ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ "ΕΥΘΥΝΗΣ" ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΆΚΗ

      ΘΕΩΡΗΣΗ  ΤΟΥ  ΝΙΚΟΥ  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

ΕΙΚΟΣΙ  ΧΡΟΝΙΑ  ΑΠΟ  ΤΟ  ΘΑΝΑΤΟ  ΤΟΥ

ΤΕΤΡΑΔΙΑ  ΕΥΘΥΝΗΣ  ΝΟΥΜΕΡΟ 3/10, 1977, σελ. 200

                ΑΝΑΓΚΗ  ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ

     Στο πρώτο τέταρτο μας άρχισε να ορθώνεται μεστωμένη η μεγάλη προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη. Στο δεύτερο τέταρτο του αιώνα μας, η προσωπικότητα αυτή έδειξε ολάκερο τον απαρομοίαστο πνευματικό της δυναμισμό και με ασίγαστο δημιουργικό οίστρο, με αυστηρότητα και θαυμαστή πειθαρχία πνεύματος και σώματος, ύψωσε ένα πολύμορφο, επιβλητικό έργο πού προκάλεσε-όπως όλων των μεγάλων πνευματικών μορφών τα έργα-ένθερμο έπαινο και ψόγο.

     Τώρα, ένα σχεδόν τέταρτο αιώνα μετά τον θάνατό του, προβάλλει για τις γρηγορούσες συνειδήσεις που μ’ αγωνία εφορεύουν τον πνευματικό πολιτισμό του τόπου αυτού, η ανάγκη μιάς νέας θεώρησης του προσώπου και του έργου του Καζαντζάκη.

     Η απόσταση είκοσι χρόνων είναι μιά απόσταση πού δικαιολογεί όχι μονάχα νέους διαλογισμούς κι αναθεωρήσεις απόψεων, αλλά και μιά νέα μελέτη ενός μεγάλου έργου- προίκας ατίμητης του νεοελληνισμού,-κάτω από το φώς των δραματικών δεδομένων της κρίσιμης αυτής ώρας που περνά η οικουμένη.

     Αυτό το χρέος έρχεται να πληρώσει η «Ευθύνη» με τον τόμο αυτό, το τρίτο στη σειρά «Τετράδιό» της.

                                Η «ΕΥΘΥΝΗ»

-Φ. Κ. ΒΩΡΟΣ, 99-108, Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ  ΣΤΗ  ΜΕΣΗ  ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

-ΜΗΝΑΣ  ΔΗΜΑΚΗΣ, 57-60, Η  ΕΠΙΣΤΟΛΟΓΡΑΦΙΑ  ΤΟΥ  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

-ΓΙΩΡΓΟΣ  ΙΩΑΝΝΟΥ, 109-114, «ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ»  Ένα μυθιστόρημα βιωματικής ύλης.

-ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ, 118-153, ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ «ΚΑΠΕΤΑΝ  ΜΙΧΑΛΗ»  ΜΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΙΚΗ  ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ  ΚΛΙΜΑΚΑ

-ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ Ι. ΜΑΡΑΘΕΥΤΗΣ, 67-77, ΟΙ  ΘΕΑΤΡΙΚΟΙ  ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

-ΜΙΧΑΛΗΣ  Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ, 61-66,  ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ «ΖΟΡΜΠΑ»  (Η φιλοσοφική ηθογραφία του Καζαντζάκη)

-ΑΛΕΞΗΣ  ΜΙΝΩΤΗΣ, 53-55,  ΝΙΚΟΣ  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

-ΚΩΣΤΑΣ  ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ, 87-98, ΑΝΑΒΑΣΗ, ΤΟ  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ  ΣΤΗΝ «ΑΝΑΦΟΡΑ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

-Ι. Μ.  ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, 46-52,  ΤΟ  «ΑΝΩΜΑΛΟ  ΡΗΜΑ»

-Κ. Ν.  ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, 78-86, Ο  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ  (Σχεδίασμα)

-ΠΑΝΤΕΛΗΣ  ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ, 9-45,  Ο  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Βίος και Έργα. Επιμνημόσυνος λόγος για τα εικοσάχρονα από το θάνατό του. Εκφωνήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1977 στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, στο Ηράκλειο της Κρήτης

-ΤΑΚΗΣ  ΤΖΑΜΑΛΙΚΟΣ, 154-161, Ο  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ  Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΕΝΟΣ ΗΡΩΙΣΜΟΥ

-ΚΩΣΤΑΣ Ε.  ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, 162-179,  ΝΕΑ  ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ  «ΑΣΚΗΤΙΚΗΣ»

-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ  ΦΩΤΕΑΣ, 115-117, Η ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

-ΔΕΚΑ  ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ  ΤΟΥ  ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ  ΣΤΟΝ  ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΟ, 180-192

-Κ. Ε. Τ., 193-195, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ  ΓΙΑ  ΤΙΣ  ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

-Η ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ, 196

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

  Μικρές παραλήψεις. Το ονοματεπώνυμο του καθηγητή Μιχάλη Γ. Μερακλή, συνεργάτη των «Τετραδίων Ευθύνης», ο οποίος συμμετέχει με κείμενό του στο αφιέρωμα για τον Νίκο Καζαντζάκη, σελίδες 61-66, το συναντάμε κανονικά στα Περιεχόμενα της τελευταίας σελίδας 197. Δεν αναφέρεται το ονοματεπώνυμο στο εξώφυλλο του τόμου μαζί με των άλλων συνεργατών καθώς και στην μέσα σελίδα 5, που δημοσιεύται εκ νέου η «ταυτότητα» του «Τετραδίου». Επίσης, σε ορισμένα ονοματεπώνυμα συνεργατών, ορισμένες φορές αναφέρεται και το πατρώνυμο του συγγραφέα, ενώ, στο τέλος του άρθρου του απουσιάζει. Και, απουσιάζει το όνομα του Φ. Κ. Βώρου στο τέλος του άρθρου του, καθώς και το όνομα του Κωνσταντίνου Τσάτσου…….

ΥΓ. 1. Αγωνιζόμενος να συνέλθω από ένα καρδιακό ξαφνικό επεισόδιο, μία λοίμωξη των πνευμόνων, συλλογίζομαι αν έχουν σημασία όλα αυτά που γράφονται και δημοσιεύονται για την Ποίηση, την Πεζογραφία, το Δοκίμιο, οι Κριτικές κλπ. Αν η σημερινή συγγραφική παραγωγή έχει να δώσει και να δηλώσει τίποτα στους σύγχρονους αναγνώστες πέρα από την διεκπεραίωση των νέων εκδοτικών παραγωγών ή την  φιλική κριτική γραφή σε φιλικά μας πρόσωπα, ή σε συγγραφείς που ανήκουν στην ίδια λογοτεχνική ομάδα ή λογοτεχνικό σωματείο με εμάς, ή εκδίδουμε και είμαστε συνεργάτες στον ίδιο εκδοτικό οίκο ή περιοδικό. Το ξαφνικό της υγείας μου επεισόδιο, με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι δεν μπορεί να έχεις εμπιστοσύνη πουθενά και σε κανέναν πλέον, για την όποια υποτυπώδη βοήθεια και πρόνοια, όταν μάλιστα, την κρατική σου ασφάλεια την έχεις χρυσοπληρώσει τα εργασιακά σου χρόνια. Αν έχεις χρήματα ζεις αν δεν έχεις πεθαίνεις. Τουλάχιστον, αυτή είναι η πραγματικότητα στους χώρους υγείας στην χώρα μας, στις μέρες μας. Και η έλλειψη εμπιστοσύνης δεν είναι μόνο για τα άτομα που αρνούνται ή δεν μπορούν να σε βοηθήσουν σε δύσκολες στιγμές, περιλαμβάνει και αυτό που αποκαλούν οι εκλεγμένοι πολιτικοί μας αστική δημοκρατία και στους θεσμούς της. Μια ακατανόητη βουλευτική και κυβερνητική συμπεριφορά που βολεύει, και «εξυπηρετεί» μόνο το σύστημα όπως αυτοί το πρεσβεύουν, το εκπροσωπούν και το δικαιολογούν με το επιχείρημα ότι με ψήφισαν οι πολίτες. Αναφέρομαι σε όλα τα κόμματα διαπαραταξιακά. Δεν πιστεύεις στην δημοκρατία τους πλέον ούτε σε αυτήν που «προπαγανδίζουν» τα σόσιαλ μίντια, ακούγοντάς τους μέσα στην ιλουστρασιόν εικόνα προβολή τους. Όταν δεν έχεις ένα χέρι να σου δώσει τουλάχιστον το φάρμακο που χρειάζεσαι, τότε η δημοκρατία και η λογοτεχνία και οι εκπρόσωποί τους πάνε περίπατο. Ποια συγγραφική ή θρησκευτική, αθανασία να κερδίσεις όταν χάνεις την εδώ ζωή τόσο άδικα και τραγικά,  μοναχικά και αδιέξοδα. Η από λογοτεχνικού άμβωνα πολιτικές κοκορομαχίες και των τηλεοπτικών πάνελ, η περί δικαίου αίσθημα και ασφάλεια του πολίτη, ημεδαπού ή αλλοδαπού, για κράτος δικαίου και…. η σημερινή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα σου δείχνει πόσο κούφια λόγια είναι και προπάντων ανέξοδες φαιδρές υποσχέσεις. Που, ποτέ, δεν τηρούνται και πάντα επαναλαμβάνονται με έμφαση. Δεν στοιχίζουν τίποτα όλα αυτά τα λόγια, γιαυτό λέγονται με μεγάλη ευκολία και σε όλες τους τις εκδοχές στον δημόσιο λόγο.

ΥΓ.2.  Θέλοντας να ξεφύγω από την δική μου περιπέτεια υγείας, με την μάσκα οξυγόνου παρακολούθησα το κανάλι της Βουλής και την συζήτηση για τα Τέμπη. Ένιωσα μεγάλη πίκρα και αγανάκτηση, να βλέπω και να ακούω τους πολιτικούς δεκάρικους από τα έδρανα της Βουλής, και μόλις τέλειωναν τις ομιλίες τους οι Βουλευτές και Βουλευτίνες- από όλα τα κόμματα- χασκογελώντας περνούσαν από τα υπουργικά έδρανα ή των αρχηγών των κομμάτων τους και των συναδέλφων τους, και μην κρατώντας ούτε καν τα προσχήματα της δημόσιας εικόνας τους χασκογελούσαν και κορόιδευαν τους πολιτικούς αντιπάλους. Ότι εκείνοι και εκείνες αγόρευσαν καλύτερα. Σας ρούμπωσα θα λέγανε τα παιδάκια. Αν αυτό λέγεται ελληνική δημοκρατία, τότε κρατήστε την για τους πολιτικούς και κομματικούς κύκλους σας και τις κομματικές αυλές σας. Κάνετε ότι περνά από το χέρι σας για να μην σας πιστεύουμε, ακόμα και αν το θέλαμε. Το ίδιο ισχύει και για την πρώτη γυναίκα πρόεδρο της ελληνικής δημοκρατίας. Κρίμα και πίκρα νιώθεις, αναλογιζόμενοι ότι οι έλληνες και ελληνίδες της γενιάς μου, γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν μέσα σε ένα στρατιωτικό δικτατορικό καθεστώς και θα φύγουμε σε μία πολιτική δημοκρατία άρρωστη, ανάλγητη και εχθρική απέναντι στους σημερινούς έλληνες και ελληνίδες.

ΥΓ. Βία, βία, βία εναντίων όλων ανεξέλεγκτη και ασταμάτητη. Ιδιαίτερα από μικρότερης ηλικίας άτομα. Θλίψη αισθάνεσαι για την κοπέλα που δολοφονήθηκε από τον πρώην σύντροφό της. Αν έτσι οι νεοέλληνες άντρες δηλώνουν το αντριλίκι τους τότε κάτι είναι σάπιο.

Τέλος, γνωρίζοντας ότι δεν ανήκω ούτε σε καμία λογοτεχνική αυλή, ούτε σε πρώτες, δεύτερες, τρίτες, τέταρτες….. γραμμές της ελληνικής λογοτεχνίας, θα ήθελα να διατυπώσω μία ιδέα στους μεγάλους και τρανούς της ελληνικής διανόησης και του πολιτισμού. Τους βραβευμένους και πολυδιαφημιζόμενους. Βρισκόμενος στο κρεβάτι, μόνος, σκέφτηκα την περίπτωση της ηθοποιού κυρίας Άννας Φόνσου η οποία δημιούργησε το Σπίτι του Ηθοποιού. Μήπως θα πρέπει να σκεφτούν σοβαρά οι άνθρωποι της πρώτης γραμμής της τέχνης, της λογοτεχνίας, της ποίησης, της κριτικής, των διαφόρων λογοτεχνικών σωματείων και εταιρειών να δημιουργήσουν μία Στέγη, ένα Οίκημα, όχι για να μαζεύονται οι λογοτέχνες για να διαβάσουν ή μεταφράσουν τα κείμενά τους, αλλά για τους μοναχικούς και χωρίς οικογένεια συγγραφείς;  Άντρες και Γυναίκες που η μοίρα τους έφερε μπροστά στα σημερινά κοινωνικά αδιέξοδα;. Δίχως λογοτεχνικούς αποκλεισμούς και συγγραφικές αξιολογήσεις. Μια, που ίσως θα συμφωνήσουμε, δεν θα σηκωθεί ο Όμηρος ή ο Καβάφης, ο Ελύτης ή ο Σολωμός… να σου δώσει ένα ποτήρι νερό ή να σου αγοράσει ένα φάρμακο που έχεις ανάγκη. Καλή η Ημέρα της Ποίησης αλλά μήπως ένα σπίτι για τους μοναχικούς και φτωχούς συγγραφείς είναι πολύ πιό απαραίτητο; Έναν οίκο ευγηρίας για τους λογοτέχνες;

Άραγε, ακούει κανείς; Στο κρεβάτι της αρρώστιας ο Νίκος Καζαντζάκης μου κρατά συντροφιά έστω, και ως ψευδαίσθηση παρηγοριάς και μάταιης ανθρώπινης ελπιδοφορίας. Όσο για τους αγαπητούς φιλόζωους, έ! καλό είναι το ενδιαφέρον να μην εστιάζεται μόνο στα τετράποδα αγαπημένα ζωάκια αλλά,  και στα δίποδα .

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς,

Παρασκευή 5 Απριλίου 2024