχως ενοίκιο αναστολών. Το ποίημα του Σεφέρη «ΠΑΙΔΙ» προέρχεται από την 19^η έκδοση των Ποιημάτων του, Ίκαρος 1998. Στην σελίδα 593 μας δίδονται σχετικές πληροφορίες για τον ποιητή.       

-Ο πλούσιος σε συγγραφικό υλικό, μεταφρασμένος στην αγγλική γλώσσα από εκλεκτούς και καταξιωμένους συγγραφείς ποιητικός αυτός όγκος, του «Ένας Αιώνας Ελληνική Ποίηση 1900-2000», που περιλαμβάνει ο 1000 σελίδων αυτός τόμος, είναι αβίαστα θα γράφαμε ένας συγγραφικός, μεταφραστικός και εκδοτικός άθλος.  Οι προδιαγραφές του είναι άριστες. Η Ανθολογία με τον γενικό τίτλο “A CENTURY of GREEK POETRY 1900-2000” των Peter Bien, Peter Constantine, Edmund Keeley, Karen van Dyck, που εκδόθηκε εδώ και 17 χρόνια, σηματοδότησε νέους ορίζοντες για το σύνολο σώμα της ελληνικής ποίησης στην διάδοσή του στο εξωτερικό. Μεμονωμένες μεταφράσεις στην αγγλική γλώσσα ελλήνων ποιητών είχαν προηγηθεί, (Διονύσιος Σολωμός, Άγγελος Σικελιανός, Κωστής Παλαμάς, Κ. Π. Καβάφης, είχαν μεταφραστεί τις περασμένες δεκαετίες στο εξωτερικό σε διάφορες γλώσσες). Ο ελληνικός ποιητικός λόγος με την πνευματική αξία που του αναλογεί στην συνέχεια του ευρωπαϊκού πολιτισμού και διανόησης διαχρονικά, έχει αφήσει το φωτεινό σήμα του. Ο ελληνικός ποιητικός λόγος, εκπέμπει εδώ και αιώνες τους παλμούς της διαρκούς παρουσίας του και λάμψης του. Φιλέλληνες ξένοι ποιητές, επιστήμονες, δάσκαλοι των πανεπιστημιακών σχολών στην χώρα τους, μεταφραστές, αγάπησαν και ενδιαφέρθηκαν στην διάδοση των ελληνικών γραμμάτων. Έδωσαν μια σύγχρονη και μοντέρνα ώθηση στην ελληνική ποιητική γραμματεία στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα επιβάλλεται να αναφέρουμε, την σημαντική συμβολή και συνεισφορά του ελληνοαμερικανού παλαιού καθηγητή και μεταφραστή Kimon Friar του οποίου οι μεταφράσεις και εισαγωγές του που συνόδευαν τις εργασίες του πάνω σε έλληνες ποιητές και ποιήτριες, στάθηκαν μεταφραστικό μοντέλο. Άνοιξαν νέους δρόμους αναγνώρισης και γνωριμίας του παλαιότερου και σύγχρονου ποιητικού λόγου παγκοσμίως. Η δυτική διανόηση και αναγνωστική επικράτεια στηρίχτηκε στην γνωριμία της με τον σύγχρονο ποιητικό λόγο και παρουσία στις δικές του μεταφράσεις και παρατηρήσεις. Ιδιαίτερα η μεγάλη και αχανή αμερικάνικη ήπειρο, όπου η ποίηση χαίρει μιάς άλλης αντιμετώπισης και εκτίμησης, και οι ποιητές συμβάλλουν στην καλλιέργεια του γενικού πολιτιστικού προσώπου των ΗΠΑ. Ο σύγχρονος ελληνικός ποιητικός λόγος με τις μεταφράσεις του Κίμωνα Φράιερ άνοιξε φτερά και ταξίδεψε ψηλότερα από τα γλωσσικά όρια και σύνορα, που τον περιορίζει η μικρή πατρίδα μας. Οι ποιητικές ίσως οπτικές άλλαξαν, οι επαφές μεταξύ ελλήνων και ξένων ποιητών έγιναν συχνότερες, οι συζητήσεις τους απόκτησαν άλλο νόημα, ίσως και να υπήρξε, αμοιβαίο μπόλιασμα, μηνυμάτων, στόχων επιδιώξεων, παράλληλων αναζητήσεων και φιλοδοξιών. Ο ελληνικός ποιητικός λόγος με την μετάφρασή του, σε άλλες κυρίαρχες-κεντρικές γλώσσες του δυτικού ημισφαιρίου κυρίως, απόχτησε άλλη διάσταση, περισσότερη αυτοπεποίθηση. Οι ποιητές μας αναγνωρίστηκαν διεθνώς, έλαβαν τα εύσημά τους, απόκτησαν την θέση τους στην παγκόσμια ποίηση. Συγκοινωνούντα δοχεία ποιητικού πολιτισμού και γραφής, πέρα από γεωγραφικά σύνορα και γλώσσα. Αγωγοί πνευματικής ανάσας.  Η Ανθολογία που έχουμε στα χέρια μας, που αν θυμάμαι σωστά πωλούνταν στο ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο του Κάουφμαν ή του Παπασωτηρίου στην Αθήνα, (τιμή 51 ευρώ) είναι ένα χάρμα οφθαλμών και από εκδοτικής άποψης. Λεπτά φύλλα, καθαρά και ευανάγνωστα τυπογραφικά στοιχεία, επιμελημένες σελίδες, έλλειψη ορθογραφικών παρασπονδιών, σωστή διάταξη και παράθεση της ύλης, (στην αριστερή σελίδα το ποίημα στην μητρική του γλώσσα στην δεξιά η μετάφρασή του στην αγγλική), αισθητική αρτιότητα και εμφάνιση, σκληρό δέσιμο,  όμορφη κουβερτούρα, προσεγμένη σελιδοποίηση. Μιά δίγλωσση ανθολογία των εκδόσεων COSMOS 2004, η οποία συνοδεύεται από μιά φωτογραφία, ένθετο πίνακα του εικαστικού Γιάννη Μόραλη. Εικόνα της εικαστικής σύνθεσης που κοσμεί και την κουβερτούρα. Σπάνια δουλειά, από αυτές που δεν συναντάμε εύκολα, σοβαρές προδιαγραφές, φιλολογική εγκυρότητα, επιστημονικά τεκμηριωμένη, με ευρετήρια ποιητών και ποιημάτων και στις δύο γλώσσες. Ελληνικά και Αγγλικά. Ο τόμος απευθύνεται στο αγγλόφωνο κοινό όπου γης, αλλά και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού και σε πανεπιστημιακές σχολές, σπουδαστήρια, βιβλιοθήκες. Είναι ένα σύγχρονο επίτευγμα της διάδοσης της ελληνικής ποίησης, του ελληνικού λόγου, στον αγγλόγλωσσο δυτικό κόσμο. Από τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη έως την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου μετράμε 109 ονόματα ελλήνων και ελληνίδων ποιητών από όλη την ελλάδα και τον κυπριακό ελληνισμό. 1000 σελίδες χορταστικής απόλαυσης και αναγνωστικής ικανοποίησης. Διάδοσης του λόγου και της παράδοσης των Ελλήνων.

-Με την βοήθεια της Θεάς Αθηνάς, και τον κλάδο ελαίας ανά χείρας, διαβάζουμε το όμορφο και εκδοτικά καλαίσθητο βιβλίο-ανθολογία για την ΕΛΙΑ, σε επιμέλεια της Γερμανίδας κοινωνιολόγου και ιστορικού Αντρέα Σέλινγκερ, η οποία κατοικεί και εργάζεται στην Αθήνα-έχει γράψει μελέτες για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Ε. Χ. Γονατά και άλλους έλληνες δημιουργούς και του Θεσσαλονικιού φωτογράφου και εργαζόμενου επαγγελματικά στον χώρο της διαφήμισης και των περιοδικών εκδόσεων Δημήτρη Στουπάκη. Το βιβλίο εκλαμβάνεται και ως ένα ανθολόγιο και μια εργασία που επέχει θέση ανθολογίας. Στο πολύτομο ιστορικό του έργο «Μεσόγειος», ο ιστορικός Φερνάρντ Μπρωντέλ μας μίλησε για την αγία τριάδα του μεσογειακού πολιτισμού. Τον σίτον, τον οίνον και τον έλαιον. Στάρι, αμπέλι, λάδι. Να ο πλούτος της ζωής του ανθρώπου. Τα κύρια προϊόντα που παράγουν οι χώρες της μεσογειακής λεκάνης, η πατρίδα μας από αρχαιοτάτων χρόνων. Τα κύρια συστατικά του βίου. Οι απαραίτητες πρώτες ύλες εφοδιασμού της ζωής μας και τα προϊόντα που εξάγονται από αυτές. Το δέντρο της ΕΛΙΑΣ, το συναντάμε σχεδόν σε όλη την γεωγραφική ελληνική επικράτεια. Είναι άρρηκτα δεμένο με ελληνικούς μύθους, ιστορικές παραδόσεις, θρησκευτικές και εκκλησιαστικές δοξασίες, τελετουργικά, μυστήρια. Από το λάδι του Νονού έως το λαδάκι της χωριάτικης σαλάτας. Από το αιωνόβιο δέντρο της ελληνικής επαρχίας μέχρι την περιοχή του Ελαιώνα της πρωτεύουσας. Από τα φύλλα της ελιάς για χρήση καλλωπισμού έως το γνωστό «λάδωμα» για να κάνεις την δουλειά σου. Όπου και να βαδίσει το πόδι του ο έλληνας άνθρωπος, θα σκοντάψει σε μια ρίζα του δέντρου της Ελιάς. Του δέντρου που δώρισε στους αρχαίους κατοίκους της Αττικής η Θεά Αθηνά. Τον κλάδο ελαίας επέλεξαν και όχι το άλογο του Θεού Ποσειδώνα. Και δεν έκαναν ούτε λάθος ούτε το μετάνιωσαν έκτοτε στο διάβα της ιστορίας τους. Ένα δάφνινο στεφάνι στεφανώνει έκτοτε τους έλληνες ήρωες του αθλητισμού. Χορηγός η Ελαία και μόνο η Ελαία. Το βιβλίο είναι εξαιρετικό, διαβάζεται ευχάριστα και με ικανοποίηση όχι μόνο για την πρωτοτυπία του θεματικού του υλικού αλλά και για την ποιότητα των πεζών και ποιητικών κειμένων που συμπεριλαμβάνονται στον τόμο. Το βιβλίο χωρίζεται στις εξής ενότητες: -ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ.- ΣΑΝ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΕΔΩ ΠΕΡΑ.-ΛΑΔΙ ΕΛΙΑΣ, ΦΥΛΛΟ ΕΛΙΑΣ-ΜΟΥΣΑ, ΔΙΗΓΗΣΟΥ!.-ΛΟΓΙΑ ΡΙΖΩΜΕΝΑ-ΑΥΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ, Ο ΜΙΚΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΣ!-ΚΥΜΑΤΑ ΕΙΡΗΝΗΣ. Επίμετρο, Πηγές. ενώ οι διάφορες φωτογραφίες κοσμούν διάσπαρτες τις ανθολογίες. Η γερμανίδα Αντρέα Σέλινγκερ αντλεί το υλικό τους τόσο από ξένους όσο και από έλληνες ποιητές και συγγραφείς. Στην πρώτη ενότητα αναγνωρίζουμε την ποιήτρια και ανθολόγο Ρίτα Μπούμη-Παππά, τον δάσκαλο Κωστή Παλαμά, τον πολιτικό και νομικό Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον ήρωα του Δρίσκου Λορέντζο Μαβίλη, τον Βασίλη Καραβίτη. Στην δεύτερη συναντάμε τους αρχαίους, τον τραγικό Σοφοκλή, τον Απολλόδωρο, τον εθνογράφο Ηρόδοτο τον ρήτορα Λυσία, τον κωμωδό Αριστοφάνη, τον αθηναιογράφο Δημήτριο Γρ. Καμπούρογλου, τον γερμανό ρομαντικό Φρήντριχ Χέλντερλιν. Στην Τρίτη ενότητα έχουμε τις παρουσίες του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Αργύρη Εφταλιώτη, των αρχαίων Καλλίμαχου, Πίνδαρου, Ομήρου, Μελεάγρου και άλλων. Η τέταρτη ενότητα είναι πιο πλούσια σε ύλη. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Χριστόφορος Λιοντάκης, Νίκος Καζαντζάκης, Νικηφόρος Βρεττάκος, Στράτης Μυριβήλης Παντελής Πρεβελάκης, Γιώργος Σεφέρης, ο ισπανός Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και άλλοι. Η Πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει τις φωνές του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιάννη Ρίτσου, του Νίκου Φωκά, του ιταλού Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, του  Ράινερ Μαρία Ρίλκε κ. άλλων. Η έκτη έχει κομμάτια από τον Κώστα Γ. Καρυωτάκη, τον Ρίτσο, τον Ελύτη, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Λώρενς Ντάρρελ, κ. άλλων. Τέλος, η τελευταία έχει ποιήματα και κείμενα από τον ρωμαίο Βιργίλιο, την ποιήτρια και μεταφράστρια Λίνα Κάσδαγλη, τον Άγγελο Σικελιανό, τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Φρήντριχ Σίλλερ, τον Έρχαρτ Καίστνερ, του Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ και άλλων. Ωραίες επιλογές, ευχάριστο και άνετο διάβασμα. Καλή έκδοση.           

-Το βιβλίο ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, που προσφέρθηκε στους αναγνώστες της εφημερίδας «Δημοκρατία» είναι μία ανθολογία η οποία εμπίπτει στις αναγνωστικές ανάγκες μιας ημερήσιας απογευματινής εφημερίδας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οφείλουμε να δούμε την συλλογή-ανθολόγηση αυτού του ασπρόμαυρου βιβλίου 120 σελίδων, σε χαρτί μάλλον εφημερίδας. Όπως σημειώνει στο «Ένα μπουκέτο άνθη από τον κήπο της ελληνικής ποίησης» ο επιμελητής και σχεδιαστής της έκδοσης Νικήτας Κομνηνός: «Συγκεντρώσαμε χωρίς καμιά φιλολογική αξίωση ποιήματα από τον κήπο της ελληνικής ποίησης. Έναν ανθό από κάθε ποιητή. Και ένα τεράστιο μπουκέτο. Ας το μυρίσουμε για να ξανασυνδεθούμε με την ποίησή μας.». Κάθε έλληνας ποιητής ή ποιήτρια ανθολογείται λοιπόν με μία του ποιητική μονάδα. Στα δεξιά του ποιήματος-στην ίδια σελίδα υπάρχει στήλη με την φωτογραφία του ποιητή και ενδεικτικές πληροφορίες για τον ίδιο.

-Η δίτομη έκδοση της παλαιάς απογευματινής δημοκρατικής εφημερίδας «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», Η Νεοελληνική ερωτική ποίηση, Τα ομορφότερα κείμενα, ασφαλώς, γίνεται μέσα στον εκδοτικό σχεδιασμό της παλαιάς εφημερίδας. Όταν τα προηγούμενα χρόνια οι εφημερίδες έδιναν μαζί με το έντυπο, ζυμαρικά, ζάχαρη και καφέ, μικρά σκεύη, μαχαιροπήρουνα, πιάτα,  σεντόνια, μαξιλαροθήκες, σερβιέτες, αρώματα, μάσκες, μπρατσάκια μπάνιου της θάλασσας για παιδιά, σαμπρέλες, εισιτήρια, και πολλές άλλες προσφορές. Κατόπιν, σταμάτησαν τις οικιακές και κουζινικές αυτές προσφορές και άρχισαν να προσφέρουν στους αναγνώστες τους βιβλία και σειρές εγκυκλοπαιδειών, και μουσικά cd.  Αν θυμάμαι σωστά η εφημερίδα έδωσε για πρώτη φορά μεταφρασμένους αρχαίους τραγικούς, Αισχύλο, Ευριπίδη, Σοφοκλή… των εκδόσεων «Κάκτος», που είχαν αρχίσει να εκδίδονται στην γνωστή αριθμημένη σειρά. Να υπενθυμίσουμε ότι, η δική μας γενιά διάβαζε την αρχαία γραμματεία από τις εκδόσεις Ι. Ζαχαρόπουλος που κυκλοφόρησαν αμέσως μετά την δικτατορία, σε διαφορετικό χρώμα κάθε σειρά (τραγικοί, ιστορικοί κλπ). Σειρές που περιείχαν (όχι όλες) το αρχαίο κείμενο και σχόλια, μετάφραση στη νέα ελληνική και μια δεύτερη μετάφραση στην απλή δημοτική. Είχαμε φυσικά και τις εκδόσεις της Ακαδημίας Αθηνών, με έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, κλπ., στις γνωστές κλασικές μεταφράσεις και εισαγωγές του κλασικού φιλόλογου Ιωάννη Συκουτρή. Η πολιτική εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» κάτω από την πλοηγία του δημοσιογράφου κυρού Σεραφείμ Φυντανίδη, τις τελευταίες δεκαετίες πριν το οριστικό κλείσιμό της, πρόσφερε στους αναγνώστες της ορισμένους τίτλους βιβλίων. Πέρα φυσικά, να τονίσουμε ότι με το εκλεκτό πάντα δημοσιογραφικό και άλλο επιτελείο της. Αφιέρωνε πολλές σελίδες της ύλης της στην προβολή της πνευματικής και καλλιτεχνικής κίνησης στην χώρα μας, στο εξωτερικό, και στις παρουσιάσεις νέων εκδόσεων από όλο το φάσμα της εκδοτικής παραγωγής. Ιδιαίτερα να επισημάνουμε τα τεύχη της ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ- ένθετα μέσα στις σελίδες της, είταν πραγματικά μία μικρή Βιβλιοθήκη πληροφοριών και εκπλήξεων. Τα Αφιερώματά της σε έλληνες και ξένους συγγραφείς και θέματα, και όχι μόνο προσέφεραν στους παλαιούς και νέους αναγνώστες, στους ερευνητές, τους φιλολόγους, στους πανεπιστημιακούς, τους φοιτητές, κ.ά.  πλούσια στοιχεία και πληροφορίες για την σύνταξη των ερευνητικών εργασιών τους. Η παρούσα δίτομη έκδοση Η Νεοελληνική ερωτική ποίηση, αν εξαιρέσουμε την εκτύπωση και το δέσιμο με κόλλα ( τα φύλλα διαλύονται αν τα πιέσεις λίγο στο άνοιγμά τους), φέρει τα εχέγγυα της φιλολογικής και αισθητικής και κριτικής εγκυρότητας του συγγραφέα, αρθρογράφου και επιλογέα των κειμένων από τον Ευγένιο Αρανίτση, σταθερό συνεργάτη της εφημερίδας, και καταξιωμένο και σεβαστό πρόσωπο στο χώρο της κριτικής φωνής. Και προσθετικά, και οι υπόλοιποι συνεργάτες. Δηλαδή ο ποιητής και ραδιοφωνικός παραγωγός Γιώργος Κοροπούλης, ο ποιητής και εκδότης Δημήτρης Καλοκύρης και η διορθώτρια Αρετή Μπουκάλα. Σίγουρα το βάρος και την ευθύνη της ανθολόγησης φέρει ο Ευγένιος Αρανίτσης, ο οποίος διαμερισματοποιεί την ερωτική αυτή νεοελληνική ποίηση σε χρονικές περιόδους και σε σημαδιακούς σταθμούς και κόμβους της ελληνικής ποιητικής παράδοσης και γραμματείας όπως θα προέβαινε και ένας ιστορικός της λογοτεχνίας στην δική του καταγραφή και εξέταση. Ο πρώτος τόμος χωρίζεται σε έξι κύκλους: 1. Πρίν και προς τον Σολωμό. 2. Ο Σολωμός. 3. Ρομαντισμός. 4. Η εποχή του Παλαμά. 5.Καβάφης, 6. Πρωθύστερο. Ο δεύτερος τόμος σε πέντε. 7. Η Μελαγχολία. 8. Η αγωνία για το χαμένο κέντρο. 9. Το φωτεινό ρήγμα. 10. Η Μυθολογία των ήρεμων τόπων. 11. Επιστροφή στη Σκιά. Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης περιλαμβάνεται στον 8^ο κύκλο Η αγωνία για το χαμένο κέντρο. Μαζί με τους Τάκη Κ. Παπατσώνη, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, Γιώργο Θ. Βαφόπουλο, Ρίτα Μπούμη-Παππά, Γιώργος Θέμελης, Αναστάσιος Δρίβας, Γιάννης Βουλγαρίδης, Νίκος Καββαδίας, Γ. Σεφέρης. Σημειώνει στην σελίδα 2 ο Ευγένιος Αρανίτσης: «Μοιρασμένη σε δύο τόμους, η συλλογή αυτή περιέχει τις σημαντικότερες, κατά την κρίση του ανθολόγου, ερωτικές σελίδες της έντεχνης νεοελληνικής ποίησης, από τον 16^ο αιώνα, εποχή του πετραρχισμού στην Κύπρο, όπου βασιλεύει ο λεγόμενος Ανώνυμος των Ερωτικών, λησμονημένος ποιητής τεράστιου διαμετρήματος αν υπολογίσουμε τη μουσικότητα του έργου του, μέχρι την γενιά του Καρούζου και της Κικής Δημουλά. Εννοείται πως το λογοτεχνικό κριτήριο της επιλογής των κειμένων δεν ήταν αποκλειστικά «ρομαντικό» αλλά, επίσης, αισθητικό, ιστορικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό και δομικό’ το αποτέλεσμα λογοδοτεί σ’ ένα πλήθος από οπτικές γωνίες αξιολόγησης, που ενορχηστρώθηκαν για την επίτευξη μιας σύνθεσης κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικής των εξελίξεων στη λυρική μας παράδοση. Αναλόγως διαρθρώνεται και το ξετύλιγμα της συνέχειας που διέπει την αλληλουχία των έργων, μέσω επιρροών, αντιλήψεων, τάσεων, ομάδων. «σχολών» κτλ., ούτως ώστε η τελική συναρμολόγηση της ανθολογίας, ούτε αμιγώς χρονολογική ούτε βέβαια αλφαβητική, να προσφέρεται μάλλον σαν ένα είδος «αφήγησης»…..». Από την πλευρά μας, να ευχηθούμε αυτούσια ή συμπληρωμένη να επανεκδοθεί η εργασία αυτή του Ευγένιου Αρανίτση με καλύτερες και αρτιότερες ασφαλώς εκδοτικέ προδιαγραφές.

-Η Ανθολογία το 1821 στην Ελληνική Ποίηση σε ανθολόγηση και επίμετρο του ποιητή και ανθολόγου, δημοσιογράφου από την Κρέσταινα Ολυμπίας Ηλία Γκρη, είναι η πρώτη εργασία που εκδίδεται αυτόνομα για τους πρωταγωνιστές, τα θρυλικά πρόσωπα, τα σύμβολα και τις περιοχές που διαδραματίστηκαν τα ηρωικά και ένδοξα αυτά γεγονότα την περίοδο της ελληνικής εθνικής παλιγγενεσίας. Γνωρίζουμε και έχουν αποδελτιωθεί ποιήματα, εν μέρει, σε παρόμοιες ανθολογήσεις και επιλογές, κυρίως σε παιδικές και σχολικές ανθολογίες. Οργανωμένα, ταξινομημένα και αποδελτιωμένα χρονολογικά δοσμένα το ποιητικό υλικό από το σύνολο της ελληνικής ποιητικής παράδοσης, γίνεται για πρώτη φορά από όσο μπορώ να γνωρίζω. Και μάλιστα, 10 χρόνια πριν τον επίσημο ετήσιο εορτασμό των 200 χρόνων φέτος, και την έκδοση των εκδόσεων Πατάκη που αποδελτιώνω παραπάνω. Ο ποιητής Ηλίας Γκρής, πέρα από τις μελέτες, τις ποιητικές του συλλογές και την πεζογραφία, μας έχει δώσει και άλλες δύο ανθολογικές του εργασίες. «Το μελάνι που φωνάζει» και «Η αρχαία πατρίδα των ποιητών» δύο βιβλία που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 2003 και 2004 αντίστοιχα. Η ανθολογία όπως μας λέει και ο ίδιος ο ανθολόγος είναι ένα «ποιητικό μυθιστόρημα", μια «συναρπαστική ποιητική διαδρομή μέχρι και τις αρχές του 21^ου αιώνα. Η ανθολόγηση των ποιημάτων αν προσπεράσουμε τον γενάρχη της ελληνικής ποίησης Διονύσιο Σολωμό και τον κλασικοτραφή Ανδρέα Κάλβο οι ποιητές και ποιήτριες παρουσιάζονται κατά αλφαβητική σειρά.  Περατώνοντας το ποιητικό υλικό, με το γνωστό ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, «Καημένε Μακρυγιάννη να ‘ξερες/ γιατί το τζάκισες το χέρι σου/ το τζάκισες για να χορεύουν σέικ/ τα κωλόπαιδα.»  ο Ηλίας Γκρής συμπληρώνει την ανθολογία του, με το εκτενές κείμενο ανάλυση, «Λόγος για την Επανάσταση και την ποίηση. Εξηγητικός», σ.231-274. Στις χρήσιμες αυτές σελίδες ο ανθολόγος μας δίνει τις απαραίτητες χρήσιμες και αναγκαίες πληροφορίες για τους συμμετέχοντες ποιητές και την θέση τους μέσα στο ελληνικό ποιητικό πάνθεον. Στην σελίδα 269 που μας μιλά για τους ποιητές της Γενιάς του 1930, συναντάμε και το όνομα του Γιώργου Σεφέρη. Οι σελίδες 275-277 περιέχουν τα βοηθήματα που ανέτρεξε ο ανθολόγος για να συντάξει την εργασία του. Από τις σελίδες 279-294 έχουμε τα Σύντομα Βιογραφικά των ποιητών και ποιητριών και, ο τόμος κλείνει με τα Περιεχόμενα. Οι ένδοξες ηρωικές στιγμές του γένους των ελλήνων μας παρουσιάζονται μέσα από τον ποιητικό λόγο με άνεση και φροντίδα τόσο και στις δύο αυτές θεματικές ανθολογίες, του Ηλία Γκρή και του Κώστα Σταμάτη. Και μια επισήμανση. Από τις δύο αυτές ανθολογίες για το 1821 διαπιστώνουμε ότι, ο στρατηγός Μακρυγιάννης είναι ο ήρωας που του έχουν αφιερώσει και γράψει τα περισσότερα ποιήματα, ακολουθούν ο επίσης στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο μπουρλοτιέρης Κωνσταντίνος Κανάρης και έπονται οι υπόλοιποι ήρωες Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας κλπ.

-Τα Ποιήματα που αγαπήσαμε είναι η συνεργασία ενός ποιητή και δοκιμιογράφου και ενός  ποιητή και εκδότη. Του Γιώργου Μαρκόπουλου και του Κωστή Νικολάκη. Έχω δημοσιεύσει κριτικό σημείωμα παλαιότερα για την συλλογή αυτή ποιημάτων που οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην αγάπη δύο ευαίσθητων ατόμων για την ποίηση. Το βιβλίο, όπως σημειώνεται στο «Προλογικό Σημείωμα», «πού δεν κινείται επ’ ουδενί στη λογική της γραμματολογίας, δεν είναι ανθολογία, αλλά, απλώς, είναι ένα κομμάτι από το ποιητικό κήπο της καρδιάς μας…» σ. 7-8. Και ως ένα καλαίσθητο και ωραίο κομμάτι του σώματος της ελληνικής ποίησης το αντιμετωπίζουμε και το αποδεχόμαστε. Το ευχαριστιόμαστε αναγνωστικά.  Ανάμεσα στους 135 εν συνόλω ποιητές την 117^η θέση κατέχει ο Γιώργος Σεφέρης. Ο τόμος περιλαμβάνει 118 άντρες και 17 γυναίκες ποιητές και ποιήτριες. Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο 42 δημιουργοί βρίσκονταν εν ζωή ενώ 93 είχαν φύγει από κοντά μας. Στους ποιητές συμπεριλαμβάνονται και 4 Κύπριοι. Τα ποιήματα έχουν ερανιστεί από περιοδικά, ετήσιους τόμους και ανθολογήσεις. Οι ποιητές που «ανθολογούνται» ανήκουν στους ανανεωτές της παράδοσης, στη νεορομαντική σχολή, την νεοσυμβολιστική. Στην Γενιά του 1930. Στην Α΄ μεταπολεμική γενιά. στην Β΄ μεταπολεμική γενιά και στην Γ΄ ή Γενιά του 1970.

-Η Ανθολογία ποιημάτων, Ποίηση για την ποίηση των Φωστιέρη-Νιάρχου, είναι λιτή. Περιλαμβάνει το όνομα του ποιητή την ημερομηνία γεννήσεως και θανάτου και ένα ποίημα. Η ανθολογία αφιερώνεται «Στη μνήμη του Αλέξανδρου Κοτζιά».

-«Σταγόνα στον ωκεανό της ελληνικής ποίησης αποτελεί αυτή η ανθολογία που περιλαμβάνει έργα πενήντα σημαντικών δημιουργών του αιώνα μας.». Μας λένε οι ανθολόγοι, ποιητές και εκδότες του λογοτεχνικού περιοδικού «η λέξη» Αντώνης Φωστιέρης και Θανάσης Θ. Νιάρχος, στην ανθολογική τους πρόταση Έλληνες Ποιητές για τη Θάλασσα, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1997, σε σχέδια του ζωγράφου Δημήτρη Μυταρά. Πράγματι η απόφαση συγκέντρωσης ποιητικού υλικού για το θαλάσσιο στοιχείο και την σχέση των ελλήνων με αυτό, είναι μιά κάπως επίπονη προσπάθεια. Γιατί, το ανθολογούμενο υλικό πρέπει να το αποδελτιώσεις από έναν λαό όπως είναι ο ελληνικός, καθαρά θαλασσινός, ταξιδευτής, περιπλανητής, τουρίστας. Ένας λαός και μια ιστορία από τους σημαντικότερους της μεσογειακής λεκάνης. Πλάνης ο έλληνας άνθρωπος, φυγάς θεόθεν και αλήτης. Περιπλανητής στεριών και θαλασσών. Είναι τόσο άρρηκτα δεμένος ο έλληνας με την θάλασσα, που, σε ορισμένες φάσεις της ιστορικής του διαδρομής δεν μπορείς να διαπιστώσεις πότε στέκεται και κατοικεί σε έναν τόπο και πότε ταξιδεύει ακόμα και αν έχει ξεμπαρκάρει. Οι εικόνες, οι παραστάσεις, οι μνήμες, οι αναφορές, οι στιγμές, οι εντυπώσεις, οι εμπειρίες και τόσα άλλα, που αποκομίζει ο έλληνας ναυτικός ταξιδευτής, πλάνης του κόσμου, μετανάστης και τουρίστας είναι άπειρες. Η θάλασσα είναι μέσα στο αίμα του έλληνα. Κυκλοφορεί στις φλέβες του η αρμύρα της γίνεται η ανάσα του, ο κόσμος της γίνεται ο στεναγμός του, η νοσταλγία του. Ο νόστος. Μαζί με την θάλασσα και τον θαλάσσιο πλούτο της, έχουμε και την τέχνη των καραβοκύρηδων, αυτών που κατασκευάζουν με μεράκι, κόπο, αγάπη, πόθο το σκαρί. Κάθε είδους και μεγέθους σκαρί, βάρκα, κανό, καΐκι, ψαροκάικο, τράτα, σκούνα, ιστιοφόρο, ποταμόπλοιο, καράβι, κρουαζιερόπλοιο, εμπορικό, πολεμικό, σκάφος αναψυχής, πετρελαιοφόρο, υπερωκεάνιο, με δυό λόγια, κάθε σκαρί που κατασκευάζει ο άνθρωπος για να ταξιδέψει στα πέρατα του κόσμου. Να δαμάσει την δύναμη της θάλασσας, να υπερβεί τα όριά της και να γνωρίσει νέους τόπους, να γνωρίσει νέους πολιτισμούς, να συνομιλήσει με άλλους ανθρώπους. Ταξιδευτής ο έλληνας άνθρωπος από πάντα και εσαεί. Η ίδια η θάλασσα του δείχνει τον δρόμο, τον προσκαλεί, τον καλεί να ερωτικά, τον αναμμένη έχει υπομονή μαζί του. Εύλογο, αν αναλογισθούμε όχι μόνο την καταγωγή του ανθρώπου,- από την θαλασσινή αμοιβάδα, προήλθε και σιγά-σιγά εξελίχθηκε η ζωή πάνω στη γη, όπως μας λένε οι βιολόγοι αλλά, και ότι το 70% του ανθρωπίνου σώματος συντίθεται από υγρά στοιχεία. Θάλασσα η ερωμένη μάγισσα. Η πλανεύτρα Ελένη. Η γεννήτρα και ο θάνατος μαζί. Γιατί την θάλασσα αν θελήσεις να την δαμάσεις και να γευτείς τα κάλλη και κάθε είδος θαλασσινά καλούδια της και προϊόντα που παράγει, οφείλεις να υπομείνεις και τους κινδύνους της, την απώλεια που μπορεί έχει την ισχύ να σε οδηγήσει. Θάλασσα θαλασσάκι μου κρυφό μεράκι μου. Μια θαλασσινή περιπλάνηση σε ποιητές και έργα, ποιητικές συλλογές και διηγήματα, μυθιστορηματικές εγγραφές όπως του Κώστα Σούκα ή ποιητικές συνομιλίες όπως του Νίκου Καββαδία, θα μας πλεύσει σε ένα φουρτουνιασμένο αρχιπέλαγος ποιητικών-στην συγκεκριμένη εργασία-καταθέσεων, εμπειριών, παραστάσεων, εικόνων, συμβολισμών, αλληγοριών, γλωσσικών ιδιωμάτων, λέξεων θαλασσινών, απωλειών ναυτικών. Πού, μόνο με την βοήθεια του θεού Ποσειδώνα και του Άη Νικόλα θα μπορέσουμε ίσως να βγούμε σώοι στην στεριά. Αν οι θαλασσινές γοργόνες– σειρήνες εντωμεταξύ, δεν μας αποπλανήσουν με τα τραγούδια τους. Ανάμεσα στους πενήντα έλληνες δημιουργούς συναντάμε και τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη.   

-Ο τόμος  Ξένων αιμάτων τρύγος του Γιώργου Χ. Θεοχάρη, είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση και όπως φαίνεται μιάς διόδου ανάγνωση της ποίησης, πέρα από τα εκδοτικά και συγγραφικά καθιερωμένα. Το καθημερινό ποιητικό υλικό που συγκέντρωνε με αγάπη και αναρτούσε στην διαδικτυακή του ιστοσελίδα ο κύριος Θεοχάρης, με την βοήθεια της πάντα έμπειρης επιμελήτριας και διορθώτριας Βάσως Κυριαζάκου των εκδόσεων Γαβριηλίδης, συγκεντρώθηκε και τυπώθηκε σε βιβλίο, επέχοντας θέση μιάς άλλης πρόθεσης «ανθολογίας». Αν και ο συγγραφέας δεν δέχεται ότι η εργασία του μπορεί να συναριθμηθεί στον κατάλογο των ανθολογιών. Μας λέει σχετικά στην εισαγωγή του: «Όθεν, η παρούσα Ανθολογία είναι αποτέλεσμα της διαδικτυακής επαφής και «φιλίας» κάποιων ανθρώπων που, στην ηλεκτρονική εποχή, επιμένουν να υπερασπίζονται την ποιητική δημιουργία και να μεταφέρουν ποιήματα από το τυπωμένο χαρτί στην άυλη αυλή των θαυμάτων’ στο διαδίκτυο. Πρόθεση του ανθολόγου ήταν να συγκροτηθεί μία Ανθολογία Ποιημάτων και όχι ποιητών. Αναντιρρήτως δεν ανταποκρίνεται καθόλου στη λογική της γραμματολογίας. Θα λέγαμε με παρρησία ότι δεν είναι καν ανθολογία, αλλά μιά τεράστια ανθοδέσμη φτιαγμένη από εκατοντάδες ξεχωριστά άνθη που μάζεψε με ευαισθησία ο ανθολόγος για να στολίζει καθημερινά το βλέμμα του και το βλέμμα των διαδικτυακών του «φίλων». Δεν χωρίζεται σε θεματικές ενότητες, ούτε σε γενιές. Χρονικά η παράθεση των ποιημάτων ξεκινά από έργα δημοσιευμένα τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα και εκτείνεται μέχρι σήμερα’ τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 21^ου αιώνα…… Η παρούσα έκδοση αποτελεί τον Α΄ τόμο, ευελπιστώντας πώς η λεπίδα του χαρτοκόπτη θα εξακολουθήσει ν’ αποκαλύπτει ποιητικούς θησαυρούς, ώστε κάθε χρόνο 365 νέα ποιήματα να συγκροτούν έναν καινούργιο τόμο.». Το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη προέρχεται από (περ. Τα Νέα Γράμματα, χρόνος Ε΄, αρ.7, Ιούλ.-Δεκ.1939), όπως σημειώνει ο ανθολόγος.

-Η Ανθολογία ελληνικών ποιημάτων, με τον γενικό τίτλο ΚΟΡΦΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΕΠΟΧΩΝ ΤΗΝ ΠΡΟΙΚΑ, του Γιώργου Χ. Θεοχάρη, έρχεται σαν συνέχεια του πρώτου τόμου της ανθολογίας Ξένων αιμάτων τρύγος που κυκλοφόρησε ο ανθολόγος από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Ας σταθούμε και πάλι τι μας λέει στην εισαγωγή του: «Παρουσιάζοντας τον πρώτο τόμο της Ανθολογίας, ο κριτικός Αλέξης Ζήρας, την χαρακτήρισε ως την πλέον δημοκρατική, επειδή, όπως επισήμανε: δίνει την ευκαιρία σε μικρές και ασθενικές φωνές να συνυπάρξουν και να ακουστούν μαζί με τις άλλες που τον ήχο τους τον ξέρουμε και τον έχουμε απομνημονεύσει από τη συχνή επανάληψη και τη συνάφειά μας με το έργο τους. Αυτό, θα έλεγα, πως είναι το άκρον άωτο των «δημοκρατικών ευκαιριών»! Και απέναντι σ’ αυτή την ισονομία των διαφορετικών φωνών ασφαλώς και δεν υπάρχει πρωτομάστορας ή κάλφας, βασιλεύς ή στρατιώτης….

Αξίζει να επισημανθεί ότι πενήντα τρία ποιήματα δημοσιεύονται για πρώτη φορά και προέρχονται, κατά τεκμήριο, από δημιουργούς που ακόμη δεν έχουν εκδόσει βιβλίο και κάποιοι δεν έχουν καν ή έχουν ελάχιστες δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά. Στον δεύτερο τόμο της Ανθολογίας, με τίτλο Χνάρια στο φιλιατρό των φίλων, οι πρώτες δημοσιεύσεις ήσαν είκοσι δύο. Διαπιστώνεται, συνεπώς, ότι χρόνο με το χρόνο, όλο και περισσότεροι νέοι δημιουργοί βρίσκουν στο Χρονολόγιο του χαρτοκόπτη έναν φιλόξενο τόπο για τα πρώτα τους βήματα στην Ποίηση…».

-Η Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης με τον γενικό τίτλο ΑΙΜΟΣ όπως μας δηλώνει και ο τίτλος της δεν είναι μια αμιγώς ποιητική ελληνική ανθολογία, αλλά περιλαμβάνει ποιητικές φωνές από τον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο. Όπως, ποιητές από την Αλβανία, την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Βουλγαρία, την Ρουμανία, την Σερβία και του Μαυροβουνίου, την Σλαβομακεδονία, ή Σλαβομακεδονική ποίηση όπως είναι ο αναφερόμενος τίτλος της συμμετοχής. Ο τόμος που είναι αφιερωμένος «Στη μνήμη του Στέφαν Γκέτσεφ» πραγματοποιήθηκε με την Χορηγία του Υπουργείου Πολιτισμού, της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, της Imedica S.A., και του περιοδικού «ΑΝΤΙ». Έχει 550 σελίδες, κόστιζε 42 ευρώ, και συνοδεύονταν από ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Το σκληρό δέσιμό της καλύπτονταν από κουβερτούρα που απεικόνιζε χάρτη της Βαλκανικής περιοχής. Σχεδιασμός της έκδοσης και το εξώφυλλο ήταν της Ξανθίππης Μίχα Μπανιά. Ενώ την Επιμέλεια των Κειμένων ο συγγραφέας, ανθολόγος,, μεταφραστής και ορθογράφος και δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας. Η έκδοση είναι καλαίσθητη από πολλές πλευρές. Υπάρχει σχετικός πρόλογος του εκδότη. Η αυλαία της ανθολογίας ανοίγει με τον Θούριο του Ρήγα Βελεστινλή. Προηγείται η παρουσίαση της Ελληνικής Ποίησης. Στην συντακτική επιτροπή αναγράφονται τα εξής γνωστά μας ονόματα. Αλέξανδρος Αργυρίου, κριτικός, ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Νάσος Βαγενάς, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παναγιώτης Μουλλάς, καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συντονίστρια: Άντεια Φραντζή, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Φωτογραφίες ΕΚΕΒΙ, ΕΛΙΑ, Μουσείο Μπενάκη, Αρχείο ΑΝΤΙ. Η ελληνική παρουσία κατέχει τις σελίδες 23-99. Και έχουμε την ποιητική παρουσία των Ανδρέα Κάλβου, Διονυσίου Σολωμού, του Κωστή Παλαμά, του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, του Άγγελου Σικελιανού, του Κώστα Γ. Καρυωτάκη, του Γ. Σεφέρη, του Νίκου Εγγονόπουλου, του Γιάννη Ρίτσου, του Οδυσσέα Ελύτη, του Μίλτου Σαχτούρη και του Μανόλη Αναγνωστάκη.  Η Αλβανική ποίηση κατέχει τις σελίδες 101-167 και έχει την δική της Συντακτική επιτροπή από καθηγητές και συγγραφείς της Αλβανικής χώρας. Σαν μεταφραστής αναφέρεται ο Ανδρέας Ζορμπαλάς. Την Ποίηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης την διαβάζουμε στις σελίδες 169-242, η οποία έχει την Συντακτική επιτροπή της χώρας. Ο έλληνας ποιητής Ηλία Λάγιος συνεργάστηκε με την Ισμήνη Ραντούλοβιτς στην μετάφραση των ποιημάτων στα ελληνικά. Η Βουλγαρική Ποίηση καταλαμβάνει τις σελίδες 243-320, που περιλαμβάνει και πάλι την Συντακτική επιτροπή από Βούλγαρους καθηγητές, στην μετάφραση στα ελληνικά των ποιημάτων συμμετείχαν ο Δημήτρης Άλλος και ο Πάνος Σταθογιάννης. Η Ρουμανική Ποίηση διαβάζεται στις σελίδες 321-397. Στην Συντακτική Επιτροπή εκτός από τους Ρουμάνους καθηγητές  και ποιητές, συμπεριλαμβάνεται και ο γνωστός μας μεταφραστής και κριτικός λογοτεχνίας Βίκτωρ Ιβάνοβιτς. Η Ποίηση της Σερβίας κα του Μαυροβουνίου παρουσιάζεται στις σελίδες 399-473. Η Συντακτική επιτροπή είναι από Σέρβους πανεπιστημιακούς και κριτικούς λογοτεχνίας. Στην μετάφραση στα ελληνικά ποιημάτων, ο ποιητής και κριτικός Δημήτρης Κοσμόπουλος συνεργάζεται με την Ισμήνη Ραντούλοβιτς. Τέλος, η ανθολογία ολοκληρώνεται με την παρουσία της Σλαβομακεδονικής ποίησης σ. 475-548. Στην Συντακτική επιτροπή συμμετέχουν ποιήτριες, δοκιμιογράφοι και καθηγητές του κράτους των Σκοπίων ενώ στην μετάφραση συμμετέχουν ο Βάσκος Καρατζάς και η ποιήτρια και μυθιστοριογράφος Βικτώρια Θεοδώρου. Δεν χρειάζεται να σημειώσουμε ότι το πανόραμα αυτό της Βαλκανικής Ποίησης που κυκλοφόρησε από το παλαιό πολιτικό περιοδικό «Αντί», είναι μια εξαιρετική εργασία-γνωριμίας μας με την ποιητική παραγωγή της χερσονήσου του Αίμου. Μια ποιητική γνωριμία και συνομιλία μεταξύ βαλκάνιων όμορων, γειτονικών χωρών. Ποιητές έρχονται σε επαφή με ομοτέχνους τους ενώ παράλληλα το φιλότεχνο βαλκάνιο κοινό της ποίησης και των γραμμάτων, αναγνωρίζει κοινά σημεία συγγραφικής επαφής, παράλληλους δρόμους ποιητικών οριζόντων, κοινές εικόνες και σχολές, παραστάσεις και άλλες γλωσσικές προσμείξεις, μετοχές κοινές σε ήθη και έθιμα, λαϊκές θρησκευτικές και άλλες παραδόσεις, μουσικά ακούσματα και ρυθμούς ζωής, τρόπους έκφρασης, συνεννόησης σχέσεων και ιστορικής αλληλεγγύης. Μια πολυμορφία και μιά πανσπερμία λαών, φωνών, μουσικών ακουσμάτων, τραγουδιών, παράδοσης, εγγυητικών της ειρήνης της περιοχής. Η ελληνική παρουσία στις χώρες αυτές χάνονται μέσα στο παρελθόν του χρόνου. Η κλασική παιδεία, η ορθόδοξη εκκλησία, ο βυζαντινός πολιτισμός και η παράδοσή του, οι Φαναριώτες και η εφοπλιστική παρουσία και οι εμπορικές συναλλαγές, οι καραβοκυραίοι και οι πλούσιοι έλληνες, εκόντες άκοντες συνέχισαν τον οραματισμό του Ρήγα Φεραίου για μία Βαλκανική Συνομοσπονδία Κρατών και Εθνοτήτων. Για μια κοινή των βαλκανικών λαών πρόταση. Απέναντι στην κυριαρχία των βόρειων ισχυρότερων στρατιωτικά και οικονομικά ευρωπαϊκών χωρών. Τα κοινά μουσικά ακούσματα, οι κοινοί ερεθισμοί των οραμάτων ζωής, η κοινοί δρόμοι της λαϊκής τέχνης και παράδοσης, τα δημοτικά τραγούδια και οι λαϊκοί θρύλοι, οι ενδυματολογικές προτάσεις, οι κοινοί πολεμικοί αγώνες, όλα αυτά και άλλες συνεκτικές παράμετροι, σιμά και ο ποιητικός και ο πεζός λόγος φέρνουν κοντύτερα σπαρασσόμενους λαούς και έθνη όπως τα Βαλκάνια, που ακόμα ερίζουν για τις συνοριακές τους διαφορές.  Γνωρίζουμε την ποίηση των Βαλκανίων από ελληνικές μεταφράσεις του θεατρικού συγγραφέα  Κώστα Ασημακόπουλου, του ποιητή Γιάννη Ρίτσου,  του πεζογράφου Κώστα Βαλέτα, ποιήτριας και ανθολόγου Ρίτας Μπούμη-Παππά και άλλων ελλήνων δημιουργών-μεταφραστών που μας την παρουσίασαν στην γλώσσα μας. Βαλκάνιοι ποιητές και αλβανοί πεζογράφοι, όπως ο Ισμαήλ Κανταρέ μας είναι γνωστοί και αγαπητοί από τις μεταφράσεις έργων τους. Το άνοιγμα της τέχνης βοηθά και το άνοιγμα των μυαλών των ανθρώπων, το άνοιγμα δρόμων συνεννόησης και συνύπαρξης. Συνομιλίας μεταξύ των ανθρώπων, κρατώντας κάθε λαός τις ιδιαιτερότητες τους. Ο Ελληνισμός πάντοτε ήταν ένα πλοίο με ανοιχτά πανιά που έπλεε μέσα στην Ιστορία. Ο ούριος άνεμος της ειρήνης και της συνομιλίας μεταξύ διαφορετικών λαών τον βοηθούσε να διατηρήσει την παγκοσμιότητα των πνευματικών του οριζόντων. Έλληνας Οδυσσέας Βαλκάνιος περιπλανητής.         

-Η Επίτομη Ανθολογία, Η Ελληνική ποίηση τον εικοστό αιώνα, των πανεπιστημιακών καθηγητών Ευριπίδη Γαραντούδη εισαγωγικά σημειώματα, και Ανθολόγηση των ποιημάτων και πρόλογος της Δώρα Μεντή των εκδόσεων Γκούντεμπεργκ 2016, σ.678, τιμή 43 ευρώ. η εικόνα του εξωφύλλου είναι του ποιητή, μεταφραστή και εικαστικού Αλέξανδρου Ίσαρη. είναι μια ενδιαφέρουσα ποιητική και ερευνητική πρόταση στο είδος που εκδόθηκε να υπηρετήσει. Ο ογκώδης και πλούσιος χρηστικός αυτός τόμος μπορεί να μας χρησιμεύσει διττά. Και ως ανθολογία της ελληνικής ποίησης και ως ένα είδος γραμματολογίας, όπως πχ. η σειρά των εκδόσεων Σοκόλη. Η δομή του βιβλίου και η ταξινόμηση του ποιητικού και πληροφοριακού υλικού κατά χρονολογικές περιόδους μας δίνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε η ανθολογία να διαβάζεται ευχάριστα, άνετα, δίχως δυσκολίες ένταξης του ανθολογούμενου υλικού και αυτόνομα για κάθε ομάδα ποιητών. Επίσης, αντλούμε στοιχεία και πληροφορίες είτε στις επιμέρους της ανθολογήσεις, επιλογές και συμπληρωματικές εισαγωγές είτε εν συνόλω της διαδρομής και τους σταθμούς της ελληνικής ποίησης. Μπορεί ο αναγνώστης της ποίησης να έχει τις προσωπικές του ενστάσεις για το ποσοστό της ύλης που αφιερώνεται σε έναν ποιητή,- τον αριθμό ποιημάτων-βλέπε π.χ. την περίπτωση του τραγικού ποιητή Γιώργου Σαραντάρη, η ανθολόγος κυρία Δώρα Μεντή και σύζυγός του πανεπιστημιακού κυρίου Γαραντούδη, του αφιερώνουν «με το ζόρι» δύο σελίδες, χωρίς να αναφερθούν στα εκδοθέντα Άπαντά του. Ένα φύλλο επίσης, αφιερώνεται στην ποιητική παρουσία του πρόωρα χαμένου ποιητή Γιώργου Κοτζιούλα, μία σελίδα στον ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Αλέξανδρο Μάτσα, ένα φύλλο και κάτι (δύο ποιήματά της) στην δασκάλα και ποιήτρια, μεταφράστρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, με ένα ανθολογείται και ο ποιητής και μεταφραστής Αλέξης Τραϊανός, κλπ. Για να σταθώ σε ενδεικτικές περιπτώσεις γνωστών μας δημιουργών. Η σύνολη παρά ταύτα εικόνα του έργου είναι θετική και επέχει θέση ενός εργαλείου σε ερευνητές και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο και αναγνώστη του ελληνικού ποιητικού λόγου. Εξάλλου, οι ανθολογικές μέχρι σήμερα εκδοτικές προτάσεις-καταθέσεις του πανεπιστημιακού και συγγραφέα κυρίου Ευριπίδη Γαραντούδη μας έχουν δείξει ότι διακρίνονται για τις πολύ προσωπικές του ανθολογήσεις και επιλογές ποιητών και έργων. Αρκετές ποιητικές φωνές έχουν μείνει έξωθεν του ανθολογικού ποιητικού νυμφώνος των βιβλίων του. Εδώ μπορεί να αναρωτηθεί ο φιλότεχνος αναγνώστης (γενικά αναφερόμενος) αν οφείλουν οι λάτρεις της ποίησης να αναζητήσουν το ίδιο το ποιητικό corpus ενός ποιητή ή να «καταφύγουν»-επιλέξουν την αναγνωστική και επιλογική «λύση» των ανθολογιών. Η διάταξη της ύλης γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε ο αναγνώστης της ανθολογίας των Δ.Μ. και Ε.Γ. να έχει την δυνατότητα και να απολαύσει τα ποιήματα (στο τέλος τους μας δίνεται και ορθά, η πληροφορία από πιά συλλογή έχουν ερανιστεί), ενώ σε άλλες σελίδες της εργασίας διαβάζουμε τις πηγές από όπου άντλησαν τα Βιβλιογραφικά στοιχεία για τα έργα του ποιητή ή ποιήτριας, ώστε να έχουμε μια μικρή αλλά ουσιαστική επισκόπηση για το έργο του. Η ύλη χωρίζεται σε τέσσερεις κεντρικές ενότητες: 1. Ποιητές των αρχών του 20^ου αιώνα. Ακολουθεί, Γενική και Ειδική Βιβλιογραφία πρώτης ενότητας. 2. Μοντέρνοι και σύγχρονοι ποιητές του Μεσοπολέμου. Ακολουθεί, Γενική και Ειδική Βιβλιογραφία της δεύτερης ενότητας. 3. Μεταπολεμικοί ποιητές. Ακολουθεί, Γενική και Ειδική Βιβλιογραφία τρίτης ενότητας. 4. Ποιητές της Μεταπολίτευσης. Ακολουθεί, Γενική και Ειδική Βιβλιογραφία τέταρτης ενότητας. Και οι τέσσερεις Εισαγωγές των Ενοτήτων έχουν γίνει από τον πανεπιστημιακό κύριο Ευριπίδη Γαραντούδη. Τέλος, έχουμε τις σελίδες του Παραρτήματος όπου παρατίθενται κατάλογοι για Γενικές και Ειδικές Ανθολογίες Ποίησης του 20^ου Αιώνα που έχουν κυκλοφορήσει. Και ο εύρωστος ανθολογικός τόμος κλείνει με τα Αναλυτικά Περιεχόμενα. Ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης εντάσσεται, ανθολογείται και εξετάζεται στην δεύτερη ενότητα των μοντέρνων και σύγχρονων ποιητών που εμφανίστηκαν τον μεσοπόλεμο στην πατρίδα μας. Ανάμεσα στα ονόματα 36 αντρών και γυναικών ποιητών. Όπως του Τεύκρου Ανθία, της Μάτση Χατζηλαζάρου, του Δημήτρη Ι. Αντωνίου, του Γ. Ξ. Στογιαννίδη, του Τάκη Παπατσώνη, της Μελισσάνθης, του Γιώργου Θέμελη και της Ζωής Καρέλλη, του Οδυσσέα Ελύτη και του Νίκου Καββαδία, του Μήτσου Παπανικολάου και της Μαρίας Πολυδούρη και άλλων πολλών. Στις σελίδες 246-259 παρουσιάζονται 7 εν συνόλω ποιήματά του από την σύνολη παρουσία του. Στην Γενική και ειδική βιβλιογραφία της δεύτερης ενότητας σελίδα 274 μας δίνονται 11 τίτλοι μελετημάτων που αφορούν τον ποιητή. Ενώ στις σελίδες 135-139 της εισαγωγής του Ε. Γ. μας δίνεται μια γενική εικόνα και ανάλυση για τους διάφορους σταθμούς των ποιητικών καταθέσεων του Γιώργου Σεφέρη και η σχετική αξιολόγηση. Ο Γιώργος Σεφέρης να επαναλάβουμε αποτελεί σηματωρός του νεότερου ποιητικού λόγου. Την σημαντικότερη φωνή του ελληνικού ποιητικού μοντερνισμού και της πολιτισμικής θεώρησης της Γενιάς του 1930. Η ποίησή του έχει φανερά και κρυφά στρώματα λυρισμού κάτω από την μοντερνιστική του φόρμα και τεχνική. Η ποίηση του Σεφέρη σταδιακά στην εξέλιξή της αποχτά το δικό της αξιακό σύστημα προθέσεων και αναφορών. Η πυκνότητα του ποιητικού του λόγου, μπορεί να μας δυσκολεύει ορισμένες φορές  να τον αποκρυπτογραφήσουμε, παρ’ όλα αυτά, κρύβει περισσότερα ρεύματα λυρισμού από όσα η απαισιόδοξη ατμόσφαιρά του μας αποκαλύπτει. Η κατακερματισμένη ιστορικότητα του ελληνισμού βρήκε στο έργο του θα τολμούσαμε να σημειώναμε, την δικαίωσή της. Η ποίησή του επάξια μπορεί να ενταχθεί στην χορεία των εθνικών ποιητών σιμά στον Διονύσιο Σολωμό, τον Ανδρέα Κάλβο, τον Κωστή Παλαμά, τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη κλπ. Ποιητών που υπερβήκαν την εθνεγερτήρια έξαρση και πρόθεση της ποίησή τους φωνής, πχ. Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ή την τάση τους ή μονομερή επιθυμία τους την επιστροφή σε μια αρχαία ιδανική και ονειρική αρχαιότητα και τα μυστικά σύμβολά της, βλέπε περίπτωση Άγγελου Σικελιανού. Η αρχαία ελληνική παράδοση και οι συμβολισμοί της, συμπλέκεται με την σύγχρονη ελληνική ιστορία- στις τραγικότερες στιγμές της (Μικρασιατική Καταστροφή) και στην πολιτική πραγματικότητα και πρακτική ελλήνων πολιτικών ανδρών, με τρόπο περισσότερο σχολιαζόμενο υποδόρια κυρίως, (κάτω από την επιφάνεια των ποιητικών μονάδων) παρά ευθέως στην επιφάνεια. Οι διάφορες περίοδοι της ελληνικής ιστορίας συναντήθηκαν αρμονικά μέσα στις σελίδες του έργου του Σεφέρη-στην σταδιακή του χρονική εξέλιξη-και μας παρουσιάστηκαν με χρώματα γαιώδη, σε ένα σκουρόχρωμο ψηφιδωτό της καθόλου περιπέτειας του ελληνισμού, όπως η απαισιόδοξη ατμόσφαιρα της προσωπικότητας του Σεφέρη και ψυχοσύνθεση επιλέγει. Η αυθεντικότητά της ποιητικής του ματιάς, η αλήθεια της, στηρίζεται στην μαρτυρική πορεία-μαρτυρία της αλήθειας του εξόριστου σχεδόν πάντα, περιπλανώμενου ελληνικού λαού. Η μικροιστορία των ελλήνων ερμηνεύεται παράλληλα με την μακροιστορία του ελληνικού έθνους. Ο Γιώργος Σεφέρης, όπως και άλλοι μοντέρνοι ή μοντερνιστές έλληνες ποιητές, σίγουρα επέλεξαν να συνομιλήσουν απευθείας με ξένους ομότεχνούς τους, να στήσουν γέφυρες με ποιητικά και διαχρονικά μεγέθη της ευρωπαϊκής και αμερικάνικης ποιητικής παράδοσης, ποιητικών ρευμάτων, Πώλ Βαλερύ, Στέφαν Μαλλαρμέ, Τόμας Στερν Έλιοτ, Σαρλ Μπωντλαίρ, Αρτούρ Ρεμπώ, Πωλ Βερλαίν, Ρομαντισμός, Σουρεαλισμός, κλπ., δεν έκοψαν όμως ολοκληρωτικά τις ρίζες τους με την δική τους, των ελλήνων δημιουργών και του ελληνικού λαού ποιητική παράδοση, όπως έπραξε όπως φαίνεται ο ποιητής Νικόλαος Κάλλας (έριξε αυτό που λέμε μαύρη πέτρα πίσω του) ή «εξαμερικάνισε» αν δεν είναι υπερβολικά τολμηρή η λέξη μου, τον δικό του λόγο γραφής όπως ο υπερρεαλιστής Νάνος Βαλαωρίτης και ορισμένοι άλλοι της γενιάς του 1970. Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη έχει μια ποιητική και στοχαστική αυτάρκεια που αναβλύζει από έναν ελληνισμό που διαρκώς αυτοπεριορίζεται μέσα στα όρια της κρατικής επικράτειας του. Όπως η ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου «περιορίζεται» μέσα στους πλέον ορθόδοξους και σκληρούς κανόνες του γαλλικού υπερρεαλισμού και των αρχών της ψυχανάλυσης. Η Γενιά του 1930 ευτύχησε να κυοφορήσει τους πλέον σημαντικότερους ποιητές και δημιουργούς, παρά τις ιστορικές απώλειες του ελληνισμού, τις εξορίες, τους πολέμους και τα ιστορικά λάθη ελλήνων πολιτικών και κυβερνητικών παραγόντων που περιόρισαν τα σύνορα της χώρας, και της πολιτιστικής της εμβέλειας. Οι πανάρχαιοι φωταγωγημένοι από το ελληνικό φώς και την αρμονία του των αρχαίων Ναών που μας διασώθηκαν των Εθνικών Ελλήνων, οι σπαρμένες ανά την επικράτεια αρχαίες κολώνες και τα ακέφαλα αγάλματα των προγόνων μας, ο αρχαίος λόγος των τραγικών ποιητών-ιδιαίτερα του Αισχύλου- συναριθμούν μαζί με την πρόσφατη ιστορική περιπέτεια του ελληνισμού ενότητα της καθόλου ποιητικής και πεζής παραγωγής του. Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο σιγαλόφωνος αναστεναγμός του ελληνισμού, ο βουβός καημός του έθνους μας. Η ζώσα ποιητική μνήμη της Ρωμιοσύνης. Μια άλλη ποιητική φωνή του καημού της Ρομιοσύνης (με όμικρον) προέρχεται και από το ωκεάνειο έργο του Γιάννη Ρίτσου. Ποιητικές και του πεζού λόγου διαχρονικές καταθέσεις πολιτιστικά κληροδοτήματα που μπολιάζουν ασταμάτητα τις συνειδήσεις των νεότερων γενεών των Ελλήνων. Είναι οι φορές που η συλλογική μνήμη γίνεται από Ιστορία, Ποίηση. Εκεί που η ιστορική αφήγηση εξαντλεί τα όριά της έρχεται ο ποιητικός λόγος να τα διευρύνει.

-Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20^ου ΑΙΩΝΑ. Μια σύγχρονη Ανθολογία, των εκδόσεων Μεταίχμιο 2008, σε επιμέλεια και ανθολόγηση του πανεπιστημιακού καθηγητή καβαλιώτη Ευριπίδη Γαραντούδη, ένας τόμος 810 σελίδων, συνοδεύεται και με cd. Είναι ένα πανόραμα του ελληνικού ποιητικού λόγου από το 1899 έως το 2007. Συνοδεύεται ακόμα από εμπεριστατωμένο και επιστημονικά έγκυρο Χρονολογικό κατάλογο ποιημάτων, συλλογών την χρονιά πρώτης κυκλοφορίας τους, από Παραρτήματα που διαμερισματοποιούνται σε Α΄ ΟΙ ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΕΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ/ ΠΟΙΗΤΡΙΕΣ ΑΝΑ ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΓΕΝΙΕΣ. (Α. Παραδοσιακή ποίηση, Κ.Π. Καβάφης, Γενιά του 1910 (τρείς ποιητές), Γενιά του 1920 (9 ποιητές/ποιήτριες). Β΄, Μοντέρνα/ νεωτερική ποίηση. Γενιά του 1930 (25 ποιητές/ποιήτριες). Πρώτη Μεταπολεμική γενιά (33 ποιητές/ποιήτριες). Δεύτερη μεταπολεμική γενιά (32 ποιητές/ποιήτριες). Γενιά του 1970 (43 ποιητές/ποιήτριες). Γενιά του 1980 (11 ποιητές). Γενιά του 1990 (8 ποιητές/ποιήτριες). Β. ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ. Α. Βιβλιογραφικοί κατάλογοι των ελληνικών ποιητικών ανθολογιών. Β. Γενικές ανθολογίες ολόκληρης ή μεγάλου μέρους της νεοελληνικής ποίησης. Γ. Ανθολογίες της γενιάς του 1880.  Δ. Ανθολογίες των μειζόνων και ελασσόνων μεταπαλαμικών ποιητών και της γενιάς του 1920 (συμπεριλαμβανομένου του «ανέντακτου» Καβάφη). Ε. Ανθολογίες της γενιάς του 1930. ΣΤ. Ανθολογίες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Ζ. Ανθολογίες της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς. Η. Ανθολογίες της γενιάς του 1970. Θ’ Ανθολογίες της γενιάς του 1980. Ι΄, Ανθολογίες της γενιάς του 1990. Τέλος, έχουμε τα ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ Α΄ Ευρετήριο Ποιητών/ Ποιητριών και Ποιημάτων, και Β. των ΠΗΓΩΝ. Και ο τόμος περατώνεται με Βιογραφικό σημείωμα του επιμελητή. Η έκδοση διανθίζεται και με μικρές ασπρόμαυρες φωτογραφίες των συμμετεχόντων. Το ενδιαφέρον αυτού του έργου, έγκειται μεταξύ άλλων στου ότι ο επιμελητής και ανθολόγος Ε.  Γ. ίσως για πρώτη φορά! Χωρίζει την ύλη του, παρουσιάζει τα ποιήματα κάθε ποιητή ή ποιήτριας ανάλογα με την πρώτη κυκλοφορία έκδοσης της ποιητικής συλλογής που ανήκει το ποίημα. Επίσης, μετά το ποίημα αναφέρεται ο τίτλος της συλλογής, η ημερομηνία έκδοσής του και οι σελίδες από όπου αντλείται το ποίημα. Πχ. Στην χρονιά 1944, σελ. 161 για τον Γιώργο Σεφέρη, διαβάζουμε το ποίημα «Ένας γέροντας στην ακροποταμιά», Κάιρο, 20 Ιουνίου ’42, από το Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄, 1944 Σεφέρης, 1982, σ. 200-202. Η διαμερισματοποίηση αυτή κατά χρονιές και γενιές, όχι μόνο των ποιητών αλλά και των έργων τους, και των πληροφοριακών στοιχείων, ανθολογίες, πηγές, έργα, που συνοδεύουν την έκδοση, καθιστούν την ανθολογία πολύτιμο και χρηστικό εργαλείο για τον λάτρη και ερευνητή της ελληνικής ποίησης. Ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να ανατρέξει στις γενιές ή χρονιές που θέλει, να βρει τις ανάλογες πηγές, να σταθεί στους ποιητές και ποιήτριες που επιθυμεί περισσότερο, και να, δει και τον γύρο περιβάλλοντα ποιητικό εκδοτικό χώρο και παραγωγή σύμφωνα με τις επιλογές του ανθολόγου και επιμελητή. Όσον αφορά τον Γιώργο Σεφέρη γίνεται μνεία του ονόματός του, στις πρώτες σελίδες εκτενέστατης Εισαγωγής που δίνεται το στίγμα των διαφόρων ανθολογιών. Οι 11-34 σελίδες ερευνητική ματιά πάνω στις ανθολογίες του Ε. Γ. αριθμούνται με λατινικούς αριθμούς. Στην αντιγραφή μου χρησιμοποίησα τους αραβικούς. Η Εισαγωγή(της οποίας προτάσσεται ένα διακείμενο του ποιητή Ηλία Λάγιου) χωρίζεται στις εξής ενότητες: Α΄, Οι γενικοί στόχοι της ανθολογίας. Β΄ Διάρθρωση της ύλης της ανθολογίας και μερικές οδηγίες για την ανάγνωσή της. Γ΄ Φιλολογική πλαισίωση της ανθολογίας. Κατάλογος, παραρτήματα, ευρετήρια, δίσκος ακτίνας. Δ΄, Μερικές καταληκτικές σκέψεις, ευχαριστίες και ομολογίες.  Στην τέταρτη αυτή ενότητα, δημοσιεύεται και ένα «αρκούντως ειρωνικό και ανθολογημένο εδώ ποίημα του Δημήτρη Καλοκύρη:

Οι ανθολογίες,

είναι όπως τα κεράσια:

τρως τον καρπό

βάφεις το στόμα

και φτύνεις το κουκούτσι του

στα μούτρα της Λήθης.     

    Η πρωτότυπη αυτή στην σύνθεσή της Ανθολογία μπορεί να σταθεί οδηγός για παρόμοιες άλλες μεταγενέστερες εργασίες. Και να χρησιμεύσει και ως Βιβλιογραφικός οδηγός.

-Η τετράτομη Ανθολογία της Ελληνικής Ποίησης (20^ος αιώνας) των εκδόσεων Κότινος σε ανθολόγηση και επιμέλεια του κριτικού Βαγγέλη Χατζηβασιλείου και του προσφάτως χαμένου ποιητή, εκδότη και κριτικού Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, είναι αν δεν κάνω λάθος, η τελευταία χρονολογικά, πολύτομη ελληνική ανθολογία της ελληνικής ποίησης που κυκλοφόρησε στην επικράτεια της ποιητικής γραμματείας. Τα δύο πρόσωπα που έκαναν την επιλογή, την ανθολόγηση των ποιημάτων και την επιμέλεια, συνηγορούν ώστε η έκδοση, να έχει την ανάλογη εκδοτική και ανθολογική εγκυρότητα και ποιότητα. Οι δύο έλληνες συγγραφείς προερχόμενοι από την ίδια γενιά των ελλήνων δημιουργών έχουν προσφέρει-ο καθένας στο πεδίο των εργασιακών του ερευνών-εξαιρετικά και σημαντικά αποτελέσματα. Ο κριτικός κύριος Βαγγέλης Χατζηβασιλείου εξακολουθεί να συμμετέχει σε τηλεοπτικές εκπομπές της δημόσιας τηλεόρασης και να γράφει σε περιοδικά τις κριτικές του. Αυτά είναι δεδομένα και γνωστά στους παροικούντες την λογοτεχνική Ιερουσαλήμ. Ας μου επιτραπεί μόνο να αναφέρω ελάχιστα προσωπικά για την έκδοση. Την τετράτομη αυτή ανθολογία που ο εκδότης της Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, όπως σημειώνει, «…φιλοδοξεί το άνοιγμα ενός ποιητικού κύκλου που ολοκληρωμένος θα περικλείει τις σημαντικότερες και αντιπροσωπευτικότερες εκφάνσεις της ελληνικής ποίησης του 20^ου αιώνα. Το κλείσιμο του κύκλου θα πραγματοποιηθεί  με την, ανά εξάμηνο, έκδοση άλλων τεσσάρων τόμων, καθένας από τους οποίους θα καλύπτει  μία εικοσαετία, φτάνοντας έτσι  στο τέλος ενός αιώνα πού, κατά γενική ομολογία, υπήρξε πεδίο κοσμογονικών γεγονότων σε όλους  τους τομείς, άρα και σ’ αυτόν της λογοτεχνίας και, ειδικότερα της ποίησης.», σ. 9, μπορούμε να την εντάξουμε στις κλασικές του είδους. Η μόνη ένσταση που έχουμε, είναι η εξής. Το μεγαλύτερο ποσοστό της ανθολογούμενης ύλης που μας παρουσιάζουν οι ανθολόγοι και επιμελητές, μας είναι γνωστή και από προηγούμενες ανθολογίες. Επαναλαμβάνονται δηλαδή τα ίδια ποιήματα. Κάτι που προκαλεί εύλογη απορία για τους φιλαναγνώστες του ελληνικού ποιητικού λόγου και των ανθολογιών. Και η απορία αυτή μετατρέπεται και σε μάλλον «αλγεινή» έκπληξη, αν διαβάσουμε τα «Εργογραφικά» των συμμετεχόντων ποιητών και ποιητριών που συνοδεύουν κάθε τόμο στις τελευταίες σελίδες τους. Δεν συμπληρώνονται δηλαδή με νέα βιογραφικά και εργογραφικά δεδομένα τα οποία στην πάροδο του χρόνου έχουν κατατεθεί και δημοσιευθεί από τους συμμετέχοντες σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, έχουν εκδοθεί νέες ποιητικές συλλογές τους. Ώστε, με την συμπλήρωση των νέων συγγραφικών και εκδοτικών στοιχείων να αποκτήσει η ανθολογία μια πιο σύγχρονη ματιά και επικαιρότητα, περισσότερο αποτελεσματική στους αναγνώστες της. Και να μας δώσει την εξέλιξη των ποιητών και ποιητριών στον χρόνο. Όπως και νάχει, η τετράτομη αυτή ανθολογία έχει πλέον την ανάλογη θέση που της αξίζει στην καθόλου ιστορία της ελληνικής γραμματείας. Μάλιστα οφείλουμε να επισημάνουμε,  τις να αναφέρω και πάλι εξαιρετικές εισαγωγές των δύο ανθολόγων και επιμελητών που προηγούνται κάθε τόμο ξεχωριστά και επιτρέπουν στον αναγνώστη να έχει μια χρονική εποπτεία μέσα στην οποία εντάσσεται το εν λόγο ποιητικό έργο του ποιητή που ανθολογείται. Ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε το 2007 και περιλαμβάνει την εικοσαετία (1900-1920). «Από την μεγάλη ιδέα στην ατομική φθορά και στην απαισιοδοξία». Ο δεύτερος τόμος κυκλοφόρησε το 2009 και περιλαμβάνει την εικοσαετία (1920-1940) «Από το κλίμα της ανίας και της φυγής στην προετοιμασία και την καθιέρωση του μοντερνισμού». Ο τρίτος τόμος κυκλοφόρησε το 2012 και περιλαμβάνει την τριακονταετία (1940-1970) «Η Μεταπολεμική μας ποίηση. (Από την ήττα της ηθικής συνείδησης στην υπαρξιακή αγωνία)». Και ο τέταρτος τόμος κυκλοφόρησε το 2013 και περιλαμβάνει την τριακονταετία (1970-2000) «Από τη γενιά της άρνησης στη γενιά της διαδικτυακής μοναξιάς». Στον δεύτερο τόμο που περιλαμβάνονται τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, στις σελίδες 354-355 δημοσιεύονται ελάχιστα βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία. Δεν δημοσιεύονται οι όποιες χρονολογικές πηγές-εκδόσεις από όπου αντλήθηκαν τα ποιήματα. Ερανίστηκαν από την συγκεντρωτική έκδοση των Ποιημάτων του ποιητή. Από τα 50 ονόματα αντρών και γυναικών ποιητών και ποιητριών που περιλαμβάνονται στον δεύτερο τόμο, ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης έχει την 23 θέση.

-Η Ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821, σε ανθολόγηση, εισαγωγικές σημειώσεις, επιμέλεια, εργογραφικά σημειώματα ποιητών από τον Κώστα Σταμάτη, είναι ότι ποιο ολοκληρωμένο! και σημαντικό κυκλοφορεί μέχρι σήμερα, για παρόμοιας ιστορικής θεματολογίας ανθολογία. Στην πρόσληψη του ποιητικού εικοσιένα, της ελληνικής εθνεγερσίας στις υψηλότερες στιγμές της, στις ένδοξες αγωνιστικές της εκφάνσεις και στιγμιότυπα. Τις ηρωικές της μορφές, στα πρόσωπα που συμμετείχαν στον αγώνα για την ελευθερία και ανεξαρτησία της Ελλάδας. Στην εδραίωση του ελληνικού κράτους, της πατρίδας που εμείς σήμερα απολαμβάνουμε και ζούμε ελεύθερα. Τα αγωνιστικά-πολεμικά επιτεύγματα εκείνων των χρόνων και εκείνων των ελλήνων. Δύο αιώνες ποιητικού αναστοχασμού, εμψύχωσης του φρονήματος. Δύο αιώνες ζώσας ιστορικής πραγματικότητας. Σύγχρονης μυσταγωγίας ιστορικής περιπλάνησης στο εθνικό χρέος, τα ουσιώδη της φυλής μας. Ποιητικής γνωριμίας και επαφής μας με το επαναστατικό φρόνημα ενός ολάκερου σκλαβωμένου λαού. Ανώνυμες εικονογραφήσεις- δημοτικά τραγούδια-επώνυμης-λόγιας έκφρασης, δοσμένης σε εμάς τους νεοέλληνες-200 χρόνια μετά, μιας αδιάσπαστης ιστορικής ενότητας, πανοράματος των ουσιωδών, αλησμόνητων της φυλής μας επών. Τα ποιήματα συντάσσονται κατά χρονολογική σειρά και θα χαρούμε τον ποιητικό λόγο από τις λαϊκές του ανώνυμες καταθέσεις έως τον μοντέρνο λόγο των μεταπολεμικών μας ποιητών. Θα γνωρίσουμε στο πως τα ανδραγαθήματα ελευθερίας δύο αιώνων αποτυπώθηκαν στον γραπτό λόγο στις συνειδήσεις απλών ελλήνων και λογίων. Πώς μπόλιασαν την γραπτή ποιητική παράδοση των ελλήνων ποιητών και συγγραφέων. Χρήσιμες είναι και οι διευκρινιστικές σημειώσεις μετά την παράθεση του ποιητικού υλικού, όπως, αξιοσημείωτες είναι και οι αναλύσεις ποιημάτων, συλλογών, έργων, πορείας του ποιητή. Ουσιαστικών πληροφοριών που μας δίνει ο επιμελητής και ανθολόγος στα εργογραφικά των ανθολογούμενων. Ο τόμος συνοδεύεται από επιλεκτική βιβλιογραφία και ευρετήριο ποιητών και ποιημάτων. Πράγματι, εξαιρετική δουλειά και άρτια και στην εκδοτική της μορφή.

-Η Εξάτομη Ανθολογία της ποιήτριας Ρίτας Μπούμη-Παππά και του ποιητή και ιστορικού της ελληνικής λογοτεχνίας Νίκου Παππά,  Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία σε επιμέλεια έκδοσης του Διον. Ι. Τσουράκη, των εκδόσεων Διόσκουροι. Γραφικές Τέχνες Α. Γκόνης, είναι από τις γνωστές ανθολογίες που συνήθως βρίσκουμε στα ράφια των Βιβλιοθηκών και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Τις προηγούμενες δεκαετίες, δίδονταν με δόσεις από τους πλασιέδες βιβλίων που γύριζαν και πουλούσαν βιβλία και εγκυκλοπαίδειες από πόρτα σε πόρτα. Η πορεία και το συγγραφικό έργο του ζεύγους Παππά είναι γνωστό όπως και οι πάμπολλες μεταφράσεις τους κυρίως, δημιουργών των τότε ανατολικών χωρών. Αριστερών φρονημάτων και με αντιστασιακές περγαμηνές την περίοδο του πολέμου και της κατοχής, οι ποιητές Ρίτα και Νίκος Παππά, φρόντισαν να μας αφήσουν ένα ευρύ έργο. Ποιητικές συλλογές, ανθολογίες, ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, μεταφράσεις και δοκιμιακές εργασίες διάσπαρτες σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες. Το συγγραφικό τους στίγμα γνωστό και αγαπητό την περίοδο της πνευματικής τους ακμής. Ο Β΄ τόμος της Παγκόσμιας Ανθολογίας περιλαμβάνει πάνω από 75 αντρικές και γυναικείες ποιητικές φωνές από όλο το χρονικό φάσμα της ελληνικής γραμματείας. Οι ποιητές παρουσιάζονται σύμφωνα με την ημερομηνία γέννησής τους.  Οι κρίσεις που εκφέρονται στην εισαγωγή για τον ποιητή είναι αρνητικές!!!!. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Αντίθετα ο ποιητής φρόντισε με μεγάλη επιμέλεια να περιχαρακωθεί με σκεπτικισμούς και ενδοσκοπήσεις, ν’ αφαιρέσει από τους στίχους του και αυτή τη δροσιά της ρίζας του, να τους απαλλάξει από κάθε κραυγή («οι νέγροι φωνάζουν, όταν πονούν», λέγει ο ίδιος), από κάθε έντονα φανερό πατριωτικό χρώμα, και να ουδετεροποιήσει το έργο του. «Κρατώντας τη ζωή του ψιθυριστά μέσα στην απέραντη σιωπή» (αν μπορεί να ονομαστεί «σιωπή» ο θρήνος του έθνους του), περιορίστηκε να κεντά εδώ κι εκεί με ηθογραφικό στοιχείο τους στίχους του, και να τους τρυπά ανώδυνα με τις σαϊτες της μνήμης». , σ.675

-Πέρα από το κύριο σώμα των ανθολογιών που συναντάμε ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, υπάρχουν και τα βιβλία εκείνα, αφιερώματα, τα οποία επέχουν θέση Ανθολογιών ή ενδεχομένως, δυνάμεθα να τα συμπεριλάβουμε σε έναν γενικό κατάλογο ανθολογιών εφόσον προϋποθέτουν και δημοσιεύουν ένα υλικό ή αποσπάσματά του έργου του ποιητή, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να τα συμπεριλάβουμε δίχως ενστάσεις στην παρούσα αποδελτίωση. Ένας τέτοιος τόμος-αφιέρωμα είναι και αυτός του Κερκυραίου Θανάση Γιοχαλά και της Αθηναίας Τόνιας Καφετζάκη. «ΑΘΗΝΑ». Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα Δεκέμβριος 2012, β΄ έκδοση Ιανουάριος 2013.  Στον παρόντα τόμο, δεν έχουμε αποσπάσματα ή ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, έχουμε όμως αρκετά αποσπάσματα από τις Ημέρες του και το Μυθιστόρημά του, Έξι νύχτες κάτω από την Ακρόπολη. Κάτω από αυτό το σκεπτικό το συμπεριλαμβάνω στην παρούσα αποδελτίωση. Ας καταγράψουμε στην αρχή τις σελίδες που συναντάμε το όνομα του Γ. Σεφέρη από την σελίδα 686 του Ευρετηρίου. –Σεφέρη Γ. οικία 411. –Σεφέρη Γιώργου προτομή 427.- Σεφέρη Μαρώ 57,58,411,412. Σεφέρης Γιώργος 57,58,65, 71, 144, 155, 253, 262, 312, 338, 355, 370, 409, 411, 412, 416, 474, 491, 494, 577. [(ΟΙΚΙΑ Γ. ΣΕΦΕΡΗ (Άγρας 20): Εδώ διέμενε τα τελευταία χρόνια της ζωής του (από το 1962) ο νομπελίστας ποιητής Γ. Σεφέρης. Μετά τον θάνατό του, το 1971, στο σπίτι συνέχισε να ζει η σύζυγός του Μαρώ (1901- 2000). – (ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΣ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ: Εδώ είναι τοποθετημένη ορειχάλκινη προτομή του νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη, έργο του γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη (2001). Η θέση της προτομής, κοντά στο Υπουργείο Εξωτερικών, συνδέεται με τη διπλωματική σταδιοδρομία του ποιητή.). –( σ.57, δημοσιεύεται μικρό απόσπασμα από Μέρες Γ’ , 16/4/1934 Κυδαθηναίων 9. Στο λήμμα «ΟΙΚΙΑ ΣΕΦΕΡΙΑΔΗ-ΤΣΑΤΣΟΥ». Ο ποιητής κατοίκησε για ένα διάστημα στο ισόγειο της οικείας)./ (σ.58, στο λήμμα σχετικά με τον «ΝΑΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ» γράφεται ότι έγινε ο γάμος του Γιώργου και της Μαρώς Σεφέρη τον Απρίλιο του 1941, αλλά και η κηδεία του ποιητή τον Σεπτέμβριο του 1971.)./ (σ.65, στο λήμμα «ΤΑΒΕΡΝΑ ΤΟΥ ΨΑΡΑ (Ερεχθέως 16 και Ερωτοκρίτου). Παλαιά πλακιώτικη ταβέρνα, η οποία αποτέλεσε και στέκι διανοουμένων.» απόσπασμα από Επιστολή Κατσίμπαλη προς Σεφέρη, Αθήνα 15/10/1951.)./ (σ. 72,στο λήμμα «ΤΑΒΕΡΝΑ «Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ» (Διογένους 4).» Παλαιά ταβέρνα της Αθήνας όπου σύχναζαν οι ποιητές. Μνημονεύεται ο Γ, Σεφέρης στο απόσπασμα του βιβλίου της Λητώς Κατακουζηνού, Άγγελος Κατακουζηνός, Ο Βαλής μου»)./ (σ.144, στο λήμμα για τον περίτεχνο ναό, ιωνικού ρυθμού «ΕΡΕΧΘΕΙΟ» δημοσιεύεται μικρό απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Γιώργου Σεφέρη, Έξι νύχτες στην Ακρόπολη. «Η Σαλώμη κοιτάζει τις Καρυάτιδες:»)./ (σ.155, στο λήμμα για τον «ΝΑΟ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΛΟΥΜΠΑΡΔΙΑΡΗ» που βρίσκεται στους πρόποδες του Φιλοπάππου. Δημοσιεύεται απόσπασμα από το μυθιστόρημα, Έξι νύχτες στην Ακρόπολη). (σ.253, στο λήμμα για την «ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ» (Σουηδίας 61). Νεοκλασικό κτήριο (1923) σε σχέδια των αμερικανών αρχιτεκτόνων Βαν Πολτ και Στ. Τόμπσον. Στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη η οποία περιλαμβάνει χειρόγραφα, βιβλία, έγγραφα, περιοδικά, χάρτες που καλύπτουν την νεότερη ελληνική ιστορία (15^ος-αρχές 20^ου αιώνα). Ανάμεσα στα ιδιωτικά αρχεία που συμπεριλαμβάνονται στις αίθουσές της είναι αυτά της οικογένειας Δραγούμη, του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, του επίσης νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη. «Τα έξοδα λειτουργίας της της καλύπτονται από την Αμερικάνικη Σχολή Κλασσικών Σπουδών», σημειώνουν οι συγγραφείς και ανθολόγοι της έκδοσης)./ (σ.262, στο λήμμα «Ο ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ», δημοσιεύεται μικρό απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Γ.Σ. Έξι νύχτες στην Ακρόπολη.)./ (σ.312, στο λήμμα για την «ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΙΚΑΡΟΣ» (Βουλής 4), τον γνωστό εκδοτικό οίκο που ιδρύθηκε το 1943 από τους Μάριο Πλωρίτη (1919-2006), Αλέκο Πατσιφά (1912-1983) και Νίκο Καρύδη (1917-1984). Ο συμβολικός τίτλος «Ίκαρος» οφείλεται στον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Το έργο του Γιώργου Σεφέρη κυκλοφόρησε από τον οσάνω εκδοτικό οίκο. Το όνομά του, αναφέρεται στις «Σελίδες Προσωπικού Ημερολογίου» του ποιητή και εκδότη Νίκου Καρύδη.)./ (σ.338 στο λήμμα για το «ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΝΙΑ». Πρίν εγκατασταθεί εκεί το Ξενοδοχείο Μ. Β. το 1874, επιχείρηση του Σάββα Κέντρου, βρίσκονταν το τριώροφο μέγαρο Αντ. Δημητρίου, πλούσιου εμπόρου από την Τεργέστη, έργο του Θ. Χάνσεν (1818-1891).  Δημοσιεύεται απόσπασμα από τις «Μέρες Γ΄», Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου (1940))./ (σ. 355, στις σελίδες για τον «ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ», απόσπασμα από τις «Μέρες Γ΄» Τετάρτη, 10 Ιουλίου (1940) όπου ο ποιητής αναφέρεται σε περατζάδα του στον Εθνικό Κήπο, πρώην Βασιλικός.)./ (σ.370, στο λήμμα για την οικία της οικογένειας του ζεύγους Άγγελου (1902-1982) και Λητώς (1909-1997) Κατακουζηνού. Η «ΟΙΚΙΑ ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ- ΙΔΡΥΜΑ ΑΓΓ ΚΑΙ Λ. ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ» (Αμαλίας 4.). Δημοσιεύται απόσπασμα από τις «Μέρες Ζ΄» του Γ. Σ. που αναφέρεται στο «διαμέρισμα των Κ(ατακουζηνών) στην οδό Όθωνος-ψηλά-δεν είναι σπίτι, είναι υπερωκεάνιο αγκυροβολημένο:…» σημειώνει μεταξύ άλλων ο ποιητής.)./ (σ. 409 στις σελίδες για το «ΠΡΩΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ», μνημονεύεται το όνομα του ποιητή όπου βρίσκεται ο τάφος του)./ (σ.412. αναφορά του ποιητή και εκδότη Νίκου Καρύδη στον Γιώργο Σεφέρη την χρονιά της βράβευσής του με το Νόμπελ (1963) από τις «Σελίδες Προσωπικού Ημερολογίου» του.)/ (σ. 416, στο λήμμα για «ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΣΥΓΓΡΟΥ» δημοσιεύται χαρακτηριστικό απόσπασμα από το ποίημα του Γ. Σ. «Λεωφόρος Συγγρού, 1930», αφιερωμένο στον Γ. Θεοτοκά, «πού την ανακάλυψε»: «… όταν αφήνεις την καρδιά σου και τη/ σκέψη σου να γίνουν ένα…» «Λεωφόρος Συγγρού 1930». Ενώ συμπληρώνεται με: «Τόσο για τον Γ. Θεοτοκά, όσο για τον Γ. Σεφέρη, η λεωφόρος Συγγρού συμβόλιζε «τη νέα κοσμοπολίτικη (και δημοκρατική) Αθήνα της δεκαετίας του 1930»  Το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη, είναι από το Τετράδιο γυμνασμάτων. Ενώ η παραπομπή από Ρόμπερτ Μπήτον.)./(σ.474 στο λήμμα για τον κινηματογράφο «ΣΠΛΕΝΤΙΤ» (Σταδίου 22), απέναντι από το «Αττικόν». Ο κινηματογράφος «Σπλέντιτ» κτίστηκε σε σχέδια του Εμμ. Κριεζή, το 1916. Από το 1940 λειτούργησε ως «Έσπερος». Κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1960. Στην ίδια θέση  ανεγέρθηκε νέο κτήριο σε σχέδια του Ανδρέα Πλουμιστού…»). Δημοσιεύται απόσπασμα από τις «Μέρες Α΄,», Δευτέρα, 18 Γενάρη (1926).  Με το ίδιο όνομα «Σπλέντιτ» υπήρχε και κινηματογραφική αίθουσα στον Πειραιά./ (σ.491, μνημονεύεται το όνομα του Γ. Σεφέρη ως έναν από τους θαμώνες του Ζαχαροπλαστείου «Φλόκα» επί της οδού Κοραή. Το Ζαχαροπλαστείο ήταν ιδιοκτησίας των Θεσσαλονικών αδερφών Φλόκα, επιχειρηματιών σοκολάτας. Άνοιξε το 1938.)./ (σ.494, στο λήμμα για το «ΟΥΖΕΡΙ ΤΟΥ «ΑΠΟΤΣΟΥ», (Πανεπιστημίου 10. Η λειτουργία του αρχινά από το 1897. Στον χώρο του, σύχναζαν λογοτέχνες, εκπρόσωποι της γενιάς του 1930, και νεότεροι διανοούμενοι. Μεταξύ των επώνυμων θαμώνων αναφέρεται και ο Γ. Σ.)./( σ. 577, στο λήμμα για την «ΟΙΚΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ (Κυβέλης 3): «Κτίριο της δεκαετίας του 1920, σε σχέδια του Γ. Θεοδωρίδη. Εδώ κατοίκησαν η Κυβέλη, ο Γ. Σεφέρης και η Ιωάννα Τσάτσου»). Να υπενθυμίσουμε ότι η ποιήτρια Ιωάννα Τσάτσου ήταν αδερφή του ποιητή Γιώργου Σεφέρη και σύζυγος του καντιανού φιλόσοφου και στοχαστή Κωνσταντίνου Τσάτσου, παλαιού πολιτικού και πρώτου εκλεγμένου προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας μετά την μεταπολίτευση του 1974

-Στην ίδια φιλοσοφία και ανθολόγηση οριζόντων κινείται και η μελέτη της Δώρας Μεντής: εισαγωγή, ανθολόγηση κειμένων. Η ΑΘΗΝΑ από τον 19^ο στον 21^ο αιώνα. ΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΩΣ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2009, σ. 127, 152, 160, 165,205,249, 252, 260. Ορθά τα γραφόμενα στο οπισθόφυλλο του τόμου, ότι: «Η θεματική αυτή ανθολογία συγκεντρώνει μιά πλειάδα λογοτεχνικών στη μεγάλη πλειονότητά τους κειμένων με θέμα την Αθήνα και με ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον για την πόλη, από το 1834 έως τη σημερινή εποχή. Μέσα από αυτές τις αντιπροσωπευτικές, αυτοτελείς και εμβόλιμες λογοτεχνικές εικόνες της πόλης, αντιδιαστέλλονται η διαχρονική τοπιογραφία και αισθητική της με τις κυρίαρχες αντιθέσεις της ανάμεσα στην παλιά και τη νέα εποχή…..». Το πολυσύνθετο αυτό ανθολόγιο που συντάχθηκε από την κυρία Δώρα Μεντή, είναι ένα καλειδοσκόπιο κειμένων, ποιημάτων, «ρεπορτάζ», αναμνήσεων, εικόνων του αθηναϊκού αστικού τοπίου, της καθημερινότητας των κατοίκων της, τον ρυθμών ζωής τους, των ηθών και εθίμων, της αισθητικής της πόλης από περίοδο σε περίοδο, των περιηγήσεών της, των διαδρομών και κομβικών της σημείων συνάντησης. Ο τόμος συγκεντρώνει ένα πανόραμα εικόνων, καταστάσεων, μνημών, συμπεριφορών, των αθηναίων και των μετοίκων που εγκαταστάθηκαν, μεγαλούργησαν, δούλεψαν και τέλευσαν τον βίο τους στα χώματά της. Οι κάτοικοι του αθηναϊκού τοπίου, προέρχονται από κάθε γωνιά της χώρας, από τα πλέον απομακρυσμένα χωριά και περιοχές. Επαρχιώτες, μικροαστοί, μεγαλοαστοί, αστοί, γκάγκαροι αθηναίοι, αλλοδαποί, ένα ανθρώπινο αμάλγαμα, συμπεριφορών και ατομικών προτεραιοτήτων, συνηθειών, μουσικών ακουσμάτων, επιπέδου πνευματικής παραγωγής και ανάπτυξης, νομοταγών ή μη νομοταγών κατοίκων οι οποίοι κατακυρίευσαν το αστικό τοπίο της αθηναϊκής γης, κατέστρεψαν την παλαιά της ρυμοτομία, συνέβαλαν στον επανασχεδιασμό της πόλης, συνένωσαν επαρχιώτικα με αστικά και νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία σε μια πόλη- πρωτεύουσα, που όφειλε να αποδεχτεί και να συμπεριλάβει τους πάντες. Η πρωτεύουσα, η Αθήνα, μετατράπηκε σταδιακά στον κεντρικό πνεύμονα όλης της Ελλάδος. Με τον καθαρό της αέρα και με τα καυσαέριά της. Με τα μποτιλιαρίσματά της και τις βεγγέρες της. Ο μισός ελληνικός πληθυσμός της χώρας, με τις αξίες του, τις τοπικές παραδόσεις του, τα ήθη και τα έθιμά του, τις κοινωνικές του αποδοχές και αναστολές κατοικεί στην πρωτεύουσα, την Αθήνα. Μια μεγάλη χοάνη εσωτερικών και εξωτερικών μεταναστών. Ελλήνων και αλλοδαπών. Όπως είναι όλες οι μεγαλουπόλεις παγκοσμίως. Η αρχιτεκτονική της εξέλιξη ακολουθεί το της αστυφιλίας περιπέτεια. Δημότες ή ετεροδημότες, άτομο κάθε καρυδιάς καρύδι βρίσκει φιλόξενο καταφύγιο στην Αθήνα. Σε μια πόλη, που οφείλει το όνομά της στην σοφία μιάς αρχαίας ελληνίδας θεάς. Η αρχαιότητα, η βυζαντινή περίοδο, οι μεσαιωνικοί χρόνοι, τα χρόνια της επανάστασης και των αγώνων απελευθέρωσης της χώρας και της Αθήνας, από τους Οθωμανούς, οι νεότεροι χρόνοι της αναστύλωσής της και της κατοίκησής της από μεγάλες πληθυσμιακά ομάδες, η πνευματική της ζωή, το καλλιτεχνικό της πρόσωπο, οι αρχαιότητές της, οι βυζαντινές εκκλησιές της, τι αυθεντικό αλλά και το σε σταδιακή αλλοίωση φυσικό της τοπίο περνούν μπροστά από τα μάτια μας μεθοδικά, συνταγμένα σε ενότητες και κειμενικές ή ποιητικές αναφορές, καταθέσεις, αφηγήσεις, χρονογραφικές διατυπώσεις. Από φτωχό και κακοτράχαλο χωριό στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η μεταμόρφωση μιας πόλης, μιάς πρωτεύουσας, μιάς χώρας. Μέσα από τον προσωπικό φακό, χρονογράφων, ποιητών, συγγραφέων, δημοσιογράφων, αθηναιογράφων, διηγηματογράφων. Μια πανσπερμία καταθέσεων και αφηγήσεων, αποτυπώσεων μιας αθηναϊκής πραγματικότητας με την οποία όλοι είμαστε αλληλοεξαρτούμενοι, συνδεδεμένοι, και πολλές φορές παγιδευμένοι. Άνθρωποι και Τοπίο ένα σε μια κοινή πορεία, αγάπης και μίσους. Φιλόξενων στιγμών και περιόδων απωθήσεων. Υμνήθηκε και σιχτιρίστηκε από τους κατοίκους ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φημισμένη πόλη της αρχαίας ή της σύγχρονης ελλάδος. Η Αθήνα πολλές φορές μέσα στην ιστορική της διαδρομή βάδισε πάνω στα χνάρια που της όρισαν οι ίδιοι οι κάτοικοί της μα, και, άνοιξε αυλάκια εξέλιξης που περπάτησαν πάνω οι αθηναίοι. Φυσικό τοπίο, αστική περιοχή, άνθρωποι όλα ένα. Ένα γαϊτανάκι εκπλήξεων και απογοητεύσεων. Το ρολόι του χρόνου της ιστορίας είναι κοινό για την πρωτεύουσα και τους κατοίκους της.  Ο να επαναλάβουμε πλούσιος και με μεγάλη ποικιλία αυτός τόμος, τα κείμενα που επέλεξε και ανθολόγησε η Μεντή δεν παρουσιάζονται ανάλογα το όνομα του συγγραφέα αλλά ανάλογα με θεματικές ενότητες που εύστοχα διαμερισματοποιεί το ογκώδες αυτό υλικό η ανθολόγος. Η διαμερισματοποίηση του υλικού μας βοηθά να έχουμε τις διάφορες χρονικές ιστορικές της περιόδους, να διακρίνουμε κοινωνικές εσωτερικές ζυμώσεις και επιμειξίες, να βλέπουμε την συνολική εικόνα της πόλης της Αθήνας, σαν να ανεβαίνουμε μία σκάλα και σε κάθε σκαλοπάτι αναγνωρίζουμε ένα αθηναϊκό μικρό «θαύμα», μια έκπληξη του τοπίου και των κατοίκων. Πολυόματη η προσέγγιση και εικονογράφηση της πορείας της πρωτεύουσας. Διευρυμένα και τα βλέμματα των συμμετεχόντων. Πολύ καλή δουλειά, που δεν θα ήταν ίσως παράτολμο να γράφαμε ότι για το θέμα που σπουδάζει και την ποιότητα των κειμένων που περιλαμβάνει, θα αργήσει να ξεπεραστεί. Ας αναφέρουμε μερικές ενότητες του έργου: 1. Αι νεώτεραι Αθήναι. Η πρωτεύουσα της Ελλάδος κατά τον 19^ο αιώνα. Α. Ύμνοι και Εγκώμια. Β. Κριτική και σάτιρα. Γ. Ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση: Ο τόπος και οι άνθρωποι. α. Οι εντυπώσεις των Ελλήνων της διασποράς, β. Οι εντυπώσεις των ξένων περιηγητών. Δ. Το κλεινόν άστυ. 2. Ο αστικός μετασχηματισμός της Αθήνας κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα. γ, Η αρχιτεκτονική της πόλης, ι. Οι δρόμοι και οι συγκοινωνίες. Προσφυγικές περιοχές. Οι θάλασσες και οι εξοχές. Β. Οι ανθρωπογεωγραφία της πόλης. 3. Η Αττική και η Αθήνα από την παλιά ως τη σημερινή εποχή……  Εύστοχοι τίτλοι, διαχωρισμοί ενοτήτων, διάκριση θεμάτων.  Μια εργασία που αφήνει κατά κάποιον τρόπο πίσω της την τετράτομη Ιστορία των Αθηνών του Δημήτρη Καμπούρογλου. (3 συν 1 τόμος του Δ. Γέροντα), τον αθηναιογράφο Κώστα Καιροφύλλα, και αρκετούς νεοέλληνες συγγραφείς όπου η «γιαγιά μας η Αθήνα» ανοίγει αθηναϊκή συζήτηση με πεζά του Κουμανταρέα.  Ενώ οι Αθηναίοι Φοιτητές του Γρηγορίου Ξενόπουλου διαβάζουν τα κείμενα του Στρατή Τσίρκα και του Σπύρου Πλασκοβίτη και άλλων δημιουργών.

      Επιπροσθέτως, δίχως να συμπεριλαμβάνουμε τον τόμο στον κατάλογο των Ανθολογιών, να αναφέρουμε ότι το Σεφερικό ποίημα «Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ», δημοσιεύεται στην εργασία του Νίκου Μαυράκη, «Η ΟΔΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ». Από το Έπος στο Μεταμοντερνισμό. Εκδ. Σοκόλη 2007, σ. 337-338. Η ποιητική παραγωγή του Γ.Σ. συνεξετάζεται και σε άλλες σελίδες του έργου. Ευκαιρία δοθείσης, να συμπληρώσουμε ότι απηχήσεις των ποιητών (Μιλτιάδη Μαλακάση, Κώστα Καρυωτάκη κ.α.) στο Σεφερικό έργο και γενικότερα, χρήσιμο είναι και το βιβλίο του Γιώργου Αράγη, «Η Μεταβατική περίοδος της ελλαδικής ποίησης» που κυκλοφόρησε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο το 2006. Ενώ στον ογκώδη τόμο του Γιώργου Αράγη, «Ανθολογία της Νεοελληνικής Λογοτεχνικής Κριτικής», και πάλι από τις εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 2019, Δημοσιεύεται το ποίημα, «ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ» βλέπε σ. 685, στο κείμενο-ομιλία (σ.683-689) του Αλέξανδρου Αργυρίου που ανεγνώσθη στο Α΄ Συνέδριο Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης.. Δες και 17 κείμενα για τον Γ. Σεφέρη, εκδ. Καστανιώτη 1986. Επίσης η μελέτη του Γιώργου Σεφέρη για τον «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ», δημοσιεύεται στις σ. 453-488, όπως και άλλα του δοκίμια στο εμπεριστατωμένο και ενδιαφέρον βιβλίο του Γιώργου Αράγη.

      Αυτές τις 43 και πάνω Ανθολογίες και τα βιβλία που επέχουν θέση ανθολογιών, που συνάντησα στο διάβα των διαβασμάτων μου και των ερευνών μου σε αρχεία, δημοτικές βιβλιοθήκες, δημόσιες, στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων αποδελτίωσα τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Ίσως, να υπάρχουν και άλλες ανθολογίες-που διέλαθαν της έρευνάς μου παλαιότερα και των σημειώσεών μου- που συμπεριλαμβάνουν στο ανθολογούμενο υλικό τους ποιήματα, αποσπάσματα ή ημερολογιακές σημειώσεις του ποιητή Γιώργου Σεφέρη. Πιστεύω όμως ότι αυτή είναι η πρώτη καταγραφή, αριθμητικά υπέρτερη και από τις ανθολογίες που αναφέρονται στην γενική Βιβλιογραφία του Γιώργου Σεφέρη. Είναι μιά συγκεντρωτική πρώτη μαγιά. Η εκτός από το όνομα του ανθολόγου και τον τίτλο της ανθολογίας αποδελτίωση και καταγραφή των ποιημάτων που εμπεριέχουν και τις Σεφερικές συλλογές από όπου αντλούνται, βοηθά τον αναγνώστη και τον ερευνητή του Σεφερικού έργου στο να αναγνωρίσει την ανθολογική διαδρομή της συγγραφικής του παραγωγής. Θα γράφαμε ακόμα και σε ποσοστιαίες ποιητικές ή κειμενικές και αποσπασματικές αναλογίες. Δεν ανέτρεξα και δεν κατέγραψα-στην διάρκεια των αναζητήσεών μου, δεύτερες και τρίτες επανεκδόσεις των ανθολογιών ή των βιβλίων, διότι, θεώρησα ότι θα είναι πλεονασμός. Εκτός αν συναντούσα διαφοροποιήσεις στο ανθολογούμενο υλικό, όπως έχουμε στην περίπτωση του Μιχάλη Περάνθη, ο οποίος αυξομείωνε το ανθολογούμενο υλικό ορισμένων ποιητών του που επέλεγε να παρουσιάσει. Το βλέμμα μου εστιάστηκε σε συγκεκριμένα στοιχεία ίσως άγνωστές μας ανθολογικές αναφορές. Ελπίζω να πέτυχε με επάρκεια το στόχο του.

Και καθώς ο Σεφερικός ποιητικός χρόνος με ξεπέρασε, παρέσυρε και μερικές ακόμα αποδελτιώσεις. Να δώσουμε λίγες ακόμα πληροφορίες.

α) ΕΠ. ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 800-1936, εκδ. Επ, Χρυσανθόπουλος, Αθήνα 1937, σ.222. "ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ" (απόσπασμα), από Νέα Εστια 1932.

β) ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΡΑΝΟΥ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, εκδ. Π. Ράνου, Αθήνα 1963, σ.245-247."ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ"-"ΣΧΟΛΙΑ"-"ΑΡΝΗΣΗ".

γ) Κ. ΠΟΡΦΥΡΗΣ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ. Πρόλογος ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΒΡΕΤΤΑΚΟΥ, εκδ. Ωκεανίς (Τ. Δρακόπουλος), Αθήνα 1964, σ.500-516. "Η ΛΥΠΗΜΕΝΗ".-"ΑΡΝΗΣΗ".-"ΡΙΜΑ".-"ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ".-"ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Β΄,Δ΄,Ε΄.".-"ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Νοτιάς Ζ΄, Ι΄, ΚΓ΄,". -"ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ Γ.Σ.".-"ΠΑΛΙΚΑΡΙ".-"ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ, 1937".-"ΤΟ ΖΕΣΤΟ ΝΕΡΟ".-"ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ".-"ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ".-"Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥ".- "Ο ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ".-"ΤΡΙΖΟΝΙΑ".-"Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΣΤΗ ΝΕΚΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, Ιούλιος 42".-"THIS IS THE PLACE, GENTLEMEN".-"ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ, Μ.Α., Μέση Ανατολή, Αύγουστος 43".-"ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΕΔΩ, Κάϊρο, Αύγουστος '43".-"ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ"

δ) ΣΩΚΡΑΤΗΣ Λ. ΣΚΑΡΤΣΗΣ, Η ΝΕΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ. Μιά ποιητική αγωγή, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σ.241-245. "ΑΡΝΗΣΗ".-"ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΣ".-[Τρία κόκκινα περιστέρια].-[Λίγο ακόμα...].-"ΧΑΙΚΟΥ α,β,γ.δ,ε".-"Μέσα στίς θαλασσινές σπηλιές...].- '"Άνθη της πέτρας".]-["Το Ζεστό Νερό..."].-"ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ".

ε)  ΤΑΣΟΣ ΠΟΡΦΥΡΗΣ: ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ., εκδ. Τροπικός, Αθήνα 2003, σ.306. "Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ" (από Ποιήματα, Ίκαρος 1965). Η Ανθολογία περιέχει και ποιήματα από την παγκόσμια ξενόγλωσση ποιητική παραγωγή σε ελληνικές μεταφράσεις.)

Και με αυτές τις 5 ακόμα πηγές ίσως αποκτά μία πληρότητα η ποιητική παρουσία του Γιώργου Σεφέρη στις ελληνικές ανθολογίες.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς, 29 Οκτωβρίου 2021

Τώρα, χαμογελαστή και περήφανη, καλοσυνάτη, θα συνομιλεί με τους δικούς της. Τον Γιώργο Γεννηματά, την μητέρα της και τον Ανδρέα Παπανδρέου.