ΑΛΦΡΕΝΤ ΛΟΡΝΤ ΤΕΝΝΥΣΟΝ Το ποίημα ΟΔΥΣΣΕΑΣ

 

Μεταφραστικές  εκδοχές  ενός  ποιήματος

            ALFRED  LORD TENNYSON

             ΑΛΦΡΕΝΤ  ΤΕΝΝΥΣΟΝ

              (6/8/1809-6/10/1892)

 

           U L Y S S E S

It little profits that an idle king,

By this still hearth, among these barren crags,

Match’ d with an aged wife, I mete and dole

Unequal laws unto a savage race,

That board, and sleep, and feed, and know not me.

 

I cannot rest from travel; I will drink

Life to the lees: all times I have enjoyed

Greatly, have suffered greatly both with those

That loved me, and alone; on shore, and when

Through scudding drifts the rainy Hyades

Vexed the dim sea: I am become a name;

For always roaming with a hungry heart

Much have I seen and known; cities of men

And manners, climates, councils, governments,

Myself not least, but honoured of them all;

And drunk delight of battle with my peers;

Far on the ringing plains of windy Troy.

I am part of all that I have met;

Yet all experience is an arch wherethrough

Gleams that untraveled world, whose marning fades

For ever and for ever when I move.

How dull it is to pause, to make an end,

To rust unburnished, not to shine in use!

As though to breath were life. Life piled on life

Were all too little, and of one to me

Little remains; but every hour is saved

From that eternal silence, something more,

A bringer of new things; and vile it were

For some three suns to store and hoard myself,

And this grey spirit yearning in desire

To follow knowledge like a sinking star,

Beyond the utmost bound of human thought.

 

This is my son, mine own Telemachus,

To whom I leave the scepter and the isle-

Well- loved of me, discerning to fulfil

This labour, by slow prudence to make mild

A rugged people, and through soft degrees

Subdue them to the useful and the good.

Most blameless is he, centred in the sphere

Of common duties, decent not to fail

In offices of tenderness, and pay

Meet adoration to my household gods,

When I am gone. He works his work, I mine.

 

There lies the port; the vessel puffs her sail;

There gloom the dark broad seas. My mariners,

Souls that have toil’d, and wrought, and thought with me,

That ever with a frolic welcome took

The thunder and the sunshine, and opposed

Free hearts, free foreheads. You and I are old;

Old age hath yet his honour and his toil;

Death closes all: but something ere the end,

Some work of noble note, may yet be done,

Not unbecoming men that strove with Gods.

The lights begin to twinkle from the ricks;

The long day wanes; the slow moon climbs; the deep

 

Moans round with many voices. Come, my friends,

This not too late to seek a newer world.

Push off, and sitting well in order smite

The sounding furrows; for my purpose holds

To sail beyond the sunset, and the baths

Of all the western stars, until I die.

It may be that the gulfs will wash us down;

It may be we shall touch the Happy Isles,

And see the great Achilles, whom we knew.

 

Tho’ much is taken, much abides; and though

We are not now that strength which in old days

Moved earth heaven; that which we are, we are;

One equal temper of heroic hearts,

Made weak by time and fate, but strong in will

To strive, to seek, to find, and not to yield.

     English Idylls, and Other Poems. 1842

        

           Α΄ Μεταφραστική εκδοχή

               Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ

Τί αξίζει αν στην ατάραχη γωνιά μου

Σαν οκνός βασιλιάς στέκω στο πλάγι

Γριάς συντρόφισσας, και σωστά μοιράζω

Το δίκιο στους ανθρώπους,

Πού τρώνε, θησαυρίζουν και κοιμούνται,

Και δεν με νοιώθουν! Δεν μπορώ να πάψω

Να γυροφέρνω πάντα σε ταξίδια’

Θέλω να πιώ της ζωής τη στερνή στάλα.

Εχάρηκα πολλά, πολλά έχω πάθει

Μονάχος μου ή με όσους μ’ αγαπούσαν

Πότε σε ξένη γη, πότε στα μάκρη

Σκοτεινού πολυκύμαντου πελάγου.

Τ’ όνομά μου εδιαλάλησεν η Φήμη

Κ’ η αχόρταγη καρδιά καινούργιο πόθο

Πάντα γρικάει, κι’ άς έμαθα, κι’ άς είδα

Σε άλλες χώρες που ζουν, πώς κυβερνάνε.

Κι’ εγώ στερνός δεν είμαι, αφού με σέβας

Με δέχτηκαν παντού κ’ έχω γνωρίσει

Της μάχης το μεθύσι, πολεμώντας

Με τους όμοιους μου μόνο, μες στους κάμπους

Τους βοερούς κι’ ανεμόδαρτους της Τροίας.

Κ’ είμαι εγώ καθετί που μούχει τύχει,

Κι’ ό,τι είδα κι’ ό,τι ξέρω τώρα μοιάζει

Με αψιδωτή στοά, πού ανάμεσό της

Φαίνεται κόσμος άγνωστος, μα πάντα

Σαν σιμώσω τα σύνορα ξεφεύγουν…

Είναι άγνωμος ο πόθος που γυρεύει

Να βρή τέλος κι’ ανάπαψη, σαν όπλο

Πού δεν αστράφτει πλιά κι’ απορριγμένο

Σκουριάζει. Όχι, δε ζη όποιος αναπνέει

Μονάχα. Δεν αξίζει, στριμωγμένοι

Οι άνθρωποι νάναι, ο ένας κοντά στον άλλο.

Κι’ αν τώρα ζωή λίγη μου απομένει,

Μά και μιάν ώρα μόνο σαν μπορέσεις

Απ’ την αιώνια τη σιγή ν’ αρπάξης

Πολλά πράγματα νέα θα ιδής, θα μάθης!...

Θα ήμουν δειλός αν ήθελα, για λίγο

Καιρό που ακόμα θα χαρώ τον ήλιο,

Προσεκτικά να ζήσω μετρημένα,

Αφού ο πόθος φλογίζει την ψυχή μου

Ν’ ακλουθήσω τη Γνώση σαν αστέρι

Πέρα απ’ τα ουράνια, εκεί που ο νούς δε φτάνει.

Το θρόνο μου και το νησί χαρίζω

Τώρα στο γιό μου, τον αγαπημένο

Τηλέμαχο, που ξέρει τη δουλειά του,

Με φρόνηση σιγά- σιγά ημερώνει

Τ’ άγριο πλήθος, γλυκότροπα του δείχνει

Εκείνο που ωφελεί και που συμφέρει.

Κ’ είναι άσπιλος, πιστός στο κοινό χρέος

Και στο στήθος θερμήν αγάπη κρύβει,

Τους θεούς που πιστεύουμε λατρεύει,

Κ’ εγώ σαν φύγω μένει αυτός. Κ’ οι δυό μας,

Κάνουμε το έργο που ποθεί η ψυχή μας.

Στο λιμάνι εκεί κάτου στο καράβι,

Με πανιά φουσκωμένα, περιμένει,

Κ’ η θάλασσα η πλατειά πέρα μαυρίζει…

-Ώ, ναύτες, που με ανδρεία ψυχή μαζί μου

Στις έγνοιες, στους αγώνες και στους κόπους

Δειχτήκατε με χαμογέλιο πάντα,

Μ’ ελεύθερη καρδιά και περηφάνεια,

Κι’ αν έλαμπαν τα ουράνια ή κι’ αν βροντούσαν

Είμαστε γέροι, αλλά δεν απολείπουν

Από τα γερατειά το χρέος κι’ η δόξα.

Όλα τα κόβει ο θάνατος. Μα τώρα,

Πρίν φτάσει, εμείς να κάμουμε μπορούμε

Έργο τρανό κι’ αντάξιο των ανθρώπων

Πού ακόμη και στους θεούς αντισταθήκαν.

Στους βράχους φέγγουν λύχνοι από τα σπίτια,

Η μέρα σβεί και το φεγγάρι βγαίνει

Κι’ ολόγυρα μυριόφωνο μουγγρίζει

Το πέλαγος. Ελάτε, ώ φίλοι, τώρα,

Δεν είναι αργά για κείνους που ζητούνε

Νέους κόσμους. Σπρώχτε, σύντροφοι, το πλοίο

Στ’ ανοιχτά, και καθήστε στην αράδα

Σαν άξιοι λαμνοκόποι. Εμπρός τραβάτε

Σχίζοντας ρυθμικά το βοερό κύμα,

Αφού η καρδιά μου απόφασιν επήρε

Στη μακρινή χώρα να πάω ν’ αράξω

Πέρα απ’ τη δύση που βυθίζουν τ’ άστρα.

Κι’ αν δε μας πνίξει η τρικυμιά, θα πάμε

στα Μακάρια νησιά τον Αχιλλέα

Τον μεγαλόψυχο να ξαναϊδουμε’

Αρκετά κατορθώσαμε, μά πάντα

Πολλά μένουν ακόμα για να γίνουν,

Κι’ αν δυνατοί δεν είμαστε σαν πρώτα

Στα παλιά χρόνια, που δικά μας ήταν

Γη κι ουρανός, είμαστε ακόμη κάτι

Γιατί καρδιές ανδρείες δε θ’ αλλάξουν

Κι’ αν ο Καιρός κ’ η Μοίρα τις κουράσουν,

Μα στο έργο σταθερή και στον αγώνα

Βαθειά τους ζωντανή θέληση μένει

πού δύναμη καμιά δεν τη δαμάζει.

      Μετάφραση Μαρίνος Σιγούρος

Από τον Γ΄ τόμο «Νέα Παγκόσμια ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ» Ξένες χώρες. Αγγλία- Βουλγαρία, της Ρίτας Μπούμη και Νίκου Παππά. Επιμέλεια εκδόσεως Διονύσης Ι. Τσουράκης, εκδόσεις Διόσκουροι, Αθήνα χ.χ., σελ. 1055-1058.

          Β.  Μεταφραστική  εκδοχή

                    Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ

Ράθυμος Βασιλιάς, μικρό το κέρδος,

στην ήρεμη αυτή κώχη, μες στις ξέρες

τις άγονες αυτές, πλάι στη συμβία

που παραγέρασε, όλο να μοιράζω

νόμους άνισους, σε τροχιούς ανθρώπους

πού αποθηκεύουν, τρώνε και κοιμούνται

και δε με νιώθουν. Δε μπορώ να ζήσω

δίχως ταξίδι: θέλω να ρουφήξω

τη ζωήν, ως τη στερνή σταγόνα: Μόνος

ή μ’ αυτούς που μ’ αγάπησαν, περίσσια

χάρηκα και πολλά ‘μαθα, σε ξένες

ακρογιαλιές κι όταν οι Ωκεανίδες

μες σε μπουρίνια τάραζαν το μαύρο

πέλαγος. Κι όνομα έκανα, αλλά πάντα

για ταξίδι έτοιμος, αν και πολλά ‘δα

κ’ έμαθα: νέες πολιτείες κι ανθρώπους,

νέα κλίματα, έθιμα και κυβερνήσεις,

και τελευταίος δεν ήμουν, αφού απ’ όλους

ήμουνα τιμημένος’ κι απ’ τη μάχη

με τους συντρόφους μέθυσα, στης Τροίας

της ανεμόδαρτης τους κάμπους.

Κ’ εγώ ‘μια ένα κομμάτι απ’ όλα κείνα

που αντάμωσα, κι ακόμα, η κάθε πείρα

μι’ αψίδα είναι πού, μέσα απ’ το άνοιγμά της,

λάμπει κείνος ο κόσμος, που κανένας

ταξιδευτής δε διέσχισε, και πάντα,

για πάντα, σβήνουνε τα σύνορά του

σαν τα σιμώνω. Βαρετό ‘ναι, αλήθεια,

να θες να γαληνέψεις και να φτάσεις

σε τέρμα, να μη στίλβεις, σκουριασμένος,

και να μη λάμπεις από καμιά χρήση!

Δεν είναι ζωή το ν’ ανασαίνεις μόνο!

Ζωές πολλές, ή μιά στην άλλη απάνω,

μιά πολύ ελάχιστη ζωή κάνουν, κι όσο

για μένα, λίγη ακόμη μου απομένει:

μα κάθε μιά ώρα, πού απ’ αυτή την αιώνια

σιωπή κερδίζεις, κάτι πιό πολύ ‘ναι:

κομιστής νέων πραγμάτων. Και για μένα

θα ‘ταν πολύ ευτελές ν’ αποθηκεύω

λίγο ήλιο και να τον σωριάζω,- τούτο

το τεφρό πνεύμα αποθυμώντας, όταν

φλογερά λαχταρώ ν’ ακολουθήσω

τη γνώση, απ’ το έσχατο όριο και πιό πέρα,

της ανθρώπινης σκέψης, σαν αστέρι.

 

Τούτος είναι ο δικός μου γιός, ο γιός μου

ο Τηλέμαχος, που σ’ αυτόν αφήνω

το νησί και το σκήπτρο μου.- Να κάνει

ξέρει τη δουλειά αυτή και πώς, ακόμη,

με σύνεση, τραχύ λαό πρααίνει

και με μαλακό τρόπο να του δείχνει

το καλό και το χρήσιμο. Από ψόγο

στέκει μακρυά, στο χρέος προσηλωμένος

το κοινό, κ’ ευπρεπής’ άστοχος όχι,

η δουλειά αν θα ‘χει χρεία από τρυφεράδα.

Και στους Θεούς του σπιτιού μου θ’ απονέμει

την πρέπουσα λατρείαν αυτός, εγώ όταν

θα ‘χω πιά φύγει. Εκείνος στη δουλειά του

και στη δουλειά μου εγώ.- Να το λιμάνι:

το καράβι φουσκώνει τα πανιά του

και τ’ ανοιχτά της θάλασσας μαυρίζουν.

Οι ναύτες μου, ψυχές πολλά αργασμένες,

πού πολλά πάθαν, πού πολλά σκεφτήκαν

μαζί με μένα, πού εύθυμοι τις μπόρες

καλωσορίζαμε όσο και τον ήλιο,

μ’ ελεύτερο το νου και την καρδιά μας

αντιπαλέοντας.- Μα έχουμε γεράσει

κ’ εσείς κ’ εγώ’ μα ουδ’ η τιμή, ούδ’ ο μόχθος

λείπουν απ’ τα γεράματα. Ο Άδης μόνο

τα πάντα σβει. Γι’ αυτό, πρίν απ’ το τέλος,

ευγενικό έργο άς πράξουμε, που ακόμη

δε γίνη τ’ όμοιο του, -μ’ ανάρμοστο όχι,

εμείς θνητοί, του Θεούς να παραβγούμε.

 

Φώτα άρχισαν στα βράχια να σπιθίζουν,

χλώμιασε η μακρυά μέρα: το φεγγάρι

σκαρφαλώνει τ’ οκνό: τριγύρω, οιμώζει

με πολλές φωνές ο Άδης. Μπρός, σύντροφοι,

δε είναι πολύ αργά ένα κόσμο νέο

να γυρέψουμε. Σπρώξτε το καράβι

κι αφού καθήσετε καλά, χτυπάτε

τις βουερές αυλακιές του νερού κ’ ίσα

κρατάτε την πορεία για το σκοπό μου,

πέρα απ’ τη δύση του ήλιου και πιό πέρα

από κεί που βυθούν τα δυτικά άστρα,

ο Άδης πρίν μας προφτάσει. Μα κι αν γίνει

και του νερού τα βάραθρα μας πάρουν

κι αράξουμε στα Νησιά των Μακάρων,

τον μέγαν Αχιλλέαν εκεί θα βρούμε.

Πολλά αν και πράξαμε, πολλά απομένουν

να πράξουμεν ακόμη. Οι ίδιοι κείνοι

αν και δεν είμαστε, οι γεροί, που σ’ άλλους

καιρούς, γη κι ουρανό κινούσαν, όμως

ό,τι είμαστε είμαστε: αποδειγμένα

γενναίες καρδιές. Αδύναμοι απ’ τη μοίρα

κι απ’ τα χρόνια, μα η θέλησή μας είναι

πολλά γερή, ν’ αναζητήσουμε, όπως

και να παλέψουμε, όσο και να βρούμε-

μα όχι και να γυρίσουμεν οπίσω!

       Μετάφραση Άρης Δικταίος,

Στον τόμο ΑΡΗ ΔΙΚΤΑΙΟΥ, Σ’ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΛΥΤΟΥ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΙΗΣΕΩΣ. Εκδοτικός οίκος Γ. Φέξη, Αθήναι 1960, σ. 600-603. (Η ποίησή μας μετά το ρομαντισμό. / Η Βικτωριανή Αγγλία).

            Γ΄  Μεταφραστική  Εκδοχή

                       Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ

Μικρό το όφελος που βασιλιάς αργόσχολος,

στο τζάκι πλάι, στ’ άγονα τούτα βράχια,

με μια γριά συντρόφισσα, ζυγίζω κι εφαρμόζω

άνισους νόμους σε μιαν άγρια φυλή

που θησαυρίζει, θρέφεται, κοιμάται και με αγνοεί.

Απ’ το ταξίδι ησυχία πού να βρω’ θα πιω

ως τα μπούνια τη ζωή. Κάθε που γλέντησα

πολύ, πολύ υπέφερα, αντάμα μ’ όσους

μ’ αγαπήσανε, μα και μονάχος’ ναυαγός, όταν,

χάρη σε ούρια ρεύματα, οι βροχερές Υάδες

εξόργισαν τη θάλασσα τη σκοτεινή. Έγινα κάποιος’

πλάνης για πάντα με αχόρταγη καρδιά

πολλά είδα και γνώρισα- ανθρώπων άστεα

και τρόπους, κλίματα, διαβούλια, κυβερνήσεις,

εμέ ουχ ήττον, πλην απ’ όλους τιμημένο-

και τρύγησα την ηδονή της μάχης με τους ίσους μου,

στους κάμπους που αντιλαλούσαν τις κλαγγές

              στην ανεμοδαρμένη Τροία.

 

Είμαι κομμάτι απ’ όλα όσα συνάντησα’

μα όλη η πείρα μια αψίδα που ανάμεσά της

λάμπει ο αταξίδευτος κόσμος που η παρυφή του

χάνεται στο διηνεκές όταν μετακινούμαι.

Τι άχαρο να σταματάς, να φτάνεις σ’ ένα τέλος,

να οξειδώνεσαι άπρακτος, αντί να λάμπεις δρώντας!

Σάμπως για την ανάσα πλάστηκ’ η ζωή! Ζωή κι άλλη ζωή

είναι και πάλι λίγη, κι από αυτή για με

λίγη απομένει μα σώζεται η κάθε στιγμή

απ’ την αιώνια σιωπή, που είν’ κάτι παραπάνω,

μήτρα νέων πραγμάτων’ και ήταν ποταπό

για τρία φεγγάρια να καταχωθώ,

κι αυτό το σκοτεινό μυαλό που καίγεται από πόθο

στης γνώσης το κατόπι να χαθεί σα φωτεινό μετέωρο,

πέρ’ απ’ τις εσχατιές της ανθρώπινης σκέψης.

       Να ο γιος μου, ο Τηλέμαχός μου,

σ’ αυτόν αφήνω σκήπτρο και νησί-

πολυαγαπημένος μου, έτοιμος ν’ αναλάβει

το έργο αυτό, σιγά-σιγά με σύνεση να εκπολιτίσει

ένα λαό τραχύ, κι αγάλι-αγάλι

στο χρήσιμο και στο καλό να τον εθίσει.

Άσπιλος, έχει επικεντρωθεί

στη σφαίρα των κοινών, περίφροντις μην αποτύχει

ως άρχων στοργικός: η πρέπουσα

λατρεία των εφεστίων μου θεών,

σαν θα ‘χω φύγει. Εφ’ ω ετάχθη ο καθείς.

     Να το λιμάνι’ πρίμος ο καιρός’

σκοτάδι ζοφερό, τ’ απέραντα πελάγη. Ναύτες μου,

ψυχές που δούλεψαν, μόχθησαν και στοχάστηκαν μαζί μου-

που πάντα ξένοιαστοι καλωσορίσατε

λιακάδα ή κεραυνό, κι αντισταθήκατε

έξω καρδιά, το μέτωπο ψηλά-εσείς κι εγώ γεράσαμε’

μα έχουν τα δικά τους, μόχθο και τιμή, τα γηρατειά.

Σιμώνει ο θάνατος’ μα κάτι πριν το τέλος,

μια πράξη όλο αρχοντιά, μπορεί να γίνει,

όχι αταίριαστη σ’ άντρες που με Θεούς τα βάλανε.

 

Και να των φώτων η μαρμαρυγή πάνω στα βράχια’

φθίνει η μέρα η μακριά, κι η χαμηλή σελήνη ανηφορίζει’

χιλιόφωνη η άβυσσος βογκά. Εμπρός, καλοί μου φίλοι,

δεν’ είν’ αργά πολύ ν’ αναζητήσουμε έναν πιο νέο κόσμο.

Βίρα, λοιπόν και καλοστοιχισμένοι οργώστε

αυλάκια βοερά, γιατί σκοπό τον ίδιο έχω:

αρμένισμα πέρα απ’ το λιόγερμα και τα λουτρά

όλων των αστεριών της δύσης, ώσπου να πεθάνω.

Μπορεί σε κόλπους μέσα να μουλιάσουμε’

μπορεί να φτάσουμε στις Νήσους των Μακάρων,

να δούμε τον τρανό Αχιλλέα, τον που ξέραμε.

Κι αν χάνονται πολλά, πολλά αντέχουν’ κι αν

δεν είμαστε πια η δύναμη που τον παλιό καιρό

κινούσε γη και ουρανό, είμαστε αυτό που είμαστε-

καρδιές ηρωικές που καίει το ίδιο πάθος,

από το χρόνο και τη μοίρα αποδυναμωμένες,

           με ατσάλινη όμως θέληση

να μάχουνται, ν’ αναζητούν, να βρίσκουν και να μη λυγίζουν.   

                     Απόδοση: Παντελής Ανδρικόπουλος

Στο ΑΛΦΡΕΝΤ  ΤΕΝΝΥΣΟΝ, 12 Ποιήματα. Απόδοση: Παντελής Ανδρικόπουλος, εκδόσεις Διώνη, Αθήνα, 11, 2003, σελ. 13-17.

                 Δ΄ Μεταφραστική  Εκδοχή

                   Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ

Λίγο ωφελεί που ένας βασιλιάς ράθυμος,

Σε τούτη ‘δω τη σιωπηλή εστία, ανάμεσα σε αυτά τ’ άγονα βράχια,

Με γυναίκα έσμιξε ηλικιωμένη, σπέρνω και ορίζω

Νόμους άνισους σε βάρβαρη φυλή,

Που σοδιάζει, κοιμάται, τρέφεται και εμένα δε γνωρίζει.

 

Απ’ το ταξίδι δεν μπορώ να ξαποστάσω’ τη ζωή

Θα πιω μέχρι το κατακάθι. Όσες φορές χαρά τρανή

Είχα νιώσει, πόνο τρανό υπέφερα μαζί, με κείνους όλους

Που εμένα αγαπήσαν, μα και μόνος στη στεριά’ κι όταν

Μέσα από νεφελόσκεπη ορμή σε βροχερές Υάδες

Αναταράζουνε τη θάλασσα τη θολερή, είμαι εγώ, όνομα παίρνω’

Πού πάντα περιπλανιόμουνα με διψασμένη καρδιά,

Πολλά έχω δει και πολλά γνωρίζω’ ανθρώπων πολιτείες,

Τρόπους ανθρώπων, κλίματα, συμβούλια, κυβερνήσεις,

Εγώ όχι σπουδαίος μα τιμώμενος απ’ όλα ετούτα’

Και ήπια της μάχης την απόλαυση με τους ισότιμούς μου’

Πέρα μακριά στις αντιβοούσες πεδιάδες της ανεμόδαρτης Τροίας.

Κομμάτι είμαι όλων αυτών που έχω συναντήσει’

Μα κάθε εμπειρία αψίδα είναι που μέσα της

Αχνολάμπει εκείνος ο αταξίδευτος κόσμος που το σύνορό του χάνεται

Παντοτινά και αιώνια όταν εγώ κινούμαι.

Πόσο πληκτικό είναι να σταματάς, τέλος να ορίζεις,

Να σκουριάζεις, στην τελμάτωση να χάνεται η λάμψη!

Σάμπως η ανάσα μοναχά να ήτανε ζωή. Ζωή σωρός απάνω σε ζωή

Θα ‘τανε πολύ λίγη και σε μένα

Λίγη απομένει’ μα κάθε ώρα σωσμένη είναι

Από κείνη την αιώνια σιωπή, κάτι περισσότερο,

 

Ένας κομιστής καινούργιων πραγμάτων’ και πρόστυχο θα ήταν

Για μένα μονάχα, τον εαυτό μου, τρεις ήλιους να σοδιάζω,

Κι αυτό το γκριζωπό πνεύμα με λαχτάρα να ποθεί

Να πορευτεί στης γνώσης το κατόπι σαν βυθιζόμενο άστρο,

Πέρα από το έσχατο όριο της ανθρώπινης σκέψης.

 

Αυτός είναι ο γιος μου, ο ολόδικός μου Τηλέμαχος.

Το σκήπτρο μου στα χέρια του αφήνω και το μικρό νησί-

Πολυαγαπημένος μου, συνετός για να εκπληρώσει

Τούτο το χρέος με σωφροσύνη περισσή να ημερέψει

Έναν άγριο λαό και δίχως βιάση πρίν καλ΄-καλά το καταλάβουν

Να τους καθυποτάξει στο χρήσιμο και το καλό.

Άμεμπτος είναι, αφοσιωμένος στη σφαίρα

Κοινών καθηκόντων, άριστος για να μην αποτύχει

Στα καθήκοντά του και να αποτίσει

Την πρέπουσα τιμή στους θεούς του σπιτικού μου,

Όταν εγώ θα ‘χω πια φύγει. Αυτός κάμει το χρέος του, το δικό μου εγώ.

 

Εκεί απλώνεται το λιμάνι’ το πλοίο φουσκώνει το πανί’

Εκεί παραμονεύουν οι σκοτεινές, ανοιχτές θάλασσες. Οι ναύτες μου,

Ψυχές που ‘χουν κοπιάσει κι έχουν δουλέψει κι έχουν συλλογιστεί μαζί μου,

Που πάντα με χαμόγελο καλωσορίσανε

Την αστραπή και τη λιακάδα και αντιτάξανε

Ελεύθερες καρδιές και στήθη ελεύθερα. Εσείς κι εγώ γεράσαμε’

Μα κι αυτή η ηλικία έχει δικό της μόχθο και τιμή δικιά της’

Ο θάνατος όλους μας ζυγώνει, μα πρίν το τέλος,

Πάντα μένει λίγος χρόνος με κάποιο έργο η φήμη ύστερη να μείνει,

Όχι ανθρώπων ασεβών που με τους Θεούς αντιπαλέψανε.

Τα φώτα άρχισαν να αχνοφέγγουν απ’  τους βράχους’

Η μέρα ατέλειωτη πέρασε και πάει’ το φεγγάρι αργοσάλευτο ανατέλλει’ θρηνολογεί

 

Τριγύρω με άπειρες φωνές ο ωκεανός. Σύντροφοι, ελάτε

Δεν είναι αργά στην αναζήτηση ενός καινούργιου κόσμου να ριχτούμε.

Πρόσω και καθισμένοι στη σειρά κατατροπώστε

Τα ηχηρά αυλάκια’ γιατί, πιστός στον σκοπό μου, βάζω

Ρότα πέρα από το ηλιοβασίλεμα και τα λουτρά

Όλων των δυτικών άστρων, ώσπου να πεθάνω.

Ίσως οι κόλποι θα μας περιλούσουν με νερό’

Ίσως φτάσουμε στων Μακάρων τα Νησιά,

Και ανταμώσουμε τον μέγα Αχιλλέα, γνώριμο παλιό μας.

 

Ακόμα κι αν χάθηκαν πολλά, έμειναν άλλα τόσα’ τι κι αν πια

Δεν έχουμε τη δύναμη που είχαμε σε μέρες περασμένες,

Τότε που κινούσαμε γη και ουρανό’ αυτό που τώρα είμαστε, είμαστε’

Ίδιος πόθος ζωντανός σε ηρωικές καρδιές,

Που ο χρόνος και το ριζικό έχουν εξασθενίσει, μα θέληση έχουν σφοδρή

Να πασχίζουν, να αναζητούν, να βρίσκουν και να μην εγκαταλείπουν.

    Μετάφραση  Γλυκερία  Παπαγεωργίου,

Από ΑΛΦΡΕΝΤ  ΤΕΝΝΥΣΟΝ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Επιλογή- μετάφραση ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα 2008, σ. 55-59.

        

             Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ

Στα νιάτα μου έπλευσα κοντά

στίς δαλματικές ακτές, Νησίδια

εξείχαν μόλις στην επιφάνεια

του νερού-σπάνια στεκόταν

ένα πουλί προσηλωμένο στη λεία-

σκεπασμένα με φύκια που γλιστρούν

όμορφα στον ήλιο καθώς σμαράγδια.

Όταν η πλημμυρίδα και η νύχτα

τα εξαφάνιζε, πανιά απάγκια

σκορπίζονταν πιό μακριά

για να ξεφύγουν την παγίδα.

Σήμερα το βασίλειό μου είναι

η γη εκείνη του κανενός. Το λιμάνι

ανάβει σε άλλους τα φώτα του’

εμένα προτρέπει ακόμη

στ’ ανοιχτά το αδάμαστο πνεύμα

και της ζωής ο πονεμένος έρωτας.

           UMBERTO  SABA.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Εισαγωγή, επιλογή, μετάφραση ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΣΤΑΚΑΣ.

Περιοδικό ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, Αθήνα 1986-1988, Τόμος Πρώτος, τεύχη 1-8, σελ. 404-405

        Εκδοχές  ενός  μετά  Ομηρικού  Οδυσσέα

        Ένας εισαγωγικός σχολιασμός για τον Βικτωριανό ποιητή θεωρώ ότι είναι απαραίτητος, στο παρόν σημείωμα, έστω και αν επαναλαμβάνονται στοιχεία και πληροφορίες γνωστές. Μία Καλοκαιρινή ανάρτηση  εν μέσω μικρών μίνι καυσώνων και επικίνδυνης αφρικανικής σκόνης που πνίγει τους πνεύμονες και κάνει τα μάτια να τσούζουν προκαλώντας φοβερή δύσπνοια, που, ούτε η Ποίηση μπορεί να σε τροφοδοτήσει με οξυγόνο, να σε «παρηγορήσει» από τις υψηλές θερμοκρασίες, χρειάζεται την δική της «θερμική ατμόσφαιρα». Εξάλλου, η θερμότητα του ποιητικού λόγου είναι άλλης ποιότητας και ενδεχόμενης ανάγκης. Το σημείωμα αυτό λοιπόν, αναφέρεται, αντιγράφει, τις τέσσερεις κεντρικές μεταφραστικές εκδοχές της ποιητικής σύνθεσης του τιμημένου Βικτωριανού ποιητή Άλφρεντ Λόρντ Τέννυσον (6/8/1809- 6/10/1892), «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» στα ελληνικά που γνωρίζω και έχω διαβάσει. Τρείς μεταφράσεις και μία απόδοση.

Και το σημείωμα αυτό, εντάσσεται, στην σειρά των Καζαντζακικών σημειωμάτων τα οποία έχουμε ξεκινήσει να δημοσιεύουμε εδώ και μερικούς μήνες στα Λογοτεχνικά Πάρεργα. Από την σχετικά μικρή ποιητική μας αναγνωστική επάρκεια, τα μέχρι σήμερα στοιχεία και οι πληροφορίες που γνωρίζουμε είναι ελάχιστες, δεν έχουμε δηλαδή στα ελληνικά μεταφρασμένη, ολοκληρωμένη ποιητική συλλογή του έργου του Alfred Lord Tennyson από τις συλλογές που εξέδωσε, ούτε ασφαλώς μία βιογραφία του. Συνήθως προτιμούνται, επιλέγονται συγκεκριμένοι τίτλοι ποιημάτων του, όπως το ποίημά του «Οδυσσέας» το οποίο ανήκει στην μεθομηρική παγκόσμια ποιητική παράδοση, ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα ποιήματα, πολυμεταφρασμένο και ίσως και διαβασμένο. Όπως οι ειδικοί μας λένε, τόσο ο έλληνας ποιητής Νίκος Καζαντζάκης όσο και ο άγγλος ομότεχνός του, δίχως φυσικά να παραγνωρίζουν την αρχαία ελληνική ποιητική πηγή και τις ρίζες του μυητικού της ανθρωπότητας μύθου, που είναι τα Ομηρικά ποιητικά κλασικά Έπη, τόσο οι εκδοχές του μοτίβου από τον Νίκο Καζαντζάκη όσο και πολλών άλλων ξένων λογοτεχνών μεταπλάσεις, έλκονται- «στηρίζονται» στην εικόνα που μας έχει εικονογραφήσει, τα μεταγενέστερα θεματικά γραφόμενα για τις περιπέτειες του αρχαίου περιπλανητή Οδυσσέα, από τον Φλωρεντινό ποιητή του Μεσαίωνα Δάντη Αλλιγκέρτι (1265-14/9/1321) και του πασίγνωστου τριμερούς έργου του «Θεία Κωμωδία». Ο Λατίνος ποιητής Βιργίλιος, δάσκαλος του Δάντη και καθοδηγητής του, ποιητικός του πνευματικός σύντροφος, συνοδεύει τον Δάντη στο παράξενο και εξωτικό, μυστηριακό- θρησκευτικό- μυητικό του ταξίδι. Ένας φανταστικός μυητικός περίπλους του Κόσμου στην διαχρόνικότητά του ανά τους αιώνες. Ένας οραματικός περίπλους του ανθρώπου ενός Σύμπαντος το οποίο ο κραταιός Δάντης έχει χωρίσει σε τρία μέρη και έχει σκιαγραφήσει τολμηρά και ριψοκίνδυνα με την άγρια και αχαλίνωτη φαντασία του.  Συμπλέκοντας Ιστορία, Μύθο, Μυθοπλασία, Πολιτική, Πρόσωπα και Καταστάσεις, Ηθική και Μεταφυσική, Αξιακά συστήματα και Μεσαιωνική καθημερινότητα. Την Κόλαση, το Καθαρτήριο, τον Παράδεισο, τρία μέρη ενός όλου σύγχρονου ανθρώπινου πνευματικού σύμπαντος αναφοράς. Στον αντεστραμμένο κώνο των εννέα κύκλων του Άδη που σχεδίασε η φαντασία του Ποιητή, της Κολάσεως, τοποθετούνται, στροβιλίζονται, βασανίζονται οι ψυχές γνωστών και άγνωστών μας δασκάλων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών, πολιτικών, ποιητών, αρχαίων και σύγχρονων ηρώων, δάσκαλοι της ποίησης και της φιλοσοφίας, των τεχνών, φημισμένες και δοξασμένες προσωπικότητες της ιστορίας, δαφνοστεφανωμένες σκιές-όπως ο Αχιλλέας, ο Ομηρικός Οδυσσέας και άλλοι. Σβουρίζονται στους σκοτεινούς κύκλους της Κολάσεως στο κέντρο της Γης. Βασανίζονται από τον τεράστιων διαστάσεων γίγαντα Εωσφόρο άτομα όπως ο Βρούτος, ο Κάσιος, ο Ιούδας, σύμφωνα με το ποιητικό διάγραμμα της φαντασίας που σχεδίασε και εμπνεύστηκε ο Φλωρεντινός ποιητής. Πολύ αργότερα, ο ταλαντούχος ζωγράφος Ιερώνυμος Μπος εμπνεόμενος από τις Δαντικές ποιητικές παραστάσεις μας κληροδότησε τους εξαιρετικούς αλλά άγριους πίνακές του, τα μεγάλα και πολυάνθρωπα εξωτικής ατμόσφαιρας ταμπλό των ανθρώπινων αμαρτιών και σαρκικών παθών και την τιμωρητική τους κατάληξη. Στους σύγχρονους μεταπολεμικούς δυτικούς αιώνες της μοντέρνας ανθρωπότητας του 20^ου αιώνα, ο κινηματογραφικός φακός ευρωπαϊκός και αμερικάνικος, διαπραγματεύτηκε το θρησκευτικό- μεταφυσικών προδιαγραφών αυτό θέμα στην μεγάλη οθόνη. Η επιρροή του Δάντη, όσο και αν ακούγεται παράξενο, μέσα στην Ιστορία και το Πολιτικό γίγνεσθαι της δυτικής ανθρωπότητας, είχε ισάξια αν όχι μεγαλύτερη επίδραση στις συνειδήσεις των απλών, καθημερινών ανθρώπων και στις μορφωμένες τάξεις από ότι ο Ομηρικός Κόσμος στους μετά τον Μεσαίωνα ιστορικούς αιώνες. Επέδρασε και ζύμωσε τις μεταφυσικές και θρησκευτικές συνειδήσεις, χαρακτήρες, πρακτικές και πιστεύω του δυτικού ανθρώπου κατά την εδραίωση και επικράτηση της χριστιανικής δοξασίας και των διαφόρων εθνικών δογμάτων της. Ο Όμηρος και τα ποιητικά του Έπη, παρέμειναν αρχαία κλασικά παραδείγματα υψίστης παιδαγωγικής σημασίας, τιμητικών, δοξαστικών πολεμικών αρετών και ηρωικών στιγμών βίου, σχολείο παιδαγωγίας των νέων, ψυχών αγωγής κατά τις ιπποτικές περιόδους και επαναπροσέγγισης της αρχαιοελληνικής γραμματείας και παράδοσης, των πολιτιστικών, ανθρωπιστικών κληροδοτημάτων των εθνικών ελλήνων, του πολυθεϊστικού αρχαίου κόσμου. Η διδασκαλία και η ανάγνωσή τους,-των Ομηρικών Επών- εξακολούθησαν να παραμένουν αναμμένοι φάροι του αρχαίου εθνικού κόσμου και των αξιών του, του πολιτισμού που οικοδόμησε, και, δίχως να απεμπολούν κάτι από την κλασική τους ανθρωπιστική αξία και σημασία, την συμβολή τους στην παγκόσμιο γραμματεία, να χάνουν τον μυητικό τους στόχο, πέρασαν στους χώρους της λογοτεχνικής μυθοπλασίας και παράδοσης. Ως γραφή και όχι ως μοντέλο ζωής. Ο παππούς μας ο Όμηρος παρέμεινε η κεντρική αναφορά αλλά ο πολιτικός και ποιητής Δάντης Αλλιγκέρτι «κέρδισε» στα σημεία. Ο τρίτος μέγιστος της ανθρωπότητας ποιητής παιδαγωγός υπήρξε ο άγγλος δραματουργός Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ο οποίος συγχώνευσε τα σύμπαντα, τον κόσμο των δύο προγενέστερων δοξασμένων παγκόσμιων ποιητών. Τρείς ποιητές διαφορετικών της ανθρωπότητας περιόδων και πολιτισμικών καταθέσεων, διαμόρφωσαν τον Κόσμο μας. Στο πρώτο μέρος της τριμερούς Δαντικής Θείας Κωμωδίας, την Κόλαση, και συγκεκριμένα στο ΚΣ Κάντο της, στίχοι 55 έως 142 έχουμε την παρουσία του αρχαίου Ομηρικού Οδυσσέα στην εξιστόρηση της νέας του κατάστασης, όπως τον θέλει η ματιά του Δάντη:

«Μες στις φωτιές είναι οι ψυχές, μου κάνει’/

φασκιά ‘χει η καθεμιά τη λαύρα φλόγα.»

«Ω δάσκαλέ μου, τώρα που σε ακούω

πιστεύω πιο’ τι κιόλα το ‘χα νιώσει

τι κρύβαν οι φωτιές, και θα σε ρώτουν:

Στη δίκορφη φωτιά ποιος να ‘ναι τούτος

που έρχεται, λες κι απ’ την πυρά τινάχτη,

που ο Ετεοκλής ανέβη κι ο αδερφός του;»

Κι αυτός: «Παιδεύουνται, μου κάνει, αντάμα

στη φλόγα αυτή ο Διομήδης κι ο Δυσσέας,

στην παιδωμή και στην οργή συντρόφοι.

Στη φλόγα τους το δόλο αυτοί θρηνούνε

για το άλογο, που εστάθη η θύρα απ’ όπου

το ένδοξο βγήκε σπέρμα των Ρωμαίων………..

μετάφραση Νίκος Καζαντζάκης   

     Η επιρροή και η επίδραση της σκέψης του Δάντη στην ψυχοσύνθεση και την συνείδηση,-την διαμόρφωσή της- στο της ψυχής του φτερουγίσματα και φαντασία του Νίκου Καζαντζάκη, είναι κάτι παραπάνω από εμφανής και δηλωμένη από τον ίδιο. Στην αλληλογραφία του, σε λεγόμενά του και στις αναγνωστικές παρατηρήσεις του στενού του φίλου Παντελή Πρεβελάκη αλλά και άλλων που τον έζησαν και τον συναναστράφηκαν από κοντά, μας μιλούν για την επιρροή του Δάντη πάνω στον Καζαντζάκη περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλον λογοτέχνη ως πρότυπο.

Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε ένας ακούραστος εξερευνητής των αρετών και των παθών του ανθρώπου, καταγραφέας «ψυχολόγος» όπως ο αρχαίος ποιητής Όμηρος και ο μεταγενέστερος Δάντης, που υπήρξαν να επαναλάβουμε κύρια πρότυπα του, διαμορφωτικές φωνές της δικής του φαντασίας. Τον κεντρικό αυτόν Δαντικό ποιητικό πυρήνα,  τον υιοθέτησε στις μεταγενέστερες ταξιδιωτικές περιπέτειες του αρχαίου Οδυσσέα, μια και η πατρίδα του, η Ιθάκη, τον στενεύει μετά την επιστροφή του. Η πιστή του σύντροφος η Πηνελόπη, δεν τον επαναπαύει, ο γιός του Τηλέμαχος «υπολείπεται» της δικής του εξερευνητικής περιέργειας και σοφίας. Ο Οδυσσέας αποφασίζει να συνεχίσει το Ταξίδι του γνωρίζοντας νέους ανθρώπους και πολιτισμούς, αποκτώντας νέες εμπειρίες, αποφασίζει να έρθει σε επαφή με καινούργιες-άγνωστες θρησκευτικές δοξασίες και ακατάκτητους και παράξενους άγριους τόπους, φοβερά και τρομακτικά στην όψη θηρία και παράξενα πλάσματα, και παρουσίες υποχθόνιων Θεών και Δαιμόνων που τον παγιδεύουν, τον παραπλανούν και του αλλάζουν την πορεία . Από τον Δαντικό Οδυσσέα των Κάντος της Θείας Κωμωδίας, οικοδομεί και την δική του ποιητική εκδοχή ο άγγλος Βικτωριανός ποιητής Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον. Ο Οδυσσέας του Τέννυσον είναι μικρότερος σε έκταση,  πιο στιχουργικά συμπυκνωμένος, πιο σφιχτός, 70 στίχοι όλοι κα όλοι. Ακολουθεί την αγγλική στιχουργική ρυθμολογία, την προσωδία της εποχής του, το ύφος των ρομαντικών, την ποιητική ατμόσφαιρα που αναζητούσε η εποχή. Το Ποίημα στηρίζεται στην δική του στιχουργική ομοιοκαταληξία, επεξεργάζεται μέσω ενός ποιητικού εξομολογητικού μονολόγου το αρχαίο θέμα και κλείνει μέσα του με τις αδρές του περιγραφές και έντονες εικόνες τον κόσμο ζωής του σύγχρονου άγγλου Βικτωριανού ποιητή. Ο Οδυσσέας του Τέννυσον όπως και άλλα του ποιήματα, συνθέσεις τις οποίες επεξεργάζεται πάνω από μία φορά, αλλάζοντάς τους την ρυθμολογία, αυτοβιογραφούν την περιπέτεια βίου του ίδιου του άγγλου Βικτωριανού ποιητή και τις σχέσεις του με τους στενούς του φίλους, το άλλο φύλο. Γιός πάστορα, πολύτεκνης οικογένειας, έδειξε το ποιητικό του ταλέντο από πολύ νωρίς, εκδίδοντας ποιητικές του συλλογές. Αν και, δεν αναγνωρίστηκε αμέσως η ποιητική του αξία, οι κριτικές ήταν αρνητικές, έπρεπε να περάσει μία δεκαετία μετά την κυκλοφορία των πρώτων του συλλογών ώστε να γίνει αποδεκτός ο ποιητικός του λόγος. Να αναγνωριστεί από την μεγάλη θαυμάστριά του, κραταιά Βασίλισσα Βικτωρία ο μεγαλύτερος ποιητής της εποχής της. Ο δαφνοστεφής – εθνικός άγγλος ποιητής.

     Στην ελληνική μετάφραση ή απόδοση της ποιητικής σύνθεσης «ΌΜΗΡΟΣ» και των άλλων ποιημάτων που επιλέγονται, κάθε έλληνας μεταφραστής υιοθετεί την δική του μεταφραστική τεχνογνωσία, στηρίζεται στην δική του μεταφραστική μορφοπλαστική πείρα και επάρκεια, χρησιμοποιεί το ποιητικό του λεξιλόγιο, φορτισμένο από την στιχουργική ατμόσφαιρα της Ομηρικής Οδύσσειας, όπως δείχνουν ορισμένοι στίχοι. Σε δύο από τις τελευταίες χρονολογικά ελληνικές εκδοχές, η εσωτερική μουσικότητα των στίχων είναι εκπληκτική, μέσα στην σύνθεση των στροφών επικρατεί μία προσωδιακή ευταξία, κάτι που μας φανερώνει την συγγένεια της ποιητικής κλήσης μεταξύ του άγγλου ποιητή και των ελλήνων μεταφραστών. Ο λόγος τρέχει με άνεση και η συγκίνηση σε πλημμυρίζει κατά την ανάγνωση. Οι μεταφράσεις δεν μπουκώνουν, ο λόγος δεν κομπιάζει, συναγωνίζεται το τελικό αποτέλεσμα το πρωτότυπο. Σε μία μόνο εκδοχή-κατά την αναγνωστική μου επάρκεια- η μεταφραστική πρόθεση σκιάζει την πρωτότυπη γραφή και ενδέχεται κάπως να της περιορίζει το ποιητικό αποτέλεσμα. Η παρουσία του έλληνα μεταφραστή βαραίνει η παρουσία του δικού του ύφους σε σχέση με του Βικτωριανού ποιητή.  Ενός ποιητή ο οποίος και ο ίδιος όπως τα ποιήματά του μαρτυρούν πειραματίζεται εσωτερικά στην γλώσσα του, αναθεωρεί και ανασχηματίζει την έκφρασή του, την ποιητική φόρμα του, μέχρι να πετύχει αυτό που θα ήθελε τόσο στην ρυθμολογία του, στην επιλογή των κατάλληλων λέξεων και των επιτυχημένων τονισμών τους, τους αριθμούς των στροφών του, την ορθή ομοιοκαταληξία ή όχι αλλά βασισμένος σε σωστούς κανόνες. Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ονόματα μεταφραστών ξεχωριστά, η μεταφραστικές παραθέσεις που αντιγράφω μιλούν από μόνες τους, για όσους ενδιαφέρονται και γνωρίζουν καλύτερα αγγλικά από εμένα. Όπως και νάχει, τα Ποιήματα τα οποία βασίζονται σε Ομηρικά θέματα και μοτίβα, εικόνες ελλήνων και ευρωπαίων ποιητών είναι εκατοντάδες. Ανεξάρτητα αν καταλαμβάνουν κεντρική ή περιφερειακή θέση μέσα στο ποιητικό τους σώμα, οι έλληνες ή οι ευρωπαίοι ποιητές και ποιήτριες, θεωρούν «ηθική» ποιητική τους υποχρέωση να χρησιμοποιήσουν, εικόνες, λέξεις, φράσεις, στίχους, στροφές, παραθέματα, ρήσεις από τα Ομηρικά Έπη. Νιώθουν εκλεκτική υπερηφάνεια. Από τον Κωστή Παλαμά έως τον Έζρα Πάουντ κοινοί οι δρόμοι της ποιητικής ταξιδιωτικής περιπλάνησης και ματιάς. Και από τον έλληνα ποιητή και φιλόσοφο του προηγούμενου αιώνα Νίκο Καζαντζάκη έως την σύγχρονη γυναικεία αμερικάνικη ποιητική φωνή της Luis Gluck, οι δρόμοι των μοτίβων είναι κοινοί. Η Λουίζ Γκλουκ, γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1943. Διδάσκει στο Williams College και ζει στο Καίμπριτζ της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ… Βλέπε την σειρά σύγχρονων Ομηρικών ποιημάτων της από την συλλογή “Meadowlans” 1998. Τα Ποιήματα: «΄Ησυχο απόγευμα»/ «Η παραβολή του βασιλιά»/ «Το δίλημμα του Τηλέμαχου»/ «Συνάντηση»

(Όταν ο Οδυσσέας είχε γυρίσει επιτέλους/

αγνώριστος στην Ιθάκη και σκότωσε/

 τους μνηστήρες που σα σμήνος γέμιζαν το δωμάτιο του θρόνου,/

πολύ διακριτικά γνέφει στον Τηλέμαχο/

να φύγει:….)/

το ποίημα «Ιθάκη». Βλέπε το βιβλίο της Βίλκη Αντωνιάδη, Εισαγωγή- Μετάφραση: «ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΑΓΓΛΟΦΩΝΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ», εκδόσεις Πανδώρα, Αθήνα 2000, σελ. 63-74. Αντίθετα η γνωστή μεταφράστρια Μερόπη Οικονόμου, στο βιβλίο της «Αγγλική μεταφυσική ποίηση» από τον Τζών Ντάν ως τον Τζόφρεϋ Γουέσλεϋ, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Μερόπη Οικονόμου, εκδόσεις Α. Καραβία, Αθήνα 1976, στους 24 δείκτες των αγγλόφωνων συγγραφέων που μας παρουσιάζει ο  Alfred Lord Tennyson, έχει την 22^η θέση και διαβάζουμε 2 ποιήματά του. «Μεγαλοδύναμε Υιέ του Θεού» και «Ω, ναι, σε εμπιστευόμαστε». Τον εντάσσει σε άλλο κλίμα και ποιητική ατμόσφαιρα. Από την άλλη, στην δίγλωσση έκδοση του δικού του τόμου, ο καθηγητής του Ιουνίου Πανεπιστημίου, Πάνος Καραγιώργος που επιμελείται την έκδοση «ΠΑΝΌΡΑΜΑ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ», εκδόσεις Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα 2005, περιλαμβάνει τους εξής τίτλους ποιημάτων του Τέννυσον μεταφρασμένους από: «Βασίλισσα του Μάη» μτφ. Κωνσταντίνος Γρόλλιος. «Η επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίας» μτφ. Μάριος Βύρων Ραϊζης, «Ενώ Άρδεν» (1-26) μτφ. Λορέντζος Μαβίλης και, από τον «Οδυσσέα» οι στίχοι 54-70 σε μετάφραση του Πάνου Καραγιώργου.

«Πέρα απ’ τους βράχους άρχισε το φώς να λαμπυρίζει/

κι η μέρα σβήνει’ το αργό φεγγάρι ανεβαίνει/

κι η θάλασσα ολόγυρα βογγά κι αναστενάζει./

«Ελάτε, σύντροφοί μου,/

δεν είν’ αργά να ψάξουμε γι’ άλλον, καινούργιο κόσμο………»

Συνεχίζοντας το μεταφραστικό ποιητικό σεργιάνι να αναφέρουμε και τα εξής:  Έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά,-όπως οι ασχολούμενοι αναγνώστες με την αγγλική ποίηση γνωρίζουν-2 αυτόνομα βιβλία, καλοτυπωμένα και καλομεταφρασμένα, ποιητικά μικρά «ανθολόγια» της ποίησής του Τέννυσον, μετά την πρώτη δημοσίευση του ποιήματός του «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» στα ελληνικά κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου από τον Μαρίνο Σιγούρο. Για πρώτη φορά αν δεν λαθεύω, έχουμε την παρουσία του ποιήματος στα ελληνικά από την μεταφραστική και λογοτεχνική μαστοριά του επτανήσιου λογοτέχνη Μαρίνου Σιγούρου (26/12/1885- 5/10/1961) στο περιοδικό «Φιλολογικός Νέος Κόσμος» τον Φλεβάρη του 1935. Η πολυχρησιμοποιημένη αυτή καλή μετάφραση του Μαρίνου Σιγούρου, αντλείται συνηθέστερα, μεταφέρεται από τον Γ΄ τόμο του πολύτομου έργου «Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία», Τόμος Γ΄ Ξένες Χώρες, της Ρίτας Μπούμη- Νίκου Παππά, επιμέλεια εκδόσεως Διονύσης Ι. Τσουράκης, εκδόσεις Διόσκουροι, Αθήνα χ.χ., σελ. 1053-1058. Από εδώ την ερανίζομαι και εγώ. Σε παλαιότερη ανάρτησή μου για τον Μαρίνο Σιγούρο, βλέπε 22/7/2017, μνημονεύοντας τον τόμο: Μαρίνου Σιγούρου, «Εκλεκτές Σελίδες» Διηγήματα-Ποιήματα-Μεταφράσεις, εκδόσεις τυπογραφείου Ευαγγελίας Χριστοδούλου, Αθήνα 1952, δεν συναντήσαμε την μετάφραση του ποιήματος “ULYSSES” του Βικτωριανού ρομαντικού ποιητή αν και μνημονεύεται η μετάφρασή του. Το γεγονός αυτό, όπως δηλώνουν και δημοσίως οι διάφορες ηλεκτρονικές αναρτήσεις της μετάφρασης του Μ. Σιγούρου στο διαδίκτυο, και οι σχετικοί Σχολικοί σχολιασμοί του ποιήματος,- έχει αξιοποιηθεί ως διδακτέα ύλη στη δημόσια εκπαίδευση, αν δεν λαθεύω, το Ποίημα ανθολογείται αποκλειστικά και μόνο από την μεταφορά του στα ελληνικά από τον Μ. Σιγούρο και τον Γ΄ τόμο της πολύτομης Ανθολογίας του ζεύγους, ποιητών και μεταφραστών Μπούμη- Παππά.  Η Ανθολογία περιλαμβάνει σύντομο βιογραφικό σημείωμα για τον άγγλο ποιητή, σελ. 1053-1054. Το ποίημα «Από τον «Ένοχ Άρντεν» σε μετάφραση του Λορέντζου Μαβίλη, τον «Οδυσσέα» σε μετάφραση του Μαρίνου Σιγούρου και, το ποίημα «Σπάζε, Σπάζε, Σπάζε» σε μετάφραση του ποιητή Φώτου Γιοφύλλη.

Η δεύτερη μεταφραστική εκδοχή που γνωρίζω, προέρχεται από τον ποιητή και μεταφραστή, κριτικό Άρη Δικταίο ο οποίος το περιλαμβάνει στην δική του εργασία-Παγκόσμιο Ανθολογία. Και οι δύο αυτές μεταφραστικές προτάσεις δεν έχουν εκδοθεί αυτόνομα σε βιβλίο. Αναφέρομαι αποκλειστικά σε άγγλους ποιητές και φυσικά τον Α. Τέννυσον.  Η τρίτη εκδοχή (αυτόνομη), του Παντελή Ανδρικόπουλου δεν μας μιλά για μετάφραση αλλά Απόδοση των 12 ανθολογούμενων Ποιημάτων, είναι το καλαίσθητο βιβλίο: ΑΛΦΡΕΝΤ ΤΕΝΝΥΣΟΝ, «12 ποιήματα» απόδοση Παντελής Ανδρικόπουλος, εκδόσεις Διώνη Ποίηση, Αθήνα 11, 2003, σελ. 64. Το καλλιτεχνικό εξώφυλλο που κοσμεί το βιβλίο είναι: Πίνακας εξωφύλλου του Τζων Γουίλιαμ Γουοτερχάουζ, The Lady of Shalott (1888, Γκαλερί Τέιτ, Λονδίνο). Τέλος, έχουμε την τέταρτη εκδοχή της πρότασης ποιημάτων του Άλφρεντ Τέννυσον στο ελληνικό κοινό, την μεταφραστική εργασία της Γλυκερίας Παπαγεωργίου. Βλέπε τον τόμο ΑΛΦΡΕΝΤ ΤΕΝΝΥΣΟΝ, «ΠΟΙΗΜΑΤΑ» Επιλογή- μετάφραση ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα 4, 2008, σ. 90. Οι διορθώσεις έγιναν από την μεταφράστρια ενώ ο σχεδιασμός του βιβλίου και η τυπογραφική επιμέλεια είναι του Νίκου Μπλαζουδάκη. Το εξώφυλλο του βιβλίου είναι πίνακας του Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσέτι. Το βιβλίο εντάσσεται στην γνωστή σειρά των εκδόσεων «Ηριδανός» η οποία μας φέρνει σε επαφή με γνωστά κείμενα ευρωπαίων και αμερικανών δημιουργών.

Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι οι δύο αυτοτελείς μεταφραστικές και εκδοτικές εκδοχές του Τέννυσον στα ελληνικά, η απόδοση του Παντελή Ανδρικόπουλου εκδόσεις Διώνη, Αθήνα 2003 και η μετάφραση της Γλυκερίας Παπαγεωργίου εκδόσεις Ηριδανός, Αθήνα 2008, είναι δίγλωσσες. Όπως και αυτή του Πάνου Καραγιώργου. Στην αριστερή σελίδα έχουμε τα ποιήματα στην πρωτότυπη αγγλική γραφή και στην δεξιά την ελληνική τους μεταφορά. Χρονολογικά λοιπόν, πρώτη έχουμε την εμφάνιση του Μ. Σιγούρου, δεύτερη του ποιητή, μεταφραστή και ανθολόγου Άρη Δικταίου και έπονται οι σύγχρονες άλλες δύο. (και οι ενδιάμεσες αποσπασματικές). Τρείς αντρικές και μία γυναικεία γραφίδα ενδιαφέρθηκαν και πρόσεξαν την ποίηση του Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον ξεχωριστά και επέλεξαν ποιήματά του για το ελληνικό κοινό της ποίησης σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, υιοθετώντας διαφορετική μεταφραστική τεχνική εκδοχή και ξεχωριστή χρήση γλώσσας κάθε φορά. Και οι τέσσερεις μεταφορές γίνονται από την αγγλική και όχι κάποια ενδιάμεση γλώσσα. Οι αυτόνομες δύο εκδόσεις συνοδεύονται με σχετικές σύντομες, περιεκτικές εισαγωγές, ανάλογες πληροφορίες για την ποιητική παραγωγή του άγγλου ποιητή και τον βίο του. Ιδιαίτερα ο σχολιασμός, του αγγλικού πρωτότυπου και της ελληνικής απόδοσης του Παντελή Ανδρικόπουλου, ο οποίος στέκεται σε κάθε ένα από τα 12 ποιήματα ξέχωρα και μας μιλά για την εσωτερική ρυθμολογία του ποιήματος και την αντίστοιχη δική του χρήση της Ομοιοκαταληξίας ή μη είναι εξαιρετικός και δεν τον συναντάμε εύκολα σε μεταφραστικές προτάσεις. Ο μεταφραστής καταθέτει τα μεταφραστικά του «όπλα» και εκτίθεται κάτι μάλλον σπάνιο. Ή για να είμαστε σωστότεροι,  «διδάσκει» την τέχνη της μετάφρασης. Βιογραφικές πληροφορίες αντλούμε και στην περίπτωση του Μαρίνου Σιγούρου, ενώ δεν παρέχονται στοιχεία στην περίπτωση του ανθολόγου Άρη Δικταίου. Αυτές είναι οι ελληνικές μεταφραστικές φωνές που γνωρίζω και χρησιμοποιώ κατά την επεξεργασία του παρόντος Καζαντζακικού σημειώματος και του ποιήματος «Οδυσσέας» του Άλφρεντ Τέννυσον το οποίο στην ουσία του, για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο ενός σημαντικού μελετήματος, βρίσκεται κάτω από την «Σκιά του Ομήρου.

      Είναι αναγνωστική «υποχρέωσή μας», να αναφέρουμε δύο ακόμα ονόματα, τα οποία μας βοηθούν να γνωρίσουμε καλύτερα το πνεύμα της ποίησης του δαφνοστεφή άγγλου Βικτωριανού ποιητή Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον. Μπορεί να μην μεταφράζουν ενότητες ποιημάτων του, συλλογές του, οι πληροφορίες όμως που μας παράσχουν για τον άγγλο ποιητή είναι χρήσιμες. Το πρώτο είναι το βιβλίο με τις ραδιοφωνικές ομιλίες στο B. B.C. του  Π. Γ. Καλλίνικου, «ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ» Ομιλίες από το Ραδιοφωνικό Σταθμό του Λονδίνου (B.B.C.), 1941-1954. Τεύχος Α΄ Αγγλικά Θέματα, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, 1986. Ο τόμος δεν περιλαμβάνει μεταφράσεις, μόνο χρήσιμα άρθρα και μελέτες-ομιλίες για Άγγλους δημιουργούς. Παραδείγματος χάριν έχουμε την παρουσίαση των: ΚΗΤΣ, ΣΕΛΛΕΫ, ΜΑΚΩΛΕΫ, ΑΡΝΟΛΝΤ, ΜΟΡΡΙΣ, ΤΖΟΝΣΟΝ, ΧΑΖΛΙΤ, ΛΑΜ, ΠΟΟΥΠ, ΝΤΡΑΙΝΤΕΝ, ΚΟΛΕΡΙΤΖ, ΩΣΤΕΝ, ΣΠΕΝΣΕΡ, ΠΕΠΥΣ, ΣΟΥΙΝΜΠΕΡΝ, ΤΣΩΣΕΡ, ΣΚΟΤΤ, ΓΟΥΕΡΝΤΣΓΟΥΕΡΘ και άλλων. Οι σελίδες αφιερωμένες στον ΤΕΝΝΥΣΟΝ (ALFRED TENNYSON), είναι 86-91. Η εκπομπή μεταδόθηκε επώνυμα την 27 Φεβρουαρίου 1947. Παρενθετικά να μνημονεύσουμε ότι, ο πρώην υπουργός και δοκιμιογράφος Κωνσταντίνος Τρυπάνης συγκαταλέγεται στους άγγλους λογοτέχνες.

Το δεύτερο χρήσιμο και απαραίτητο βιβλίο το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά και έχει να κάνει με την Ομηρική παράδοση, είναι το μελέτημα του David Ricks, «Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ», Κείμενα και Κριτική Νεοελληνικού Λόγου, -Δοκίμιο για τη Νεοελληνική ποίηση (1821-1940),  μετάφραση Αριστέα Παρίση, εκδόσεις Ινστιτούτο του Βιβλίου- Μ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993. Ο τίτλος του πρωτοτύπου όπως αναγράφεται είναι: David Ricks, The Shade of Homer. A Study in Modern Greek Poetry, Cambridge, Cambridge University Press, 1989. [Η ελληνική μετάφραση βασίζεται σε αναθεωρημένη από τον συγγραφέα, μορφή του βιβλίου αυτού]. Η ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη περιλαμβάνει: την Εισαγωγή: Ο Όμηρος και οι Νεοέλληνες ποιητές, και, Τέσσερεις ακόμα ενότητες. Μέρος πρώτο: Ο Όμηρος στη Νέα Ελλάδα. Το πνεύμα και το γράμμα. Μέρος δεύτερο: Σικελιανός. Μέρος τρίτο: Καβάφης, Μέρος τέταρτο: Σεφέρης. Ο τόμος ολοκληρώνεται με τις «Σκέψεις», τις «Βιβλιογραφικές αναφορές» και το «Ευρετήριο». Παρά του ότι δεν έχουμε ξέχωρη ενότητα για τον Νίκο Καζαντζάκη και την επική «Οδύσσειά» του, τον θεατρικό του «Οδυσσέα», και ακόμα, αναφέρεται ο άγγλος ποιητής Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον και το ποίημά του «Οδυσσέας», βλέπε λήμματα στις σελίδες ευρετηρίου 274 και 282, το βιβλίο είναι απαραίτητο για όσους σπουδάζουν την αρχαία ελληνική γραμματεία, καλλιεργούν και ερευνούν την Ομηρική παράδοση, εξετάζουν την γλώσσα και την έκφραση του αρχαίου επικού έλληνα ποιητή, διερευνούν την δομή και την τεχνική των επών, τα θέματα που αναπτύσσονται, οι αξίες παιδαγωγικής αγωγής και το πλήθος πολιτιστικών, ιστορικών και άλλων στοιχείων τα οποία μας διασώζουν τα δύο ποιητικά Ομηρικά Έπη, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Την μεγίστη επίδρασή τους στην σύγχρονη ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία και δυτικό πολιτισμό, των αρχαίων, μεσαιωνικών, νεότερων και μοντέρνων χρόνων. Ένα μελέτημα απαραίτητο σε όσους επιμελούνται και φροντίζουν για την διάδοσή των Ομηρικών Επών και της Παράδοσής τους εντός και εκτός Ελλάδας. Ενδιαφέρονται για την συνέχιση και διατήρηση των Ομηρικών σπουδών,- στις παγκόσμιες εκπαιδευτικές «αίθουσες», εκπαιδευτικά σπουδαστήρια, την εξέλιξή τους και την προαγωγή τους. Την επαναγνωριμίας μας με τις Ομηρικές παιδαγωγικές αντιλήψεις, των διδαγμάτων τους, των θρησκευτικών μυητικών αγωγής προτύπων για κάθε αναγνώστη, των κοινωνικών και άλλων πολιτικών μηνυμάτων που περιλαμβάνουν τα Ομηρικά Έπη. Κλασικές αρχές και αξίες οι οποίες διατηρήθηκαν μέσα στους αιώνες και τους λαβυρίνθους της Ιστορίας του Δυτικού Πολιτισμού που, έλκουν την καταγωγή τους από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Τον Κόσμο των Εθνικών Ελλήνων. Τα Ομηρικά Έπη και η παράδοσή τους όπως μας διασώθηκαν από παράδοση σε παράδοση και από πολιτισμική χρήση σε πολιτισμική χρήση της λευκής φυλής, σε όλες τις περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας, των διαφόρων κοινωνιών και πολιτικών τους ηρωικών προταγμάτων, αποτελούν σχολείο έμπνευσης και τροφή ατομικής αγωγής και ανδρείας. Είναι ισχυρή και δραστική η ανθρωπιστική συμβολή και παιδαγωγική αγωγή των Ομηρικών σπουδών στις συνειδήσεις των ανθρώπων, στήνονται γέφυρες επικοινωνίας, δημιουργικού διαλόγου μεταξύ του αρχαίου των εθνικών ελλήνων πνεύματος και του ευρωπαίου ανθρώπου με τις νεότερες θρησκευτικές και φιλοσοφικές αντιλήψεις και ιδέες, ευρωπαϊκά γράμματα. Διαφορετικών εθνοτήτων και πολιτισμικών καταγωγών της λευκής φυλής μέσα στο διάβα της Ιστορίας, η γνωριμία, επαφή μας με τα Ομηρικά Έπη αποτελεί μέγιστο μάθημα αγωγή ψυχής, ήθους, ηρωισμού και αντρείας. Μπορεί τα Ομηρικά Έπη να αποτελούν αναπόσπαστο μέλος της αρχαίας ιστορικής ελληνικής κληρονομιάς, να έχουν ελληνική καταγωγή και να ανήκουν πρωτίστως στη ελληνική παράδοση και τις ρίζες της, ταυτόχρονα όμως, αποτελούν κλασικά διαχρονικά κληροδοτήματα ολάκερης της ανθρωπότητας. Είναι κλασικά έργα διαχρονικής αξίας, παγκοσμιότητας. Όπως η Βίβλος, τα Βουδιστικά Κείμενα, οι Βέδες και άλλες ιερές γραφές της ανθρώπινης μεταφυσικής περιπέτειας και ιστορικής αγωνίας. Της περιπλάνησης της ανθρώπινης σκέψης. Αυτούσια ή μεταπλασμένη κάθε φορά μέσα στο χρόνο η Ομηρική παράδοση, αποτελεί σημαίνουσα συγγραφική αναφορά και αναγνωστική πρόταση του αρχαίου κόσμου των εθνικών ελλήνων και του πολυθεϊστικού σύμπαντός τους, μοτίβα ανθρώπινης επικοινωνίας και συμπεριφορών, συν διαχείριση της κοινωνικής μοίρας Θεών και Ανθρώπων. Μορφές μοντέλων κοινών περιπετειών ζωής, κοινωνικής συνύπαρξης, χαρακτηριστικά τοπόσημα ελληνικών πόλεων και ταξιδιωτικών εξερευνήσεων, της εκάστοτε πολιτείας αξιών, μεταφυσικών προτάσεων, Θεϊκών επεμβάσεων και εντολών, ενός Κόσμου που χάνεται στα βάθη του Χρόνου και διασώζεται στους συνδυασμούς του ελληνικού αλφαβήτου ως συγγραφική εκδοχή, αποτύπωση της προφορικής παράδοσης σε γραπτή απεικόνιση στα δύο Ποιητικά Έπη του Ομήρου. Τα Ομηρικά γράμματα και η παράδοσή τους διαμόρφωσαν παιδαγωγικά θετικά εκατομμύρια ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή μαζί τους. Επώνυμες και ανώνυμες προσωπικότητες οφείλουν τον χαρακτήρα τους στην ανάγνωση, το διάβασμα των Ομηρικών Επών. Σχεδίασαν ηρωικά πρότυπα που άντεξαν στον χρόνο, καλλιεργήθηκαν μοντέλα παιδευτικής αγωγής για διάφορες εθνότητες του δυτικού πολιτισμού, ευρωπαϊκού και αμερικάνικου. Τα πνευματικά και αξιακά παράγωγα της εντρύφησής μας με τα Ομηρικά Έπη διαχρονικώς, είναι άπειρα, αναρίθμητα επιβεβαιωμένα ιστορικώς. Είναι αδύνατον να μην αποδεχτούμε ότι ένας τέτοιας βαρύτητας και ποιότητας κλασικός επικός ποιητής όπως ο Όμηρος, το Ομηρικό πολιτιστικό παρελθόν και περιβάλλον με ότι αυτό διαχρονικά μεταφέρει μέσα στα σπλάχνα του, θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο τον δυτικό άνθρωπο, αδιαμόρφωτη την δυτική σκέψη ανεπηρέαστη την δυτική κουλτούρα. Ο Όμηρος, δεν αφορά μόνο τους κλασικούς φιλολόγους, τους ιστορικούς και τους ερευνητές της ελληνικής γραμματείας, τους πανεπιστημιακούς δασκάλους, τους Έλληνες, την φυλή και το έθνος των Ελλήνων αλλά ολάκερη την ανθρωπότητα. Η Ομηρική ποιητική ανάσα υπήρξε και εξακολουθεί να είναι μοναδικό κτήμα εσαεί, αιώνια, ξεχωριστή πηγή πολιτισμικής δημιουργίας και αναφοράς. Δεν είναι ιστορικά εθνικός σοβινισμός η κρίση αυτή, είναι οικουμενική διαπίστωση.   

     Πλήθος μικρών και μεγάλων, ενδόξων και επιφανών συγγραφέων, δημιουργών και καλλιτεχνών, εμπνεύστηκαν δημιουργικά και άμεσα από τα Ομηρικά Έπη και την παράδοσή τους. Της φυσιογνωμίες των Ηρώων τους. Το αρχαίο μυητικό της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς ταξίδι, στάθηκε η αφορμή στην οικοδόμηση μεταγενέστερων μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι, θρησκευτικών και οντολογικών μοτίβων, μυθικών αναπλάσεων, συγχωνεύσεων μεταγενέστερων παραδόσεων.

 Ένας από αυτούς τους κλασικούς δημιουργούς υπήρξε ο έλληνας ποιητής και πεζογράφος Νίκος Καζαντζάκης και ο άγγλος ποιητής Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον. Δίχως να προσπερνάμε και την παρουσία του μοντερνιστή Τζέημς Τζόυς και του ογκώδους πεζογραφήματός του «Οδυσσέας». Για να κατανοήσουμε επίσης τα μετά Ομηρικά ίχνη και τις επιδράσεις τους σε σύγχρονους ποιητές και λογοτέχνες, οφείλουμε να γνωρίζουμε και το πώς παρουσιάζεται το πρόσωπο του «Οδυσσέα», στο πρώτο μέρος της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη, την «Κόλαση», ας το επαναλάβουμε. Και ακριβέστερα το Κάντος ΚΣ. Την Δαντική μετάφραση του τριμερούς έργου έχει κάνει ο ακούραστος πάντα Νίκος Καζαντζάκης. Από την Δαντική σκιαγράφηση του χαρακτήρα, των χαρακτηριστικών του «Οδυσσέα» όπως μα λένε οι ειδικοί εμπνέεται ο Νίκος Καζαντζάκης και γράφει, φιλοτεχνεί τον δικό του «Οδυσσέα».

Το γνωστό αρχαιόθεμο αγγλικό ποίημα «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» το οποίο ανήκει στην μεθομηρική ποιητική ευρωπαϊκή παράδοση, ενώ προέρχεται όπως γνωρίζουμε από το Ομηρικό Έπος της Οδύσσειας, οι πρώτες ρίζες του ποιήματος, βρίσκονται στον αρχαίο ελληνικό μυθικό μυητικό επικό πυρήνα, το μοτίβο της περιπλάνησης του πολυμήχανου και πολυταξιδεμένου έλληνα Οδυσσέα.

Μπορεί ο Πλάτωνας να μην δεχόταν μυθοποιούς ποιητές όπως ο Όμηρος στην Πολιτεία του, μπορεί ο Δάντης να ακολούθησε στην Αριστοτελική παράδοση, ο Όμηρος όμως, ανεξάρτητα τι πρέσβευαν για αυτόν οι φιλόσοφοι, παραμένει ένας φάρος πολιτισμού και σημείο αναφοράς.

     Τέλος, όχι αδίκως, ο άγγλος δαφνοστεφής ποιητής Άλφρεντ Λορντ Τέννυσον, θεωρείται ο Poet Laureate, μετά τον θάνατο του ποιητή  Wordsworth. Ύψιστη τιμή και αναγνώριση, επιβράβευση τόσο του ιδίου όσο και του ποιητικού του έργου, όχι μόνο από την βασίλισσα Βικτωρία- την σιδηρά γερμανίδα κυρία της εποχής της- αλλά και την αγγλική κοινωνία και τους πνευματικούς εκπροσώπους της στην εποχή του.

Γιώργος Χ. Μπαλούρδος

Πειραιάς

Τρίτη,  20-25 Ιουνίου 2024